Effecten van de vervroegde toegangstijden in de horeca

Transcriptie

1 Effecten van de vervroegde in de horeca Onderzoek uitgevoerd in opdracht van het Programmabureau Integrale Veiligheid Noord-Holland Noord Februari 2011

2 Colofon Uitgave I&O Research BV Van Dedemstraat 6c 1624 NN Hoorn Tel.nr Rapportnummer Datum Februari 2011 Opdrachtgever Programmabureau Integrale Veiligheid Noord-Holland Noord Postbus AA Alkmaar Auteurs Kim Franx, MSc. Drs. Jaap Bouwmeester Bestellingen Exemplaren zijn verkrijgbaar bij de opdrachtgever Het overnemen uit deze publicatie is toegestaan, mits de bron duidelijk wordt vermeld.

3 Inhoudsopgave pag. 1. Inleiding Achtergrond Doel- en vraagstelling Onderzoeksaanpak en - verantwoording 3 2. De maatregel Plan van aanpak Beoogde werking van de maatregel Uitvoering van de maatregel Effecten op uitgaansgedrag Frequentie en locatie van uitgaan Tijdstip uitgaan Tijdstip thuiskomen Uitgaven tijdens het uitgaan Achtergronden van het veranderde gedrag Waardering voor uitgaansgebied Draagvlak voor de maatregel Effecten op alcoholconsumptie Effecten op het indrinken Alcoholgebruik tijdens het uitgaan Maatschappelijke effecten Effecten op sociaal maatschappelijk vlak en fitheid Effecten op openbare orde en veiligheid Uitgaansgerelateerde incidenten De invloed van de vervroeging van de Ervaren overlast Effecten voor de horeca Toegangs- en sluitingstijden in 2009 en Gevolgen toegangs- en sluitingstijden Maatregelen rond sluitingsuur Ervaren overlast Conclusies 46

4 Hoofdstuk Inleiding

5 Effecten van de vervroegde in de horeca Inleiding 1. Inleiding 1.1 Achtergrond De negen samenwerkende gemeenten in de regio Westfriesland 1 hebben besloten met ingang van 2 januari 2010 de uiterste voor de horeca aan te passen. Ook in de gemeenten Heerhugowaard en Schagen zijn vergelijkbare maatregelen genomen. De nieuwe regels komen er op neer dat horecagelegenheden na een bepaald tijdstip geen nieuwe bezoekers mogen toelaten. Klanten die eenmaal binnen zijn mogen vervolgens tot uiterlijk de sluitingstijd blijven. In een aantal gemeenten is een uiterste toegangstijd van 12 uur s nachts ingevoerd, te is gekozen voor een uiterste toegangstijd van 1 uur s nachts Het beoogde effect van het vervroegen van de uiterste toegangstijd is het leveren van een bijdrage aan een vermindering van overlast in het uitgaansleven en het alcoholgebruik door jongeren. De veronderstelling is dat het bekorten van de tijd dat jongeren zouden kunnen indrinken, zal leiden tot een lagere alcoholconsumptie voordat men uitgaat. In de negen Westfriese gemeenten is de maatregel zoals gezegd begin januari 2010 ingevoerd. In deze gemeenten gold vanaf dat moment een uiterste toegangstijd van 12 uur s nachts. Dit tijdstip is voor de Hoornse horeca in juni 2010 verschoven naar 1 uur s nachts. Ook Heerhugowaard en Schagen hanteren ook een deur-dicht-tijd van 1 uur. In opdracht van het Programmabureau Integrale Veiligheid Noord-Holland Noord is in december kort voordat de vervroegde uiterste van kracht werden - een 0-meting uitgevoerd. Het onderzoek is in december 2010 herhaald om een eerste beeld te krijgen van de effecten die zich een jaar na de invoering maatregel voordoen. Het onderzoek richt zich zowel op de bedoelde effecten als op de eventueel onbedoelde effecten van de maatregel. 1 Andijk, Drechterland, Enkhuizen, Hoorn, Koggenland, Medemblik, Opmeer, Stede Broec en Wervershoof 1

6 Effecten van de vervroegde in de horeca Inleiding 1.2 Doel- en vraagstelling Het doel van het onderzoek is het bieden van inzicht in effecten van het vervroegen van de uiterste van de horeca in een aantal gemeenten. De hoofdvraag is als volgt te formuleren: Welke effecten zijn een jaar na de invoering van de vervroegde zichtbaar? Bij de beantwoording van deze hoofdvraag worden zowel bedoelde effecten als de eventuele neveneffecten in kaart gebracht. Dit leidt tot de volgende onderzoeksvragen: 1. In hoeverre doen zich veranderingen voor in het uitgaansgedrag van de inwoners van de betreffende gemeenten en jongeren in het bijzonder? Frequentie: vaker/minder vaak/helemaal niet; Tijd: eerder/zelfde moment/later; Duur: korter/even lang/langer; Locaties: zelfde of andere uitgaansgebieden; Alcoholgebruik tijdens en rond het uitgaan: indrinken, alcoholconsumptie in de horeca, nadrinken. 2. Voor zover er sprake is van gedragsverandering, waaraan schrijven uitgaanders (en jongeren in het bijzonder) de gedragsverandering zelf toe? Verandering horecatijden, gedrag van anderen, persoonlijke overwegingen, verandering persoonlijke situatie et cetera. 3. In hoeverre heeft de eventuele gedragsverandering effect op: Alcoholconsumptie: lagere alcoholconsumptie door jongeren; Gezondheid: betere prestaties in de dagen na het uitgaan; Sociaal maatschappelijk: sociaal leven, deelname activiteiten. 4. In hoeverre heeft de vervroeging van de uiterste effect op: Openbare orde en veiligheid: aantal incidenten en beleving veiligheid en overlast; Ruimtelijk uitgaanspatroon: veranderende voorkeur voor uitgaanslocaties; Economie: bestedingen tijdens uitgaan, veranderingen in concurrentieverhoudingen. 5. Wat is het draagvlak voor de vervroeging van de uiterste onder regiobewoners en ondernemers? Houding van inwoners en ondernemers ten aanzien van de maatregel. 2

7 Effecten van de vervroegde in de horeca Inleiding 1.3 Onderzoeksaanpak en - verantwoording Analyse Het onderzoek richt zich op inwoners en ondernemers van zowel gemeenten waar met ingang van de uiterste zijn vervroegd (onderzoeksgroep), als van gemeenten waar op dat punt geen veranderingen zijn geweest (controlegroep). 2 Door het uitgaansgedrag in beide gebieden op twee momenten (resp. kort vóór en een jaar na de invoering van de maatregel) met elkaar te vergelijken, is een scherp beeld te geven van de eventuele effecten van de vervroeging van de. Figuur 1.1 Onderzoeksmethode Gemeenten waar toegangstijd gaat veranderen Invoering maatregel Gemeenten waar toegangstijd is veranderd (onderzoeksgebied) Gemeenten waar toegangstijd ongewijzigd zal blijven Geen maatregelen Gemeenten waar toegangstijd niet is veranderd (controlegebied) De nulmeting is in december 2009 uitgevoerd kort voordat de eerste aanpassing van de in Westfriesland in januari 2010 van kracht werd. De éénmeting vond plaats in december Het onderzoek richt zich op inwoners en ondernemers van zowel gemeenten waar de uiterste zijn vervroegd (onderzoeksgebied), als van gemeenten waar op dat punt geen veranderingen zijn geweest (controlegebied). Door het uitgaansgedrag in beide gebieden op twee momenten (voor en na de invoering van de maatregel) met elkaar te vergelijken, is een scherp beeld te geven van de eventuele effecten van de vervroeging van de. 2 Hiertoe behoort ook een aantal gemeenten waar al eerder een uiterste toegangstijd van 1 uur van kracht was, te weten Harenkarspel, Niedorp, Wieringen en Wieringermeer. 3

8 Effecten van de vervroegde in de horeca Inleiding Tabel 1.1. Overzicht van gemeenten waar maatregel is ingevoerd Onderzoeksgebied Controlegebied Gemeenten waar in 2010 zijn vervroegd Gemeenten waar in 2010 niet zijn veranderd Westfriesland Schagen Heerhugowaard Kop van Noord-Holland, excl. Schagen Noord-Kennemerland, excl. Heerhugowaard Bij bovenstaand schema moet wel worden opgemerkt dat er ook gemeenten zijn waar de maatregel pas in de loop van 2010 is ingevoerd. Dit geldt voor Schagen en Heerhugowaard. Schagen is in april 2010 naar 1 uur gegaan. Heerhugowaard is in maart 2010 naar 12 uur gegaan en in juni 2010 naar 1 uur. In de gemeente Hoorn zijn de vervroegde uiterste wel per 1 januari 2010 ingevoerd, maar op 1 juni aangepast van uur in 1.00 uur. Methoden van onderzoek Het onderzoek is net als de 0-meting uitgevoerd door middel van een online-enquête onder de bevolking van de 26 gemeenten in de politieregio Noord-Holland Noord. Daarnaast is een telefonische enquête gehouden onder horecaondernemers in dezelfde regio. In het onderzoek zijn de volgende onderzoeksmethoden ingezet: online-enquête bevolking Westfriesland, Noordkop en Noord-Kennemerland; telefonische enquête horecaondernemers Westfriesland, Noordkop en Noord- Kennemerland; interviews sleutelinformanten; kwantitatieve analyse ontwikkeling veiligheid. 1. Online-enquête onder bevolking Steekproef en respons In totaal hebben inwoners van noordelijk Noord-Holland de vragenlijst ingevuld. Om de inwoners van de Westfriese gemeenten te bereiken is gebruik gemaakt van het Westfrieslandpanel. Voor het enquêteren van inwoners van Noord-Kennemerland en De Kop is een landelijk panel (Panelclix) gebruikt. Van de geënquêteerde personen wonen er in een gemeente waar in 2010 de van de horeca zijn vervroegd. De overige 541 respondenten wonen in een gemeente waar de tijden in 2010 onveranderd zijn gebleven. Deze groep respondenten is te beschouwen als een controlegroep. Wanneer bepaalde veranderingen zich uitsluitend voordoen in gemeenten waar de zijn veranderd, ligt een relatie met de maatregel voor de hand. Wanneer de ontwikkeling zich in zowel onderzoeksgebied als controlegebied voordoet is deze relatie niet waarschijnlijk. 4

9 Effecten van de vervroegde in de horeca Inleiding Er is een representatieve groep inwoners geënquêteerd waaronder ook voldoende jongeren. Bij meer dan 500 jongeren van jaar is een enquête afgenomen. Hiervan zijn er ruim 200 jonger dan 24 jaar. Daarnaast zijn ook nog eens 300 ouders van jarigen geënquêteerd. Tabel 1.2 Respons bevolkingsenquête Gemeenten waar zijn vervroegd: Enkhuizen, Stede Broec, Opmeer, Medemblik, Koggenland, Drechterland, Hoorn, Schagen, Heerhugowaard. Gemeenten met onveranderde : Alkmaar, Anna Paulowna, Bergen, Castricum, Den Helder, Graft- De Rijp, Harenkapsel, Heiloo, Langedijk, Niedorp, Schermer, Texel, Wieringen, Wieringermeer, Zijpe jaar jaar 55 e.o. jaar totaal In oktober 2010 is een tussenmeting uitgevoerd om tussentijds inzicht in de effecten te krijgen. Aan deze tussenmeting hebben inwoners van Westfriesland meegedaan, waaronder ruim 150 Westfriese jongeren van jaar. Representativiteit en weging De gerealiseerde respons komt wat betreft de leeftijdsverdeling goed overeen met de populatie. Verder zijn er enquêtes afgenomen in alle 26 gemeenten van de regio Noord-Holland Noord. Figuur 1.2 respons 27% 38% 35% populatie 26% 37% 37% 0% 25% 50% 75% 100% jaar jaar 55 plus Ondanks de goede afspiegeling naar leeftijd, is nog wel een weging uitgevoerd. Behalve naar de leeftijd is daarbij gekeken naar geslacht en woonplaats van de respondenten. Door de weging zijn de gepresenteerde uitkomsten van de bevolkingsenquête representatief voor de gehele bevolking van de drie noordelijke regio s van Noord-Holland, wat betreft leeftijd, geslacht en woonplaats. 5

10 Effecten van de vervroegde in de horeca Inleiding Nauwkeurigheid Behalve de representativiteit van de respons (dat is de mate waarin deze een afspiegeling is van de gehele bevolking), is ook de nauwkeurigheid van de uitkomsten van belang. De nauwkeurigheid wordt in sterke mate bepaald door het aantal ondervraagde personen in relatie tot de omvang van de bevolking. Wanneer er enkel tientallen inwoners zijn bevraagd, is de kans op een uitkomst die afwijkt van de werkelijke waarde veel groter dan wanneer er honderden of duizenden zijn geënquêteerd. Met andere woorden: hoe groter het aantal respondenten, hoe kleiner de gemiddelde afwijking van de werkelijke waarde. Deze afwijking noemen we de onnauwkeurigheidsmarge. Behalve van het aantal respondenten en de populatieomvang, hangt deze ook af van de gevonden uitkomst. Bij extreme uitkomsten (bijv. 5 of 95%) is de nauwkeurigheid groter dan bij een uitkomst van bijvoorbeeld 50%. Voor de uitkomsten van de bevolkingsenquête gelden afhankelijk van de gevonden uitkomst, de onderstaande onnauwkeurigheidsmarges. - bevolking onderzoeksgebied 3 1,0% - 2,5% - bevolking controlegebied 4 1,9% - 4,2% jarigen onderzoeksgebied 3,7% - 8,6% jarigen controlegebied 4,9% - 11,3% Deze marges zijn hieronder grafisch weergegeven. Figuur 1.3 Onnauwkeurigheidsmarges van de bevolkingsenquête 12,0 onnauwkeurighiedsmarge 11,0 10,0 9,0 8,0 7,0 6,0 5,0 4,0 3,0 2,0 1, jaar onderzoeksgebied totaal onderzoeksgebied jaar controlegebied totaal controlegebied 0,0 50/50 45/55 40/60 35/65 30/70 25/75 20/80 15/85 10/90 5/95 uitkomst in % (p-waarde) Leesvoorbeeld: bij de uitkomst (p-waarde) dat 93% van de jongeren wel eens uitgaat, hoort een onnauwkeurigheidsmarge van 4,4%. Dat betekent dat met een grote mate van zekerheid is te stellen dat de werkelijke waarde tussen de 88,6% en 97,4% ligt. Bij de uitkomst dat 70% van de bevolking van het onderzoeksgebied uitgaat hoort een marge van 2,4%. De werkelijk waarde ligt dan dus vrijwel zeker in het interval 67,6% en 72,4%. 3 Westfriesland, Heerhugowaard en Schagen 4 Noord-Kennemerland en de Kop van Noord-Holland excl. Heerhugowaard en Schagen 6

11 Effecten van de vervroegde in de horeca Inleiding 2. Telefonisch enquête horecaondernemers De telefonische enquête richtte zich op alle relevante horecaondernemers in de drie noordelijke regio s van Noord-Holland. Het ging hierbij naast natte horeca als café, dancings en discotheken ook om eetcafés en snackbars en shoarmazaken. Restaurants en andere pure eetgelegenheden zijn buiten beschouwing gelaten. In totaal zijn 423 ondernemers benaderd en 204 hebben meegewerkt aan het onderzoek. De responspercentage van 49% is relatief hoog voor een ondernemersenquête en duidt op een grote betrokkenheid van de horeca bij het onderwerp. Tabel 1.3 Respons telefonische enquête horecaondernemers nulmeting éénmeting gevestigd in gemeenten waar zijn veranderd gevestigd in gemeenten waar niet zijn veranderd totaal De geënquêteerde horecaondernemers vormen tezamen een representatieve groep. Op basis van de uitkomsten zijn algemene uitspraken mogelijk over de ondernemers in het onderzoeksgebied met een onnauwkeurigheidsmarge (afhankelijk van de waarde van de gevonden uitkomst) van 3 tot 7%. 3. Interviews sleutelinformanten Er zijn interviews uitgevoerd onder OOV-ambtenaren, HIT-coördinatoren, vertegenwoordigers van Koninklijk Horeca Nederland en gezondheidsprofessionals. Deze interviews zijn gebruikt om meer zicht te krijgen op de werking van de maatregel en de mate waarin er (neven)effecten zichtbaar zijn. 4. Analyse politiecijfers Om zicht te krijgen op de verschillen in incidenten per gemeenten zijn politiegegevens op het niveau van de 26 gemeenten geanalyseerd. Idealiter worden in het kader van een effectmeting uitsluitend de uitgaansgerelateerde incidenten geanalyseerd. Deze worden echter niet op systematische en uniforme wijze bijgehouden. Om die reden is een selectie gemaakt van de incidenten die mogelijk uitgaansgerelateerd zijn en zich tevens hebben voorgedaan in het weekeinde. De volgende incidentcodes zijn in de analyse meegenomen 5 : Openlijk geweld (persoon) Bedreiging Mishandeling Vernieling cq. zaakbeschadiging Overlast Alcohol 5 Gegevens voor de periode tot maart 2009 zijn ontleend aan BPS en vanaf maart 2009 uit het nieuwe systeem BVH 7

12 Effecten van de vervroegde in de horeca Inleiding Dit betekent dat alle geregistreerde incidenten die zich rond het uitgaan voordoen zijn meegenomen, maar ook dat er voorvallen zijn meegeteld die zich op andere plaatsen in de gemeente hebben voorgedaan. De cijfers zijn dus niet meer dan indicatief voor de feitelijke ontwikkeling van de uitgaansgerelateerde overlast. Wel mag aangenomen worden dat de eventuele trends die zich in de geanalyseerde cijfers voordoen, ook van toepassing zijn voor de uitgaansgerelateerde incidenten. 8

13 Hoofdstuk De maatregel

14 Effecten van de vervroegde in de horeca De maatregel 2. De maatregel 2.1 Plan van aanpak De maatregel om de uiterste te vervroegen maakt deel uit van een breed pakket van maatregelen gericht op het terugdringen van de alcoholconsumptie door jongeren. De gezamenlijke aanpak van de negen Westfriese gemeenten, komt voort uit een in 2007 getekende samenwerkingsovereenkomst. Bij de uitvoering streven de partijen naar een toenemende bewustwording onder jongeren, ouders en alcoholaanbieders van het alcoholgebruik onder jongeren en de risico's en gevolgen hiervan 6. De politieke wil om het alcoholgebruik aan te pakken komt mede voort uit het besef van de schadelijke effecten die overmatig alcoholgebruik heeft op de volksgezondheid en de openbare orde en veiligheid. Voor het project Jeugd en Alcohol zijn drie werkgroepen aan de slag gegaan gericht op 1) preventie, hulpverlening en bewustwording, 2) regelgeving en handhaving en 3) communicatie. De sporen hebben anno 2011 tot diverse resultaten geleid. Hiertoe behoren onder meer, intensievere samenwerking met basisscholen, horeca-ondernemers, Brijder verslavingszorg, GGZ, GGD en het Westfriesgasthuis. Daarnaast zijn er tal van concrete maatregelen genomen zoals alcohol-nee contracten en intensievere voorlichting op scholen. Verder houdt de werkgroep communicatie zich actief bezig met het up-to-date houden van de website westfrisland.nl. Bovendien brengt de werkgroep communicatie regelmatig een nieuwsbrief over het onderwerp jeugd en alcohol uit 7. Ook zijn er trainingsprogramma s ontwikkeld voor het signaleren van problematische alcoholgebruikers. Daarnaast is de aanwezigheid van zogenaamde hokken en keten geïnventariseerd. In Hoorn en Enkhuizen zijn toezichthouders opgeleid en aangesteld. Deze toezichthouders nemen in de betrokken gemeenten de taken over van de Voedsel en Warenautoriteit waar het gaat om naleving van de Drank en horecawet. De maatregel om de uiterste toegangstijd voor de horecabezoekers op 12 uur s nachts te stellen maakt deel uit van het pakket aan maatregelen dat wordt ingezet om het alcoholgebruik in de regio te matigen. Het project jeugd en alcohol is de kapstok waarvan de één van de hangertjes is De mogelijke effecten van dit onderdeel van de aanpak moet dan ook bezien worden in de context van de overige flankerende maatregelen. 6 Bron: 7 Bron: Plan van aanpak: Jeugd en alcohol in West-Friesland,

15 Effecten van de vervroegde in de horeca De maatregel 2.2 Beoogde werking van de maatregel Er is (inter)nationaal veel geëxperimenteerd met sluitingstijden om op die manier invloed uit te oefenen op het uitgaansgedrag, de alcoholconsumptie en de openbare orde en veiligheid. Het stellen van een uiterste toegangstijd van horecagelegenheden om het alcoholgebruik te beperken, is daarentegen voor zover bekend niet eerder toegepast. Over de effectiviteit ervan is vanuit de wetenschappelijke literatuur niets bekend. Dit was overigens ook een van de redenen om de uitvoering van de maatregel en de effectiviteit ervan te monitoren. Aan de maatregel is een aantal aannames en veronderstellingen verbonden. De maatregel is vooral ingezet om het alcoholgebruik van jongeren aan te pakken. De beoogde werking van de maatregel is als volgt. Door regionaal een uiterste toegangstijd in te stellen wordt de vooravond van uitgaande jongeren verkort. Jongeren gaan eerder op de avond op stap. Doordat ze genoodzaakt zijn eerder op de avond al in de uitgaansgelegenheid aanwezig te zijn, is er minder tijd om in te drinken. Deze bekorte indrinktijd heeft als verondersteld gevolg dat er ook daadwerkelijk minder ingedronken wordt. Wanneer dit gebeurt is hiervan een aantal positieve effecten te verwachten. In de eerste plaats komen de jongeren met minder alcohol op de uitgaansgelegenheid binnen. Wanneer het verminderde indrinken niet wordt gecompenseerd tijdens of na het uitgaan, zou dat kunnen resulteren in een daling van de totale alcoholconsumptie. Het verminderde alcoholgebruik zou vervolgens kunnen leiden tot een afname van uitgaansgerelateerde overlast en geweld. Daarnaast is de verwachting dat jongeren die eerder thuis komen en minder hebben gedronken, de dag erna fitter zijn. De beoogde werking van de maatregel en de mogelijke neveneffecten zijn hieronder grafisch weergegeven. Figuur 1.2 De beoogde werking en de mogelijke neveneffecten van de vervroeging van de uiterste in de horeca Beoogde effecten vervroeging toegangsuur jongeren gaan vroeger op stap indrinken neemt af alcoholconsumptie daalt minder uitgaansoverlast jongeren zijn vroeger thuis jongeren zijn fitter sociaal-maatsch. effect Eventuele neveneffecten men gaat elders minder/elders uit uit overlast neemt toe nadrinken neemt toe overig beleid en externe factoren omzet en concurrentie 11

16 Effecten van de vervroegde in de horeca De maatregel Neveneffecten Het vervroegen van de kan naast de beoogde effecten ook onbedoelde effecten met zich meebrengen. Zo zouden jongeren het tempo van indrinken kunnen vergroten of in andere plaatsen uit kunnen gaan 8. Ook is denkbaar dat jongeren na het uitgaan vaker zullen nadrinken in plaats van voordrinken. Op voorhand werd ook gewezen op de mogelijke gevolgen voor de omzet van horecaondernemingen en de concurrentieverhoudingen binnen de horeca. Externe factoren Of de bedoelde en onbedoelde effecten zich voordoen is vanzelfsprekend niet uitsluitend afhankelijk van de maatregel rond de. In ieder geval spelen de volgende factoren daarin eveneens een rol: - regionale en landelijke initiatieven gericht op het terugdringen van het alcoholgebruik; - economische factoren: bijv. koopkrachtontwikkeling beïnvloedt uitgaansgedrag en de bestedingen in de horeca; - andere regelgeving: bijv. het rookverbod en het gedeeltelijk terugdraaien daarvan kan invloed hebben op uitgaansgedrag; - diverse maatschappelijke ontwikkelingen die van invloed zijn op het gedrag en attitude van individuen en daarmee dus ook op bijvoorbeeld het uitgaansgedrag, gebruik van alcohol en de veiligheid op straat. Bovenstaande betekent dat de eventuele geconstateerde effecten nauwkeurig moeten worden beoordeeld op de mate waarin het aannemelijk is dat ze met de vervroeging van de te maken hebben. Ook is op voorhand niet te zeggen of er een jaar na de invoering zich al zichtbare effecten kunnen voordoen, temeer daar de maatregel in een aantal gemeenten pas in de loop van 2010 is ingevoerd en/of is bijgesteld van 12 uur naar 1 uur s nachts (zie paragraaf 2.3). 2.3 Uitvoering van de maatregel De negen samenwerkende Westfriese gemeenten in de regio hebben de vervroegde uiterste toegangstijd van 12 uur s nachts, op 1 januari 2010 ingevoerd. In de gemeente Heerhugowaard geldt vanaf 1 maart 2010 een uiterste toegangstijd van 12 uur. In juni is het uiterste toegangstijdstip verschoven naar 1 uur s nachts. In Schagen is op 1 april 2010 een uiterste toegangstijd van 1 uur ingevoerd. De gemeente Hoorn heeft net als de andere Westfriese gemeenten aanvankelijk gekozen voor een toegangsstop vanaf 12 uur, maar heeft na enkele maanden besloten de regel aan te passen. De toegangstijd in Hoorn is in juni 2010 naar 1 uur verschoven. Er zijn gemeenten die bij specifieke evenementen uitzonderingen hebben gemaakt op de toegangstijd van 12 uur. De Westfriese gemeenten en ook Schagen zetten toezichthouders in om controles op de naleving uit te voeren. De mate waarin dit gebeurt, verschilt per gemeente. 8 Bron: Factsheet, het beperken van horeca in West-Friesland. STAP,

17 Effecten van de vervroegde in de horeca De maatregel In kleinere gemeenten met weinig horecagelegenheden is het toezicht beperkter dan bijvoorbeeld in Hoorn, Schagen, Medemblik en Enkhuizen. Ondernemers die zich niet aan de regels houden krijgen een waarschuwing. Indien deze waarschuwing geen effect heeft krijgt de horecagelegenheid een boete in de vorm van een opgelegde sluiting. In Westfriesland is dit in 2010 vijf keer gebeurd. In Heerhugowaard is in de loop van 2010 pas intensiever toezicht uitgeoefend op de naleving. In de eerste weken na de invoering van de maatregel is de politie bewust tussen elf en twaalf uur op straat gebleven om te zien hoe het uitgaanspubliek en de ondernemers reageerden. Zeker in het begin was duidelijk dat veel publiek pas op het laatste moment, dus kort voor twaalven, zich bij de ingang meldt. Hierdoor ontstonden zeker in de eerste maanden geregeld lange wachtrijen. In het begin is er flexibel omgegaan met de wachtrijen die tussen half twaalf en twaalf uur ontstonden voor de cafés. Tussen twaalf uur en kwart over twaalf werd het in de beginperiode nog wel door de vingers gezien als mensen die in de rij stonden naar binnen werden gelaten. Later is men strenger op gaan treden. Ondanks de strenge regels wacht het publiek veelal tot het laatste moment om uit te gaan. Als gevolg daarvan wordt het fouilleren en het tonen van een identiteitsbewijs heel snel gedaan of overgeslagen omdat iedereen zo snel mogelijk naar binnen moet. Aan de horeca is duidelijk gemaakt dat het nu echt terug moet naar twaalf uur. Het is de taak van de horecaondernemer om aan het publiek duidelijk te maken dat ze op tijd moeten zijn. Het is niet aan de politie om te controleren of cafés zich aan de nieuwe regels houden. Dit is een taak voor de toezichthouders van de gemeente. Als de politie signaleert dat een café zich niet aan de regels houdt, wordt dit doorgegeven aan de gemeente. Het komt nog wel voor dat bezoekers na middernacht nog binnen worden gelaten. Het is een kat en -muis spel. Voor een ondernemer is iedere klant er één waarmee ze omzet kunnen maken. Dus als de politie en/of de toezichthouders er niet zijn dan maar via de achterdeur. Dat maakt het lastig. Er moet strakker beleid worden gevoerd en iedere horecaondernemer moet zich er aan houden. Als de gemeente wil dat de nieuwe gaan werken dan zullen ze er strakker op moeten zitten. 13

18 Hoofdstuk Effecten op uitgaansgedrag

19 Effecten van de vervroegde in de horeca Effecten op uitgaansgedrag 3. Effecten op uitgaansgedrag De maatregel om de uiterste te vervroegen heeft als doel het uitgaansgedrag zodanig te beïnvloeden dat jongeren eerder uitgaan en voorafgaande aan het uitgaan minder indrinken. Om te kunnen zien of deze maatregel het beoogde effect heeft gehad dient in de eerste instantie te worden vastgesteld of jongeren daadwerkelijk eerder op stap gaan. Vervolgens moeten we kijken of het bekorten van de potentiële indrinktijd, ook daadwerkelijk leidt tot minder alcoholgebruik voor het uitgaan. Wanneer dit wordt vastgesteld, is een relatie te leggen tussen het beleid, de totale alcoholconsumptie en de positieve gevolgen die daaruit voorkomen. In dit hoofdstuk wordt achtereenvolgens ingegaan op de frequentie van het uitgaan in vergelijking met een jaar geleden, de uitgaanslocaties en het tijdstip van uitgaan en weer thuiskomen. 3.1 Frequentie en locatie van uitgaan Frequentie uitgaan In vergelijking met eind 2009 is het bezoek aan horecagelegenheden (zoals cafés, discotheken en dancings) in 2010 niet noemenswaardig veranderd. Het vervroegen van de uiterste heeft dus geen effect gehad op het aantal mensen dat uitgaat en de frequentie waarmee ze dat doen. Afgemeten aan de gehele bevolking in de negen gemeenten waar een toegangstop van 12 of 1 uur is ingevoerd, is het percentage dat wel eens uit gaat vrijwel stabiel gebleven. Onder jongeren in de gemeenten met een uiterste toegangstijd is het percentage jongeren dat uitgaat zelfs exact hetzelfde. Ook bij de controlegroep (inwoners van gemeenten waar de toegangstijd niet is vervroegd) is van een significante verschuiving geen sprake. Tabel 3.1 Gaat u wel eens uit? Dit wil zeggen, bezoekt u wel eens uitgaansgelegenheden zoals cafés, discotheken of dancings? percentage dat ja heeft geantwoord totaal 73% 70% 72% 72% jarigen 93% 93% 96% 93% De frequentie van het horecabezoek onder jongeren in de is iets afgenomen (70% gaat meer dan eens per maand uit en dat was 76% in 2009). Deze afname is echter ook in het controlegebied waarneembaar en om die reden is een relatie met de vervroegde niet aannemelijk. 15

20 Effecten van de vervroegde in de horeca Effecten op uitgaansgedrag Dag en locatie De meeste regiobewoners gaan zoals verwacht vooral in het weekeinde uit. Iets minder dan één op de drie regiobewoners bezoekt (ook) wel eens doordeweeks een uitgaansgelegenheid. Onder jongeren ligt dit percentage onder de 20 procent. In vergelijking met de situatie in december 2009 hebben zich op dit punt geen verschuivingen voorgedaan. Ruim de helft (58 procent) van de inwoners van noordelijk Noord-Holland gaan in hun eigen woonplaats uit. Dit percentage ligt hoger in steden met uitgebreidere uitgaansmogelijkheden zoals Den Helder, Alkmaar, Hoorn, Enkhuizen en Schagen. Inwoners van kleinere plaatsen gaan in de meeste gevallen naar een nabijgelegen grotere plaats met uitgaansgelegenheden. Populaire steden om in de regio uit te gaan zijn, Alkmaar, Amsterdam, Hoorn en Schagen. Inwoners van Heerhugowaard zijn in sterke mate georiënteerd op Alkmaar. Ook inwoners van Westfriesland, Schagen en Heerhugowaard gaan - net als voor de aanpassing van de - in meerderheid (56 procent) in de eigen woonplaats uit. Bij jongeren is er wel een afname van de populariteit van de eigen woonplaats als uitgaansgebied. Tabel 3.2 Waar gaat u meestal uit? % dat meestal uitgaat in eigen woonplaats alle horecabezoekers 56% 56% 65% 60% jarigen 52% 43% 61% 59% De vraag is dan waar jongeren uit Westfriesland, Heerhugowaard en Schagen die niet meer in hun eigen woonplaats uitgaan, wél naar toe gaan. Er is in ieder geval niet direct sprake van een toenemende populariteit van uitgaansgebieden zonder toegangsstop. Het bezoek aan uitgaanscentra buiten de regio, zoals Amsterdam en Alkmaar, is nauwelijks toegenomen. Het verschil zit met name in de groep die zegt een zeer wisselend uitgaanspatroon te hebben. 3.2 Tijdstip uitgaan De vervroeging van de uiterste heeft zoals verwacht een direct effect op het tijdstip van uitgaan. Dit geldt vooral voor jongeren. Het percentage jarigen dat voor middernacht uitgaat is gestegen van 59% naar 78%. Ook ouders van thuiswonende kinderen van 16 jaar en ouder constateren deze trend. In de gemeenten waar de niet zijn veranderd, is sprake van een tegenovergestelde ontwikkeling. Daar gaan juist minder jongeren vóór middernacht uit. 16

21 Effecten van de vervroegde in de horeca Effecten op uitgaansgedrag Onder de totale bevolking is het effect minder goed zichtbaar omdat horecabezoekers van 24 jaar en ouder ook al vóór de wijziging van de uiterste in meerderheid voor twaalven uitgingen. Tabel 3.3 Hoe laat gaat u gemiddeld genomen uit? % dat voor uur s nachts uitgaat alle horecabezoekers 79% 83% 84% 82% jarigen 59% 78% 72% 60% Het geconstateerde effect van een groter aantal bezoekers dat voor 12 uur uitgaat, is vanzelfsprekend het grootste in de gemeenten waar de uiterste toegangstijd op 12 uur is gesteld. Daar moet iedereen om middernacht binnen zijn. Maar ook onder jongeren die uitgaansgelegenheden in Hoorn, Heerhugowaard en Schagen bezoeken, is het aandeel dat voor twaalven uitgaat licht gestegen. 3.3 Tijdstip thuiskomen Jongeren in de gemeenten waar de zijn vervroegd gaan niet alleen eerder op stap, ze komen gemiddeld genomen ook eerder weer thuis. Het percentage jongeren dat zegt na het uitgaan om 4.00 uur of later thuis te komen, is gedaald van 26 naar 18 procent. Deze trend tekende zich ook al af in de tussenmeting 9. Ook ouders van de uitgaande jongeren constateren dat hun kinderen gemiddeld genomen eerder thuiskomen na het uitgaan. In de gemeenten waar de niet zijn veranderd, is het gemiddelde tijdstip waarop jongeren thuiskomen stabiel gebleven. Het is dus aannemelijk dat de gedragsverandering met de maatregel te maken heeft. Tabel 3.4 Op welke tijd bent u gemiddeld genomen na het uitgaan weer thuis? percentage dat na 4.00 uur weer thuis is alle horecabezoekers 9% 5% 5% 8% jarigen 26% 18% 27% 28% 9 Bij de tussenmeting van oktober 2010 bleek dat het percentage Westfriese jongeren dat na 4.00 uur thuiskomt was gedaald naar 19%. 17

22 Effecten van de vervroegde in de horeca Effecten op uitgaansgedrag Er blijkt sprake van een relatie tussen het moment van uitgaan en het moment van thuiskomst. De verschuiving naar een vroeger moment van thuiskomen doet zich namelijk vooral voor onder jongeren die uitgaan in gemeenten met een uiterste toegangstijd van 12 uur s nachts. 3.4 Uitgaven tijdens het uitgaan De gemiddelde uitgaven tijdens een avond uitgaan zijn sinds het invoeren van de toegangstop niet gedaald. In de gemeenten waar een uiterste toegangstijd van kracht is geworden, geven de horecabezoekers naar eigen zeggen nog precies evenveel uit als in In de gemeenten zonder vervroegde toegangstop is sprake van een lichte stijging. Tabel 3.5 Hoeveel geeft u gemiddeld uit op een avond uitgaan? 10 gemiddelde uitgaven in euro s alle horecabezoekers jarigen Achtergronden van het veranderde gedrag Aan de regiobewoners is gevraagd in hoeverre het eigen uitgaansgedrag is veranderd in het afgelopen jaar en wat daarvan de reden is. Op basis van de beantwoording is wellicht af te leiden wat de impact van de maatregel is geweest. Net als bij de 0-meting geven twee op de vijf inwoners aan dat zijn/haar uitgaansgedrag het afgelopen jaar veranderd is. Onder de jarigen ligt dat aandeel een stuk hoger. Toch zijn er geen duidelijke verschillen zichtbaar tussen de meting van 2009 en 2010 en tussen de gemeenten waar de - al dan niet- zijn aangepast. Tabel 3.6 Is uw uitgaansgedrag het afgelopen jaar veranderd? % dat ja heeft geantwoord alle inwoners 39% 41% 46% 41% jarigen 57% 63% 61% 61% 10 Genoemde bedragen van > 300 euro zijn bij de berekening van het gemiddelde buiten beschouwing gelaten 18

23 Effecten van de vervroegde in de horeca Effecten op uitgaansgedrag Redenen van de veranderingen in het uitgaansgedrag liggen vooral op het persoonlijke vlak. Veel genoemde redenen zijn persoonlijk van aard en hebben bijvoorbeeld te maken met ouder worden, veranderingen in de relationele sfeer of de komst van een kind. Vier procent van de inwoners van Westfriesland, Heerhugowaard en Schagen noemt als één van de redenen dat hun uitgangsgedrag vanwege de nieuwe is veranderd. - na de bioscoop kan ik niet meer uit, door de nieuwe - ik ben minder vaak naar de kroeg gegaan omdat ik soms te laat aanwezig was - omdat ik in de horeca werk kan ik niet meer uit 3.6 Waardering voor uitgaansgebied Uitgaanders beoordelen de meeste aspecten van het door hen meest bezochte uitgaansgebied met een ruime voldoende. De waardering voor de sfeer, de veiligheid en de sluitingstijd van de meest bezochte uitgaansgebieden is ten opzichte van 2009 niet of nauwelijks veranderd. De meest opvallende verandering in waardering betreft de uiterste. In de gemeenten waar de zijn vervroegd, is de waardering voor de toegangstijd aanzienlijk gedaald. In december 2009 gaf men nog een ruime voldoende (7,0) voor het uiterste tijdstip waarop men een horecagelegenheid binnen kon, in december 2010 is dat gedaald naar een 6,4. De dalende waardering voor de is met name sterk onder jongeren. De gemiddelde waardering is een 4,9 en dat was een jaar eerder nog 6,7. Tabel 3.7 Hoe beoordeelt u de volgende aspecten van het uitgaansgebied waar u meestal uitgaat? sfeer de veiligheid toegangstijd sluitingstijd gemiddeld rapportcijfer alle horecabezoekers jarigen alle horecabezoekers jarigen alle horecabezoekers jarigen alle horecabezoekers jarigen ,2 7,2 7,0 6,9 7,0 6,7 6, ,1 7,0 7,0 6,8 6, ,2 7,2 7, ,1 6,8 6,9 6,6 7,2 7,5 7,1 7,1 7,1 6,5 7,1 6,5 Aan de inwoners van de gebieden waar de zijn vervroegd, is de vraag voorgelegd wat zij van de maatregelen vinden en wat ze er persoonlijk van merken. Een kwart van de uitgaanders ziet als positief effect van de maatregel dat het eerder op de avond gezellig is in de uitgaansgelegenheden. Ook constateren veel jongeren dat hun vrienden door de maatregel eerder uitgaan. Verder heeft de maatregel voor een deel van de jongeren directe gevolgen gehad op het uitgaansgedrag. 19

24 Effecten van de vervroegde in de horeca Effecten op uitgaansgedrag Zo spreekt één op de zes jarigen minder vaak af met vrienden voorafgaande aan het uitgaan. Dit zou kunnen duiden op een verminderde kans op indrinken. Verder blijft een aanzienlijke groep minder lang op feestjes om toch nog (op tijd) uit te kunnen gaan. Tabel 3.8 Stellingen over persoonlijke gevolgen van vervroegde, (% (zeer) mee eens) % (zeer) mee eens doordat de zijn vervroegd. alle horecabezoekers jarigen.. is het eerder op de avond gezellig in de uitgaansgelegenheden 27% 23%.. gaan mijn vrienden eerder uit 19% 37%.. spreek ik minder vaak met vrienden af van tevoren 8% 17%.. blijf ik minder lang bij verjaardagen/feestjes om daarna toch nog uit te kunnen gaan 15% 43% Het vervroegen van de horeca heeft voor het overgrote deel (91%) van de inwoners van de Westfriese gemeenten, Heerhugowaard en Schagen geen persoonlijke gevolgen gehad. Bij jongeren ligt het percentage dat wel gevolgen ervaart met 30 procent een stuk hoger. Degenen die persoonlijke gevolgen hebben ervaren konden deze toelichten. Uit de toelichting blijkt dat deze persoonlijke gevolgen zijn onder te verdelen in tenminste drie belangrijke categorieën: - Beperking van de mogelijkheid van voorzitten of andere activiteiten in de vooravond, zoals een verjaardagsfeest of theater- en bioscoopbezoek; - Verder heeft een deel van de uitgaanders zodanige verplichtingen (bijv. avonddienst) waardoor ze niet meer tijdig aanwezig kunnen zijn; - Beperken kroeghoppen : de toegangstop wordt gezien als een beperking van de vrijheid om meerdere uitgaansgelegenheden te bezoeken. Men vindt het hinderlijk dat als het onverhoopt minder gezellig is of als vrienden of bekenden elders blijken te zijn, niet van uitgaansgelegenheid te kunnen switchen. 20

25 Effecten van de vervroegde in de horeca Effecten op uitgaansgedrag Verplichtingen die uitgaan beperken - Dat ik dus minder uit kan gaan omdat ik in de horeca werk. En vaak kom je er niet eens meer in, omdat iedereen kwart voor 12 erheen gaat. - Ik kon vaak niet uitgaan, omdat ik nog aan het werk was. Dit vond ik heel bezwaarlijk. - Ik werk in de horeca en dan kan het voorkomen dat ik laat klaar ben en dan kan ik niet meer uit. Beperken kroephoppen - Het is minder leuk om uit te gaan en je bent alle vrijheid kwijt om meerdere gelegenheden te bezoeken. Met een beetje pech kies je verkeerd en moet je vroeg naar huis omdat de kroeg leegloopt. - Als het ergens niet gezellig is en we willen na 1 uur nog ergens anders naar toe, kan dit niet meer. - Dat het mij beperkt in mijn keuze vrijheid. - Ik geniet minder van mijn avondje uit, omdat ik niet meer van gelegenheid kan wisselen en daardoor mijn kennissen minder zie. Beperken voorzitten - Dat ik van te voren nog amper gezellig bij iemand kan voorzitten. Voorzitten betekent nog niet dat we zoveel mogelijk alcohol naar binnenwerken als we kunnen! Het is gewoon vele malen gezelliger als we van te voren nog even rustig bij elkaar kunnen zitten. - Na verjaardagen ging ik vaak nog even gezellig de kroeg in. Nu moet ik al heel vroeg bij verjaardagen weg om nog de kroeg in te komen 3.7 Draagvlak voor de maatregel De helft van de inwoners van de gemeenten waar de uiterste toegangstijd is ingevoerd, staat positief tegenover de maatregel. Twee op de tien staat er negatief tegenover. In gemeenten waar de maatregel niet is ingevoerd, blijkt een vergelijkbaar draagvlak voor een uiterste toegangstijd te bestaan. Tabel 3.9 Hoe staat u tegenover het vervroegen van de? (zeer) positief 50% 47% neutraal 32% 35% (zeer) negatief 18% 18% Het standpunt over de maatregel blijkt in sterke mate samen te hangen met de leeftijd en het uitgaansgedrag. Ouderen staan positiever tegenover de maatregel dan jongeren. Onder jongeren en frequente uitgaanders is het percentage tegenstanders het hoogst en onder niet-horecabezoekers en ouderen is het percentage tegenstanders het laagst. 21

26 Effecten van de vervroegde in de horeca Effecten op uitgaansgedrag Figuur 3.1 Stelling: Hoe staat u tegenover het vervroegen van de? 55 jaar e.o. 59% 35% 6% jaar 52% 30% 18% jaar 42% 30% 29% jaar 28% 30% 43% 0% 25% 50% 75% 100% (zeer) positief neutraal (zeer) negatief Figuur 3.2 Stelling: Hoe staat u tegenover het vervroegen van de? naar uitgaansfrequentie nooit 57% 37% 6% minder dan 1 keer per maand 53% 33% 13% minstens 1 keer per maand 45% 26% 29% minstens 1 keer per week 26% 19% 55% 0% 25% 50% 75% 100% (zeer) positief neutraal (zeer) negatief Positief aan de maatregel vindt men vooral dat het vroeger op de avond gezellig is, dat men eerder thuis is en dat men de dag na het uitgaan fitter is. Ook verwacht men een positief effect op de veiligheid en het terugdringen van de overlast. Veel mensen vinden verder dat het uitgaan in zijn algemeenheid best wat vroeger kan. De tegenstanders zien de maatregel als een beperking van de vrijheid. Ook hebben veel tegenstanders de overtuiging dat de doelstellingen (minder alcoholgebruik en overlast), er niet mee worden gerealiseerd. Verder wordt duidelijk dat er ook een groep tegenstanders is die wel gelooft in een beperking van de toegangstijd, maar het gekozen tijdstip (van met name 12 uur) te vroeg vindt. Dit levert namelijk problemen op voor mensen die eerder op de avond nog moeten werken of sporten. Een ander veelgenoemd nadeel is dat de maatregel het switchen van uitgaansgelegenheid te veel beperkt. Men wil graag ook na 12 uur nog ergens anders naar toe kunnen wanneer blijkt dat het elders gezelliger is, c.q. vrienden of bekenden op een andere locatie zijn. 22

27 Effecten van de vervroegde in de horeca Effecten op uitgaansgedrag Men moet door de vaste voor middernacht besloten hebben, in welke uitgaansgelegenheid men de rest van de avond wil doorbrengen en een deel van de uitgaanders ervaart dit als hinderlijk. Gewenste uiterste toegangstijd Driekwart van de inwoners van Noord-Holland Noord noemt desgevraagd een uiterste toegangstijd waarop bezoekers nog tot de horecagelegenheid mogen worden toegelaten. Slechts één op de zes regiobewoners is voorstander van het geheel vrijlaten van. Er zijn hierbij geen noemenswaardige verschillen tussen inwoners van gemeenten met of zonder aangepaste. Gevraagd naar het tijdstip vanaf wanneer het moet gelden, worden 12 uur en 1 uur s nachts het meest genoemd. In totaal is een meerderheid (64%) van de inwoners van noordelijk Noord-Holland voor een van beide tijdstippen. Tabel 3.10 Wat zou als het aan u ligt, het tijdstip moeten zijn dat uitgaansgelegenheden geen nieuwe bezoekers meer mogen toelaten? gemeenten met vervroegde gemeenten met onveranderde vanaf 12 uur geen nieuwe bezoekers meer toelaten 36% 32% vanaf 1 uur geen nieuwe bezoekers meer toelaten 28% 29% vanaf 2 uur geen nieuwe bezoekers meer toelaten 12% 12% toegangstijd vrijlaten 16% 22% geen mening 8% 6% 23

28 Hoofdstuk Effecten op alcoholconsumptie

29 Effecten van de vervroegde in de horeca Effecten op alcoholconsumptie 4. Effecten op alcoholconsumptie In het vorige hoofdstuk is te lezen dat de vervroegde uiterste toegangstijd voor horecagelegenheden als direct effect heeft dat jongeren gemiddeld eerder uitgaan en ook iets eerder weer thuis zijn. Het uiteindelijke doel van de vervroegde in de horeca is een bijdrage te leveren aan de reductie van het alcoholgebruik onder jongeren. De centrale vraag van het onderzoek is dan ook inzicht te geven in de mate waarin dat is gebeurd. Dit hoofdstuk beschrijft de (eventuele) veranderingen in het alcoholgebruik van de inwoners van de gemeenten waar de zijn veranderd, in vergelijking met de overige gemeenten in de regio Noord-Holland Noord. Er wordt achtereenvolgens ingegaan op het indrinken, het alcoholgebruik tijdens het uitgaan en het nadrinken. 4.1 Effecten op het indrinken Net als in december 2009 zegt driekwart van de jongeren voorafgaande aan het uitgaan soms, regelmatig of vaak alcoholhoudende drank te drinken. Een opvallende verandering is dat de groep jongeren die zegt helemaal niet te drinken, is gegroeid van 2 naar 7 procent. Tabel 4.1 Drinkt u alcohol voordat u uitgaat, dus voordat u een uitgaansgelegenheid bezoekt? % soms, regelmatig of vaak totaal 44% 45% 44% 42% jarigen 73% 74% 74% 72% De inwoners van noordelijk Noord-Holland die een avond uitgaan, consumeren voorafgaande aan het horecabezoek gemiddeld 1,2 glas alcoholhoudende drank. Het indrinkgedrag hangt sterk samen met de leeftijd. Jongeren van jaar drinken ruim twee keer het gemiddelde. In de gemeenten met een toegangsstop is sprake van een lichte daling van het aantal glazen dat jongeren indrinken. In de andere gemeenten in de regio doet deze daling zich niet voor. Niettemin is het geconstateerde verschil te klein om van een trend te kunnen spreken. Temeer daar in de tussenmeting in de Westfriese gemeenten van oktober 2010, nog geen daling van het gemiddeld aantal genuttigde glazen te constateren was. 25

30 Effecten van de vervroegde in de horeca Effecten op alcoholconsumptie Tabel 4.2 Hoeveel glazen alcoholhoudende drank drinkt u gemiddeld voor het uitgaan? gemiddeld aantal glazen totaal 1,2 1,2 1,1 1, jarigen 2,8 2,6 2,6 2,7 Het problematische indrinkgedrag - dat is het percentage jongeren dat bij binnenkomst al meer dan vijf glazen op heeft blijkt te zijn gedaald van 26 naar 20 procent. In het controlegebied daalde dit percentage eveneens, maar minder sterk: van 22 naar 19 procent. Ook bij deze ontwikkeling geldt dat de verandering nog maar gering van omvang is en dat daarom nog niet met zekerheid van een trend gesproken kan worden. Hoewel de bovenstaande cijfers geen uitsluitsel bieden voor de effectiviteit van de maatregel, bestaat er wel degelijk een verband tussen het tijdstip van uitgaan en het indrinkgedrag. Jongeren die vroeger uitgaan, drinken gemiddeld minder in dan jongeren die later op stap gaan. De samenhang is echter niet oorzakelijk. Wanneer deze jongeren vroeger uitgaan, wil dat niet zeggen dat ze dan ook minder gaan drinken. 4.2 Alcoholgebruik tijdens het uitgaan Ook in het alcoholgebruik tijdens het uitgaan is een lichte verschuiving te constateren. In de gemeenten waar de toegangsstop van kracht is geworden, drinken jarigen tijdens het uitgaan gemiddeld een half glas minder. In het controlegebied waar de maatregel niet is ingevoerd, doet deze daling zich niet voor. Net als bij de eerder geconstateerde gedragsveranderingen is ook op dit punt sprake van een vrij klein verschil. Het is dus niet uit te sluiten dat het om een toevallige fluctuatie gaat. De tijd zal moeten leren of de tendens zich doorzet. Tabel 4.3 Hoeveel glazen alcoholhoudende drank drinkt u gemiddeld tijdens het uitgaan? (gemiddeld aantal glazen) totaal 4,5 4,4 4,6 4, jarigen 5,2 4,7 5,1 5,2 26

31 Effecten van de vervroegde in de horeca Effecten op alcoholconsumptie Op voorhand is onderkend dat een gevolg van vervroegen van het uitgaanspatroon, mogelijk zou kunnen leiden tot een toename van het nadrinken. Op basis van de enquête onder inwoners van de regio blijkt daarvan geen sprake te zijn. De geconstateerde verschillen zijn minimaal en blijken zich in zowel in het onderzoeksgebied als het controlegebied voor te doen. Een samenhang met het beleid ligt daarom niet voor de hand. Tabel 4.4 Drinkt u na het bezoek aan een uitgaansgelegenheid wel eens alcohol? percentage dat ja heeft geantwoord totaal 13% 14% 19% 15% jarigen 7% 9% 12% 15% 27

32 Hoofdstuk Maatschappelijke effecten

33 Effecten van de vervroegde in de horeca Maatschappelijke effecten 5. Maatschappelijke effecten In de voorgaande hoofdstukken is duidelijk geworden dat de vervroegde effect hebben gehad op het uitgaansgedrag van de inwoners. Men gaat gemiddeld eerder uit en komt ook eerder thuis. Een effect op de alcoholconsumptie lijkt zich ook af tekenen, maar is nog te beperkt om van een duidelijke trend te kunnen spreken. In dit hoofdstuk richt de aandacht zich op het mogelijke effect van het veranderde uitgaansgedrag op sociaal-maatschappelijk gebied. In hoeverre ervaren uitgaanders een dag later nog gevolgen van het uitgaan? En in hoeverre is dit anders dan een jaar eerder? 5.1 Effecten op sociaal maatschappelijk vlak en fitheid De vervroeging van de en de verschuivingen in het uitgaansgedrag die daarvan het gevolg zijn, hebben niet geleid tot aantoonbare effecten op de deelname aan sociale activiteiten of aan de fitheid van de horecabezoekers. Men ervaart in vrijwel exact dezelfde mate gevolgen van een avond uitgaan. Tabel 5.1 In hoeverre ondervindt u (negatieve) gevolgen van het uitgaan op de dag nadat u bent uitgeweest? percentage dat regelmatig of vaak gevolgen ervaart verminderde deelname aan sociale activiteiten (b.v. familiebezoek, activiteiten met gezinsleden of vrienden etc.) verminderde deelname aan georganiseerde activiteiten (b.v. sportvereniging, kerk, hobbyclub etc. ) mindere goede prestaties (b.v. op het werk, opleiding, bij het maken van huiswerk, bij het sporten etc.) % 6% 6% 9% 5% 4% 6% 6% 6% 5% 6% 7% vermoeidheid of niet helemaal fit zijn 16% 16% 15% 15% Onder de jarigen is sprake van een ander beeld. Er zijn meer jongeren die aangeven dat het uitgaan bij hen leidt tot verminderde deelname aan sociale activiteiten, zoals familiebezoek, of activiteiten met gezinsleden of vrienden. Dit geldt zowel voor de gemeenten met, als zonder aanpassingen in de. Deze toename is niet te verklaren uit een hoger alcoholgebruik of een gemiddeld later tijdstip dat men thuiskomt. Mogelijk ligt de verklaring in een groeiende mate van bewustzijn over de gevolgen van overmatig alcoholgebruik. 29

34 Effecten van de vervroegde in de horeca Maatschappelijke effecten Tabel 5.2 Gevolgen de dag na het uitgaan op: % dat regelmatig of vaak antwoordt jarigen verminderde deelname aan sociale activiteiten (b.v. familiebezoek, activiteiten met gezinsleden of vrienden etc.) verminderde deelname aan georganiseerde activiteiten (b.v. sportvereniging, kerk, hobbyclub etc. ) mindere goede prestaties (b.v. op het werk, opleiding, bij het maken van huiswerk, bij het sporten etc.) 7% 14% 16% 20% 8% 5% 13% 13% 10% 11% 15% 15% vermoeidheid of niet helemaal fit zijn 36% 40% 35% 37% Een vergelijkbaar beeld doet zich voor onder ouders van jarigen. Ook zij zijn in toenemende mate van mening dat het uitgaansgedrag een negatief effect heeft op de fitheid en de deelname aan het sociale en maatschappelijke leven. 30