Discriminatieklimaat Gelderland Zuid April 2012

Transcriptie

1 Discriminatieklimaat Gelderland Zuid April 2012

2 Colofon Uitgave : I&O Research BV Van Dedemstraat 6c 1624 NN Hoorn Tel. (0229) Rapportnummer : Datum : April 2012 Opdrachtgever : Ieder1Gelijk, Bureau Gelijke Behandeling Gelderland Zuid Auteurs : Layla Leerschool, MSc. Kim Franx, MSc. Het overnemen uit deze publicatie is toegestaan, mits de bron duidelijk wordt vermeld. 2

3 1 2 Samenvatting Inleiding 3 Werkwijze 4 Vóó óórkomen van discriminatie 5 Discriminatiegronden Uiting en impact Locatie van discriminatie Meldingsbereidheid Redenen voor niet-melden Bekendheid WGA en meldlocaties Naamsbekendheid antidiscriminatievoorziening Over de voorziening 3

4 1. Samenvatting Bijna één op de zes inwoners ervaart discriminatie Discriminatie komt in alle gemeenten van Gelderland Zuid voor. In totaal voelde 15% van de inwoners in de regio zich het afgelopen jaar zelf gediscrimineerd, en nam 29% discriminatie bij anderen waar. Dit is in beide gevallen een daling ten opzichte van Leeftijdsdiscriminatie komt het meest voor Discriminatie op grond van leeftijd komt het meest voor. Op de tweede en derde plaats staan discriminatie op grond van handicap/ziekte en op basis van kleding/uiterlijk. Ook in 2009 vormden deze discriminatiegronden de top 3. Ongeveer vier op de tien incidenten zijn arbeidsgerelateerd Discriminatie vindt net als in 2009 het meest plaats in de buurt/op straat en op de arbeidsmarkt (op het werk, of tijdens het solliciteren). 15% Had zelf een discriminatieervaring Nam discriminatie bij 29% anderen waar Een minderheid meldt discriminatie Nog geen zesde deel (15%) van de mensen met een discriminatieervaring, meldt dit. In 2009 ging het om een vergelijkbaar percentage (17%). De drie meest genoemde redenen van inwoners om discriminatie niet te melden zijn: 1. Het incident was niet belangrijk genoeg; 2. Men wil er geen aandacht meer aan schenken; 3. Melden helpt niet. Als er wel wordt gemeld, gebeurt dit meestal bij de politie of bij een vertrouwenspersoon op het werk. Bijna één op de zes inwoners kent Ieder1Gelijk 15% van de inwoners kent Ieder1Gelijk: dit is sinds 2009 de naam van het Bureau Gelijke Behandeling Gelderland Zuid. De meesten kennen het bureau alleen van naam; slechts 3% kent ook de taken en activiteiten van de voorziening. Ieder1Gelijk is bekender in de gemeente Nijmegen dan in de landelijke gemeenten van Gelderland Zuid. Bij inwoners met een discriminatie-ervaring is Ieder1Gelijk bekender dan bij mensen zonder zo n ervaring. In 2009 was 22% van de inwoners bekend met het toenmalige Bureau Gelijke Behandeling Gelderland Zuid. De naamsbekendheid is dus gedaald. Ieder1Gelijk geniet wel de grootste naamsbekendheid van de vier antidiscriminatievoorzieningen in Gelderland en Overijssel. 4

5 2. Inleiding Achtergrond onderzoek Discriminatie is een hardnekkig verschijnsel in de Nederlandse samenleving, maar het fenomeen is tegelijkertijd ongrijpbaar. Voor gemeenten is het lastig de aard en omvang van discriminatie te duiden. In 2009 werd de Wet Gemeentelijke Antidiscriminatievoorzieningen (WGA) van kracht. Deze wet bepaalt dat gemeenten met ingang van 2010 een voorziening moeten inrichten waar burgers discriminatie kunnen melden. Uit een eerste evaluatie van de WGA blijkt dat 97% van de gemeenten een antidiscriminatievoorziening heeft (Partners+Pröpper, 2010*). De WGA maakt het voor gemeenten nog belangrijker zicht te hebben op het lokale discriminatieklimaat: hoeveel mensen krijgen er eigenlijk mee te maken? Om welke vormen van discriminatie gaat het? Doel en opdracht De resultaten van het onderzoek geven op beknopte wijze inzicht in het discriminatieklimaat en bieden een basis voor verdere versterking van het anti-discriminatiebeleid in Gelderland Zuid. Daarnaast biedt dit onderzoek handvatten om ontwikkelingen in de tijd waar te nemen. Andere provincies/regio s Het onderzoek in Gelderland Zuid maakt deel uit van de quickscan discriminatieklimaat in de provincies Gelderland en Overijssel. Voor Gelderland Zuid is dit de tweede Quickscan Discriminatieklimaat; de eerste quickscan is uitgevoerd in Dit rapport geeft de belangrijkste uitkomsten weer, waarbij we waar relevant onderscheid maken tussen Nijmegen en de meer landelijke gemeenten binnen Gelderland Zuid, alsook tussen de resultaten in 2009 en In de bijlage staan de belangrijkste resultaten uitgesplitst naar de drie districten van Gelderland Zuid; Nijmegen, Tweestromenland en De Waarden. Naast deze beknopte rapportage is de overzichtsrapportage Discriminatieklimaat Gelderland en Overijssel (2012) opgesteld. Deze schetst een meer uitgebreid beeld van het discriminatieklimaat in Gelderland en Overijssel, met onderlinge vergelijking tussen de veiligheidsregio s. 5 * Bron: Gemeentelijke Anti Discriminatievoorzieningen 2010, Igno Pröpper, Peter Struik, Mariëlle van Oosterhout en Stefanie den Dunnen

6 3. Werkwijze Werkwijze onderzoek De dataverzameling van het onderzoek vond plaats in januari en februari Ruim volwassen inwoners uit de 18 gemeenten in Gelderland Zuid namen deel aan het onderzoek en vulden via internet een korte vragenlijst in. De respondenten zijn leden van een internetpanel. Er is gekozen voor het benaderen van mensen die gewend zijn uiteenlopende vraagstellingen voorgelegd te krijgen, dit om selectiviteit in de respons te voorkomen. Bij het uitnodigen van willekeurige inwoners voor een onderzoek naar gelijke behandeling, zouden verhoudingsgewijs meer mensen met een discriminatie-ervaring deelnemen en is niet na te gaan welk deel van de populatie met discriminatie te maken krijgt. Weging Op de data is een weging toegepast naar woonplaats, leeftijd, geslacht en etniciteit voor een representatief beeld van de populatie. 6

7 4. Vóórkomen van discriminatie 4.1: Totaal aantal gediscrimineerden Bijna één op de zes ervaart discriminatie Bijna één op de zes inwoners (15%) van Gelderland Zuid voelde zich in de afgelopen 12 maanden tenminste één keer gediscrimineerd. In 2009 ging het om bijna één op de vijf inwoners. Discriminatie vindt in alle gemeenten van Gelderland Zuid plaats en komt iets meer voor in Nijmegen dan in de landelijke gemeenten. Discriminatie bij anderen wordt meer waargenomen Bijna drie op de tien inwoners (29%) namen het afgelopen jaar discriminatie bij anderen waar. In 2009 was dit 32%. Nijmegen Landelijke gemeenten Totaal Figuur 1 % met discriminatie-ervaring in afgelopen 12 maanden 16% 14% 23% 19% 15% 21% 84% 86% 77% 81% 85% 80% 0% 25% 50% 75% 100% ja nee Ook in Noord Oost Gelderland en Overijssel is 15% van de inwoners de afgelopen 12 maanden gediscrimineerd. In Gelderland-Midden is dit 19%. 7

8 4. Vóórkomen van discriminatie 4.2: Discriminatie onder diverse groepen in de samenleving Jongeren en allochtonen krijgen het meest te maken met discriminatie Sommige bevolkingsgroepen krijgen meer met ongelijke behandeling te maken dan andere. Dit geldt ten eerste voor allochtone inwoners van Gelderland Zuid; 20% van hen had het afgelopen jaar een discriminatie-ervaring, ten opzichte van 14% van de autochtone inwoners. Ook krijgen vooral inwoners jonger dan 55 jaar te maken met discriminatie; 18% van de 18 tot 30- jarigen en 17% van de 30 tot 55-jarigen heeft een discriminatie-ervaring gehad, ten opzichte van 10% van de 55-plussers. Ook in 2009 kwamen deze verschillen naar voren. Tussen mannen en vrouwen is geen verschil waarneembaar. autochtoon allochtoon totaal 18 tot 30 jaar 30 tot 55 jaar 14% 20% 15% Figuur 2 Discriminatie-ervaring in de afgelopen 12 maanden naar herkomst (autochtoon, allochtoon)* Figuur 3 Discriminatie-ervaring in de afgelopen 12 maanden naar leeftijd 18% 17% 86% 80% 85% 0% 25% 50% 75% 100% ja nee 82% 83% 55 jaar en ouder totaal 10% 15% 90% 85% 0% 25% 50% 75% 100% ja nee 8 *CBS-Definitie: iemand is allochtoon als de persoon zelf of tenminste één van de ouders in het buitenland is geboren.

9 5. Discriminatiegronden Leeftijdsdiscriminatie komt het meest voor De meest genoemde discriminatiegronden zijn leeftijd en handicap/ziekte. Op de derde en vierde plaats komen discriminatie op grond van kleding/uiterlijk en huidskleur/ras, en op de vijfde plaats staat discriminatie op grond van geloof. Ook in 2009 vormden deze gronden de top 5. Net als in 2009 krijgen allochtone inwoners van Gelderland Zuid het meest te maken met ongelijke behandeling vanwege huidskleur en/of het land van herkomst. Discriminatie op grond van geslacht wordt nog steeds met name door vrouwen ervaren. Verder zijn het vooral ouderen (55+) die zich gediscrimineerd voelen op grond van hun leeftijd. Discriminatie op basis van kleding en uiterlijk komt daarentegen het meest voor onder 18 tot 30- jarigen. Ook hiermee wijkt de situatie niet af van Discriminatie Top 5*: Leeftijd (29 %) 4 Handicap/ziekte (16 %) 5 Kleding/uiterlijk (14 %) Huidskleur/ras (12 %) Geloof (6 %) Feit: Hoewel discriminatie op grond van leeftijd, handicap en kleding/uiterlijk het meest voorkomen, nemen inwoners bij anderen vooral discriminatie op grond van huidskleur, seksuele gerichtheid en geloof waar. Ook in de veiligheidsregio s Noord Oost Gelderland, Gelderland- Midden en Overijssel komt leeftijdsdiscriminatie het meest voor. 9 * In % personen met discriminatie-ervaring. Per persoon zijn meerdere discriminatiegronden mogelijk, dus de percentages tellen niet op tot 100%.

10 6. Uiting en impact van discriminatie Eén op de tien ervaart in hoge mate invloed van discriminatie Een kwart van de gediscrimineerden zegt dat discriminatie hun leven in enige of hoge mate beïnvloedt. Voor 9% is die invloed zelfs zeer sterk. Ook heeft 6% in hoge mate last van discriminatie. Verder zegt een aanzienlijk deel van de inwoners dat hun bestaan zonder discriminatie rooskleuriger zou zijn. Daar staat tegenover dat 41% geen enkele invloed van discriminatie op het leven ervaart, 19% er geen last van heeft en 15% denkt dat zijn bestaan niet wezenlijk zou veranderen als er geen discriminatie zou zijn. Ten opzichte van 2009 steeg het percentage inwoners dat vindt dat discriminatie zijn leven in hoge mate beïnvloedt. Ook denken meer inwoners dan in 2009 dat hun bestaan er zonder discriminatie rooskleuriger uit zou zien. Ongelijke behandeling meest voorkomende uitingsvorm discriminatie Discriminatie uit zich op verschillende manieren. De meeste gediscrimineerden voelden zich ongelijk behandeld (53%), kregen te maken met schelden of discriminerende opmerkingen (37%), of met het vermijden van contact (18%). Dit komt overeen met het beeld in discriminatie beïnvloedt leven last last van discriminatie bestaan rooskleuriger zonder discriminatie invloed op leven rooskleuriger bestaan zonder discriminatie 9% 6% 15% 23% 32% 2012 % in hoge mate 9% 6% 32% Figuur 4 Impact discriminatie: 2012* 35% 27% 52% 25% 41% Tabel 1 % inwoners dat in hoge mate de impact van discriminatie ervaart in 2012 en 2009* 2009 % in hoge mate 6% 7% 25% 19% 15% 0% 25% 50% 75% 100% in hoge mate in enige mate klein beetje niet 10 * In % van de inwoners met een discriminatie-ervaring.

11 7. Locatie van discriminatie Veel arbeidsgerelateerde discriminatie Ruim vier op de tien gediscrimineerden (42%) heeft te maken gehad met arbeidsgerelateerde discriminatie; zij ervoeren discriminatie op het werk (23%) of tijdens het solliciteren (21%).* Verder doet discriminatie zich relatief vaak voor in de buurt/op straat en tijdens het winkelen. Ook bij uitgaansgelegenheden komt ongelijke behandeling regelmatig voor met name onder de jongere inwoners. De recente Top 5 van discriminatielocaties is gelijk aan die van Top 5 Discriminatie-context** context** In de buurt of op straat (36%) 2 Op het werk (23%) 3 Bij het solliciteren (21%) 4 Bij het winkelen (15%) 5 Bij uitgaansgelegenheden (13%) 11 * Daar inwoners zowel op werk als tijdens de sollicitatie gediscrimineerd kunnen zijn, is er sprake van overlap tussen deze percentages. ** In % inwoners met een discriminatie-ervaring. Per persoon zijn meerdere locaties mogelijk, dus de percentages tellen niet op tot 100%.

12 8. Meldingsbereidheid Bijna één op de zes meldt discriminatie 15% van de inwoners met een discriminatieervaring meldt het incident. In 2009 was dit 17%. Hierbij telt ook informele melding mee, bijvoorbeeld bij vrienden of familie. Bepaalde vormen van discriminatie meldt men vaker dan andere. De hoogste meldingspercentages zijn te vinden bij discriminatie op grond van levensovertuiging/politieke voorkeur en huidskleur/ras. Leeftijdsdiscriminatie meldt men in veel mindere mate. Als discriminatie wordt gemeld, gebeurt dit meestal bij de politie of bij een vertrouwenspersoon op het werk. Een aanzienlijk deel van de discriminatie is immers arbeidsgerelateerd. Een klein deel meldt bij de gemeente en/of een lokaal meldpunt discriminatie (antidiscriminatievoorziening). Top 3 meldlocaties: 1 2 Politie Vertrouwenspersoon op werk 3 Gemeente/meldpunt discriminatie In andere quickscans komen iets hogere meldingspercentages naar voren: 17% (Noord Oost Gelderland), 18% (Overijssel) en 19% (Gelderland-Midden). 12

13 9. Redenen om niet te melden Melden helpt niet Waarom melden zoveel inwoners discriminatie niet? De meest genoemde redenen zijn: Tabel 2 Reden om niet te melden* vond het niet belangrijk wil er geen aandacht aan schenken % 25% % 20% 1. Ik vind het niet belangrijk genoeg melden helpt niet 21% 24% 2. Ik wil er geen aandacht aan schenken 3. Melden helpt niet Ook in 2009 waren dit de drie meest genoemde redenen. Andere gediscrimineerden zien op tegen de tijd/moeite die melden met zich meebrengt of weten niet waar een melding ingediend kan worden. kost teveel tijd/moeite weet niet waar te melden zelf opgelost niet zeker of het discriminatie was is bang voor de gevolgen andere reden 16% 10% 9% 7% 6% 13% 12% 7% 17% 9% 5% 8% Er worden ook andere redenen genoemd, zoals dat het lastig is om discriminatie te bewijzen. 13 * In % van de inwoners met een discriminatieervaring die geen melding maakten van het incident. Meerdere redenen zijn mogelijk, dus de percentages kunnen niet bij elkaar worden opgeteld.

14 10. Bekendheid WGA en meldlocaties Ruim acht op de tien inwoners onbekend met WGA Met de Wet Gemeentelijke Antidiscriminatievoorzieningen (WGA) is iedere gemeente sinds 2010 verplicht om inwoners toegang te geven tot een onafhankelijk meldpunt discriminatie. Ruim acht op de tien inwoners zijn hiervan niet op de hoogte. Vooral oudere inwoners (55+) zijn zich wel bewust van deze plicht (26%, ten opzichte van respectievelijk 15% en 12% onder 18 tot 30- en 30 tot 55- jarigen). De inwoners zijn meestal op de hoogte geraakt via Postbus 51 campagnes in 2009 en 2010 (9%) en/of via TV (6%). Minder mensen weten dit via informatie op de gemeentepagina van de krant of via de gemeentelijke website (3%). Tabel 3 Bekendheid WGA (plicht gemeente om inwoners toegang te geven tot meldpunt discriminatie)* ja, via Postbus 51 campagnes ja, via TV ja, via de gemeentepagina ja, via een andere weg nee 9% 6% 3% 1% 83% Politiebureau meest bekend als meldpunt 71% van de inwoners kent tenminste één mogelijke meldlocatie voor discriminatie. De meest bekende meldlocatie is het politiebureau; ruim de helft van de inwoners weet dat je discriminatie hier kunt melden. Naar verwachting zullen bijna vier op de tien inwoners de weg vinden naar een antidiscriminatievoorziening, ofwel rechtstreeks (16%), ofwel via de landelijke website discriminatie.nl (23%) of het landelijk telefoonnummer (8%). Ten slotte kent 14% de gemeente als meldpunt. Tabel 4 Bekendheid mogelijke meldlocaties* politie landelijke website: discriminatie.nl antidiscriminatievoorziening gemeenteloket landelijk telefoonnummer geen van bovenstaande 55% 23% 16% 14% 8% 29% 14 * Deze vragen zijn voor het eerst in 2012 gesteld. Er waren meerdere antwoorden mogelijk. De percentages tellen daardoor niet op tot 100%.

15 11. Bekendheid Ieder1Gelijk 15% van de inwoners kent Ieder1Gelijk 15% van de inwoners kent Ieder1Gelijk, zoals de antidiscriminatievoorziening van Gelderland Zuid sinds oktober 2009 heet. In 2009 was de naamsbekendheid groter (22%). Desondanks heeft Ieder1Gelijk de grootste naamsbekendheid van de vier antidiscriminatievoorzieningen in Gelderland en Overijssel. Ieder1Gelijk is bekender in de gemeente Nijmegen dan in de overige, meer landelijke gemeenten van Gelderland Zuid. In Nijmegen kent 21% het bureau, in de landelijke gemeenten 11%. Ook zijn het vooral inwoners met een discriminatie-ervaring die Ieder1Gelijk kennen (18%, ten opzichte van 14% onder inwoners zonder discriminatie-ervaring). Ten slotte hangt de naamsbekendheid samen met leeftijd. Van de 55-plussers kent 19% Ieder1Gelijk, van de 18 tot 30-jarigen 16%, en van de 30 tot 55- jarigen 11%. 85% Kent de voorziening niet 12% 3 % Kent de voorziening en haar taken Kent de voorziening, maar niet haar taken Bekendheid in de overige veiligheidsregio s van Gelderland (% bekend met antidiscriminatievoorziening in de regio): Noord Oost Gelderland: 8% Gelderland-Midden: 11% Overijssel: 12% 15

16 12. Over Ieder1Gelijk Ieder1Gelijk, de antidiscriminatievoorziening van Gelderland Zuid, richt zich op het voorkomen, signaleren en bestrijden van alle vormen van discriminatie. Het bureau is er voor alle inwoners van Gelderland Zuid die zich gediscrimineerd voelen, getuige zijn of beschuldigd worden van discriminatie. Verder is het bureau er voor iedereen die meer wil weten over discriminatie, ongelijke behandeling en manieren om daarmee om te gaan. Ook het bedrijfsleven kan met vragen omtrent gelijke behandeling bij Ieder1Gelijk terecht. Ieder1Gelijk is telefonisch te bereiken via of (024) of per Meer informatie is te vinden op de website 16

17 Bijlage: resultaten naar district Zelf gediscrimineerd in afgelopen 12 maanden Bekend met WGA Nijmegen 16% Nijmegen 19% Tweestromenland 16% Tweestromenland 15% De Waarden 13% De Waarden 17% Discriminatie waargenomen bij anderen in afgelopen 12 maanden Nijmegen 32% Tweestromenland 28% De Waarden 27% Bekend met tenminste 1 mogelijke meldlocatie Nijmegen Tweestromenland De Waarden 72% 71% 70% Meldingsbereid (% gemeld) Bekend met Ieder1Gelijk Nijmegen 14% Nijmegen 21% Tweestromenland 6% Tweestromenland 12% De Waarden 23% De Waarden 11% 17