Discriminatieklimaat Gelderland-Midden April 2012

Transcriptie

1 Discriminatieklimaat Gelderland-Midden April 2012

2 Colofon Uitgave : I&O Research BV Van Dedemstraat 6c 1624 NN Hoorn Tel. (0229) Rapportnummer : Datum : April 2012 Opdrachtgever : Art.1 Gelderland-Midden Auteurs : Tijmen Sierman, MSc. Layla Leerschool, MSc. Het overnemen uit deze publicatie is toegestaan, mits de bron duidelijk wordt vermeld. 2

3 1 2 Samenvatting Achtergrond 3 Werkwijze 4 Vóó óórkomen van discriminatie 5 Discriminatiegronden Uiting en impact Locatie van discriminatie Meldingsbereidheid Redenen voor niet-melden Bekendheid WGA en meldlocaties Naamsbekendheid antidiscriminatievoorziening Over de voorziening 3

4 1. Samenvatting Bijna één op de vijf inwoners ervaart discriminatie Discriminatie komt in alle gemeenten van Gelderland-Midden voor. In totaal voelde 19% van de inwoners van Gelderland- Midden zich het afgelopen jaar gediscrimineerd. Daarnaast nam 27% discriminatie bij anderen waar. Meest voorkomende discriminatiegronden zijn leeftijd en handicap Discriminatie op grond van leeftijd en handicap of ziekte komt het meest voor. Op de derde en vierde plaats staan discriminatie op basis van kleding of uiterlijk en geloof. Bijna de helft van de incidenten is arbeidsgerelateerd Discriminatie vindt het meest plaats in de buurt/op straat en op het werk; bijna de helft van de incidenten is arbeidsgerelateerd. Ook tijdens het winkelen komt discriminatie regelmatig voor. Een minderheid meldt discriminatie Negentien procent van de mensen die met discriminatie te maken krijgen, meldt dit bij een instelling of instantie. Inwoners hebben verschillende redenen om geen melding te doen. Een deel van de inwoners met een discriminatie-ervaring vindt het niet belangrijk om het incident te melden of wil er geen aandacht meer aan schenken. Zestien procent van de inwoners met een discriminatie-ervaring denkt dat melden niet helpt. Als er wel wordt gemeld, gebeurt dit meestal bij een persoon in de eigen omgeving, een vertrouwenspersoon op het werk of bij de gemeente. Eén op de tien inwoners kent Art.1 Gelderland-Midden Elf procent van de inwoners kent Art.1 Gelderland-Midden. Meestal is dat alleen van naam. Slechts 2 procent is bekend met de taken en activiteiten van de voorziening. 19% ervoer zelf discriminatie 27% nam discriminatie waar bij anderen 4

5 2. Achtergrond van het onderzoek Achtergrond onderzoek Discriminatie is een hardnekkig verschijnsel in de Nederlandse samenleving, maar het fenomeen is tegelijkertijd ongrijpbaar. Voor gemeenten is het lastig de aard en omvang van discriminatie te duiden. In 2009 werd de Wet Gemeentelijke Antidiscriminatievoorzieningen (WGA) van kracht. Deze wet bepaalt dat gemeenten met ingang van 2010 een voorziening moeten inrichten waar burgers discriminatie kunnen melden. Uit een eerste evaluatie van de WGA blijkt dat 97% van de gemeenten een meldpunt heeft.* De WGA maakt het voor gemeenten nog belangrijker zicht te hebben op het lokale discriminatieklimaat: hoeveel mensen krijgen er eigenlijk mee te maken? Om welke vormen van discriminatie gaat het? Doel en opdracht Art.1 Gelderland-Midden heeft het discriminatieklimaat in haar 16 gemeenten laten onderzoeken. De resultaten van het onderzoek bieden een basis voor verdere versterking van het anti-discriminatiebeleid in Gelderland-Midden. Andere provincies/regio s Dit onderzoek in Gelderland-Midden maakt deel uit van de quickscan discriminatieklimaat in de provincies Gelderland en Overijssel. Dit is de tiende Quickscan Discriminatieklimaat op rij. Het onderzoek is sinds 2009 uitgevoerd in de veiligheidsregio s Kennemerland, Noord-Holland Noord, Amsterdam-Amstelland, Zaanstreek-Waterland, Gooi- en Vechtstreek, Gelderland Zuid, Zuidoost Brabant en in de provincies Groningen en Limburg. Dit rapport geeft de belangrijkste uitkomsten weer van de quickscan in Gelderland-Midden, waarbij een onderscheid wordt gemaakt naar de deelregio s Arnhem-Veluwezoom, Rivierenland en West-Veluwevallei. De overzichtsrapportage Discriminatieklimaat Gelderland en Overijssel (2012) schetst een uitgebreid beeld van het discriminatieklimaat in de twee provincies, met onderlinge vergelijking tussen de veiligheidsregio s. 5 * Bron: Gemeentelijke antidiscriminatie-voorzieningen in 2010, Partners + Pröpper, 2010.

6 3. Werkwijze Werkwijze onderzoek De dataverzameling van het onderzoek vond plaats in januari en februari Ruim volwassen inwoners uit de 16 gemeenten in Gelderland-Midden namen deel aan het onderzoek en vulden via internet een korte vragenlijst in. De respondenten zijn leden van een internetpanel. Er is gekozen voor het benaderen van mensen die gewend zijn uiteenlopende vraagstellingen voorgelegd te krijgen, dit om selectiviteit in de respons te voorkomen. Bij het uitnodigen van willekeurige inwoners voor een onderzoek naar gelijke behandeling, zouden verhoudingsgewijs meer mensen met een discriminatie-ervaring deelnemen en is niet na te gaan welk deel van de populatie met discriminatie te maken krijgt. Weging Op de data is een weging toegepast naar woonplaats, leeftijd, herkomst (etniciteit)en geslacht voor een representatief beeld van de populatie. 6

7 4. Vóórkomen van discriminatie 4.1: Totaal aantal gediscrimineerden Bijna één op de vijf ervaart discriminatie Bijna één op de vijf inwoners van Gelderland-Midden had in het afgelopen jaar een discriminatie-ervaring. Discriminatie komt in alle gemeenten van Gelderland- Midden voor. In het woongebied Arnhem-Veluwezoom zijn er meer inwoners met discriminatie-ervaring dan in Rivierenland en West-Veluwevallei. Discriminatie bij anderen wordt meer waargenomen Ruim een kwart van de inwoners nam het afgelopen jaar discriminatie bij anderen waar. Dit percentage is het hoogst in de regio Arnhem-Veluwezoom. Figuur 1 % met discriminatie-ervaring in afgelopen 12 maanden naar woongebied Arnhem-Veluwezoom Rivierenland West Veluwevallei totaal Figuur 2 % discriminatie waargenomen bij anderen in afgelopen 12 maanden naar woongebied Arnhem-Veluwezoom 24% 17% 16% 19% 33% 76% 83% 84% 81% 0% 25% 50% 75% 100% ja nee 67% In Overijssel, Noord Oost Gelderland en Gelderland Zuid werd het afgelopen jaar 15% van de inwoners gediscrimineerd. Rivierenland West Veluwevallei 25% 23% 75% 77% totaal 27% 73% 0% 25% 50% 75% 100% ja nee 7

8 4. Vóórkomen van discriminatie 4.2: Discriminatie onder diverse groepen in de samenleving Jongeren en allochtonen krijgen het meest te maken met discriminatie Sommige bevolkingsgroepen krijgen meer met ongelijke behandeling te maken dan andere. Dit geldt ten eerste voor allochtone inwoners van Gelderland-Midden; 24% van hen had het afgelopen jaar een discriminatie-ervaring, ten opzichte van 18% van de autochtone inwoners. Ook jongeren krijgen relatief vaak met discriminatie te maken; een kwart van de 18 tot 30- jarigen heeft een discriminatie-ervaring. Onder inwoners van 30 tot 55 jaar is dit 19% en onder 55-plussers 14%. Mannen en vrouwen krijgen evenveel met discriminatie te maken. autochtoon allochtoon totaal Figuur 3 Discriminatie-ervaring in de afgelopen 12 maanden naar herkomst (autochtoon, allochtoon)* 18% 24% 19% 82% 76% 81% 0% 25% 50% 75% 100% ja nee Figuur 4 Discriminatie-ervaring in de afgelopen 12 maanden naar leeftijd 18 tot 30 jaar 30 tot 55 jaar 55 jaar en ouder totaal 26% 19% 14% 19% 74% 81% 86% 81% 0% 25% 50% 75% 100% ja nee 8 *CBS-Definitie: iemand is allochtoon als de persoon zelf of tenminste één van de ouders in het buitenland is geboren.

9 5. Discriminatiegronden Leeftijdsdiscriminatie komt het meest voor De meest genoemde gronden van discriminatie zijn discriminatie op basis van leeftijd en handicap/ chronische ziekte. Op de derde en vierde plaats komen discriminatie op grond van uiterlijk en geloof of godsdienst. Allochtone inwoners van Gelderland-Midden krijgen het meest te maken met ongelijke behandeling vanwege huidskleur, uiterlijk en/of land van herkomst. Discriminatie op grond van geloof komt onder autochtonen en allochtonen ongeveer even vaak voor. Discriminatie op grond van geslacht ervaren met name vrouwen. Vooral ouderen (55+) voelen zich ongelijk behandeld op grond van hun leeftijd. Discriminatie op basis van kleding en uiterlijk komt daarentegen het meest voor onder jongere inwoners (18 tot 30 jaar). Behalve de voorgelegde vormen van discriminatie, worden genoemd: discriminatie vanwege het soort werk, zwangerschap en roken. Discriminatie Top 5*: Leeftijd (26%) 4 Handicap/ziekte (18%) 5 Kleding en uiterlijk (16%) Geloof/godsdienst (14 %) Huidskleur/ras (10 %) Feit: Hoewel discriminatie op grond van leeftijd, handicap en kleding/uiterlijk het meest voorkomen, nemen inwoners bij anderen vooral discriminatie op grond van huidskleur, seksuele gerichtheid en geloof waar. 9 Ook in de veiligheidsregio's Noord Oost Gelderland, Gelderland Zuid en Overijssel komt leeftijdsdiscriminatie het meest voor. *In % van inwoners met een discriminatie-ervaring. Per persoon zijn meerdere discriminatiegronden mogelijk, dus de percentages tellen niet op tot 100%.

10 6. Uiting en impact van discriminatie Bijna een kwart ervaart (enige) invloed van discriminatie Bijna een kwart van de gediscrimineerden vindt dat discriminatie hun leven in enige of hoge mate beïnvloedt. Voor 5% is die invloed zelfs zeer sterk. 6% ondervindt in hoge mate last van discriminatie, en een aanzienlijk deel van de inwoners denkt dat zij een rooskleuriger bestaan zouden hebben zonder discriminatie. Daar staat tegenover dat 45% geen enkele invloed van discriminatie op het leven ervaart, 21% er geen last van heeft en 20% denkt dat zijn bestaan niet wezenlijk zou veranderen als er geen discriminatie zou zijn. Ongelijke behandeling meest voorkomende uiting discriminatie Discriminatie uit zich op verschillende manieren. De meeste gediscrimineerden voelden zich ongelijk behandeld (51%), kregen te maken met schelden of discriminerende opmerkingen (41%) of merkten op dat anderen contact met hen vermeden (20%). Treiteren/pesten en bedreiging overkwam respectievelijk 11% en 4% van de personen met een discriminatie-ervaring. Zes procent voelde zich gediscrimineerd door uitingen in de media. discriminatie beïnvloedt leven last van discriminatie bestaan rooskleuriger zonder discriminatie 10 5% 6% 18% 19% 33% 32% 22% 54% Figuur 5 Impact discriminatie* 24% 45% 21% 20% 0% 25% 50% 75% 100% in hoge mate in enige mate klein beetje niet * In % van de inwoners met een discriminatie-ervaring.

11 7. Locatie van discriminatie Veel discriminatie is arbeidsgerelateerd Bijna de helft van de gediscrimineerden (44%) heeft te maken gehad met arbeidsgerelateerde discriminatie; zij ervoeren discriminatie op het werk (27%) of tijdens het solliciteren (20%).* Verder hadden bijna drie op de tien inwoners een discriminatie-ervaring in de buurt/op straat en maakte bijna een kwart discriminatie tijdens het winkelen mee. Ook bij het uitgaan komt ongelijke behandeling regelmatig voor met name onder de jongere inwoners. Ten slotte voelde negen procent zich gediscrimineerd bij een (overheids)dienst, zoals politie, gemeente, ziekenhuis, UWV enzovoort. Vijf procent van de personen met een discriminatieervaring werd gediscrimineerd tijdens het sporten. En vier procent tijdens de opleiding/studie. 1 Top 5 Discriminatie-context** context** In de buurt of op straat (28%) 2 Op het werk (27%) 3 Tijdens het winkelen (24%) 4 Bij het solliciteren (20%) 5 Bij uitgaansgelegenheden (15%) 11 * Daar inwoners zowel op werk als tijdens de sollicitatie gediscrimineerd kunnen zijn, is er sprake van overlap tussen deze percentages. ** In % inwoners met een discriminatie-ervaring. Per persoon zijn meerdere locaties mogelijk, dus de percentages tellen niet op tot 100%.

12 8. Meldingsbereidheid Ongeveer één op de vijf meldt discriminatie Negentien procent van de inwoners met een discriminatieervaring meldt het incident. Hierbij tellen ook informele meldingen, bij bijvoorbeeld vrienden of familie. Bepaalde vormen van discriminatie meldt men vaker dan andere. Het hoogste meldingspercentage is te vinden bij discriminatie op grond van huidskleur/ras. Leeftijdsdiscriminatie wordt daarentegen relatief weinig gemeld. Ook de context van de discriminatie hangt samen met de meldingsbereidheid. Zo melden inwoners arbeidsgerelateerde discriminatie vaker dan discriminatie die buiten de arbeidsmarkt plaatsvond. De meldingsbereidheid hangt niet samen met leeftijd, geslacht, herkomst of woonregio. Als discriminatie wordt gemeld, gebeurt dit meestal bij de vertrouwenspersoon op het werk (een aanzienlijk deel van de discriminatie is immers arbeidsgerelateerd), de gemeente of de politie. Minder inwoners melden het incident bij een meldpunt discriminatie (antidiscriminatievoorziening). Top 4 meldlocaties: 1 2 Vertrouwenspersoon op werk Gemeente 3 Politie 4 Antidiscriminatie- voorziening In andere quickscans komen meldingspercentages naar voren van 17% (Noord Oost Gelderland), 15% (Gelderland Zuid) en 18% (Overijssel). 12

13 9. Redenen om niet te melden Melden helpt niet Waarom melden zoveel inwoners discriminatie niet? De meest genoemde redenen zijn: 1. Ik vind het niet belangrijk genoeg 2. Ik wil er geen aandacht aan schenken 3. Melden helpt niet Andere redenen die gediscrimineerden van melden weerhouden, zijn: het zelf willen oplossen van de situatie, opzien tegen de tijd/moeite die melden met zich meebrengt en/of onbekend zijn met de locaties of instanties waar discriminatie gemeld kan worden. Onder de categorie anders vallen onder meer: Het zal worden ontkend. Het is niet te bewijzen. en Negeren werkt het best.. Tabel 1 Reden om niet te melden* vond het niet belangrijk wil er geen aandacht aan schenken melden helpt niet weet niet zeker of het echt discriminatie was loste het zelf op kost teveel tijd/moeite is bang voor de gevolgen weet niet waar er gemeld kan worden andere reden 38% 27% 16% 13% 12% 11% 6% 4% 8% 13 * In % van de inwoners met een discriminatie-ervaring die geen melding maakten van het incident. Meerdere redenen zijn mogelijk, dus de percentages kunnen niet bij elkaar worden opgeteld.

14 10. Bekendheid WGA en meldlocaties Ruim acht op de tien inwoners onbekend met WGA Met de Wet Gemeentelijke Antidiscriminatievoorzieningen (WGA) is iedere gemeente sinds 2010 verplicht om inwoners toegang te geven tot een onafhankelijk meldpunt discriminatie. Ruim acht op de tien inwoners zijn hiervan niet op de hoogte. Met name inwoners jonger dan 55 jaar en autochtonen zijn zich niet bewust van deze plicht. Mensen die deze wel kennen, zijn meestal op de hoogte geraakt via Postbus 51 campagnes in 2009 en 2010 (8%) en/of via TV (7%). Minder mensen (6%) zijn ingelicht door de gemeentepagina in de krant of de gemeentelijke website. Politiebureau meest bekend als meldpunt Zeven op de tien inwoners kennen tenminste één mogelijke meldlocatie voor discriminatie. De meest bekende is het politiebureau; ruim de helft weet dat je discriminatie hier kunt melden. Naar verwachting zullen bijna vier op de tien inwoners de weg vinden naar een antidiscriminatievoorziening, ofwel rechtstreeks (15%), ofwel via de landelijke website discriminatie.nl (25%) of het landelijk telefoonnummer (11%). Ten slotte kent 15% de gemeente als meldpunt. Tabel 2 Bekendheid WGA (plicht gemeente om inwoners toegang te geven tot meldpunt discriminatie) ja, via Postbus 51 campagnes ja, via TV ja, via de gemeentepagina ja, via een andere weg nee Tabel 3 Bekendheid mogelijke meldlocaties politie landelijke website: discriminatie.nl gemeenteloket antidiscriminatievoorziening landelijk telefoonnummer geen van bovenstaande 8% 7% 6% 1% 82% 57% 25% 15% 15% 11% 29% 14

15 11. Bekendheid Art.1 Gelderland-Midden Ruim één op de tien inwoners kent Art.1 Gelderland-Midden Elf procent van de volwassen inwoners van Gelderland-Midden kent Art.1 Gelderland- Midden. Onder inwoners met en zonder een discriminatie-ervaring is dit percentage ongeveer even groot. Bij 55-plussers is de naamsbekendheid relatief groot: 16% van hen kent Art.1 Gelderland- Midden tegenover 7% van de groep 30 tot 55- jarigen en 10% van de 18 tot 30-jarigen. Ook naar woongebied (deelregio) zijn verschillen waarneembaar; in Rivierenland is de naamsbekendheid groter (17%) dan in Arnhem- Veluwezoom en de West-Veluwevallei (beiden 9%). Allochtone en autochtone inwoners zijn ongeveer even goed bekend met Art.1 Gelderland-Midden. 89% Kent de voorziening niet 9% 2 % Kent de voorziening en haar taken Kent de voorziening, maar niet haar taken Bekendheid in de overige veiligheidsregio's van Gelderland en Overijssel (% bekend met antidiscriminatievoorziening in de regio): Noord Oost Gelderland: 8% Gelderland Zuid: 15% Overijssel: 12% 15

16 12. Over Art.1 Gelderland-Midden Art.1 Gelderland-Midden richt zich op het voorkomen, signaleren en bestrijden van alle vormen van discriminatie. Het bureau is er voor alle inwoners van Gelderland-Midden die zich gediscrimineerd voelen, getuige zijn of beschuldigd worden van discriminatie. Verder is het bureau er voor iedereen die meer wil weten over discriminatie, ongelijke behandeling en manieren om daarmee om te gaan. Ook het bedrijfsleven kan met vragen omtrent gelijke behandeling bij Art.1 Gelderland-Midden terecht. Het bureau is te bereiken via of of per Meer informatie is te vinden op de website 16