Rapport BLIK OVER DE GRENS. Peiling over grensverkeer met Duitsland vanuit de Nederlandse EUREGIO-gemeenten Mei

Transcriptie

1 Rapport BLIK OVER DE GRENS Peiling over grensverkeer met Duitsland vanuit de Nederlandse EUREGIO-gemeenten Mei

2 COLOFON Uitgave I&O Research Zuiderval 70 Postbus AN Enschede Rapportnummer 2019/069 Datum Mei 2019 Opdrachtgever Auteur(s) Ralf ten Hove Thijs Lenderink Bestellingen Exemplaren zijn verkrijgbaar bij de opdrachtgever. Het overnemen uit deze publicatie is toegestaan, mits de bron duidelijk wordt vermeld. Blik over de grens Colofon

3 INHOUDSOPGAVE 1. Aanleiding en opzet Aanleiding Opzet Uitkomsten Duitse taal goed ingeburgerd Sociale netwerken overschrijden grenzen Boodschappen en brandstof favoriet Werkpotentieel vooralsnog beperkt Verschillen in sociale zekerheid meest genoemde barrière Meer salaris en minder reistijd helpen mogelijk Blik over de grens Inhoudsopgave

4 HOOFDSTUK Aanleiding en opzet Blik over de grens Aanleiding en opzet 4

5 1. Aanleiding en opzet 1.1 Aanleiding Grensregio s profiteren sterk van een grenzeloos Europa. Als er geen grenzen zouden zijn, zouden veel van de steden in de grensregio s tot de meest aantrekkelijke steden van Nederland behoren. Dat blijkt uit de nieuwe Atlas voor gemeenten, die op woensdag 22 mei in de Grote Kerk in Enschede is gepresenteerd 1. Aansluitend op dit specifieke thema heeft I&O Research een kort onderzoek uitgevoerd naar het 'grensverkeer vanuit Nederland naar Duitsland. Het doel van dit onderzoek is om te achterhalen in hoeverre bewoners van de grensregio op Duitsland zijn georiënteerd als het gaat om verschillende aspecten als sociale contacten, bezoeken en werken over de grens. Kent men mensen die in Duitsland wonen of werken? Is men het afgelopen jaar in Duitsland geweest? En zo ja, waarvoor en hoe vaak? En in hoeverre is een baan over de grens aan de orde? 1.2 Opzet I&O Research voerde het onderzoek uit onder inwoners van de 25 Nederlandse EUREGIOgemeenten 2. Het gaat hierbij om de Regio Achterhoek (Gelderland) en de Regio Twente, de gemeenten Ommen en Hardenberg (Overijssel) en de gemeente Coevorden (Drenthe). Het onderzoek liep van woensdag 24 april tot en met maandagochtend 6 mei De deelnemers zijn afkomstig uit het I&O Research Panel. In totaal hebben 589 respondenten deelgenomen (55%). De resultaten zijn gewogen op geslacht, leeftijd en opleiding. 1 Atlas voor Gemeenten (2019) 2 Coevorden, Hardenberg, Ommen, Almelo, Borne Dinkelland, Enschede, Haaksbergen, Hellendoorn, Hengelo, Hof van Twente, Losser, Oldenzaal, Rijssen-Holten, Tubbergen, Twenterand, Wierden, Aalten, Berkelland, Bronckhorst, Doetinchem, Montferland, Oost Gelre, Oude IJsselstreek en Winterswijk. Blik over de grens Aanleiding en opzet 5

6 HOOFDSTUK Uitkomsten Blik over de grens Uitkomsten 6

7 2. Uitkomsten 2.1 Duitse taal goed ingeburgerd Ongeveer een op de drie respondenten uit de Nederlandse EUREGIO-gemeenten geeft aan zowel goed Duits te spreken als te verstaan (31%). Daarnaast beheerst 40 procent de Duitse taal naar eigen zeggen redelijk. Niemand spreekt beter Duits dan hij/zij Duits verstaat. Slechts een enkeling (3%) beheerst het Duits niet tot nauwelijks (tabel 2.1). Tabel 2.1 Beheersing van de Duitse taal Respondenten Nederlandse EUREGIO-gemeenten (N=589). VERSTAAT U DUITS? SPREEKT U DUITS? ja, goed ja, redelijk ja, een beetje nee TOTAAL ja, goed 31% % ja, redelijk 22% 17% % ja, een beetje 4% 16% 7% - 26% nee - - 3% 1% 3% TOTAAL 57% 33% 9% 1% 100% 2.2 Sociale netwerken overschrijden grenzen Ongeveer de helft van de respondenten uit de Euregio-gemeenten heeft Duitse vrienden en/of kennissen (52%), in de meeste gevallen gaat het om een enkele vriend of kennis (40%) (Figuur 2.1). In totaal kent ongeveer driekwart van de respondenten Nederlanders die in Duitsland wonen (76%). Voor het grootste deel gaat het om personen die over de grens wonen, maar wel in Nederland werken (60%). Iets minder vaak kent men Nederlanders die in Duitsland wonen én werken (40%), of in Duitsland wonen en niet (meer) werken (32%). Ten slotte geeft iets meer dan de helft van de respondenten aan Nederlanders te kennen die in Duitsland werken (55%). In 40 procent van de gevallen wonen deze personen ook in Duitsland, in iets mindere mate betreft het inwoners van Nederland die in Duitsland werken (37%). Blik over de grens Uitkomsten 7

8 Figuur 2.1 Duitsland in het sociale netwerk Respondenten Nederlandse EUREGIO-gemeenten (N=589). HEEFT DUITSE VRIENDEN/KENNISSEN 52% een enkele 40% meerdere 12% KENT NEDERLANDERS DIE IN DUITSLAND WONEN 76% maar in Nederland werken 60% en in Duitsland werken 40% en niet (meer) werken 32% KENT NEDERLANDERS DIE IN DUITSLAND WERKEN 55% en in Duitsland wonen 40% maar in Nederland wonen 37% 0% 20% 40% 60% 80% 2.3 Boodschappen en brandstof favoriet In figuur 2.2 staat een overzicht van de mate waarin respondenten uit de Nederlandse EUREGIOgemeenten Duitsland bezoeken. In totaal bracht 89 procent van de Nederlandse grensbewoners het afgelopen jaar een bezoek aan Duitsland. Zowel voor het doen van boodschappen (61%), het bezoek aan horeca (57%), winkelen (56%) als een dagje uit (55%) ging iets meer dan de helft van de grensbewoners het afgelopen jaar de grens over. Zorg is nog geen echt bezoekmotief. Figuur 2.2 Bezoek aan Duitsland in het afgelopen jaar Respondenten Nederlandse EUREGIO-gemeenten (N=589). AFGELOPEN JAAR IN DUITSLAND GEWEEST 89% Om levensmiddelen te kopen Om horeca te bezoeken Om recreatief te winkelen Voor een dagtrip Om brandstof te tanken Voor een meerdaagse vakantie 61% 57% 56% 55% 49% 41% Om zorg te ontvangen 3% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Blik over de grens Uitkomsten 8

9 Figuur 2.3 toont van deze activiteiten de bezoekfrequentie. Hieruit blijkt dat men vooral vaak naar Duitsland gaat (meer dan vijf keer) voor het doen van boodschappen (35%) of om brandstof te tanken (34%). Figuur 2.3 Reden en frequentie voor bezoek aan Duitsland Respondenten Nederlandse EUREGIO-gemeenten die afgelopen jaar Duitsland bezochten (N=529). Om levensmiddelen te kopen 31% 9% 25% 35% Om horeca te bezoeken 37% 18% 31% 15% Om recreatief te winkelen 38% 20% 22% 21% Voor een dagtrip 38% 21% 29% 11% Om brandstof te tanken 45% 9% 13% 34% Voor een meerdaagse vakantie 54% 30% 12% 4% Om zorg te ontvangen 97% 3% 0% 20% 40% 60% 80% 100% niet 1 keer 2 t/m 5 keer meer dan 5 keer 2.4 Werkpotentieel vooralsnog beperkt Respondenten beantwoordden twee vragen over werken in Duitsland. Heeft men er ooit gewerkt (exclusief zakelijke contacten) en/of overwogen in Duitsland te werken? De combinatie van antwoorden op beide vragen staat in figuur 2.4. Driekwart van de respondenten heeft nooit in Duitsland gewerkt of dat overwogen (76%), 10 procent heeft het wel overwogen, maar (nog) niet gedaan en 14 procent van de respondenten werkt(e) wel in Duitsland. Figuur 2.4 Heeft u wel eens voor een bedrijf/instantie in Duitsland gewerkt of overwogen om in Duitsland te werken? Respondenten Nederlandse EUREGIO-gemeenten (N=589). 76% 10% 14% 0% 20% 40% 60% 80% 100% nooit gewerkt of overwogen nooit gewerkt, wel overwogen wel werkzaam (geweest) Blik over de grens Uitkomsten 9

10 2.5 Verschillen in sociale zekerheid meest genoemde barrière Wat maakt werken in Duitsland lastig? Respondenten rangschikten acht mogelijke barrières voor werken in Duitsland van belangrijk naar minder belangrijk. Taal (30%) en verschillen in sociale zekerheid (26%) staan het vaakst bovenaan (figuur 2.5). Op enige afstand volgen onbekendheid met vacatures (12%) en cultuurverschillen (11%). In de top drie van belangrijkste barrières van de respondenten staat sociale zekerheid bovenaan (67%), gevolgd door onbekendheid met vacatures (49%) en taal (46%). Figuur 2.5 Belangrijkste barrières voor werken in Duitsland Respondenten Nederlandse EUREGIO-gemeenten (N=589). Taal 30% 46% Verschillen in sociale zekerheid 26% 67% Onbekendheid met vacatures 12% 49% Cultuurverschillen 11% 40% Langere reistijd Diploma-erkenning 8% 6% 31% 35% Salarisverschillen Beschikbaarheid van werk 2% 16% 1% 13% belangrijkste barrière bij 3 belangrijkste barrières 0% 20% 40% 60% 80% 2.6 Meer salaris en minder reistijd helpen mogelijk Wat trekt mensen eventueel wel voor werk over de grens? Respondenten kregen een hypothetische situatie om de invloed te meten van salaris en reisafstand op de keuze om in Duitsland te gaan werken. Ze konden kiezen uit een baan in Nederland en een baan in Duitsland. Inhoud, secundaire arbeidsvoorwaarden, aantal contracturen, type organisatie waren daarbij gelijk. Met salaris en reistijd kon men schuiven. Gemiddeld genomen kantelen respondenten bij 48 procent meer salaris bij voertaal Duits en bij 45 procent wanneer ze ook Nederlands kunnen spreken. Bij reistijd ligt het gemiddelde op min 36 minuten en doet taal er nauwelijks toe (zie tabel 2.2). Blik over de grens Uitkomsten 10

11 Tabel 2.2 Wanneer wordt een baan in Duitsland voor u interessant, als het gaat om extra salaris (0-100%) en minder reistijd (0-90 minuten)? Gemiddelde uitkomsten Respondenten Nederlandse EUREGIO-gemeenten, exclusief weet niet. VERSCHIL N Extra salaris (indien voertaal Duits) +48% 385 Extra salaris (indien voertaal Nederlands) +45% 402 Minder reistijd (indien voertaal Duits) -36 min. 370 Minder reistijd (indien voertaal Nederlands) -37 min. 375 Figuur 2.6a (salaris) en 2.6b (reistijd) tonen een procentuele verdeling van de invloed van beide aspecten. Voor bijna een op drie respondenten (30%) is 20 procent extra salaris voldoende om een baan in Duitsland interessant te maken. De mogelijkheid om Nederlands te kunnen spreken is hierbij relatief belangrijk; bij dezelfde baan met Duits als voertaal is 20 procent meer salaris minder interessant (22%). Een kwartier tijdswinst maakt een baan in Duitsland voor een kwart van de respondenten een interessante optie (23-25%). Figuur 2.6a Wanneer wordt een baan in Duitsland voor u interessant, als het gaat om extra salaris (0-100%)? Procentuele verdeling Respondenten Nederlandse EUREGIO-gemeenten, exclusief weet niet. 35% 30% 25% 30% 27% 20% 15% 22% 21% 20% 17% 22% 23% 10% 5% 8% 10% 0% +0-20% % % % % voertaal Duits (N=385) voertaal Nederlands (N=402) Blik over de grens Uitkomsten 11

12 Figuur 2.6b Wanneer wordt een baan in Duitsland voor u interessant, als het gaat om minder reistijd (0-90 minuten)? Procentuele verdeling Respondenten Nederlandse EUREGIO-gemeenten, exclusief weet niet. 30% 25% 20% 25% 23% 28% 26% 22% 15% 15% 14% 16% 10% 5% 10% 6% 7% 9% 0% 0-15 min min min min min min. Blik over de grens Uitkomsten 12