Discriminatieklimaat Limburg. Februari 2012

Transcriptie

1 Discriminatieklimaat Limburg Februari 2012

2 Colofon Uitgave : I&O Research BV Van Dedemstraat 6c 1624 NN Hoorn Tel. (0229) Rapportnummer : 2012/1824 Datum : februari 2012 Opdrachtgever : Auteurs : Layla Leerschool, MSc Drs. Ankie Lempens Het overnemen uit deze publicatie is toegestaan, mits de bron duidelijk wordt vermeld. 2

3 1 2 Samenvatting Achtergrond 3 Werkwijze 4 Vóó óórkomen van discriminatie 5 Discriminatiegronden Uiting en impact van discriminatie Locatie van discriminatie Meldingsbereidheid Redenen om niet te melden 10 Bekendheid ADV Limburg 11 Tolerantieklimaat Bijlage: Werving en respons 3

4 Samenvatting Eén op de zes Limburgers ervaart discriminatie Discriminatie komt in alle gemeenten van Limburg voor. In totaal werd één op de zes (volwassen) inwoners van de provincie Limburg het afgelopen jaar gediscrimineerd. Doorgerekend naar de volwassen bevolking van Limburg, zijn dit jaarlijks tussen de en Limburgers. Daarnaast nam ruim een kwart van de inwoners discriminatie bij anderen waar. Meest voorkomende discriminatiegronden zijn leeftijd en handicap/chronische ziekte Discriminatie op grond van leeftijd en handicap/chronische ziekte komt het meest voor. Ook ongelijke behandeling op basis van geslacht en vanwege kleding/uiterlijk en huidskleur/ras komen regelmatig voor. Bijna helft incidenten is arbeidsgerelateerd Discriminatie vindt het meest plaats op het werk of tijdens het solliciteren; bijna de helft van de incidenten is arbeidsgerelateerd. Ook op straat/in de eigen woonbuurt vindt geregeld discriminatie plaats. Een minderheid meldt discriminatie Nog geen vijfde van de mensen die met discriminatie te maken krijgen, meldt dit bij een instelling of instantie. Een deel van de inwoners met een discriminatie-ervaring denkt dat melden niet helpt, wil geen aandacht aan het voorval schenken of vindt het incident niet belangrijk genoeg om te melden. Als er wel wordt gemeld, gebeurt dit meestal bij de vertrouwenspersoon op het werk of bij de politie. Eén op de zes kent ADV Limburg Eén op de zes inwoners kent de Anti Discriminatie Voorziening Limburg (ADV Limburg); meestal alleen van naam. Slechts een enkeling is bekend met de taken en activiteiten van de voorziening. 27% 16% nam discriminatie waar bij anderen werd zelf gediscrimineerd 4

5 2. Achtergrond van het onderzoek Achtergrond onderzoek Discriminatie is een hardnekkig verschijnsel in de Nederlandse samenleving, maar het fenomeen is tegelijkertijd ongrijpbaar. Voor gemeenten is het lastig de aard en omvang van discriminatie te duiden. In 2009 werd de Wet Antidiscriminatievoorzieningen (ADV-wet) van kracht. Deze wet bepaalt dat gemeenten met ingang van 2010 een voorziening moeten inrichten waar burgers discriminatie kunnen melden. Dit maakt het voor gemeenten nog belangrijker zicht te hebben op het lokale discriminatieklimaat: hoeveel mensen krijgen er eigenlijk mee te maken? Om welke vormen van discriminatie gaat het? Doel en opdracht De Anti Discriminatie Voorziening Limburg (ADV Limburg) heeft het discriminatieklimaat in alle 33 gemeenten van Limburg laten onderzoeken. De resultaten van het onderzoek bieden een basis voor verdere versterking van het anti-discriminatiebeleid in de provincie Limburg. Bovendien kan het onderzoek beschouwd worden als een zogeheten nulmeting; herhaaldelijke uitvoering maakt het mogelijk het discriminatieklimaat door de jaren heen te monitoren. Deze rapportage geeft de belangrijkste uitkomsten van de nulmeting weer. Andere provincies/regio s Dit is de negende Quickscan Discriminatieklimaat op rij. Het onderzoek is sinds 2009 achtereenvolgens uitgevoerd in de volgende politieregio s: Kennemerland, Noord-Holland Noord, Amsterdam-Amstelland, Zaanstreek-Waterland, Gooi- en Vechtstreek, Gelderland-Zuid, Zuidoost Brabant en in de provincie Groningen. Op hoofdpunten vergelijken we de resultaten van deze peilingen met de situatie in Limburg.* Later in 2012 start de Quickscan Discriminatieklimaat in de provincies Gelderland en Overijssel. Nadien verschijnt een factsheet die de resultaten van Limburg, Gelderland en Overijssel eveneens op hoofdpunten tegen elkaar afzet. 5 *Deze vergelijking geeft slechts een indicatie van de relatieve positie van Limburg; het tijdseffect speelt immers een rol.

6 3. Werkwijze Werkwijze onderzoek De dataverzameling van het onderzoek vond plaats in december Ruim volwassen inwoners (18 jaar en ouder) verspreid over de 33 gemeenten in Limburg zijn uitgenodigd deel te nemen aan het onderzoek. Bijna inwoners deden mee en vulden via internet een korte vragenlijst in. In de bijlage aan het eind van dit rapport bevindt zich een overzicht van het aantal respondenten per gemeente, alsook een beschrijving van de werving. Weging Op de data is een weging toegepast naar leeftijd en herkomst (autochtoon, westers allochtoon, niet-westers allochtoon). De steekproef is na weging representatief voor de Limburgse bevolking. 6

7 4. Vóórkomen van discriminatie 4.1: Totaal aantal gediscrimineerden Eén op de zes Limburgers ervaart discriminatie Eén op de zes inwoners van Limburg had in het afgelopen jaar een discriminatie-ervaring. In de verstedelijkte gebieden ligt dit percentage iets hoger dan in de meer landelijke gemeenten. Discriminatie komt in alle gemeenten van Limburg voor. Doorgerekend naar de volwassen bevolking van Limburg, krijgen jaarlijks tussen de en Limburgers met discriminatie te maken. Figuur 1 % met discriminatie-ervaring in afgelopen 12 maanden naar stedelijkheid woongebied* Stedelijk gebied Overig gebied Totaal 19% 16% 17% 81% 84% 83% 0% 25% 50% 75% 100% Discriminatie bij anderen Ruim een kwart van de Limburgers nam het afgelopen jaar discriminatie bij anderen waar. Dit percentage is (wederom) het hoogst in de stedelijke gemeenten van de provincie. 30% Ja Nee Figuur 2 % discriminatie waargenomen bij anderen in afgelopen 12 maanden naar stedelijkheid woongebied* Stedelijk gebied 70% In de provincie Noord-Holland kreeg in % van de inwoners te maken met discriminatie. Per deelprovincie liepen de cijfers hier sterk uiteen: van 6% in Noord-Holland-Noord tot 18% in Amsterdam-Amstelland. In Zuidoost Brabant, Gelderland Zuid en Groningen werden in 2009 resp. 20%, 21% en 13% van de inwoners gediscrimineerd. Overig gebied Totaal 25% 27% 75% 73% 0% 25% 50% 75% 100% Ja Nee 7 *Stedelijk gebied: gemeenten Heerlen, Maastricht, Roermond, Sittard-Geleen en Venlo.

8 4. Vóórkomen van discriminatie 4.2: Discriminatie onder diverse groepen in de samenleving Jongeren en allochtonen krijgen het meest te maken met discriminatie Sommige bevolkingsgroepen krijgen meer met ongelijke behandeling te maken dan andere. Dit geldt ten eerste voor allochtonen; 26% van hen had het afgelopen jaar een discriminatie-ervaring, ten opzichte van 15% onder autochtonen. Ook jongeren krijgen relatief vaak met discriminatie te maken; 25% van de 18 tot 30- jarigen werd in 2011 gediscrimineerd. Ter vergelijking: onder inwoners van 30 tot 54 jaar was dit 19% en onder 55- plussers 12%. Mannen en vrouwen krijgen evenveel met discriminatie te maken. Ook tussen de regio s Noord-, Midden- en Zuid-Limburg zijn geen verschillen waarneembaar**. Figuur 3 Discriminatie-ervaring in de afgelopen 12 maanden naar herkomst (autochtoon, allochtoon)* Autochtoon Allochtoon Totaal jaar jaar 15% 26% 17% 85% 74% 83% 0% 25% 50% 75% 100% 25% 19% Ja Nee Figuur 4 Discriminatie-ervaring in de afgelopen 12 maanden naar leeftijd 75% 81% 55 jaar en ouder 12% 88% 0% 25% 50% 75% 100% ja nee 8 *CBS-Definitie: iemand is allochtoon als de persoon zelf of tenminste één van de ouders in het buitenland is geboren. **In de bijlage achterin dit rapport vindt u een overzicht van de gemeenten die onder deze regio s vallen.

9 5. Discriminatiegronden Leeftijdsdiscriminatie wordt het meest ervaren De meest genoemde gronden van discriminatie zijn discriminatie op basis van leeftijd en handicap/ chronische ziekte. Op de derde en vierde plaats komen discriminatie op grond van uiterlijk en huidskleur. Allochtone inwoners van Limburg krijgen het meest te maken met ongelijke behandeling vanwege huidskleur, geloof en/of land van herkomst. Discriminatie op grond van geslacht ervaren met name vrouwen. Vooral ouderen (55+) voelen zich ongelijk behandeld op grond van hun leeftijd. Discriminatie op basis van uiterlijk komt daarentegen het meest voor onder jongere inwoners (18 tot 30 jaar). Discriminatie Top 5*: 1 Leeftijd (26 %) 2 Handicap/ziekte (24 %) 3 Kleding en uiterlijk (15 %) 4 Huidskleur/ras (11 %) 5 Geslacht (10 %) Andere vormen Behalve de voorgelegde vormen van discriminatie, worden genoemd: discriminatie vanwege (over)gewicht, niet-limburgse Hollandse afkomst en/of het niet spreken van het Limburgse dialect. Feit: Hoewel discriminatie op grond van leeftijd, handicap en kleding/uiterlijk het meest voorkomen, nemen inwoners bij anderen vooral discriminatie op grond van huidskleur, seksuele gerichtheid en geloof waar. 9 Ook in Noord-Holland, Zuidoost Brabant, Groningen en Gelderland- Zuid (2009) komt leeftijdsdiscriminatie het meest voor. * In % van inwoners met een discriminatie-ervaring. Iemand kan op meerdere gronden gediscrimineerd worden; de percentages tellen dus niet op tot 100%.

10 6. Uiting en impact van discriminatie Discriminatie beïnvloedt het leven Meer dan de helft van de gediscrimineerden geeft aan dat discriminatie hun leven beïnvloedt. Voor 11% is die invloed zelfs zeer sterk. Een vergelijkbaar percentage ondervindt in hoge mate last van discriminatie. Uitingsvormen Discriminatie uit zich op verschillende manieren. De meeste gediscrimineerden geven aan dat zij zich ongelijk behandeld voelen (55%), te maken krijgen met schelden of discriminerende opmerkingen (39%) of dat anderen het contact met hen vermijden (20%). Treiteren/pesten en bedreiging overkwam respectievelijk 14% en 9% van de personen met een discriminatie-ervaring. Beïnvloedt uw leven Last van discriminatie 11% 9% 13% 20% 35% 55% Figuur 5 Impact discriminatie* 41% 16% 0% 25% 50% 75% 100% in hoge mate in enige mate klein beetje niet 10 * In % van inwoners met een discriminatie-ervaring.

11 7. Locatie van discriminatie Bijna helft discriminatie is arbeidsgerelateerd Bijna de helft van de ongelijke behandeling (43%) is werkgerelateerd; het gebeurt tijdens de sollicitatie of op het werk. Verder doet 37% van de discriminatie zich voor in de buurt of op straat en 24% tijdens het winkelen. Ook bij het uitgaan komt ongelijke behandeling regelmatig voor met name onder de jongere inwoners. Ten slotte voelde een tiende zich gediscrimineerd bij een (overheids)dienst, zoals politie, gemeente, ziekenhuis, UWV enzovoort. Andere locaties 4% van de personen met een discriminatieervaring werd gediscrimineerd tijdens de opleiding/studie, 4% tijdens het sporten en 3% op de stageplek. 1 Top 5 Discriminatie-context context* In de buurt of op straat (37 %) 2 Op het werk (24%) 3 Tijdens het winkelen (24%) 4 Bij het solliciteren (23%) 5 Bij uitgaansgelegenheden (15%) 11 *In % van inwoners met een discriminatie-ervaring. Iemand kan op meerdere locaties gediscrimineerd zijn; de percentages tellen dus niet op tot 100%.

12 8. Meldingsbereidheid Eén op de vijf meldt discriminatie Een meerderheid (82%) van de mensen met een discriminatie-ervaring meldt het incident niet. Bepaalde vormen van discriminatie meldt men vaker dan andere. De hoogste meldingspercentages zijn te vinden bij discriminatie op grond van geslacht (37%), seksuele gerichtheid (36%) en geloof (23%). De laagste meldingspercentages komen voor bij discriminatie op grond van leeftijd (11%) en handicap/chronische ziekte (10%). Ook de context hangt samen met de meldingsbereidheid. Zo wordt discriminatie op het werk beduidend vaker gemeld dan discriminatie in andere situaties (meldingspercentage werk: 30%, overige locaties: 15%). Als er wordt gemeld, gebeurt dit meestal bij een vertrouwenspersoon op het werk (een aanzienlijk deel van de discriminatie is immers arbeidsgerelateerd) of bij de politie. 1 Top 3 meldlocaties: 2 3 Vertrouwenspersoon op werk Politie Meldpunt discriminatie Uit de quickscans discriminatieklimaat in Noord-Holland en in Zuidoost Brabant (2009) kwamen iets lagere meldingspercentages naar voren, van respectievelijk 15% en 14 %. De meldingsbereidheid in Gelderland Zuid lag in 2009 op 17%. Het hoogste percentage melders in 2009 had de provincie Groningen; (20%). 12

13 9. Redenen om niet te melden Melden helpt niet Waarom melden zoveel inwoners discriminatie niet? De meest genoemde redenen zijn: 1. Melden helpt niet 2. Ik wil er geen aandacht aan schenken 3. Ik vind het niet belangrijk genoeg Andere redenen die gediscrimineerden van melden weerhouden, zijn: het zelf willen oplossen van de situatie, opzien tegen de tijd/moeite die melden met zich meebrengt en/of onbekend zijn met de locaties of instanties waar discriminatie gemeld kan worden. Onder de categorie anders vallen onder meer: Het is moeilijk te bewijzen dat het discriminatie is en Ik verwacht dat het geen vervolg meer heeft. Tabel 1 Reden om niet te melden* melden helpt niet wil er geen aandacht aan schenken vond het niet belangrijk loste het zelf op kost teveel tijd/moeite weet niet waar er gemeld kan worden weet niet zeker of het echt discriminatie was is bang voor de gevolgen andere reden 32% 27% 25% 13% 12% 11% 10% 4% 7% 13 * In % van inwoners met een discriminatie-ervaring die hiervan geen melding hebben gemaakt. Inwoners konden meerdere redenen aangeven voor het niet melden van discriminatie. De percentages tellen dus niet op tot 100%.

14 10. Bekendheid ADV Limburg Eén op de zes Limburgers kent ADV Limburg 16% van de volwassen inwoners van Limburg kent de Anti Discriminatie Voorziening Limburg (ADV Limburg). Onder inwoners met een discriminatie-ervaring is dit 21%. Bij 55-plussers is de bekendheid relatief groot: 27% van hen kent ADV Limburg, tegenover 10% onder 18 tot 30-jarigen en 12% onder 30 tot 55-jarigen. Ook zijn meer allochtone Limburgers dan autochtone Limburgers bekend met ADV Limburg (allochtoon: 20%, autochtoon: 15%). Tussen de regio s zijn eveneens verschillen waarneembaar; in Zuid- en Midden Limburg kent respectievelijk 17% en 16% van de inwoners ADV Limburg. In Noord Limburg is dit 13%. 84% Kent het bureau niet 13 % 3 % Kent het bureau en haar taken Kent het bureau, maar niet haar taken In andere provincies is de bekendheid van de anti-discriminatiebureaus groter; in Zuidoost Brabant kende in % het lokale Adviespunt Discriminatiezaken en in Gelderland Zuid 22%. Het hoogst scoren de provincies Groningen en Noord- Holland; hier kende in 2009 respectievelijk 48% en 56% van de inwoners het anti-discriminatiebureau in hun regio. 14

15 11. Tolerantieklimaat 13% ervaart spanningen tussen bevolkingsgroepen in de buurt Hoe is het tolerantieklimaat/sfeer in de woonen werkomgeving van Limburgers? De meeste inwoners zijn positief over de wijze waarop buurtbewoners met elkaar omgaan en ervaren geen spanningen tussen verschillende bevolkingsgroepen in de buurt. Daar staat tegenover dat 13% wel degelijk spanningen tussen bevolkingsgroepen in de woonomgeving ervaart. 7% ervaart spanningen in de werkomgeving In de werkomgeving neemt 7% spanningen waar tussen collega s van verschillende bevolkingsgroepen. Opvallend is dat bijna de helft van de Limburgers denkt dat de spanningen tussen allochtonen en autochtonen op de arbeidsmarkt gaan toenemen als gevolg van de economische crisis. In mijn buurt gaan de meeste bewoners op een prettige manier met elkaar om In mijn buurt ervaar ik spanningen tussen verschillende bevolkingsgroepen Op mijn werk ervaar ik spanningen tussen collega's van verschillende bevolkingsgroepen De spanning tussen allochtonen en autochten op de arbeidsmarkt zal gaan toenemen door de economische crisis Figuur 6 Inwoners over het tolerantieklimaat/de sfeer in de buurt 13% 20% 70% 67% 21% 10% 0% 25% 50% 75% 100% 7% (zeer) eens neutraal (zeer) oneens Figuur 7 Inwoners over het tolerantieklimaat/de sfeer op werk en arbeidsmarkt 26% 49% 67% 39% 13% 0% 25% 50% 75% 100% 15 (zeer) eens neutraal (zeer) oneens

16 Over ADV Limburg De Anti Discriminatie Voorziening Limburg (ADV Limburg), richt zich op het voorkomen, signaleren en bestrijden van alle vormen van discriminatie. Het bureau is er voor alle inwoners van Limburg die zich gediscrimineerd voelen, getuige zijn of beschuldigd worden van discriminatie, en iedereen die meer wil weten over discriminatie, ongelijke behandeling en manieren om daarmee om te gaan. Ook bedrijven, overheden en maatschappelijke organisaties en instellingen kunnen met vragen omtrent diversiteit en gelijke behandeling bij ADV Limburg terecht. Het bureau is telefonisch te bereiken via , en U kunt uw klacht zowel telefonisch als via melden. Ook voor informatie en overige zaken kunt u op deze telefoonnummers en op het adres terecht. Meer informatie is te vinden op de website 16

17 Bijlage: Werving en respons Werving respondenten De Limburgers die aan het onderzoek participeerden zijn allen lid van een access-internetpanel. Deze methode is toegespitst op de aard van het onderzoek. De acces-panelleden zijn gewend uiteenlopende vraagstellingen voorgelegd te krijgen. Bij het uitnodigen van willekeurige inwoners voor een onderzoek naar gelijke behandeling, zouden verhoudingsgewijs meer mensen met een discriminatie-ervaring deelnemen (selectiebias). Het is dan niet na te gaan welk deel van de populatie met discriminatie te maken krijgt. De gebruikte methode verkleint de kans hierop. Respons naar gemeente en regio Gemeente Beesel Bergen Gennep Horst aan de Maas Mook en Middelaar Peel en Maas Venlo Venray Echt-Susteren Leudal Maasgouw Noord-Limburg Midden-Limburg aantal deelnemers Gemeente Nederweert Roerdalen Roermond Weert Beek Brunssum Eijsden-Margraten Gulpen-Wittem Heerlen Kerkrade Landgraaf Zuid-Limburg aantal deelnemers Gemeente Maastricht Meerssen Nuth Onderbanken Schinnen Simpelveld Sittard-Geleen Stein Vaals Valkenburg aan de Geul Voerendaal aantal deelnemers