Nulmeting Wijziging toegangstijden horeca. Programmabureau Integrale Veiligheid Noord-Holland Noord Februari 2010

Transcriptie

1 Nulmeting Wijziging toegangstijden horeca Programmabureau Integrale Veiligheid Noord-Holland Noord Februari 2010

2 Colofon Uitgave I&O Research BV Van Dedemstraat 6C 1624 NN Hoorn tel. (0229) Rapportnummer Datum Februari 2010 Opdrachtgever Programmabureau Integrale Veiligheid Noord-Holland Noord Postbus AA Alkmaar Auteurs Kim Franx, MSc. Drs. Jaap Bouwmeester Het overnemen uit deze publicatie is toegestaan, mits de bron duidelijk wordt vermeld.

3 Inhoud blz. Samenvatting I 1. Inleiding Achtergrond Het onderzoek Doel- en vraagstelling Methoden van onderzoek Gebiedsindeling 3 2. Uitgaansgedrag Uitgaan Tijdstip uitgaan Tijdstip thuiskomen Uitgaanslocatie Beoordeling uitgaansgebied Verandering uitgaansgedrag Ervaren gevolgen na het uitgaan Alcoholconsumptie Voor het uitgaan Tijdens het uitgaan Na het uitgaan Overlast Horecaondernemers Huidige toegangs- en sluitingstijden Gevolgen toegangs- en sluitingstijden Maatregelen rond sluitingsuur Ervaren overlast 18 Bijlage 1: Onderzoeksverantwoording 19

4 Samenvatting Samenvatting In opdracht van het Programmabureau Integrale Veiligheid Noord-Holland Noord heeft I&O Research een onderzoek uitgevoerd gericht op het inzichtelijk maken van de effecten van het aanpassen van de horeca toegangstijden, per 1 januari 2010 in een deel van de regio. Om een goed beeld van de effecten te krijgen wordt zowel vóór en na de aanpassing van de toegangstijden een meting uitgevoerd. De onderzochte onderwerpen zijn: het uitgaansgedrag (hoe vaak, hoe laat en waar?), de effecten van het uitgaan in de dagen erna, de alcoholconsumptie en de beleving van de veiligheid en de sfeer. Deze nulmeting is uitgevoerd in december 2009, door middel van een online enquête onder de bevolking en een telefonische enquête onder horecaondernemers. A. Online enquête: het uitgaanspubliek Uitgaansgedrag Jongeren gaan vaker uit dan ouderen. Jongeren stappen vooral in het weekeinde en ouderen gaan ook wel door de week naar een horecagelegenheid. De meeste inwoners van noordelijk Noord- Holland gaan in hun eigen woonplaats uit. Dit geldt vooral voor de inwoners van steden, zoals Hoorn, Den Helder, Schagen, Enkhuizen en Alkmaar. Inwoners van kleinere plaatsen trekken naar de stad. Populaire steden om uit te gaan zijn Alkmaar, Amsterdam en Schagen. Tijdstip uitgaan en thuiskomen Jongeren gaan relatief laat naar de uitgaansgelegenheid toe en komen ook later thuis. Een kwart van de jongeren van 16 tot 23 jaar komt pas na middernacht het café of de disco binnen, terwijl vrijwel alle horecabezoekers van 35 jaar en ouder zijn voor uur binnen zijn. Opvallend is dat jongeren uit West-Friesland in vergelijking met de jongeren uit de Kop en Noord-Kennemerland later uitgaan en later thuis zijn. Ervaren gevolgen na het uitgaan Jongeren hebben vaker last van de gevolgen van uitgaan dan ouderen. Degenen die later thuiskomen melden vaker gevolgen van het uitgaan op de dag erna. Alcoholconsumptie Het indrinken blijkt onder de jeugd een vrij algemeen verschijnsel. Drie op de vier jongeren die uitgaan drinken van tevoren soms, regelmatig of vaak alcoholische dranken. Van deze groep heeft ongeveer een derde bij binnenkomst van de uitgaansgelegenheid al meer dan vijf glazen gedronken. In West-Friesland wordt het vaakst en het meest ingedronken. Tijdens het uitgaan wordt meer gedronken dan ervoor. De jarigen drinken tijdens het uitgaan het meeste alcohol. Ongeveer één op de zes drinkt na het uitgaan nog alcohol. Verandering uitgaansgedrag Bij ruim vier op de tien uitgaanders is het uitgaansgedrag afgelopen jaar veranderd. Met name onder jongeren is het uitgaansgedrag anders. De meest genoemde redenen voor de verandering zijn van persoonlijke aard. I

5 Samenvatting Overlast Vier op de tien regiobewoners ervaren wel eens overlast van het uitgaanspubliek. De niet uitgaanders krijgen voornamelijk te maken met lawaaioverlast en vernielingen. Ook de uitgaanders ervaren deze vormen van overlast, maar in iets mindere mate. Daarentegen hebben zij meer te maken met intimidatie en geweld. B. Telefonische enquête: de horecaondernemers Toegangstijden en sluitingstijden Voordat de nieuwe maatregel van kracht wordt hanteert een derde van de cafés en discotheken een uiterste toegangstijd. Bijna alle horecaondernemers zijn (zeer) tevreden over de toegangs- en sluitingstijden die in december 2009 van toepassing zijn. Gevolgen van toegangstijden en sluitingstijden De nieuwe toegangstijden kunnen verschillende gevolgen met zich mee brengen. Voordat de nieuwe maatregel van kracht wordt, is het in de eetcafés en café-restaurants die na middernacht sluiten vooral voor elf uur s avonds druk. De cafés en discotheken hebben het met name druk tussen elf uur s avonds en 1 uur s nachts. De sfeer ten opzichte van 2008 is volgens de meerderheid gelijk gebleven. Overlast Verder kunnen veranderingen in uitgaansgedrag als gevolg van nieuwe toegangstijden van invloed zijn op de overlast in en rond horecagelegenheden. In december 2009 hebben ondernemers het meest last van publiek dat zich agressief gedraagt. Rondom de gelegenheden ondervinden ondernemers voornamelijk last van lawaai en uitgaanders die op straat blijven hangen. II

6 Inleiding 1. Inleiding 1.1 Achtergrond Het Programmabureau Integrale Veiligheid ondersteunt en stimuleert de samenwerking tussen de 26 gemeenten in de regio Noord-Holland Noord in hun integrale veiligheidsbeleid. Een belangrijk onderdeel van het beleid van de regiogemeenten is het terugdringen van alcoholgerelateerde overlast en het overmatig alcoholgebruik door jongeren. Het vervroegen van de uiterste toegangstijd, is één van de speerpunten van het beleid van de regiogemeenten om overmatig alcoholgebruik onder de jeugd terug te dringen. De negen samenwerkende West-Friese gemeenten in de regio hebben met ingang van 1 januari 2010 de horeca toegangstijden aangepast. De gemeenten Schagen en Heerhugowaard voeren een vergelijkbare maatregel later in 2010 in. De nieuwe regels komen er op neer dat horecagelegenheden na middernacht geen nieuwe bezoekers mogen toelaten. Het beoogde effect van de maatregel is het beïnvloeden van uitgaansgedrag. Wanneer men eerder uitgaat zo wordt verondersteld is er minder tijd om in te drinken. De verwachting is dat dit zal leiden tot minder drankinname, een betere gezondheid en betere prestaties in de dagen na het uitgaan. Een lager drankgebruik kan mogelijk leiden tot minder verstoringen van de openbare orde en veiligheid tijdens de uitgaansuren. Ook zijn positieve effecten denkbaar op sociaalmaatschappelijk gebied. Er zijn ook neveneffecten denkbaar. Zo zal de maatregel kunnen leiden tot mogelijke verstoring van de concurrentieverhoudingen. Verder zullen jongeren misschien minder uitgaan of wellicht meer naar aangrenzende plaatsen en regio s trekken waar ze nog wel later de uitgaansgelegenheden in mogen. Een effect zal ook kunnen zijn dat de uitgaanders rond sluitingstijd meer geconcentreerd de horecagelegenheden verlaten. Dit leidt mogelijk tot cumulatie van problemen maar wellicht ook tot betere beheersbaarheid door de sterke concentratie van uitgaansgerelateerde incidenten in de tijd, waar de politie gerichter de inzet op kan afstemmen. Een ander denkbaar neveneffect is dat jongeren in plaats van voordrinken, na afloop van het uitgaan gaan nadrinken. De gemeenten in de regio willen graag de effectiviteit van de maatregel monitoren en daarbij ook eventuele neveneffecten in beeld brengen. Om een goed beeld van de effecten te krijgen wordt zowel vóór en na de aanpassing van de toegangstijden een meting uitgevoerd. Dit rapport doet verslag van de resultaten van de nulmeting die is uitgevoerd kort voordat de aanpassing van de toegangstijden van kracht werden. 1

7 Inleiding 1.2 Het onderzoek Doel- en vraagstelling Het doel van het onderzoek is het bieden van inzicht in effecten van het aanpassen van de toegangstijden van de horeca. De hoofdvraag is als volgt te formuleren: Wat zijn de effecten van de vervroeging van het uiterste toegangsuur in de horeca tot 24 uur? Bij de beantwoording van deze hoofdvraag worden zowel bedoelde effecten als de eventuele neveneffecten in kaart gebracht. De volgende onderzoeksvragen staan daarbij centraal: 1. In hoeverre doen zich veranderingen voor in het uitgaansgedrag van uitgaanders in het algemeen en jongeren in het bijzonder? tijdstip waarop men uitgaat; tijdstip waarop men weer thuiskomt; 2. Voor zover er sprake is van gedragsverandering, waaraan schrijven uitgaanders (en jongeren in het bijzonder) de gedragsverandering zelf toe? de gewijzigde toegangstijd; andere redenen; 3. In hoeverre heeft de eventuele gedragsverandering effect op: alcoholconsumptie: lagere alcoholconsumptie door jongeren; gezondheid/ fitheid: betere prestaties in de dagen na het uitgaan; sociaal maatschappelijk: gezinsleven, meer tijd voor andere activiteiten et cetera; 4. In hoeverre heeft de vervroeging van de uiterste toegangstijden effect op: openbare orde en veiligheid: aantal incidenten, alcoholgerelateerde incidenten, piekperiodes, etc.; ruimtelijk uitgaanspatroon: waar gaat men uit; binnen of buiten eigen gemeente/regio?; economisch: bedrijfsvoering horecaondernemers, veranderingen in concurrentieverhoudingen Methoden van onderzoek In dit onderzoek zijn twee onderzoeksmethoden gebruikt: een online enquête onder de bevolking en een telefonische enquête onder horecaondernemers. Online enquête onder bevolking Om de doelgroep te bereiken is gebruik gemaakt van het West-Frieslandpanel en een landelijk panel (Panelclix). Via deze twee panels hebben in totaal inwoners van de regio s West- Friesland, Noord-Kennemerland en de Kop van Noord-Holland de vragenlijst ingevuld. In de respons zijn meer dan driehonderd jarige jongeren vertegenwoordigd. Telefonische enquête horecaondernemers De telefonische enquête richtte zich op alle relevante horecaondernemers in de drie noordelijke regio s van Noord-Holland. Het ging hierbij naast natte horeca als café, dancings en discotheken ook om eetcafés en snackbars en shoarmazaken. Restaurants en andere pure eetgelegenheden zijn buiten beschouwing gelaten. Aan de enquête hebben 170 horecaondernemers meegewerkt. Een meer uitgebreide onderzoeksverantwoording is terug te vinden in Bijlage 1. 2

8 Inleiding Gebiedsindeling De nulmeting is in december 2009 uitgevoerd kort voordat de eerste aanpassing van de toegangstijden in West-Friesland op 1 januari 2010 van kracht werd. De éénmeting vindt plaats in december Op dat moment zijn dan ook de toegangstijden in Schagen en Heerhugowaard al geruime tijd aangepast. 1 Om een goed beeld te krijgen van de effecten van de beleidswijziging richt het onderzoek zich zowel op inwoners en ondernemers in zowel gemeenten waar de uiterste toegangstijden zijn vervroegd, als op gemeenten waar in 2010 naar verwachting niets verandert aan de toegangs- en sluitingstijden. Om deze reden hanteren we in het onderzoek onderstaande regionale indeling. Tabel 1.1. Wijziging uiterste toegangstijden horeca per regio/gebied Wijzing toegangstijden 1. West-Friesland per Schagen 2 Gefaseerd, per 1 april 3. Overig Kop van Noord-Holland (nog) geen concrete plannen 4. Heerhugowaard 1 maart Overig Noord-Kennemerland (nog) geen concrete plannen 1 Op het moment van schrijven van dit rapport is er ook sprake van dat de gemeente Zijpe zich bij Schagen zal aansluiten. 2 In de rapportage zijn de uitkomsten van Schagen samengenomen met West-Friesland. De reden hiervoor is dat Schagen wat betreft het beleid rond de toegangstijden lange tijd gelijk opgelopen heeft met de regio West- Friesland. De gemeenten worden in het kader van dit onderzoek als het ware als één gebied beschouwd. 3

9 Uitgaansgedrag 2. Uitgaansgedrag Hoe vaak gaan inwoners in de regio uit, waar gaan ze naar toe en hoeveel drinken ze? Dit hoofdstuk beschrijft het uitgaansgedrag van de inwoners van de Kop van Noord-Holland, West- Friesland en Noord-Kennemerland. 2.1 Uitgaan Bijna driekwart van de inwoners van noordelijk Noord-Holland bezoekt wel eens uitgaansgelegenheden, zoals cafés, discotheken of dancings. De frequentie waarmee men uitgaat, varieert sterk en is afhankelijk van de leeftijd. Jongeren gaan veel vaker op stap dan mensen van middelbare leeftijd en senioren. Acht op de tien jongeren van jaar gaat minimaal één keer per maand uit. Tabel 2.1 Frequentie uitgaan jaar jaar jaar > 55 jaar totaal minstens 1 keer per week 29% 11% 8% 3% 9% minstens 1 keer per maand 51% 38% 26% 19% 28% minder dan 1 keer per maand 15% 36% 38% 38% 35% nooit 6% 15% 28% 40% 28% Jongeren gaan voornamelijk in het weekeinde uit. Relatief veel 55-plussers bezoeken daarnaast (ook) op doordeweekse dagen uitgaansgelegenheden. Tabel 2.2 Wanneer gaat u doorgaans uit? jaar jaar jaar > 55 jaar totaal in het weekeinde 82% 77% 71% 54% 69% door de week 2% 2% 3% 5% 3% in weekend én door de week 17% 22% 26% 41% 28% Er zijn slechts enkele noemenswaardige verschillen in uitgaansgedrag tussen de deelgebieden. Inwoners van de Noordkop gaan iets minder frequent uit dan inwoners van Noord-Kennemerland en West-Friesland. Verder gaan inwoners van Heerhugowaard iets frequenter uit dan inwoners van de andere gemeenten in Noord-Kennemerland. Dit heeft waarschijnlijk mede te maken met de jongere bevolkingsopbouw van Heerhugowaard. Figuur 2.1 Uitgaansfrequentie naar regio Overig Kop Noord- Holland 5% 26% 35% 34% Westfriesland - Schagen 9% 28% 35% 28% Heerhugowaard 7% 29% 39% 25% Overig Noord- Kennemerland 12% 29% 35% 24% 0% 25% 50% 75% 100% minstens 1 keer per week minstens 1 keer per maand minder dan 1 keer per maand nooit 4

10 Uitgaansgedrag Gemiddeld geven de uitgaanders in de horeca 38 euro per avond uit in uitgaansgelegenheden. De jongste groep besteedt het minst, namelijk gemiddeld 28 euro Tijdstip uitgaan Ongeveer de helft van de uitgaanders komen al voor uur de uitgaansgelegenheid binnen. Slechts een kleine minderheid gaat pas na twaalven op stap. Tabel 2.3 Tijdstip binnenkomst uitgaansgelegenheid totaal voor uur 49% tussen en uur 22% tussen en uur 11% na uur 7% sterk wisselend 12% Bij het lage percentage dat pas na middernacht uitgaat, moet wel bedacht worden dat het gaat om iedereen die (wel eens) uitgaat, ongeacht de frequentie en het soort gelegenheid dat men bezoekt. Iemand die twee keer per jaar een café bezoekt telt dus even zwaar mee als iemand die wekelijks gaat stappen. Het beeld dat bijna iedereen om middernacht al binnen is klopt dan ook zeker in de discotheken, dancings en een aanzienlijk deel van de overige cafés beslist niet. Wanneer we kijken naar het uitgaanspatroon per leeftijdsgroep zien we dat jongeren tot 23 jaar gemiddeld later uitgaan dan de oudere leeftijdsgroepen. Een kwart van de jarigen komt pas na middernacht binnen. Dit is ook de groep die het meest frequent uitgaat. Voor de jongeren in West-Friesland en Schagen geldt dat in nog sterkere mate. Ruim een derde van de jongeren gaat pas na middernacht uit. In Noord-Kennemerland gaat één op de acht na twaalven uit en jongeren in de Kop zitten tussen beide andere regio s in. Figuur 2.2 Tijdstip van binnenkomst in uitgaansgelegenheid naar leeftijd 80% 60% 68% 55% 40% 20% 0% 37% 29% 29% 26% 25% 21% 18% 14% 13% 7% 1% 8% 2% 1% voor 22 uur uur uur Na 24 uur jaar jaar jaar 55 jaar en ouder 5

11 Uitgaansgedrag Tijdstip thuiskomen De grootste groep uitgaanders komt na het uitgaan pas na middernacht weer thuis. Jongeren zijn gemiddeld aanzienlijk later thuis dan de andere leeftijdscategorieën. Zes op de tien jeugdige stappers zijn pas na drie-en weer thuis, een tijdstip waarop vrijwel alle 55-plussers en ook de meeste jarigen al (lang) weer thuis zijn. Een kwart van de jongeren komt na vier uur thuis. Tabel 2.4 Tijdstip thuiskomst na het uitgaan totaal sterk wisselend 9% voor 24 uur 19% tussen 0 en 2 uur 36% tussen 2 en 3 uur 16% tussen 3 en 4 uur 13% 4 uur of later 7% Figuur 2.3. Tijdstip van thuiskomst na het uitgaan, naar leeftijd 50% 40% 38% 40% 32% 20% 28% 22% 22% 22% 26% 18% 18% 11% 10% 10% 0% 0% 5% 3% 1% 2% 0% voor 24 uur 0-2 uur 2-3 uur 3-4 uur na 4 uur jaar jaar jaar 55 jaar en ouder 6

12 Uitgaansgedrag Uitgaanslocatie De meeste inwoners van noordelijk Noord-Holland gaan in hun eigen woonplaats uit. Dit geldt vooral voor de inwoners van steden met uitgebreidere uitgaansmogelijkheden, zoals Den Helder, Alkmaar, Hoorn, Enkhuizen en Schagen. Inwoners van kleinere plaatsen trekken naar de stad. Populaire steden om uit te gaan zijn Alkmaar, Amsterdam, Hoorn en Schagen. Inwoners van Heerhugowaard zijn in sterke mate georiënteerd op Alkmaar. Tabel 2.5 Plaats van uitgaan Kop Noord-Holland gaat meestal uit in eigen woonplaats Top 3 uitgaansplaatsen buiten woonplaats (in % van totale groep uitgaanders) Den Helder 89% Alkmaar (2%)- Amsterdam (2%) - Hoorn (1%) Schagen 75% Amsterdam (6%) Den-Helder (6%) - Alkmaar (5%) Overige kop Noord-Holland 50% Schagen (21%) - Alkmaar (5%) - Den Helder (4%) Noord-Kennemerland Alkmaar 79% Amsterdam (9%) - Castricum (2%) - Heerhugowaard (1%) Heerhugowaard 48% Alkmaar (29%) - Amsterdam (6%) - Schagen (4%) Overige Noord-Kennemerland 52% Alkmaar (22%) - Amsterdam (11%) - Heerhugowaard (4%) Westfriesland Hoorn 75% Amsterdam (12%) - Alkmaar (1%) - Medemblik (1%) Enkhuizen 75% Amsterdam (11%) - Alkmaar (4%) - Medemblik (2%) Medemblik 42% Hoorn (29%) - Amsterdam (8%) - Enkhuizen (2%) Overige Westfriesland 35% Hoorn (18%) - Amsterdam (10%) - Enkhuizen (8%) Totaal 61% Alkmaar (9%) - Amsterdam (8%) - Hoorn (4%) Beoordeling uitgaansgebied Uitgaanders beoordelen de meeste aspecten van het door hen meest bezochte uitgaansgebied met een ruime voldoende. Er zijn geen noemenswaardige verschillen tussen de regio s. Tabel 2.6 Totale beoordeling verschillende aspecten in uitgaansgebied totaal de sfeer 7.2 toegangstijd 7,1 veiligheid 7,0 sluitingstijd 6.9 7

13 Uitgaansgedrag Verandering uitgaansgedrag Om bij de éénmeting inzicht te kunnen krijgen in een eventueel veranderd uitgaansgedrag is bij de nulmeting ook al de vraag gesteld in hoeverre het gedrag recent veranderd is. Bij ruim vier op de tien is het uitgaansgedrag veranderd het afgelopen jaar. Dit geldt voornamelijk voor de jarigen en de jarigen. Zij gaan meer of minder uit, bezoeken andere gelegenheden of gaan later of eerder naar huis. Figuur 2.4 Verandering uitgaansgedrag afgelopen jaar naar leeftijd jaar jaar 60% 53% jaar > 55 jaar totaal 36% 36% 43% 0% 25% 50% 75% 100% De meest voorkomende redenen voor veranderingen in het uitgaan, liggen op het persoonlijke vlak. Zo gaan jongeren die net 16 jaar zijn geworden meer uit. Maar ook bijvoorbeeld door een andere gezinssituatie (samenwonen, kinderen) of financiële situatie gaat men meer of juist minder uit. - Ik ga meer uit omdat ik 16 ben geworden en daardoor makkelijker in uitgaansgelegenheden kom. - Ik hoef niet zo nodig meer in een kroeg te staan. - Ik ga nu veel minder uit in verband met het krijgen van een kind. - We wonen nu samen en geven een andere invulling aan sociale gezelligheid. - Ik verdien meer, dus kan ik meer besteden. Eén op de tien uitgaanders noemt een reden die te maken heeft met de uitgaanslocaties, de regels of de sfeer: - Roken is verboden, dus ik kom er minder. - Ik wil bij een borreltje een sigaretje roken, dus doe ik dat nu lekker thuis. - Er ontstaan vaker vechtpartijen en ruzies, wat de sfeer van het uitgaan beïnvloedt. Eén op de drie noemt een tijdsgebonden reden. Voorbeelden hiervan zijn: - Ik ga minder uit dan een jaar terug omdat als een kroeg om 4 uur sluit, en ik dat veel te laat vind. - Het uitgaan begint te laat. - Eerst indrinken en dan uitgaan. Inwoners van West-Friesland noemen relatief vaak een persoonlijke reden en inwoners van Noord- Kennemerland relatief vaak een tijdsgebonden reden. In de Noordkop heeft het veranderde uitgaansgedrag meer dan in de andere regio s te maken met plaatsgebonden factoren. 8

14 Uitgaansgedrag Ervaren gevolgen na het uitgaan Uitgaan kan tot gevolg hebben dat men de dag erna vermoeid, minder fit is of minder goed kan presteren. Vermoeidheid komt bij de meeste stappers wel in meerdere of mindere mate voor. Grofweg een derde ervaart wel eens (negatieve) gevolgen op sociale activiteiten of andere bezigheden de volgende dag. Tabel 2.7 Gevolgen een dag na het uitgaan op: regelmatig/vaak soms nooit weet niet/ geen antwoord deelname aan sociale activiteiten 6% 34% 54% 6% deelname georganiseerde activiteiten 5% 24% 55% 16% minder goede prestaties 6% 29% 55% 10% vermoeidheid of niet helemaal fit zijn 15% 57% 24% 4% Jongeren komen gemiddeld later thuis en hebben ook in sterkere mate last van gevolgen van het uitgaan. Ruim een derde van de jarigen voelt zich op de dag na het uitgaan regelmatig vermoeid of niet helemaal fit. Tabel 2.8 Gevolgen van uitgaan naar leeftijd (percentage regelmatig en vaak ) jaar jaar jaar > 55 jaar totaal deelname sociale activiteiten 11% 11% 5% 0% 6% deelname georganiseerde activiteiten 11% 10% 4% 1% 5% minder goede prestaties 13% 14% 4% 1% 6% vermoeidheid of niet helemaal fit zijn 36% 26% 10% 5% 15% Ruim een derde van de uitgaanders die na 4 uur thuiskomen, voelt zich met enige regelmaat vermoeid of niet helemaal fit. Degenen die voor middernacht thuis zijn, hebben bijna geen last van de nadelige gevolgen van uitgaan. Tabel 2.9 Gevolgen van uitgaan naar thuiskomst (percentage regelmatig en vaak ) deelname deelname sociale minder goede georganiseerde activiteiten prestaties activiteiten vermoeidheid of niet helemaal fit zijn voor 24 uur 2% 3% 3% 5% tussen 0 en 2 uur 3% 3% 4% 10% tussen 2 en 4 uur 8% 7% 8% 23% na 4 uur 15% 17% 16% 37% sterk wisselend 7% 5% 7% 17% 9

15 Uitgaansgedrag 2.2 Alcoholconsumptie Uitgaan en het gebruik van alcohol zijn nauw aan elkaar verbonden. De wijziging van de toegangstijden zijn bedoeld om het uitgaansgedrag te beïnvloeden en daarmee ook de totale alcoholconsumptie naar beneden te brengen. In deze paragraaf gaan we daarom in op het alcoholgebruik voor, tijdens en na het uitgaan Voor het uitgaan Het zogeheten indrinken door jongeren wordt alom als een probleem gezien. Het gevolg kan zijn dat jongeren in beschonken toestand het café of de disco binnenkomen en daardoor voor overlast zorgen. Ook kan mede door het indrinken de totale alcoholconsumptie in de loop van de avond erg hoog oplopen, met alle gevolgen van dien. Het indrinken gebeurt deels vanuit zuinigheid, maar is ook een sociale gebeurtenis 3. Het indrinken blijkt onder de jeugd een vrij algemeen verschijnsel. Drie op de vier jongeren die uitgaan drinken van tevoren soms, regelmatig of vaak alcoholische dranken, voordat ze een uitgaansgelegenheid bezoeken. Onder regiobewoners van 35 jaar en ouder is het indrinken veel minder gebruikelijk. Figuur 2.4 Frequentie indrinken naar leeftijd > 55 jaar 3% 25% 60% 12% jaar 9% 25% 59% 7% jaar 27% 38% 28% 7% jaar 43% 32% 24% 2% 0% 25% 50% 75% 100% regelmatig tot vaak soms zelden tot nooit ik drink nooit Er bestaat ook een verband tussen het tijdstip waarop men gemiddeld genomen uitgaat en de frequentie van indrinken. Van de uitgaanders die na middernacht het café of de disco binnenkomen, drinkt een meerderheid van te voren één of meer alcoholhoudende dranken. Bezoekers die eerder binnenkomen drinken gemiddeld minder alcohol voor het uitgaan. 3 Bron: 10

16 Uitgaansgedrag Figuur 2.5 Frequentie indrinken naar tijdstip van uitgaan Na 24 uur 59% 24% 12% 6% Tussen 23 en 24 uur 35% 41% 20% 4% tussen 22 en 23 uur 15% 33% 47% 5% voor 22 uur 6% 23% 61% 10% 0% 25% 50% 75% 100% regelmatig tot vaak soms zelden tot nooit drink helemaal nooit Indrinken gebeurt meestal thuis en in veel mindere mate op straat of in keten of schuren. Verder drinken jongeren voor het uitgaan vaker in jongerencentra, buurthuizen, sportkantines en in schuren of keten dan ouderen. Tabel 2.10 Frequentie alcohol drinken naar leeftijd jaar jaar jaar > 55 jaar totaal Thuis 78% 90% 88% 96% 87% bij vriend(innen) thuis 93% 87% 58% 27% 69% jongerencentrum/buurthuis/ sportkantine 12% 7% 3% 0% 6% keet/schuur 8% 3% 2% 0% 4% op straat 5% 2% 3% 0% 3% Hoeveelheid alcohol voor het uitgaan Jongeren drinken veel meer voordat ze op stap gaan dan de andere leeftijdsgroepen. Drie op de tien jongeren van 16 tot 23 jaar hebben op het moment dat ze een uitgaansgelegenheid binnenkomen al meer dan vijf glazen alcoholhoudende consumpties op. Eveneens ruim drie op de tien heeft drie of vier glazen gedronken. Tabel 2.11 Hoeveelheid alcohol drinken naar leeftijd jaar jaar jaar > 55 jaar totaal 0-2 glazen 34% 51% 63% 89% 57% 3-4 glazen 35% 36% 26% 9% 28% 5-6 glazen 20% 6% 4% 2% 9% > 7 glazen 11% 7% 7% 0% 7% 11

17 Uitgaansgedrag In West-Friesland en de Kop van Noord-Holland ligt de gemiddelde alcoholconsumptie voorafgaande aan het uitgaan, hoger dan in Noord-Kennemerland. Figuur 2.6 Hoeveelheid indrinken naar regio Heerhugowaard 67% 16% 12% 4% Overig Noord- Kennemerland 63% 25% 4% 8% Overig Kop Noord- Holland 52% 34% 9% 5% Westfriesland - Schagen 50% 29% 14% 8% 0% 25% 50% 75% 100% 0-2 glazen 3-4 glazen 5-6 glazen meer dan 7 glazen Tijdens het uitgaan Tijdens het uitgaan wordt meer gedronken dan ervoor. Bijna alle uitgaanders drinken tijdens het stappen alcohol en de helft drinkt minimaal vier glazen. De jarigen drinken het meest: bijna zes op de tien drinkt minimaal vier glazen alcohol. Tabel 2.12 Alcoholgebruik tijdens uitgaan naar leeftijd jaar jaar jaar > 55 jaar totaal 0-2 glazen 13% 12% 14% 31% 19% 3-4 glazen 32% 28% 24% 36% 29% 5-6 glazen 25% 24% 22% 18% 22% > 7 glazen 29% 34% 37% 11% 27% geen alcohol 1% 2% 3% 4% 3% Na het uitgaan Ongeveer één op de zes regiobewoners drinkt na het uitgaan alcohol. Het percentage nadrinkers is in West-Friesland, Schagen en Heerhugowaard lager dan in de andere regio s. Tabel 2.13 Alcohol drinken na het uitgaan naar regio nadrinken West-Friesland - Schagen 13% Heerhugowaard 16% Kop van Noord-Holland* 19% Noord-Kennemerland** 19% totaal 17% * excl. Schagen ** excl. Heerhugowaard 12

18 Uitgaansgedrag Relatief weinig jongeren van jaar drinken na het stappen nog alcohol. Figuur 2.7 Alcohol drinken na het uitgaan, naar leeftijd jaar 9% jaar 21% jaar > 55 jaar totaal 17% 17% 19% 0% 10% 20% 30% 2.3 Overlast De meerderheid ervaart geen overlast van uitgaanspubliek. Mensen die nooit uitgaan hebben minder last van uitgaanspubliek dan mensen die wel eens uitgaan. Tabel 2.14 Mate van overlast naar uitgaansfrequentie uitgaanders niet uitgaanders totaal vaak 4% 3% 4% soms 38% 31% 37% zelden of nooit 57% 65% 60% De niet uitgaanders krijgen voornamelijk te maken met lawaaioverlast en vernielingen. Ook de uitgaanders ervaren deze vormen van overlast, maar in iets mindere mate. Zij hebben meer te maken met intimidatie en geweld. Figuur 2.8 Top vijf vormen van ervaren overlast (als percentage van de groep die overlast ervaart) Uitgaanders Niet uitgaanders 1 Lawaai (74%) 1 Lawaai (91%) 2 Vernielingen (61%) 2 Vernielingen (74%) 3 Intimidatie (31%) 3 Intimidatie (19%) 4 Geweld (23%) 4 Verkeersoverlast (17%) 5 Verkeersoverlast (22%) 5 Geweld/bedreiging (9%) 13

19 Uitgaansgedrag Overlast komt vooral voor rond uitgaansgelegenheden, op straat en in de omgeving van de eigen woning. Bij niet-uitgaanders doet de overlast zich in belangrijke mate voor op straat en rond de woning. Tabel 2.15 Soort overlast uitgaanders niet uitgaanders totaal rond uitgaansgelegenheden 67% 33% 59% op straat 51% 60% 53% omgeving van woning 27% 61% 35% in/rond openbaar vervoer 21% 16% 20% in uitgaansgelegenheden 35%

20 Horecaondernemers 3. Horecaondernemers Bij deze nulmeting is ook het perspectief van de ondernemers in kaart gebracht. In totaal zijn 170 van de 440 benaderde horecaondernemers telefonisch geënquêteerd. Dat is een respons van bijna 40 procent. De helft van de geënquêteerden bestaat uit cafés en discotheken 4. Twee op de tien gelegenheden zijn eetcafés en café-restaurants en drie op de tien gelegenheden zijn snackbars en shoarmazaken. De absolute aantallen zijn terug te vinden in de bijlage. De verdeling over de categorieën komt in de verschillende deelregio s goed overeen. Dat wil zeggen dat in de gebieden waar per 1 januari 2010 toegangstijden zijn veranderd, hetzelfde type bedrijven is geënquêteerd als in de gebieden waar geen verandering plaatsvindt. 3.1 Huidige toegangs- en sluitingstijden In een derde van de cafés en discotheken wordt al voordat de nieuwe maatregel van kracht wordt, een uiterste toegangstijd gehanteerd 5. De uiterste toegangstijd van cafés en discotheken lag in december 2009 bij deze bedrijven meestal tussen twee en vier uur s nachts. Zoals verwacht zijn er geen snackbars of shoarmazaken die een uiterste toegangstijd hanteren. Het is met name de natte horeca 6 waar een uiterste toegangstijd geldt. Tabel 3.1 Hanteren uiterste toegangstijd naar type gelegenheid (absolute aantallen) tussen tussen tot 24 uur na 4 uur totaal 0 en 2 uur 2 en 4 uur cafés en discotheken eetcafés en café-restaurants Op regionaal niveau zijn er geen noemenswaardige verschillen in het hanteren van een toegangstijd. Na invoering van de nieuwe maatregel vanaf één januari 2010 zullen veel meer uitgaansgelegenheden in West-Friesland, Schagen en Heerhugowaard een uiterste toegangstijd hanteren waardoor dit verschil groter zal worden. De horecazaken die eventueel met de nieuwe toegangstijden te maken krijgen zijn de gelegenheden die na middernacht sluiten. Dit zijn bijna alle cafés en discotheken en meer dan de helft van de eetcafés en café-restaurants. De meeste cafés en discotheken sluiten tussen twee en drie uur s nachts. De snackbars en shoarmazaken sluiten in de meeste gevallen al voor middernacht. Tabel 3.2 Sluitingstijd naar type gelegenheid (absolute aantallen) cafés en discotheken eetcafés en café-restaurants snackbars en shoarmazaken voor middernacht na middernacht Hieronder vallen ook vijf amusementshallen. 5 Hiermee wordt een vast tijdstip bedoeld waarop klanten niet meer toegelaten worden in de horecagelegenheid. 6 Met natte horeca worden gelegenheden bedoeld waar alcoholhoudende dranken geschonken worden, zoals cafés en discotheken. 15

21 Horecaondernemers Bijna alle horecagelegenheden zijn tevreden over de toegangs- en sluitingstijden die in december 2009 van toepassing zijn. Er zijn geen noemenswaardige verschillen tussen regio s. Tabel 3.3 Tevredenheid huidige toegangs- en sluitingstijden (zeer) tevreden 90% neutraal 3% (zeer) ontevreden 7% 3.2 Gevolgen toegangs- en sluitingstijden Drukste periode De uitgaansgelegenheden die na middernacht sluiten krijgen het door de nieuwe toegangstijden naar verwachting eerder druk. Wanneer is het druk voordat de nieuwe maatregel is ingevoerd? In de eetcafés en café-restaurants die na twaalf uur s nachts sluiten is het vooral voor elf uur s avonds druk. De horecagelegenheden die na middernacht dichtgaan, met name cafés en discotheken hebben het vooral druk tussen elf uur s avonds en één uur s nachts 7. Er zijn geen noemenswaardige verschillen tussen regio s. Tabel 3.4 Drukste periode bij horecagelegenheden die na middernacht sluiten cafés en discotheken eetcafés en café-restaurant totaal < 21:00 14% 53% 23% vanaf 21:00 tot 23:00 23% 5% 19% vanaf 23:00 tot 00:00 26% 21% 25% vanaf 00:00 tot 01:00 22% 21% 21% vanaf 01:00 tot 03:00 15% 0% 12% Sfeer Een nieuwe toegangstijd kan ook van invloed zijn op de sfeer in de horecazaak. Aan de ondernemers is gevraagd of de sfeer ten opzichte van vorig jaar verminderd, verbeterd of hetzelfde is gebleven. De meerderheid vindt dat de sfeer gelijk is gebleven. Volgens ondernemers die vinden dat de sfeer minder is geworden ligt dit voornamelijk aan het rookbeleid: Rookbeleid. Mensen gaan buiten roken. Verbod op roken in het café dus mensen gaan buiten roken en komen weer binnen, waardoor de sfeer afneemt. 7 Omdat de meeste snackbars/shoarmazaken voor middernacht sluiten is deze groep bij deze vraag buiten beschouwing gelaten. 16

22 Horecaondernemers Onder de ondernemers die vinden dat de sfeer beter is geworden wordt het rookbeleid ook genoemd: Nu daarentegen is de sfeer verbeterd omdat er weer gerookt mag worden De mensen mogen weer roken binnen Tabel 3.5 Beoordeling sfeer ten opzichte van vorig jaar naar type gelegenheid totaal sfeer is verbeterd 17% sfeer is hetzelfde gebleven 69% sfeer is verminderd 14% Er zijn geen noemenswaardige verschillen bij de beoordeling van de sfeer tussen regio s en tussen type gelegenheden. Omzet Verder kan de nieuwe toegangstijd van invloed zijn op de omzet. Volgens een kleine meerderheid van de horecaondernemers met een café of discotheek is de omzet afgelopen jaar gedaald. Dit komt overeen met het landelijke beeld. 8 De omzet van eetcafés en café-restaurants is volgens meer ondernemers daarentegen gestegen dan gedaald. Dit komt niet overeen met de landelijke cijfers. 9 Bij de helft van de snackbars en shoarmazaken is de omzet in vergelijking met vorig jaar gelijk gebleven. Het landelijke beeld schetst een andere ontwikkeling. 10 Tabel 3.6 Omzetontwikkeling naar type gelegenheid 11 Cafés en discotheken eetcafé, café-restaurant snackbar, shoarmazaak totaal gestegen 22% 41% 21% 25% gelijk 25% 26% 50% 33% gedaald 53% 33% 29% 42% totaal 100% 100% 100% 100% Zesenvijftig ondernemers geven een reden voor een dalende omzet. De meest genoemde redenen is het rookverbod. Verder noemen meerdere ondernemers de recessie als reden voor minder omzet. Vijfendertig ondernemers geven een reden voor een stijgende omzet. De meest genoemde reden is aanpassing in de bedrijfsvoering en productaanbod. Het mooie zomerweer is ook een reden voor meer omzet. Verder hebben enkele snackbars juist door de recessie een hogere omzet. 8 De omzet van cafés daalde in het derde kwartaal van 2009 met 4,9 procent in vergelijking met dezelfde periode in 2008 (Bron: CBS) 9 De omzet van restaurants daalde in het derde kwartaal van 2009 met 4,4 procent in vergelijking met dezelfde periode in 2008 (Bron: CBS) 10 De omzet van cafetaria s steeg in het derde kwartaal met 1,7 procent in vergelijking met dezelfde periode in 2008 (Bron: CBS) 11 13% van de ondernemers weet niet of de omzet lager, hoger of gelijk gebleven is in vergelijking met Deze zijn bij deze vraag buiten beschouwing gelaten 17

23 Horecaondernemers 3.3 Maatregelen rond sluitingsuur Horecagelegenheden kunnen verschillende maatregelen treffen om de sluiting soepeler te laten verlopen zoals eerder stoppen met alcohol schenken of de verlichting aanpassen. De vraag is of horecagelegenheden door verplichte sluitingstijden in mindere mate maatregelen treffen voor een soepelere sluiting uit bijvoorbeeld angst voor omzetverlies. In december 2009 stopt de meerderheid van de horecaondernemers voor sluitingstijd met het schenken van alcohol. Gemiddeld kunnen bezoekers 25 minuten voor sluitingstijd geen alcohol meer kopen in de horecagelegenheid. Tabel 3.7 Stopt eerder met schenken totaal altijd 62% soms 6% nooit 32% Verder past drie op de tien horecaondernemers het geluidsvolume aan, en past een kwart voor sluitingstijd de verlichting aan. 3.4 Ervaren overlast In horecagelegenheden Ondernemers ondervinden in hun uitgaansgelegenheden met name overlast van uitgaanders die zich agressief gedragen. Daarnaast heeft een kwart voor de horecaondernemers last van vernielingen/vandalisme en bedreiging/verbaal geweld/intimidatie. Mishandeling komt minder vaak voor. De snackbars en shoarmazaken hebben in vergelijking met ander type uitgaansgelegenheden vaker last van vernielingen en vandalisme. Er zijn geen noemenswaardige verschillen tussen regio s. Tabel 3.8 Overlast in uitgaansgelegenheid (percentage soms, regelmatig en vaak ) agressief gedrag 29% vernielingen/vandalisme 27% bedreiging/verbaal geweld/intimidatie 24% mishandeling 9% Rond horecagelegenheden Rondom horecagelegenheden ondervinden horecaondernemers de meeste hinder van lawaai en uitgaanders die rond blijven hangen op straat. Ook blijven één op de tien jongeren rond hangen rondom de uitgaansgelegenheden. Tabel 3.9 Overlast rondom uitgaansgelegenheid (percentage soms, regelmatig en vaak ) Lawaai/geschreeuw 45% rond blijven hangen 34% vernielingen/vandalisme 33% agressief gedrag 33% drank op straat 26% Er zijn geen noemenswaardige verschillen bij de beoordeling van de sfeer tussen regio s en tussen type gelegenheden. 18

24 Bijlage Bijlage 1: Onderzoeksverantwoording Doel De negen samenwerkende gemeenten in de regio West-Friesland hebben besloten met ingang van 1 januari 2010 de horeca-en sluitingstijden aan te passen. De gemeente Schagen en Heerhugowaard overwegen om dit voorbeeld te volgen. Het doel van het onderzoek is het bieden van inzicht in effecten van het aanpassen van de sluitings- en toegangstijden van de horeca. Om een goed beeld te krijgen van de effecten is voordat de nieuwe sluitings- en toegangstijden van kracht worden in december 2009 de eerste meting (nulmeting) uitgevoerd. Methode Om een goed beeld te krijgen van de effecten van de beleidswijziging heeft het onderzoek zich gericht op zowel inwoners en ondernemers van gemeenten waar in 2010 de uiterste toegangstijd wordt vervroegd, als van gemeenten waar niets verandert. In de negen West-Friese gemeenten is de wijziging per 1 januari 2010 ingegaan en in ieder geval Schagen en Heerhugowaard en wellicht nog meer gemeenten volgen later in Het onderzoek is uitgevoerd door middel van een webenquête en een telefonische enquête. Webenquête inwoners van drie regio s Om de uitgaanders te bereiken is gebruik gemaakt van een tweetal online panels. Om inwoners van West-Friesland te bereiken is gebruik gemaakt van ons eigen West-Frieslandpanel van I&O Research en voor regio s Noord-Kennemerland en de Kop van Noord-Holland is gebruik gemaakt van het landelijke panel van Panelclix. Om er voor te zorgen dat voldoende jeugdige uitgaanders aan het onderzoek meedoen is de groep jongeren van jaar in de steekproef oversampeld. Dat wil zeggen dat er relatief veel jongeren in deze leeftijdsgroep zijn benaderd. Hetzelfde geldt voor inwoners van Heerhugowaard. Ook hier zijn extra inwoners benaderd voor deelname aan het onderzoek. Van de totale respons wonen ruim personen in een gemeente waar de uiterste toegangstijd in 2010 verandert en ruim 600 in gemeenten waar de situatie blijft zoals deze in 2009 was. Respons naar leeftijdscategorie leeftijdscategorie respondenten jaar jaar jaar e.o. jaar 771 Leeftijd onbekend 3 totaal 2207 Respons naar regio regio respondenten West-Friesland Noord-Kennemerland Kop van Noord-Holland 330 regio onbekend 23 totaal Waarvan 154 uit Heerhugowaard. 19

25 Bijlage Om de resultaten representatief te maken voor de totale bevolking van de gehele regio Noord- Holland Noord is een weging uitgevoerd. Hiermee zijn oververtegenwoordigingen in de respons gecorrigeerd naar de werkelijke verdeling van de populatie op de kenmerken gemeente, leeftijd en geslacht. Telefonische enquête horecaondernemers Voor de telefonische enquête onder de ondernemers is gebruikt gemaakt van een databestand van de Kamer van Koophandel waarin alle horecaondernemers in de regio s West-Friesland, Noord- Kennemerland en de Kop van Noord-Holland zijn opgenomen. Restaurants zonder cafégedeelte zijn buiten de steekproef gehouden, maar alle eetcafés, snackbars, shoarmazaken, cafés, dancings, discotheken en amusementshallen in de drie regio s zijn benaderd. Dit waren er in totaal 440, waarvan uiteindelijk 170 zijn geënquêteerd (39%). Respons naar type uitgaansgelegenheid Gebied waar toegangstijd verandert in 2010: West-Friesland Schagen - Heerhugowaard Gebied waar toegangstijd niet verandert in 2010: Noord-Kennemerland (excl. Heerhugowaard) Kop van Noord-Holland (excl. Schagen) cafés en discotheken eetcafé en caférestaurants snackbars en shoarmazaken totaal Totaal