Jaarverslag Stichting Pensioenfonds Ballast Nedam

Transcriptie

1 Jaarverslag 2009 Stichting Pensioenfonds Ballast Nedam

2 Modernisering van de entreehal van het APG pand als onderdeel van de renovatie. Foto omslag: Renovatie van het APG pand. APG: Algemeen Pensioen Groep is een dochtermaatschappij van ABP (Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds). De APG verzorgt het vermogensbeheer, administratie en communicatie van o.a. het ABP. Foto voorblad: Leon Abraas uit Zweikhuizen

3 Inhoud Voorwoord 3 Kerncijfers 5 Profiel 6 Organisatie Stichting Pensioenfonds Ballast Nedam 6 Dagelijks Bestuur 6 Algemeen Bestuur / Intern toezicht 6 Rol van het Bestuur 7 Rol Dagelijks Bestuur 7 Rol Algemeen Bestuur / Intern toezicht 7 Rol Verantwoordingsorgaan 7 Beleggingscommissie 8 Compliance-officer 8 Pensioenbureau 9 Uitbestede werkzaamheden 9 Externe ondersteuning 9 Verslag van het Bestuur 11 Hoofdlijnen 11 Goed pensioenfondsbestuur 15 Pensioenen 17 Algemene ontwikkelingen in de Pensioenwereld 22 Beleggingen 24 Informatie over de beleggingsfondsen waarin het Pensioenfonds participeert 28 Financiën 33 Actuariële paragraaf 36 Risico- en beheersingsbeleid 37 Toekomstparagraaf 41 Bevindingen Intern Toezicht 42 Oordeel van het verantwoordingsorgaan 44 Jaarrekening 48 Balans per 31 december Staat van baten en lasten over Kasstroomoverzicht over Toelichting behorende tot de jaarrekening Overige gegevens 77 Korte omschrijving pensioenregeling 77 Statutaire regeling omtrent de bestemming van het saldo van baten en lasten 77 Actuariële verklaring 78 Accountantsverklaring 79 Begrippenlijst 82 1

4 Herontwikkeling havenfront Willemstad De opdracht was een herontwikkeling van Willemstad, waarin de cultuurhistorische waarde wordt versterkt en de toeristisch-recreatieve aantrekkingskracht wordt vergroot. De oude werkhaven had te weinig ligplaatsen en was niet aantrekkelijk voor recreanten. Ballast Nedam ontwikkelde een plan voor een totale gebiedsinrichting dat moet leiden naar meer samenhang tussen vestingstad en havenfront. Nieuwe infrastructuur als (wandel)wegen en parkeerplaatsen wordt daarbij bekostigd met nieuw commercieel vastgoed aan de kade: winkels, kantoren en leisure-concepten. Nieuwe (boven)woningen maken het plangebied levendiger en vergroten daarmee de sociale veiligheid. Havenfront Willemstad is een voorbeeld van integrale gebiedsontwikkeling gericht op kwaliteit en duurzaamheid.

5 Voorwoord Het Bestuur van Stichting Pensioenfonds Ballast Nedam biedt u hierbij het jaarverslag over 2009 aan. In dit verslag legt het Bestuur verantwoording af over het in het afgelopen jaar gevoerde beleid. Verder staan wij stil bij de belangrijkste ontwikkelingen in Na het in economische en financiële zin dramatische jaar 2008 heeft in 2009 een licht herstel plaatsgevonden. Ondanks een resultaat van ca. 26 mln. is de dekkingsraad beperkt gestegen van 88,4% naar 93,1%. Deze beperkte stijging is mede veroorzaakt door het feit dat het Pensioenfonds de Voorziening Pensioenverplichtingen heeft moeten verhogen met extra voorzieningen voor kosten en stijgende levensverwachtingen. Zonder deze extra voorzieningen zou de dekkingsgraad in 2009 zijn gestegen naar ca. 100%. De door De Nederlandsche Bank voorgeschreven marktrente is in 2009 licht gestegen, van 3,6% in 2008 naar 3,8% in Deze stijging heeft weliswaar licht bijgedragen aan de verbetering van de dekkingsgraad; de voorgeschreven marktrente is echter nog steeds vrij laag. Volgens het herstelplan, dat het Pensioenfonds heeft ingediend bij De Nederlandsche Bank, zou de dekkingsgraad per 31 december ,4% zijn geweest. Daarmee gaat het herstel sneller dan verwacht, ondanks de eerder genoemde extra voorzieningen voor kosten en stijgende levensverwachtingen. Conform het herstelplan zijn in 2009 geen toeslagen op opgebouwde pensioenen verleend. Ook in 2010 worden geen toeslagen verleend. Stichting Pensioenfonds Ballast Nedam belegt haar vermogen voor ca. 65% in vastrentende waarden (obligaties), voor ca. 30% in aandelen en voor 5% in vastgoed. Het totale rendement is afgelopen jaar ca. 11% geweest, waarbij opviel dat het rendement op aandelen uit kwam op ca. 30%. Het Bestuur heeft in 2009 veel aandacht besteed aan het vermogensbeheer, waarbij de governance en het risicomanagement een grote rol hebben gespeeld. De visie van het Pensioenfonds is dat de portefeuille volledig transparant moet zijn en alle risico s helder. Daarnaast is het van belang dat er een goede scheiding van taken is tussen de vermogensbeheerders en de adviseurs. Het crisisjaar 2008 heeft aangetoond dat het gevoerde beleid ook in moeilijke tijden loont. Ook al was het rendement in dat jaar 9% negatief, het had veel erger kunnen zijn. Het belangrijkste leerpunt van het Bestuur is geweest dat het van belang is om vast te houden aan het principe dat het vermogensbeheer zo eenvoudig mogelijk moet worden gehouden. Verder dienen alle beleggingsfondsen en/of producten waarin geparticipeerd wordt transparant en uitlegbaar aan de deelnemer te zijn. Voorts is het Bestuur voortdurend bezig met het verhogen dan wel op peil houden van de deskundigheid. Ook heeft het Bestuur veel aandacht voor de governance structuur en wil het voorkomen dat er overlappende en onduidelijke bevoegdheden zijn. Mede om deze reden heeft het Bestuur besloten om vanaf januari 2010 het Verantwoordingsorgaan niet meer als toehoorder bij alle vergaderingen uit te nodigen en het Verantwoordingsorgaan te verzoeken in aparte vergaderingen het oordeel over het bestuursbeleid uit te spreken. Stichting Pensioenfonds Ballast Nedam is van en voor de deelnemers. Vooral in tijden waarin pensioenfondsen en hun financiële situatie veel in het nieuws komen, is communicatie extra belangrijk. In 2009 is dan ook veel aandacht besteed aan het informeren van de deelnemers via nieuwsbrieven en website. Er is overigens bewust voor gekozen om niet maandelijks maar vier keer per jaar te communiceren over de financiële situatie van het Pensioenfonds. Pensioen is een zaak van de lange termijn en in dat licht bekeken is één keer per drie maanden toereikend. De jaarlijkse deelnemersvergadering in september 2010 zal vooral in het teken staan van de financiële situatie van het Pensioenfonds. De heer G. Jansen, werkzaam bij Ballast Nedam ICT, heeft zich in 2009 in het kader van de verkiezingen voor het Verantwoordingsorgaan kandidaat gesteld als vertegenwoordiger van de werknemers. Het Bestuur staat positief tegenover de kandidaatstelling van de heer Jansen, zeker omdat het Bestuur het belangrijk vindt dat meer jongere werknemers bij het Pensioenfonds betrokken zijn. Op 1 januari 2010 eindigde de zittingstermijn van het door de Raad van Bestuur benoemde lid in het Verantwoordingsorgaan, de heer A.C. de Geus. De heer De Geus heeft na vijftien jaar zitting in het Bestuur en twee jaar zitting in het Verantwoordingsorgaan, te kennen gegeven ruimte te willen maken voor verjonging. Naar aanleiding hiervan is de heer M.N.M. de Jong per 1 januari 2010 benoemd als vertegenwoordiger van de werkgever in het Verantwoordingsorgaan. Hierdoor is plaats ontstaan voor de heer G. Jansen als vertegenwoordiger van de werknemers in het Verantwoordingsorgaan. Het Bestuur wil de heer A.C. de Geus hartelijk danken voor alle jaren dat hij zich heeft ingezet voor het Pensioenfonds. Richard Feenstra Voorzitter Bestuur Stichting Pensioenfonds Ballast Nedam 3

6 The Grand Amsterdam Het rijksmonument en 5-sterren hotel The Grand in het centrum van Amsterdam wordt momenteel gerenoveerd. Kamers en suites zijn opnieuw ingedeeld, badkamers zijn vervangen, er is een library gemaakt, meeting rooms en lobby zijn verbouwd. Gedurende de werkzaamheden is het hotel in bedrijf gebleven; er is extra aandacht besteed aan de logistieke kant van de werkzaamheden.

7 Kerncijfers x aantal rechthebbenden - deelnemers premievrijen vroegpensioengerechtigden pensioengerechtigden wezen Totaal Reglementvariabelen Franchise in Indexatie actieven per in % 0,00 2,52 0,88 0,63 n.v.t. Indexatie inactieven per in % 0,00 1,87 0,58 0,99 0,50 Pensioenuitvoering Feitelijke premie Gedempte kostendekkende premie * Zuivere kostendekkende premie Pensioenuitvoeringskosten Uitkeringen *) Deze premie is voor het Pensioenfonds de kostendekkende premie Vermogenssituatie en solvabiliteit Pensioenvermogen Pensioenverplichtingen Aanwezige dekkingsgraad 93,1% 88,4% 123,2% 122,7%* 117,1%* *) Voor invoering Financieel Toetsings Kader Dekkingsgraad volgens herstelplan 89,4% Vereiste dekkingsgraad 116,2% 114,6% 115,5% Minimum vereiste dekkingsgraad 104,2%* *) Deze is tot en met 2008 gesteld op ca. 105,0% Beleggingsportefeuille Vastgoedbeleggingen Aandelen Vastrentende waarden Lening Ballast Nedam Nederland BV Totaal beleggingen Beleggingsperformance Vastrentende portefeuille 4,3% 11,8% -1,6% -0,8% 6,0% Vastrentende benchmark 1,3% 18,3% -1,8% -1,4% 5,9% Aandelenportefeuille * 30,7% -40,4% -1,9% 9,2% 28,3% Aandelen benchmark 28,7% -37,7% -1,3% 11,9% 27,9% Vastgoedportefeuille 12,3% -42,6% -13,4% 39,4% 20,4% Vastgoed benchmark 25,9% -47,7% -13,3% 36,0% 19,7% *) De aandelen Ballast Nedam zijn hier buiten beschouwing gelaten Beleggingsperformance totaal Beleggingsrendement in % 11,2-9,3-3,0 5,1 13,4 Benchmark in % 9,2-6,3-2,6 6,5 13,3 Kerncijfers over het 81e boekjaar 5

8 Profiel en doelstelling Stichting Pensioenfonds Ballast Nedam (hierna te noemen: Het Pensioenfonds ), statutair gevestigd te Amsterdam, is opgericht op 12 augustus is voor het Pensioenfonds het 81e boekjaar. De laatste statutenwijziging was op 3 december Deze statutenwijziging is op 1 januari 2008 ingegaan. Het Pensioenfonds is een ondernemingspensioenfonds en is aangesloten bij de koepelorganisatie Stichting voor Ondernemingspensioenfondsen (OPF). Het Pensioenfonds heeft tot doel uitvoering te geven aan het pensioenreglement, zoals dat geldt voor de vennootschap en de groepsondernemingen. Het Pensioenfonds kent één pensioenregeling. Hierin wordt voor deelnemers een vermogen belegd van ca. 606 mln. Organisatie Stichting Pensioenfonds Ballast Nedam Het Bestuur bestaat uit een Dagelijks en Algemeen Bestuur. Dagelijks Bestuur Naam Functie Discipline Werkmaatschappij Einde zittingsduur R.J. Feenstra*1) Voorzitter Financiën Ballast Nedam N.V H.P. van der Meer *2) *4) Lid Financiën Ballast Nedam Infra B.V Algemeen Bestuur / Intern toezicht Naam Functie Discipline Werkmaatschappij Einde zittingsduur M.J.L. Heitman*1) Lid Juridisch Ballast Nedam Bouw en Ontwikkeling B.V A. Kok *1) Lid Financiën Ballast Nedam International B.V F.L. van Oorschot *2) *4) Lid Personeel Ballast Nedam Bouw en Ontwikkeling B.V Y. van Steeg *3) Lid Techniek Pensioengerechtigde *1) Benoemd door de werkgever *2) Gekozen door de werknemers *3) Gekozen door de pensioengerechtigden *4) Van functie gewisseld per 1 september 2009 Per 1 september 2009 is de heer H.P. van der Meer lid geworden van het Dagelijks Bestuur in plaats van de heer F.L. van Oorschot. De heer F.L. van Oorschot is per 1 september 2009 lid geworden van het Algemeen Bestuur in plaats van de heer H.P. van der Meer. De heren R.J. Feenstra en M.J.L. Heitman zijn per 1 januari 2010 door de Raad van Bestuur voor een periode van vier jaar herbenoemd. De heer Y. van Steeg is per 1 januari 2010 herkozen door de pensioengerechtigden voor een periode van vier jaar. Het Bestuur heeft de dagelijkse uitvoering van de werkzaamheden uitbesteed aan het Pensioenbureau en een externe vermogensbeheerder. Conform de eisen van de Pensioenwet blijft het Bestuur verantwoordelijk voor de juiste uitvoering van de uitbestede taken. 6 Organisatie Stichting Pensioenfonds Ballast Nedam

9 Rol van het Bestuur Het Bestuur bestaat uit een Dagelijks Bestuur en een Algemeen Bestuur. Het Bestuur stelt het algemeen beleid vast van het Pensioenfonds. Door middel van een mandaat wordt een aantal taken en verantwoordelijkheden aan het Dagelijks Bestuur gedelegeerd. Het Bestuur legt verantwoording af aan het Verantwoordingsorgaan. Alle besluiten worden genomen door het gehele Bestuur (Algemeen Bestuur plus Dagelijks Bestuur). Rol Dagelijks Bestuur Het Dagelijks Bestuur is meer specifiek belast met het besturen van het Pensioenfonds. Daartoe behoren onder meer de volgende taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden: het besturen van het Pensioenfonds en het bepalen van het dagelijks beleid binnen het Pensioenfonds, met inachtneming van het mandaat dat het Bestuur heeft vastgesteld; het voorbereiden en uitvoeren van bestuursbesluiten; het beheren van activiteiten van het Pensioenfonds; het uitvoering geven aan het uitbestedingsbeleid binnen het Pensioenfonds, zoals dat door het Bestuur is vastgesteld, binnen het mandaat van het Bestuur en voor zover dit is toegestaan op grond van wet- en regelgeving; erop toezien dat het pensioenreglement, de statuten en de overige juridische documenten van het Pensioenfonds binnen de daartoe gestelde termijnen voldoen aan de geldende wet- en regelgeving; het adviseren van het Bestuur; het vertegenwoordigen van het Pensioenfonds met inachtneming van de statuten en het pensioenreglement en voor zover dit niet anders uit de wet voortvloeit. Rol Algemeen Bestuur / Intern toezicht Het Algemeen Bestuur is meer specifiek belast met het intern toezicht. Het Algemeen Bestuur heeft bij het uitoefenen van het intern toezicht de volgende taken: het beoordelen van beleids- en bestuursprocedures en -processen en de checks en balances binnen het Pensioenfonds; het beoordelen van de wijze waarop het Dagelijks Bestuur functioneert en uitvoering geeft aan de aan hem toegekende taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden; het beoordelen van de wijze waarop door het Dagelijks Bestuur wordt omgegaan met de risico s op de korte en lange termijn. Het Algemeen Bestuur heeft bij het uitoefenen van het intern toezicht recht op: alle informatie die het Algemeen Bestuur nodig acht om zijn taak goed te kunnen uitvoeren; overleg met het Dagelijks Bestuur over al zijn bestuurstaken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden; overleg met de externe accountant, de certificerend actuaris en de adviserend actuaris. Het Algemeen Bestuur rapporteert de bevindingen van het interne toezicht eenmaal per jaar aan het Bestuur. Het Bestuur bespreekt de rapportage en de eventueel daarop gebaseerde (voorgenomen) bestuursbesluiten met het Verantwoordingsorgaan. In het jaarverslag worden de bevindingen van het intern toezicht vermeld. Rol Verantwoordingsorgaan Het Verantwoordingsorgaan bestaat uit zes leden, te weten twee leden namens de werkgever, twee leden namens de werknemers en twee leden namens de gepensioneerden. Het Verantwoordingsorgaan is onafhankelijk en bespreekt met het Bestuur het gevoerde beleid en de resultaten van het beleid. Het Verantwoordingsorgaan geeft achteraf een oordeel over het handelen van het Bestuur en adviseert over voorgenomen beleidswijzigingen. Organisatie Stichting Pensioenfonds Ballast Nedam 7

10 De samenstelling van het Verantwoordingsorgaan is vanaf 1 januari 2010 als volgt: Naam Discipline Werkmaatschappij Einde zittingsduur M.N.M. de Jong *1) Personeel Ballast Nedam Infra J.H. Hertsenberg *1) Techniek Ballast Nedam Bouwmaterieel G. Jansen *2) ICT Ballast Nedam ICT S.J.A. Bijpost *2) Techniek Ballast Nedam Speciale Projecten L. Philippen *3) Techniek Pensioengerechtigde P.A. Clemens *3) Financiën Pensioengerechtigde *1) Benoemd door de werkgever *2) Gekozen door de werknemers *3) Gekozen door de pensioengerechtigden Het Verantwoordingsorgaan is vanaf 1 januari 2008 actief. Het Verantwoordingsorgaan zal ieder jaar achteraf een oordeel over het handelen van het Bestuur geven. Het Verantwoordingsorgaan zal het oordeel verwoorden in een verslag. Dit verslag zal samen met een reactie van het Bestuur in het jaarverslag op worden genomen. Om de leden van het Verantwoordingsorgaan hun rol zo efficiënt mogelijk te laten invullen zijn zij in 2009 uitgenodigd als toehoorder bij iedere bestuursvergadering. De heer P.A. Clemens is op 1 januari 2010 herkozen door de pensioengerechtigden voor een termijn van vier jaar. De heer M.N.M. de Jong is op 1 januari 2010 benoemd door de Raad van Bestuur voor een periode van vier jaar. De heer G. Jansen is gekozen door de werknemers voor een periode van vier jaar. Beleggingscommissie De Beleggingscommissie heeft een voorbereidende en adviserende rol inzake het strategisch beleggingsbeleid richting het Bestuur. Daarnaast is de Beleggingscommissie verantwoordelijk voor de nadere invulling en de uitvoering van het strategisch beleggingsbeleid. De Beleggingscommissie bestaat uit bestuursleden, adviseurs en medewerkers van het Pensioenbureau: Bestuursleden - A. Kok (voorzitter) - R.J. Feenstra - H.P. van der Meer Adviseurs - J. Molenaar, Strategisch adviseur (Towers Watson) - E.B.G. Velthuis, Directeur Ballast Nedam Bouw Oost Pensioenbureau - L.E.M. Duynstee - T.J.M. Meulemans Compliance-officer Als compliance-officer is door het Pensioenfonds aangesteld de heer O.P. Padberg, de secretaris van Ballast Nedam N.V. 8 Organisatie Stichting Pensioenfonds Ballast Nedam

11 Pensioenbureau Het Bestuur wordt ondersteund door een Pensioenbureau onder leiding van een directeur. Het Pensioenbureau bestaat uit een zevental medewerkers, 5 ½ voltijds arbeidskrachten, waaronder de directeur en de administrateur. Het Pensioenbureau voert de administratie uit, voert het bestuurssecretariaat en verzorgt de communicatie rondom de pensioenregeling. Directeur Pensioenbureau Administrateur Beleidsmedewerker Pensioenadministratie Pensioenadministratie Financiële administratie Secretaresse : L.E.M. Duynstee : T.J.M. Meulemans : M.K. Mons : J.W. van der Star : W.J. Aalsters-van Greuningen : M.C.A. van Rossum-van Uden : A. Endenburg-de Groot Uitbestede werkzaamheden Het vermogensbeheer wordt uitgevoerd door de externe vermogensbeheerders ING Investment Management B.V. en BlackRock Institutional Trust Company N.A. ING heeft een coördinerende rol en voert deze uit op basis van een mandaat. De beide partijen voeren hun werkzaamheden uit op basis van een beleggingsplan. De overlijdens- en arbeidsongeschiktheidsrisico s zijn gedeeltelijk middels een stop-loss verzekering herverzekerd bij Nationale-Nederlanden Levensverzekering Mij. N.V. Externe ondersteuning Het Bestuur heeft een externe accountant aangesteld, de heer M.J. Vredenduin RA, verbonden aan KPMG Accountants N.V. Deze accountant controleert jaarlijks de jaarrekening en de verslagstaten van De Nederlandsche Bank N.V. (DNB) en vervolgens doet de accountant verslag van zijn werkzaamheden in de vorm van een accountantsverklaring. Het Bestuur heeft een externe waarmerkend actuaris aangesteld in de persoon van drs. R. Westhoff AAG, verbonden aan Towers Watson. De waarmerkend actuaris beoordeelt de financiële positie van het Pensioenfonds volgens de eisen van DNB. De waarmerkend actuaris rapporteert eenmaal per jaar aan het Bestuur door middel van een actuarieel rapport en een actuariële verklaring. Daarnaast is een adviserend actuaris aangesteld in de persoon van P.L.J. Janssen AAG. Deze actuaris is verbonden aan Towers Watson. Op ad-hoc basis kan het Bestuur ook gebruik maken van andere externe deskundigen. Organisatie Stichting Pensioenfonds Ballast Nedam 9

12 Offshore windpark Belwind Voor de kust van Zeebrugge ligt het offshore windpark Belwind. In de eerste bouwfase van dit project installeert de HLV Svanen 56 stalen buispalen (ophijsen, positioneren en heien). Als het park op volle sterkte is, voorzien 110 windturbines circa huishoudens van groene stroom. Dit bespaart ton CO2 uitstoot per jaar.

13 Verslag van het Bestuur 2009 Hoofdlijnen Herstelplan Op 1 april 2009 heeft het Pensioenfonds een herstelplan voor de korte termijn en de lange termijn ingediend bij De Nederlandsche Bank. Het herstelplan is op 3 november 2009 goedgekeurd door De Nederlandsche Bank. De dekkingsgraad eind 2008 van 88,4% is verlaagd naar 86,9%. Deze verlaging is veroorzaakt door het verhogen van de kostenvoorziening van 1% naar 2,8%. De belangrijkste punten uit het herstelplan zijn: - De aanspraken van deelnemers, premievrijen en pensioengerechtigden worden, zolang de dekkingsgraad onder de minimum vereiste dekkingsgraad (2009: 104,2%) ligt, niet verhoogd door het verlenen van toeslagen. - De aanspraken worden uiterlijk op 1 april 2012 gekort indien de herstelkracht onvoldoende blijkt te zijn. Ondanks een positief resultaat is de dekkingsraad in 2009 maar beperkt gestegen. Dit is mede veroorzaakt doordat het Pensioenfonds de Voorziening Pensioenverplichtingen heeft moeten verhogen met extra voorzieningen voor kosten en stijgende levensverwachtingen. Zonder deze extra voorzieningen zou de dekkingsgraad in 2009 zijn gestegen naar ca. 100%. De dekkingsgraad per 31 december 2009 bedraagt 93,1%. Volgens het herstelplan zou de dekkingsgraad per 31 december ,4% zijn geweest. Daarmee gaat het herstel sneller dan verwacht, ondanks de eerder genoemde extra voorzieningen voor kosten en stijgende levensverwachtingen. Financieel resultaat In 2009 heeft het Pensioenfonds een rendement behaald van 11,2%. Dit resultaat is tot stand gekomen op basis van een normportefeuille, bestaande uit 65% vastrentende waarden, 27,5% aandelen en 7,5% vastgoed. Daarnaast is het renterisico op de voorziening pensioenverplichtingen voor ca. 65% afgedekt. Het resultaat bedroeg uiteindelijk 26,3 mln. en is als volgt opgebouwd (in ): Resultaat op beleggingen Resultaat op premie Toevoeging voorziening i.v.m. stijgende levensverwachtingen Verhoging kostenvoorziening 64,8 mln. 0,1 mln. -27,8 mln. - 10,8 mln. Totaal 26,3 mln. De totale premie-inkomsten voor 2009 bedroegen 24,0 mln. Hiervan kwam 7,0 mln. voor rekening van deelnemers. Ontwikkeling van de Pensioenverplichtingen De Voorziening Pensioenverplichtingen is dit jaar met ca. 5% toegenomen. Deze toename is vooral veroorzaakt door het opnemen van een opslag ten behoeve van stijgende levensverwachtingen en het opnemen van een kostenvoorziening. De opslag ten behoeve van de stijgende levensverwachtingen is gesteld op 4,5% van de Voorziening Pensioenverplichtingen; de kostenvoorziening is in 2009 voor drie jaar vastgesteld op 2,8% van de Voorziening Pensioenverplichtingen. De lichte stijging van de rentetermijnstructuur in 2009 heeft een dalend effect op de Voorziening Pensioenverplichtingen gehad. Het Pensioenfonds waardeert zijn bezittingen en zijn verplichtingen conform de richtlijnen die zijn vastgelegd in het Financieel Toetsingskader en de Pensioenwet. Voor de vaststelling van de pensioenverplichtingen wordt de rentetermijnstructuur gebruikt die De Nederlandsche Bank publiceert. Verslag van het Bestuur over het 81e boekjaar 11

14 Rentetermijnstructuur ultimo 2008, medio 2009, ultimo 2009 (Bron: DNB) 6,0 5,5 5,0 4,5 4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 Rentetermijnstructuur (zero coupon rentes) Procenten looptijd in jaren per per per Ontwikkeling van de dekkingsgraad De dekkingsgraad is gelijk aan het quotiënt van de pensioenverplichtingen en het pensioenvermogen. Ontwikkeling van de dekkingsgraad ultimo jaar (op basis van de jaarrekening) over de afgelopen jaren Dekkingsgraad ultimo 93,1% 88,4% 123,2% 122,7% 117,1% De vereiste dekkingsgraad zoals die voortvloeit uit de solvabiliteitsvoorschriften volgens de Pensioenwet, bedraagt 116,2%. De werkelijke dekkingsgraad bedraagt ultimo ,1%. Volgens het herstelplan zou de dekkingsgraad per 31 december ,4% zijn geweest. Toeslagverlening Kort samengevat worden in de pensioenregeling de beschikbare middelen boven het vereiste eigen vermogen aan de deelnemers toegekend en kan bij een tekort sprake zijn van korting van de nominale (eerder toegekende) aanspraken. Hier zijn heldere spelregels voor opgesteld en met de deelnemers gecommuniceerd. Voor toekomstige toeslagen is geen opslag in de kostendekkende premie opgenomen en worden ook geen extra reserves aangehouden. Uitsluitend indien middelen beschikbaar zijn boven het (minimaal) vereiste eigen vermogen, kunnen eventueel (inhaal-) toeslagen verleend worden. Op basis van de dekkingsgraad van 88,4% eind 2008 zijn in 2009 geen toeslagen verleend aan de deelnemers, premievrijen en pensioengerechtigden. In 2010 zullen ook geen toeslagen verleend worden op basis van de dekkingsgraad van 93,1% eind Zolang er sprake is van een dekkingsgraad onder de minimaal vereiste dekkingsgraad (2009: 104,2%) zullen geen toeslagen worden verleend. Zodra er sprake is van een dekkingsgraad hoger dan de minimaal vereiste dekkingsgraad maar lager dan de vereiste dekkingsgraad (2009: 116,2%) zullen eventueel gedeeltelijk toeslagen worden verleend. Deze eventuele toeslagen zullen worden vastgesteld door het Bestuur op basis van de financiële positie van het Pensioenfonds, het pensioenreglement en het herstelplan. Vanaf 2009 is het Pensioenfonds verplicht een toeslagenlabel toe te passen. Het onderwerp toeslagenlabel wordt verder besproken onder het kopje communicatie. Bestuursvergaderingen Het Bestuur bestaat uit het Dagelijks Bestuur en het Algemeen Bestuur. Het gehele Bestuur houdt zich meer specifiek bezig met het vaststellen van het algemeen beleid en besluitvorming. Het Dagelijks Bestuur is meer specifiek belast met het besturen van het Pensioenfonds en het Algemeen Bestuur met het Intern Toezicht. 12 Verslag van het Bestuur over het 81e boekjaar

15 Het gehele Bestuur heeft in 2009 negen keer vergaderd. Bij de bestuursvergaderingen zijn de adviserend actuaris, de directeur en de beleidsmedewerker van het Pensioenbureau aanwezig geweest. Op de bestuursvergadering waarin het jaarverslag door het Bestuur werd goedgekeurd, waren ook de waarmerkend actuaris en de accountant aanwezig. Het Dagelijks Bestuur heeft elf maal vergaderd met de directeur van het Pensioenbureau. Het Algemeen Bestuur heeft eenmaal apart vergaderd. De leden van het Verantwoordingsorgaan zijn voor iedere bestuursvergadering als toehoorder uitgenodigd. In de vergaderingen zijn onder andere de volgende onderwerpen behandeld: - de ontwikkeling van de financiële positie van het Pensioenfonds en de communicatie hierover; - het herstelplan; - overgang van Nationale-Nederlanden naar ING Investment Management van de beleggingenportefeuille, waardoor het juridische eigendom van het belegd vermogen nu bij het Pensioenfonds ligt; - de overgang van actief beheerd beleggen naar indexbeleggen voor de aandelenportefeuille; - de vergaderstructuur met het verantwoordingsorgaan; - risicomanagement; - zelfevaluatie; - integriteit. De belangrijkste besluiten in 2009 ten aanzien van de beleggingen zijn: - het juridisch eigenaar worden van het belegd vermogen; - de overgang naar indexbeleggen; - de afdekking van het renterisico houden op 65% van de pensioenverplichtingen. Hier gaan wij verder op in in de paragraaf over beleggingen. De belangrijkste besluiten met betrekking tot het herstelplan zijn geweest: - de vaststelling van de te hanteren rekenparameters; - het hanteren van een vijfjaars periode voor het kortetermijn-herstelplan in plaats van een periode van drie jaar. In de financiële paragraaf gaan wij hier verder op in. Een belangrijk besluit was om de stop-loss verzekering ten behoeve van het herverzekeren van het overlijdens- en arbeidsongeschiktheidsrisico voort te zetten bij Nationale-Nederlanden. Beleggingscommissie De volledige beleggingscommissie, inclusief externe adviseurs, vergaderde in 2009 elf maal. Onderwerpen in dit overleg waren onder andere: - bespreking van het in 2008 uitgevoerde onderzoek en de daarbij behorende ALM-studie; - performance van de fondsen waarin wordt geparticipeerd; - de ontwikkeling van de rente en de inflatie; - ontwikkeling van de conjunctuur; - overgang van actief beheerd beleggen naar indexbeleggen; - de effectiviteit van de afdekking van het renterisico; - risicobeheersing; - transparantie vastrentende portefeuille. Deskundigheidbevordering In het deskundigheidsplan zijn de aandachtsgebieden voor de bestuursleden vastgesteld. Voor ieder bestuurslid geldt een opleidingsplan. Jaarlijks wordt geëvalueerd of het betreffende bestuurslid aan de opleidingseisen heeft voldaan en wordt aandacht besteed aan het opleidingsplan voor het komende jaar. Ook de leden van het Verantwoordingsorgaan worden in de gelegenheid gesteld om opleidingen te volgen, zodat hun niveau zodanig is dat zij eventueel kunnen doorstromen naar een bestuursfunctie. Door het volgen van cursussen, seminars en het bijhouden van de actuele ontwikkelingen heeft het Bestuur de kennis, het inzicht en de oordeelvorming verder verhoogd. In november 2009 heeft een zelfevaluatie van het Bestuur plaatsgevonden. Tijdens deze sessie is onder andere afgesproken dat ieder bestuurslid in 2010 opnieuw een kennistest zal doen. Aan de hand van de resultaten van deze test zullen de opleidingsplannen aangepast worden. Verslag van het Bestuur over het 81e boekjaar 13

16 Communicatie In 2009 is veel aandacht aan communicatie besteed. Er zijn twee nieuwsbrieven verstuurd naar aanleiding van het herstelplan. De communicatie heeft schriftelijk plaatsgevonden en via de website. De website en de brochure Pensioenreglement in het kort zijn getoetst door een extern bureau. Het oordeel over de website en de brochure was positief en de gegeven aanbevelingen zijn opgevolgd. In 2010 zal de startbrief geactualiseerd worden. De startbrief is een brief die iedere nieuwe deelnemer ontvangt, samen met de brochure Pensioenreglement in het kort. Verder zijn in 2009, naast uniforme pensioenoverzichten voor de actieve deelnemers, ook voor het eerst uniforme pensioenoverzichten verstuurd aan pensioengerechtigden. Ook deze pensioenoverzichten zullen voortaan ieder jaar verstuurd worden. In 2008 heeft de wetgever vastgesteld hoe de consistentie in de communicatie over verwachtingen in verband met toeslagen moet worden toegepast. Tevens is een toeslagenlabel vastgesteld. In 2009 is het toeslagenlabel niet verstrekt. In plaats daarvan hebben de deelnemers in 2009 een separate brief over de fi nanciële positie van het Pensioenfonds ontvangen. In deze brief is aangegeven dat mogelijk uiterlijk 2012 pensioenaanspraken gekort moeten worden en dat geen toeslagen worden verleend zolang het minimaal vereiste eigen vermogen niet is bereikt. In deze brief is ook aangegeven dat in de periode dat het minimaal vereiste eigen vermogen is bereikt maar het vereiste eigen vermogen nog niet, er eventueel gedeeltelijk toeslagen verleend zullen worden. Dit zal gebeuren op basis van het toeslagenbeleid zoals deze is vastgelegd in het pensioenreglement. In 2009 heeft het Bestuur besloten om de toeslagen te gaan communiceren door middel van de hiervoor door de wet verplicht gestelde toeslagenmatrix. In het Uniform Pensioen Overzicht 2010, op basis van de stand per 31 december 2009, en in de startbrief worden het toeslagenlabel en de teksten op basis van de toeslagenmatrix opgenomen. Daarbij zal overal uitdrukkelijk vermeld worden dat het toeslagenlabel uitsluitend van toepassing is op de toeslagverlening en dus niets zegt over het eventueel korten van opgebouwde pensioenen. Hierna vindt u op welke wijze het toeslagenlabel wordt gecommuniceerd voor actieve deelnemers. Het Pensioenfonds probeert ieder jaar uw opgebouwde pensioen te verhogen met de loonontwikkeling. Uw opgebouwde pensioen wordt dit jaar niet verhoogd. Het Pensioenfonds heeft uw opgebouwde pensioen de afgelopen drie jaar als volgt verhoogd: Per 1 juli 2007 over het jaar 2006 met 0,88%. De prijzen gingen in 2006 met 1,15% omhoog. Per 1 juli 2008 over het jaar 2007 met 2,52%. De prijzen gingen in 2007 met 1,87% omhoog. Per 1 juli 2009 over het jaar 2008 met 0%. De prijzen gingen in 2008 met 1,94% omhoog. Het Pensioenfonds betaalt de toekomstige verhogingen uit beleggingsrendement. U heeft door eerdere verhogingen en de verwachting voor de komende jaren niet meteen ook recht op verhogingen in de toekomst. Verder zal in 2010 een communicatieplan worden opgesteld. Daarnaast is in 2009 intensief met deelnemers gecommuniceerd over waardeoverdracht. Het is namelijk een verplichting om bij een individuele beëindiging van het dienstverband mee te werken aan waardeoverdracht. Indien de pensioenuitvoerder zich echter in een slechte fi nanciële situatie bevindt, wordt op grond van de Pensioenwet deze verplichting tijdelijk opgeschort. Er geldt dan zelfs een verbod op waardeoverdracht. Doel van dit verbod is om te voorkomen dat de fi nanciële positie van het Pensioenfonds verder verslechtert door uitgaande waardeoverdrachten en om toetredende deelnemers te beschermen in geval van inkomende waardeoverdrachten. Van een slechte fi nanciële positie is sprake indien de dekkingsgraad zich onder de 100% bevindt. 14 Verslag van het Bestuur over het 81e boekjaar

17 Het Pensioenfonds is eind 2008 in de situatie geraakt dat waardeoverdracht niet mogelijk is. De financiële situatie is op het moment dat dit jaarverslag werd gemaakt nog onvoldoende hersteld. Hierdoor geldt nog steeds een verbod op waardeoverdrachten. Zodra de financiële positie is hersteld, herleeft het wettelijk recht op waardeoverdracht. Naleving wet- en regelgeving Het Bestuur is niet bekend met overtredingen van wet- en regelgeving. In dit boekjaar is een herstelplan van toepassing omdat er een vermogen aanwezig is dat ligt onder het minimaal vereist vermogen. In 2007 en 2008 zijn alle kerndocumenten geactualiseerd. In 2009 is de Actuariële en Bedrijfstechnische Nota geactualiseerd. In 2010 zullen alle andere kerndocumenten voor zover nodig geactualiseerd worden. Gedragscode De gedragscode zal in 2010 worden aangepast en zal jaarlijks door de bestuursleden en andere betrokkenen ondertekend worden. De gedragscode van het Pensioenfonds sluit aan op de gedragscode van de onderneming. Bestuursleden en andere betrokkenen die niet in dienst zijn van Ballast Nedam zullen ook de gedragscode ondertekenen die geldt voor een bestuurslid dat wél in dienst is. Uitbesteding Het Bestuur heeft diverse malen regulier overleg gevoerd met de vermogensbeheerder ING Investment Management B.V. over de dienstverlening en het beheer van de portefeuille, zoals opgenomen in het beleggingsplan. Daarnaast heeft het Bestuur de SAS 70 rapportage type 2 bestudeerd en kritische vragen aan de uitvoeringsorganisatie gesteld over de kwaliteit van de uitvoering en de beheersmaatregelen. Voorts is er aandacht voor de kosten en de beloningsstructuur van de vermogensbeheerder. Op het moment dat er een beheerder geselecteerd moeten worden zijn deze items onderwerp van het selectietraject. Toezichthouder In het kader van het toezicht door De Nederlandsche Bank (DNB) is een drietal afspraken geweest met De Nederlandsche Bank. Twee daarvan hadden betrekking op het herstelplan en de financiering van het Pensioenfonds. Het herstelplan is op 3 november 2009 goedgekeurd door De Nederlandsche Bank. Verder is er een onderzoek geweest met betrekking tot integriteit. Hierover heeft De Nederlandsche Bank een gesprek gehad met het voltallige Bestuur. Dit onderzoek heeft plaatsgevonden in het kader van het beleidsthema integriteitrisico s op het gebied van belangenverstrengeling. In dit onderzoek zijn onder andere de one tier board, de rol van het verantwoordingsorgaan en de inrichting van compliance aan de orde geweest. Afgesproken is om op termijn een gesprek met De Nederlandsche Bank te voeren over de praktische werking van de one tier board en een taakomschrijving op te stellen voor de compliance officer. Goed pensioenfondsbestuur Integere bedrijfsvoering Wettelijk is geregeld dat een pensioenfonds maatregelen dient te treffen die goed pensioenfondsbestuur waarborgen. Met de invoering van de Pensioenwet per 1 januari 2007 zijn de 32 principes van de Stichting van de Arbeid (STAR) voor goed pensioenfondsbestuur verankerd in het wettelijk kader. Deze 32 principes betreffen onder meer zorgvuldig bestuur, transparantie, openheid en communicatie, deskundigheid, verantwoording en intern toezicht. Het beleid van het Pensioenfonds is gericht op een integere bedrijfsvoering. De basis hiervoor is vastgelegd in artikel 143 van de Pensioenwet. Dit houdt onder meer in dat het Bestuur moet zorgen voor een adequate administratieve organisatie, interne controle en risicobeheersing, de analysering en beheersing van integriteitrisico s, het voorkomen van belangenverstrengeling, de duurzame beheersing van (financiële) risico s en de uitvoering van een continuïteitsanalyse, eenmaal per drie jaar. Verslag van het Bestuur over het 81e boekjaar 15

18 Intern toezicht en Verantwoordingsorgaan Het Bestuur besteedt, conform de Pensioenwet en de daarin opgenomen eisen voor goed pensioenfondsbestuur, veel aandacht aan de opzet en inrichting van de organisatie, inclusief de interne beheersing. Reglementair is bepaald hoe het Bestuur omgaat met zijn rol als bestuur en hoe invulling wordt gegeven aan begrippen als goed bestuur, intern toezicht en verantwoording. Voor de invulling van het Intern Toezicht is gekozen voor een one tier board. In deze structuur beoordeelt het Algemeen Bestuur de beleids- en bestuursprocedures en -processen, de checks en balances, de wijze waarop de uitvoering van de regeling wordt bestuurd en aangestuurd en de wijze waarop wordt omgegaan met de risico s van het Pensioenfonds op de langere termijn. Vanaf 1 januari 2008 is het Intern Toezicht actief. Een rapport van het Intern Toezicht met bevindingen inzake het functioneren van het Bestuur in 2009 is opgenomen in dit jaarverslag. Aangezien het Intern Toezicht iedere bestuursvergadering betrokken is bij het beleid, zijn er korte lijnen en kan goed toezicht worden gehouden. Om de onafhankelijkheid te waarborgen komt het rapport met bevindingen tot stand zonder tussenkomst van het Dagelijks Bestuur. Het rapport met bevindingen is besproken met het Bestuur. Op deze wijze meent het Bestuur op een zorgvuldige en directe wijze invulling te hebben gegeven aan het Intern Toezicht. Vanaf 1 januari 2008 is het Verantwoordingsorgaan actief. Het Verantwoordingsorgaan bestaat uit een vertegenwoordiging van de deelnemers, de pensioengerechtigden en de werkgever. De verantwoording die het Bestuur aflegt, is onderdeel van de jaarverslagcyclus. In dit jaarverslag wordt verslag gedaan van het oordeel van het Verantwoordingsorgaan ten aanzien van het gevoerde beleid in 2009 aan de hand van de bevindingen van het Intern Toezicht. Voor de uitvoering van de medezeggenschap in de Pensioenwet had het Pensioenfonds de keuze tussen vertegenwoordiging in het Bestuur van pensioengerechtigden of voor de instelling van een deelnemersraad. Een deelnemersraad is een orgaan binnen een pensioenfonds, dat adviserende bevoegdheden heeft ten opzichte van het Bestuur van dat Pensioenfonds. In 2007 heeft het Bestuur de pensioengerechtigden geraadpleegd. Er is toen gekozen voor een directe vertegenwoordiging door een pensioengerechtigde in het Bestuur. Hierdoor hebben de pensioengerechtigden direct invloed op het gevoerde beleid. Zelfevaluatie Het Bestuur heeft in 2009 zijn eigen functioneren geëvalueerd. Het Bestuur heeft dit gedaan omdat het zijn eigen functioneren serieus neemt. Het Bestuur geeft hiermee bovendien invulling aan Principe A13 van de Principes voor Goed Pensioenfondsbestuur. Deze zelfevaluatie is ondersteund door een adviesbureau. In eerste instantie heeft ieder bestuurslid een vragenlijst ingevuld waarin de volgende onderwerpen aanbod kwamen: - Betrokkenheid kernverantwoordelijkheden - Deskundigheid - Het Bestuur als team - Proces van besturen - best practices Op basis hiervan is een rapport gemaakt. Het Bestuur heeft vervolgens afspraken gemaakt over onder meer de volgende onderwerpen: 1. Communicatieplan 2. Diversiteit Bestuur 3. Vergaderstructuur 4. Deskundigheid 5. Financiering pensioenregeling Het Bestuur evalueert jaarlijks zijn functioneren en zal in 2010 ook expliciet stilstaan bij het functioneren van individuele bestuursleden. 16 Verslag van het Bestuur over het 81e boekjaar

19 Pensioenen De pensioenregeling is een uitkeringsovereenkomst op basis van een collectieve beschikbare premieregeling. Dit betekent dat er geen gegarandeerd recht op een vast pensioen, dat afhankelijk is van het salaris, wordt opgebouwd, maar dat de totale premie (werkgeversdeel plus werknemersdeel) het uitgangspunt is. Ballast Nedam en de werknemers betalen ieder een deel van de premie die iedere periode in het Pensioenfonds wordt gestort. Het Pensioenfonds gebruikt deze premie voor de opbouw van het ouderdomspensioen en het nabestaandenpensioen. De collectieve beschikbare premie wordt verdeeld op basis van een middelloonregeling. Een middelloonregeling is een pensioenregeling waarin de hoogte van het (behaalbare) ouderdomspensioen is gebaseerd op de gemiddelde pensioengrondslag die tijdens het deelnemerschap aan de pensioenregeling heeft gegolden. De eerder opgebouwde pensioenen worden dus niet automatisch verhoogd naar het laatstverdiende salaris. Vandaar de term middelloon. Het vaste jaarsalaris op 1 januari is het uitgangspunt voor de vaststelling van de (indicatieve) pensioenopbouw in dat jaar. De financiële risico s, waaronder het beleggingsrisico, komen voor rekening van de deelnemers in het Pensioenfonds. Dit betekent in de praktijk dat de hoogte van het pensioen weliswaar op basis van een middelloonregeling wordt vastgesteld, maar dat het kan voorkomen dat het Bestuur van het Pensioenfonds de opbouw van het pensioen moet korten wanneer de financiële positie van het Pensioenfonds in gevaar komt. Andersom kan het Bestuur besluiten de pensioenen (extra) te verhogen, wanneer de financiële positie van het Pensioenfonds toereikend is. Toeslagbeleid Kort samengevat worden in de pensioenregeling de beschikbare middelen boven het vereiste eigen vermogen aan de deelnemers toegekend en kan bij een tekort sprake zijn van korting van de nominale (eerder toegekende) aanspraken. Hier zijn heldere spelregels voor opgesteld en met de deelnemers gecommuniceerd. Voor toekomstige toeslagen is geen opslag in de kostendekkende premie opgenomen en worden ook geen extra reserves aangehouden. Uitsluitend indien er middelen beschikbaar zijn boven het minimaal vereiste eigen vermogen, kunnen eventueel toeslagen verleend worden. Zoals bij de invoering van de pensioenregeling 2005 waarover in 2004 en daarna is gecommuniceerd, bestaat er geen ambitie met betrekking tot de hoogte van de toeslagverlening. Er bestaat dan ook geen minimale dan wel maximale toeslagverlening die deelnemers mogen verwachten. Uiteraard bestaat er wel een schatting van de toekomstige toeslagverlening. Uit de in 2009 uitgevoerde continuïteitsanalyse, rekening houdend met het FTK en de vermogenspositie van eind 2008, blijkt dat de geschatte gemiddelde toeslagen voor de komende vijftien jaar ongeveer 17% van de in de analyse veronderstelde loon- en prijsindexen bedragen. Dit is een schatting van het gemiddelde. De feitelijke toeslagverlening kan in de komende jaren echter van deze schatting afwijken en in een negatief scenario kan er zelfs in enig jaar sprake zijn van een korting van de opgebouwde aanspraken. Het Pensioenfonds laat minimaal eens per drie jaar de schatting op basis van de continuïteitsanalyse voor de komende vijftien jaren maken en communiceert deze met de deelnemers. Als er meer middelen zijn dan benodigd voor de verplichtingen (inclusief de vereiste reserves) kunnen toeslagen worden verleend. Dit meerdere wordt in de onderstaande volgorde toegekend: 1. Eventuele eerdere kortingen op nominale aanspraken worden hersteld. Eind 2009 waren er overigens geen kortingen die zouden moeten worden hersteld. 2. Toeslagverlening in het jaar vindt plaats volgens de indexen. Deze indexen zijn de Consumenten Prijs Index (CPI) alle huishoudens voor de inactieven en de loonontwikkeling op basis van de CAO voor de Bouwnijverheid voor de actieven. Zijn er voldoende middelen, dan wordt een toeslag verleend ter grootte van 100% van de eerder genoemde indexcijfers. Zijn de middelen gedeeltelijk toereikend dan zal de toeslag een deel van deze indexcijfers bedragen. 3. Zijn er na de 100% toeslagverlening nog meerdere middelen beschikbaar, dan zal eerst de eventueel nog uitstaande inhaaltoeslagverlening plaatsvinden. Deze inhaaltoeslagverlening vindt plaats om tot een meer gelijkmatige verdeling van toeslagverlening te komen over de deelnemers met verschillende looptijden van deelneming. Voor deze inhaaltoeslagverlening wordt maximaal vijf jaar teruggegaan tot en met Zijn er na de inhaaltoeslagen nog meerdere middelen beschikbaar, dan worden deze toegevoegd aan een extra reserve van maximaal 10% van het vereiste eigen vermogen. De vorming van deze extra reserve vindt plaats om tot een meer gelijkmatige toeslagverlening in de tijd te komen. 5. Indien de beschikbare middelen na de inhaaltoeslagen hoger zijn dan 110% van het vereiste eigen vermogen, wordt het meerdere toegekend door een extra toeslag in de verhouding 3:2 (actieven:inactieven). Verslag van het Bestuur over het 81e boekjaar 17

20 Dit geeft duidelijk het karakter van de pensioenregeling aan. Alle positieve resultaten zonder een maximum zijn voor de deelnemer. Uiteraard zijn de negatieve resultaten met inachtneming van de onderstaande maatregelen ook voor de deelnemer. Als er minder middelen zijn dan benodigd voor de verplichtingen (inclusief de vereiste reserves) is er sprake van een reservetekort en/of dekkingstekort. Het Pensioenfonds moet dan een herstelplan opstellen. Het toeslagbeleid in het herstelplan is zodanig dat er geen toeslagen verleend worden totdat de minimaal vereiste dekkingsgraad is bereikt. Nadat de minimaal vereiste dekkingsgraad is bereikt worden zodanig toeslagen verleend dat aan het eind van de herstelperiode het reservetekort naar verwachting niet meer bestaat, dus dat naar verwachting de vereiste dekkingsgraad wordt bereikt. Dit beleid leidt tot een meer gelijkmatige verdeling van toeslagen in de tijd. Indien in een herstelplan blijkt dat binnen de gestelde termijnen het dekkingstekort en/of reservetekort door middel van matiging van de toeslagen niet kan worden opgeheven kan het Bestuur nog de volgende maatregelen inzetten: 1. De beleggingsmix wijzigen. 2. Overgaan tot herverzekering van de verplichtingen. Hiermee wordt voor de deelnemer zeker gesteld dat het tekort niet verder toeneemt. 3. Korting van de nominale aanspraken. Indien de beschikbare middelen het nadien weer toelaten, worden deze als eerste weer hersteld. Het Bestuur kan gemotiveerd de volgorde van deze maatregelen bepalen. De korting wordt evenredig over de verplichtingen van alle deelnemers toegepast. Mocht overigens in enig jaar de premie die nodig is voor de pensioenopbouw lager zijn dan de gedempte kostendekkende premie, dan wordt ook de in dat jaar op te bouwen pensioenaanspraak evenredig gekort. Mutatieoverzicht deelnemers Gedurende het jaar hebben zich de volgende mutaties in het deelnemersbestand voorgedaan: Actieve Premievrije Pensioen Totaal deelnemers deelnemers gerechtigden Aantal verzekerden ultimo Toetreding Uit dienst zonder waardeoverdracht Ingang pensioen Overlijden deelnemer Partners na overlijden Overlijden partners Waardeoverdrachten -3-3 Diverse mutaties Totaal mutaties Aantal verzekerden ultimo Verslag van het Bestuur over het 81e boekjaar

21 Leeftijdsopbouw actieve deelnemers Leeftijd aantal % aantal % < - 34 jaar jaar jaar jaar Totaal Premies Feitelijke premie (inclusief koopsommen) ( x ) Verslag van het Bestuur over het 81e boekjaar 19

22 Uitkeringen De hieronder genoemde bedragen zijn uitsluitend de uitkeringen van de pensioenen die opgebouwd zijn in het Pensioenfonds van Ballast Nedam. Uitbetaalde pensioenen Ballast Nedam regelingen (aantal pensioengerechtigden inclusief vroeggepensioneerden) ( x ) Deze aantallen zijn exclusief wezenpensioen. In 2009 kwamen 36 personen voor wezenpensioen in aanmerking (2008:33). Dit aantal is niet verwerkt bovenstaande grafiek. Specificatie uitkeringen x % x % Vroegpensioen , ,4 Ouderdomspensioen , ,2 Nabestaandenpensioen , ,1 Wezenpensioen 103 0,4 93 0,4 Afkopen kleine pensioenen 58 0,2 69 0,3 Overige 117 0, ,5 Subtotaal , ,9 Uitkeringen u.h.v. aktes van cessie BPF Bouw inclusief herverzekering , ,9 Totaal , ,0 20 Verslag van het Bestuur over het 81e boekjaar

23 DSM Nieuwbouw Renovatie/nieuwbouw van in totaal c.a. 16 kantoor en laboratoriumgebouwen op het Chemelot terrein in Geleen. Gefaseerd uitgevoerd. Verslag van het Bestuur over het 81e boekjaar 21

24 Algemene ontwikkelingen in de Pensioenwereld Actuele ontwikkelingen levensverwachting De afgelopen maanden is de toename van de levensverwachting van Nederlanders en de gevolgen daarvan voor pensioenfondsen regelmatig in het nieuws geweest. Het Centraal Bureau voor de Statistiek heeft in december 2008 een nieuwe tweejaarlijkse prognose van de levensverwachting gepubliceerd. Die prognose stelt dat de toekomstige verbetering van de levensverwachting sterker is dan geschat was in Voor mannen en vrouwen is de levensverwachting voor een nuljarige in 2050 op basis van de nieuwe prognose naar verwachting 1,7 respectievelijk 1,3 jaar hoger dan voorheen werd verwacht. Het Actuarieel Genootschap heeft in april 2009 de overlevingstafel GBM/V ontwikkeld op basis van de waargenomen sterfte. Deze is formeel niet gepubliceerd, maar dient als update om te controleren of de trend zoals opgenomen in de prognosetafel overeenkomt met de realisatie. Uit deze update blijkt dat de verbetering van de levensverwachting de afgelopen jaren hoger is geweest dan was voorzien. Op basis van deze constatering heeft het Actuarieel Genootschap aangegeven een nieuwe prognosetafel te zullen ontwikkelen. Vooruitlopend op de nieuwe sterftetafel heeft De Nederlandsche Bank aangegeven dat deze verwacht dat rekening wordt gehouden met een verhoogde levensverwachting. Zoals elders in het jaarverslag is aangegeven, heeft het Pensioenfonds de Voorziening Pensioenverplichtingen verhoogd met een opslag van 4,5% voor de verhoogde levensverwachting. Deze opslag is vastgesteld op basis van de tafel van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS 2008), verhoogd met een door onze adviserend actuaris vastgestelde ervaringssterfte. Pensioenregister van start In de Pensioenwet is bepaald dat de pensioenuitvoerders een pensioenregister inrichten. Het register gaat alle Nederlandse pensioenaanspraken via internet toegankelijk maken. Iedereen tussen de 15 en 65 jaar met een burgerservicenummer en een DigID kan straks inloggen en een overzicht opvragen van zijn eigen pensioenaanspraken en AOW-rechten. Zo kan iedere Nederlander straks duidelijk zien hoe hoog zijn totale oudedagsvoorziening is, bij welke pensioenuitvoerder het pensioen is opgebouwd en waar hij terecht kan voor meer informatie. Op 7 mei 2008 is de Stichting Pensioenregister opgericht, een samenwerkingsverband van de pensioenkoepels, verzekeraars en de Sociale Verzekeringsbank. De Stichting Pensioenregister begeleidt de ontwikkeling van het pensioenregister. De pensioensector draagt de kosten zelf. Het is de bedoeling dat het register per 1 januari 2011 van start gaat. Het Pensioenfonds heeft een plan van aanpak opgesteld ten aanzien van het pensioenregister en de benodigde activiteiten die gedaan moet worden liggen op schema. Drie commissies voor de toekomst van het pensioenstelsel De financiële crisis van heeft veel maatschappelijke onrust veroorzaakt over de betrouwbaarheid van het financiële stelsel. Pensioenfondsen zijn daar onderdeel van. Het Nederlandse pensioenstelsel is robuust gebleken, zelfs tijdens de crisis. Toch heeft de crisis ook de kwetsbaarheden van ons pensioenstelsel blootgelegd. Minister Donner van Sociale Zaken en Werkgelegenheid stelde daarom in het voorjaar van 2009 een drietal commissies in om onderzoek te verrichten naar het Nederlandse pensioenstelsel. Ten tijde van het verschijnen van dit jaarverslag zijn de rapporten van deze drie commissies inmiddels verschenen en heeft Minister Donner hierop gereageerd. Minister Donner heeft de Commissie Parameters (ook wel Commissie Don) ingesteld. In de Pensioenwet is voor de financiering van pensioenfondsen een Financieel Toetsingskader (FTK) vastgesteld. Het doel hiervan is de pensioentoezegging van deelnemers bij pensioenfondsen te beschermen. De Commissie Don toetste onder andere of de regels van het FTK voor het berekenen van de pensioenvoorzieningen en de kostendekkende premie nog voldoen. Het FTK bevat verschillende parameters. Deze parameters betreffen veronderstellingen over de toekomstige loon- en prijsontwikkeling, de maximaal te hanteren gemiddelde rendementen op vastrentende waarden en de maximaal te hanteren risicopremies op onder andere aandelen en onroerend goed. De Commissie Don is eind 2009 met een verdeeld advies gekomen; enerzijds om de parameters te verlagen en anderzijds om dat niet te doen. Besloten is voor 2010 de parameters niet aan te passen. Op 7 april 2010 is een ontwerpbesluit tot wijziging van het Besluit Financieel Toetsingskader Pensioenfondsen in verband met vaststelling van de parameters voor pensioenfondsen naar de Tweede Kamer gestuurd. In het ontwerpbesluit is opgenomen om met name de parameters met betrekking tot het rendement op beleggingen van pensioenfondsen te verlagen. 22 Verslag van het Bestuur over het 81e boekjaar