Jaarverslag Stichting Pensioenfonds Ballast Nedam

Transcriptie

1 Jaarverslag 2011 Stichting Pensioenfonds Ballast Nedam

2 Ondernemerschap en innovatie Samen werken aan een betere leefomgeving, voor nu èn voor later betekent voor Ballast Nedam het realiseren van blijvende kwaliteit in de hele levenscyclus van projecten. Onze oplossingen zijn altijd maatwerk: aansprekend, toekomstbestendig en in samenhang met het geheel. Dat maatwerk brengen we tot stand door het ondernemerschap en de innovatiekracht van onze medewerkers. Hun creativiteit en hun vermogen om met bedrijfsleven, kennisinstellingen en overheden samen te werken, vormt de basis voor de vernieuwende oplossingen in dit jaarverslag. Het beste idee bedenk je immers samen. Erasmus Medisch Centrum Rotterdam Ballast Nedam Bouw & Ontwikkeling Speciale Projecten bouwt samen met BAM aan een nieuw ziekenhuis voor Erasmus MC op de huidige locatie in het centrum van Rotterdam. Oude gebouwen worden afgebroken en vervangen door nieuwe. In 2017 staat er een modern en hoogwaardig universitair complex van universiteit, laboratoria en ziekenhuis. Foto omslag: Erasmus Medisch Centrum

3 Inhoud Voorwoord 2 Kerncijfers 5 Profiel en doelstelling 6 Organisatie Stichting Pensioenfonds Ballast Nedam 6 Dagelijks Bestuur 6 Algemeen Bestuur / Intern Toezicht 6 Rol van het Bestuur 7 Rol Dagelijks Bestuur 7 Rol Algemeen Bestuur / Intern Toezicht 7 Rol Verantwoordingsorgaan 7 Beleggingscommissie 8 Compliance-Officer 8 Pensioenbureau 9 Uitbestede werkzaamheden 9 Externe ondersteuning 9 Verslag van het Bestuur 11 Hoofdlijnen 11 Pensioenen 17 Beleggingen 22 Financiën 26 Actuariële paragraaf 30 Risico- en beheersbeleid 31 Toekomstparagraaf 36 Bevindingen Intern Toezicht 38 Oordeel Verantwoordingsorgaan 42 Jaarrekening 46 Balans per 31 december Staat van baten en lasten over Kasstroomoverzicht over Toelichting behorende tot de jaarrekening Overige gegevens 77 Korte omschrijving pensioenregeling 77 Algemene reserves 77 Gebeurtenissen na balansdatum 77 Actuariële verklaring 78 Accountantsverklaring 79 Begrippenlijst 81 1

4 Voorwoord Het Bestuur van Stichting Pensioenfonds Ballast Nedam biedt u hierbij het jaarverslag over 2011 aan. In dit verslag legt het Bestuur verantwoording af over het gevoerde beleid in het afgelopen jaar. Verder staan wij stil bij de belangrijkste ontwikkelingen in In het voorwoord wordt een samenvatting gegeven van het bestuursverslag. Deze zal samen met de kerncijfers op de website worden geplaatst net zoals een verkorte versie van het jaarverslag. Vanwege het besluit inhoudende het voornemen om te korten in 2013, wordt meer dan gebruikelijk een doorkijk naar 2012 geboden in dit voorwoord. Het verslagjaar 2011 is wederom een bewogen jaar geweest. In de eerste maanden steeg de dekkingsgraad, daarna daalde de dekkingsraad door aanhoudende onrust op de financiële markten. Deze onrust had tot gevolg dat het vermogen onvoldoende groeide tegenover de pensioenverplichtingen, die toenamen door de lage rentestand. Het rendement van het Pensioenfonds bedroeg in 2011, 7,6%. Mede gezien de bewegelijke marktomstandigheden is dat geen onbehoorlijk rendement. Ondanks dit beleggingsrendement is de dekkingsgraad van 95,6% ultimo 2010 toch gedaald naar 88,8%. Dat effect was, zoals al aangegeven is, in 2011 te wijten aan de daling van de rente waarmee de verplichtingen vastgesteld worden. De belangrijkste punten die in dit voorwoord besproken worden zijn: - Evaluatie herstelplan; - Gesprekken met de werkgever over de financiële positie van het Pensioenfonds; - Vermogensbeheer; - Communicatie; - Pensioenakkoord; - Bestuur. Evaluatie herstelplan Alle pensioenfondsen in Nederland die een herstelplan hebben, waren verplicht om uiterlijk 11 februari 2012 een evaluatie van het herstelpan uit te voeren. Op basis van de voorlopige cijfers per 31 december 2011 heeft het Bestuur vastgesteld dat het Pensioenfonds achterloopt op het herstelplan. Ook is vastgesteld dat er onvoldoende herstel kan plaatsvinden om op 31 december 2013 de minimaal vereiste dekkingsgraad van 104,2% te behalen. Op basis van het herstelplan had de dekkingsgraad ultimo ,3% moeten bedragen. Dit heeft tot gevolg gehad dat het Bestuur begin 2012 genoodzaakt is geweest om een besluit te nemen inhoudende het voornemen om de pensioenaanspraken (en dus ook de pensioenuitkeringen) in 2013 te korten. In april 2013 met 7% en in december 2013 aanvullend met 3%. Deze percentages zijn niet definitief. Begin 2013 zullen de definitieve kortingspercentages worden vastgesteld op basis van de dekkingsgraad ultimo Het Bestuur begrijpt dat dit de deelnemers, pensioengerechtigden en ex-deelnemers met premievrije aanspraken niet onbewogen laat. Het Bestuur heeft intensief vergaderd om tot het eerdergenoemde besluit van het doorvoeren van kortingen te komen. Tijdens deze intensieve sessies zijn de belangen van alle groepen deelnemers van het Pensioenfonds op een rij gezet. In de evenwichtige belangenbehartiging zijn de belangen van deelnemers die nu een uitkering ontvangen en de belangen van de deelnemers die in de toekomst een uitkering moeten gaan ontvangen zorgvuldig afgewogen. Uiteindelijk is het Bestuur, zoals aangegeven, unaniem tot de conclusie gekomen dat het doorvoeren van kortingen in 2013 onvermijdelijk is. Gesprekken met de werkgever over de financiële positie van het Pensioenfonds In 2011 hebben diverse gesprekken met de werkgever plaatsgevonden vanwege de financiële positie van het Pensioenfonds. Het Pensioenfonds voert de pensioenregeling uit op basis van de uitvoeringsovereenkomst; een overeenkomst tussen het Pensioenfonds en de werkgever. In de uitvoeringsovereenkomst is vastgelegd dat sprake is van een vaste premie en dat de werkgever niet verplicht is om bij een tekort een bedrag in het Pensioenfonds te storten. De werkgever is altijd heel duidelijk geweest dat er in principe als gevolg van een tekort geen bedragen in het Pensioenfonds worden gestort. De werkgever heeft aangegeven begrip te hebben voor de stijgende levensverwachtingen in relatie tot de financiering van de op te bouwen pensioenen. 2 Verslag van het Bestuur over het 83e boekjaar

5 Het Bestuur heeft de werkgever verzocht de hoogte van de premie te herzien vanwege de stijgende levensverwachtingen. De werkgever heeft aangegeven dat dit precies de reden is waarom de pensioengerechtigde leeftijd in Nederland omhoog gaat en dat er bij hem een sterke voorkeur is om de effectuering hiervan (het Pensioenakkoord) in de pensioenregeling af te wachten en dan met het Bestuur in overleg te treden over de geldende uitvoeringsovereenkomst. Over de effecten in relatie tot het eerdere Pensioenakkoord die de val van het kabinet Rutte in 2012 hebben veroorzaakt, is nog onvoldoende zekerheid. Vermogensbeheer Het Bestuur heeft ook in 2011 veel aandacht besteed aan het vermogensbeheer. Het traject van het toetsen van het huidige strategisch beleid is belangrijk geweest in dit boekjaar. Dit is in aansluiting geweest op het inzichtelijker maken van de vastrentende waarden portefeuille, hetgeen eind 2010 geïmplementeerd is. Ook is in 2011 de aansturing van het risicoprofiel van de beleggingsportefeuille een voortdurend aandachtspunt geweest. Door het inzichtelijk maken van de vastrentende waarden portefeuille is het Bestuur nauw betrokken bij de aansturing van het risicoprofiel van de beleggingsportefeuille. Dit was in 2011 van nog meer belang vanwege de aanhoudende onrust op de financiële markten. Communicatie Stichting Pensioenfonds Ballast Nedam is van en voor de rechthebbenden. Het Bestuur heeft, naast andere onderwerpen, aandacht besteed aan de communicatie over de mogelijke risico s binnen de pensioenregeling. De pensioenregeling die door het Pensioenfonds wordt uitgevoerd, heeft het karakter van een collectieve beschikbare premieregeling en kent het risico dat pensioenaanspraken mogelijk gekort kunnen worden. In deze tijd met veel, soms zeer ingrijpende, veranderingen, heeft het Bestuur net als in het vorige boekjaar extra aandacht besteed aan het informeren van alle rechthebbenden via nieuwsbrieven, de website en de jaarlijkse deelnemersvergadering. Pensioenakkoord Op 10 juni 2011 heeft het kabinet met de Stichting van de Arbeid een akkoord gesloten over de oudedagsvoorziening en ouderenparticipatie. In de kern gaat het akkoord over drie onderdelen: - Aanpassing van de AOW en het fiscale pensioenkader aan de stijgende levensverwachting; - Aanpassing van het Financieel Toetsingskader voor aanvullende pensioenen; - Het bevorderen van duurzame inzetbaarheid. Tot de val van het kabinet Rutte, in mei 2012, bestond de verwachting dat het Pensioenakkoord per 1 januari 2014 zou kunnen worden ingevoerd. Maar de wetgeving is op dit moment nog in ontwikkeling en er zijn onduidelijkheden over de toekomst van de invulling en uitwerking van het Akkoord. Een belangrijk aspect in het Pensioenakkoord is de verhoging van de pensioenleeftijd voor de toekomstige pensioenopbouw. Het Bestuur volgt de ontwikkelingen op de voet. Bestuur Het Bestuur is voortdurend bezig met het verhogen en op peil houden van de deskundigheid. Met name op het gebied van de risicobeheersing binnen de beleggingsportefeuille hebben kennissessies plaatsgevonden. Het betreft hier zowel de collectieve als de individuele deskundigheid. De heer R.J. Feenstra heeft, vanwege aanvaarding van een dienstbetrekking elders, zijn lidmaatschap en voorzitterschap van het Bestuur ter beschikking gesteld. De heer D. van Hoogstraten is de heer R.J. Feenstra opgevolgd. Het Bestuur wil de heer R.J. Feenstra hartelijk danken voor de wijze waarop hij, in moeilijke jaren, leiding heeft gegeven aan het Pensioenfonds. Ondanks de heftige jaren 2010 en 2011 ziet het Bestuur de toekomst van het Pensioenfonds met vertrouwen tegemoet. Diederik van Hoogstraten Voorzitter Bestuur Stichting Pensioenfonds Ballast Nedam Verslag van het Bestuur over het 83e boekjaar 3

6 Stadshuis Nieuwegein De bouw van het Stadshuis is het eerste project van de volledige herontwikkeling van de binnenstad van Nieuwegein. Het multifunctionele gebouw was qua vormgeving en techniek een uitdaging: Ballast Nedam Bouw & Ontwikkeling Speciale Projecten stelde het stadsbestuur voor om het gebouw te realiseren in een samenwerkingsverband met alle betrokken partijen, waaronder BAM.

7 Kerncijfers EUR x aantal rechthebbenden - deelnemers premievrijen vroegpensioengerechtigden pensioengerechtigden wezen Totaal Reglementvariabelen Franchise Indexatie actieven per in % 0,00 0,00 0,00 2,52 0,88 Indexatie inactieven per in % 0,00 0,00 0,00 1,87 0,58 Korting actieven en inactieven per in % 0,00 3,00 0,00 0,00 0,00 Pensioenuitvoering Feitelijke premie Gedempte kostendekkende premie *) Zuivere kostendekkende premie Pensioenuitvoeringskosten Uitkeringen *) Deze premie is voor het fonds de kostendekkende premie Vermogenssituatie en solvabiliteit Pensioenvermogen Pensioenverplichtingen Aanwezige dekkingsgraad 88,8% 95,6% 93,1% 88,4% 123,2% Dekkingsgraad volgens herstelplan 99,3% 94,1% 89,4% - - Vereiste dekkingsgraad 112,0% 112,4% 116,2% 114,6% 115,5% Minimum vereiste dekkingsgraad *) 104,2% 104,2% 104,2% - - *) Deze is tot en met 2008 gesteld op ca. 105,0% Beleggingsportefeuille Vastgoedbeleggingen Aandelen Vastrentende waarden Derivaten (netto waarde) Totaal beleggingen Beleggingsperformance Vastrentende portefeuille (excl. swaps) 4,3% Vastrentende benchmark (excl. swaps) -0,2% Vastrentende portefeuille (incl. swaps) 15,3% 9,3% 4,3% 11,8% -1,6% Vastrentende benchmark (incl. swaps) 10,8% 7,6% 1,3% 18,3% -1,8% Aandelen portefeuille *) -9,3% 21,1% 30,7% -40,4% -1,9% Aandelen benchmark -9,6% 20,5% 28,7% -37,7% -1,3% Vastgoed portefeuille 2,7% 1,6% 12,3% -42,6% -13,4% Vastgoed benchmark 3,7% 0,2% 25,9% -47,7% -13,3% *) De aandelen Ballast Nedam zijn hier buiten beschouwing gelaten Beleggingsperformance totaal Beleggingsrendement (incl. swaps) 7,6% 12,0% 11,2% -9,3% -3,0% Benchmark (incl. swaps) 4,6% 10,6% 9,2% -6,3% -2,6% Verslag van het Bestuur over het 83e boekjaar 5

8 Profiel en doelstelling Stichting Pensioenfonds Ballast Nedam (hierna te noemen: Het Pensioenfonds ), statutair gevestigd te Amsterdam is opgericht op 12 augustus Voor het Pensioenfonds is 2011 het 83e boekjaar. De laatste statutenwijziging was op 3 december Deze statutenwijziging is op 1 januari 2008 ingegaan. Het Pensioenfonds is een ondernemingspensioenfonds en is aangesloten bij de Pensioenfederatie. Het Pensioenfonds heeft tot doel uitvoering te geven aan het pensioenreglement, zoals dat geldt voor de vennootschap en de groepsondernemingen. Het Pensioenfonds kent één pensioenregeling. Hierin wordt voor rechthebbenden een vermogen beheerd van ca. EUR 724 miljoen. Organisatie Stichting Pensioenfonds Ballast Nedam Het Bestuur bestaat uit een Dagelijks Bestuur en een Algemeen Bestuur. De samenstelling ultimo 2011 was als volgt: Dagelijks Bestuur Naam Functie Discipline Werkmaatschappij Einde zittingsduur Aangetreden D. van Hoogstraten Voorzitter Consultancy ABL ) H.P. van der Meer Lid Financiën Ballast Nedam N.V ) (Toelevering) Algemeen Bestuur / Intern Toezicht Naam Functie Discipline Werkmaatschappij Einde zittingsduur Aangetreden A. Kok Lid Financiën Pensioengerechtigde ) M.J.L. Heitman Lid Juridisch Ballast Nedam N.V. (Legal) ) F.L. van Oorschot Lid Personeel Ballast Nedam N.V. (P&O) ) J.P.G. Leenders Lid Financiën Ballast Nedam ) Bouw & Ontwikkeling B.V. 1) benoemd namens Ballast Nedam 2) benoemd namens de werknemers 3) benoemd namens de pensioengerechtigden Het Bestuur heeft de dagelijkse uitvoering van de werkzaamheden uitbesteed aan het Pensioenbureau en externe vermogensbeheerders. Conform de eisen van de Pensioenwet blijft het Bestuur eindverantwoordelijk voor de uitvoering van de uitbestede taken. 6 Organisatie Stichting Pensioenfonds Ballast Nedam

9 Rol van het Bestuur Het Bestuur stelt het algemeen beleid van het Pensioenfonds vast. Door middel van een mandaat wordt een aantal taken en verantwoordelijkheden aan het Dagelijks Bestuur gedelegeerd. Het Bestuur legt verantwoording af aan het Verantwoordingsorgaan. Alle besluiten worden genomen door het voltallige Bestuur (Algemeen Bestuur plus Dagelijks Bestuur). Rol Dagelijks Bestuur Het Dagelijks Bestuur is meer specifiek belast met het besturen van het Pensioenfonds. Daartoe behoren onder meer de volgende taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden: - Het besturen van het Pensioenfonds en het bepalen van het dagelijks beleid binnen het Pensioenfonds, met inachtneming van het mandaat dat het Bestuur heeft vastgesteld; - Het voorbereiden en uitvoeren van bestuursbesluiten; - Het beheren van activiteiten van het Pensioenfonds; - Het uitvoering geven aan het uitbestedingsbeleid binnen het Pensioenfonds, zoals dat door het Bestuur is vastgesteld, binnen het mandaat van het Bestuur en voor zover dit is toegestaan op grond van wet- en regelgeving; - Erop toezien dat het pensioenreglement, de statuten en de overige juridische documenten van het Pensioenfonds, binnen de daartoe gestelde termijnen voldoen aan de geldende wet- en regelgeving; - Het adviseren van het Bestuur; - Het vertegenwoordigen van het Pensioenfonds met inachtneming van de statuten en het pensioenreglement en voor zover dit niet anders uit de wet voortvloeit. Rol Algemeen Bestuur / Intern toezicht Het Algemeen Bestuur is meer specifiek belast met het intern toezicht. Het Algemeen Bestuur heeft bij het uitoefenen van het intern toezicht de volgende taken: - Het beoordelen van beleids- en bestuursprocedures en -processen en de checks en balances binnen het Pensioenfonds; - Het beoordelen van de wijze waarop het Dagelijks Bestuur functioneert en uitvoering geeft aan de aan hem toegekende taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden; - Het beoordelen van de wijze waarop door het Dagelijks Bestuur wordt omgegaan met de risico s op de korte en lange termijn. Het Algemeen Bestuur heeft bij het uitoefenen van het intern toezicht recht op: - Alle informatie die het Algemeen Bestuur nodig acht om zijn taak goed te kunnen uitvoeren; - Overleg met het Dagelijks Bestuur over al zijn bestuurstaken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden; - Overleg met de extern accountant, de certificerend actuaris en de adviserend actuaris. Het Algemeen Bestuur rapporteert de bevindingen van het Intern Toezicht eenmaal per jaar aan het Bestuur. Het Bestuur bespreekt de rapportage en de eventueel daarop gebaseerde (voorgenomen) bestuursbesluiten met het Verantwoordingsorgaan. In het jaarverslag worden de bevindingen van het intern toezicht vermeld. Rol Verantwoordingsorgaan Het Verantwoordingsorgaan is vanaf 1 januari 2008 actief en het bestaat uit zes leden, te weten twee leden namens de werkgever, twee leden namens de werknemers en twee leden namens de pensioengerechtigden. Het Verantwoordingsorgaan is onafhankelijk en bespreekt met het Bestuur het gevoerde beleid en de resultaten van het beleid. Het Verantwoordingsorgaan geeft achteraf een oordeel over het handelen van het Bestuur en adviseert over voorgenomen beleidswijzigingen. Organisatie Stichting Pensioenfonds Ballast Nedam 7

10 De samenstelling van het Verantwoordingsorgaan in 2011 was als volgt: Naam Functie Discipline Werkmaatschappij Einde zittingsduur Aangetreden M.N.M. de Jong Voorzitter Personeel Ballast Nedam N.V. (P&O) ) M. Klinkhamer Lid Financiën Ballast Nedam Concessies B.V ) G. Jansen Lid ICT Ballast Nedam ICT B.V ) S.J.A. Bijpost Lid Techniek Ballast Nedam ) Bouw en Ontwikkeling Speciale Projecten L. Philippen Lid Techniek Pensioengerechtigde ) P.A. Clemens Lid Financiën Pensioengerechtigde ) ) benoemd namens Ballast Nedam 2) benoemd namens de werknemers 3) benoemd namens de pensioengerechtigden Het Verantwoordingsorgaan verwoordt zijn oordeel over het Bestuur in een verslag. Dit verslag wordt samen met een reactie van het Bestuur in het jaarverslag van het Pensioenfonds opgenomen. Om de leden van het Verantwoordingsorgaan hun rol zo efficiënt mogelijk te laten invullen wordt jaarlijks een drietal informatiebijeenkomsten met het Bestuur georganiseerd. Deze informatiebijeenkomsten hebben enerzijds als doel dat het Bestuur de leden van het Verantwoordingsorgaan op de hoogte houdt van de laatste ontwikkelingen en anderzijds om het Verantwoordingsorgaan de mogelijkheid te geven zich een duidelijk en gefundeerd oordeel te vormen over het door het Bestuur gevoerde beleid (achteraf). Beleggingscommissie De Beleggingscommissie heeft een voorbereidende en adviserende rol inzake het strategisch beleggingsbeleid richting het Bestuur. Daarnaast is de Beleggingscommissie verantwoordelijk voor de nadere invulling en de uitvoering van het strategisch beleggingsbeleid. In de nieuwe structuur van het vermogensbeheer (meer transparantie binnen de portefeuille vastrentende waarden en de derivatenposities) is de Beleggingscommissie nauwer betrokken bij de aansturing van het risicoprofiel van de beleggingsportefeuille. De Beleggingscommissie bestaat in 2011 uit de volgende bestuursleden, adviseurs en medewerkers van het Pensioenbureau: Bestuursleden - A. Kok (voorzitter) - D. van Hoogstraten - H.P. van der Meer Adviseurs - M. Euverman, Strategisch adviseur (Sprenkels & Verschuren) - P. Bajema, Operationeel adviseur (Blue Sky Group) - E.B.G. Velthuis (Directeur Ballast Nedam Bouw & Ontwikkeling Midden) Pensioenbureau - L.E.M. Duynstee - T.J.M. Meulemans*) *) De heer T.J.M. Meulemans heeft per 1 februari 2012 gebruik gemaakt van de levensloopregeling en gaat aansluitend daaraan met pensioen. In 2011 is de heer J. Gelens, controller, als zijn opvolger ingewerkt. Het Bestuur wil de heer T.J.M. Meulemans danken voor zijn inzet. Compliance-officer Als compliance-officer is door het Pensioenfonds aangesteld de heer O.P. Padberg, de secretaris van Ballast Nedam N.V. 8 Organisatie Stichting Pensioenfonds Ballast Nedam

11 Pensioenbureau Het Bestuur wordt ondersteund door een Pensioenbureau onder leiding van een directeur. Het Pensioenbureau bestaat in 2011 uit 7 medewerkers (5,9 voltijds arbeidskrachten). Het Pensioenbureau voert de administratie uit, voert het bestuurssecretariaat en verzorgt de communicatie rondom de pensioenregeling. Directeur Pensioenbureau : L.E.M. Duynstee Beleidsmedewerker : M.P. van der Hout Pensioenadministratie : J.W. van der Star Pensioenadministratie : W.J. Aalsters-van Greuningen Financiële administratie : M.C.A. van Rossum-van Uden Secretaresse : A. Endenburg-de Groot Administrateur : T.J.M. Meulemans *) *) Zie de eerdere opmerking inzake de heer T.J.M. Meulemans. Uitbestede werkzaamheden Het vermogensbeheer wordt uitgevoerd door de externe vermogensbeheerders AZL Vermogensbeheer B.V. voor de vastrentende waarden portefeuille en derivaten en BlackRock Institutional Trust Company N.A. voor de aandelen portefeuille. Daarnaast is het Pensioenfonds aandeelhouder in het vastgoedfonds van Altera Vastgoed N.V. Ook heeft het Pensioenfonds een bewaarovereenkomst bij de KAS BANK. De partijen voeren hun werkzaamheden uit op basis van contracten, uitbestedingsovereenkomsten, mandaten en een strategisch beleggingsplan. De overlijdens- en arbeidsongeschiktheidsrisico s zijn gedeeltelijk middels een stop-loss verzekering herverzekerd bij Nationale-Nederlanden Levensverzekering Maatschappij N.V. Externe ondersteuning Het Bestuur heeft een extern accountant aangesteld, de heer drs. F.J.J. Glorie RA, verbonden aan KPMG Accountants N.V. De accountant controleert jaarlijks de jaarrekening en de verslagstaten van De Nederlandsche Bank N.V. (DNB) en vervolgens doet de onafhankelijk accountant verslag van zijn werkzaamheden in de vorm van een controleverklaring. Het Bestuur heeft een extern certificerend actuaris aangesteld in de persoon van drs. R. Westhoff AAG, verbonden aan Towers Watson. De certificerend actuaris beoordeelt de financiële positie van het Pensioenfonds volgens de eisen van DNB. De certificerend actuaris rapporteert eenmaal per jaar aan het Bestuur door middel van een actuarieel rapport en een actuariële verklaring. Daarnaast is een adviserend actuaris aangesteld in de persoon van P.L.J. Janssen AAG. Deze actuaris is verbonden aan Towers Watson. De heer drs. P. Bajema is aangesteld als operationeel adviseur ten behoeve van het vermogensbeheer. De operationeel adviseur is verbonden aan de Blue Sky Group. De heer drs. ir. M. Euverman AAG CFA verbonden aan Sprenkels en Verschuren is aangesteld als strategisch adviseur. Op ad-hoc basis kan het Bestuur ook gebruik maken van andere externe deskundigen. Organisatie Stichting Pensioenfonds Ballast Nedam 9

12 Bijlmerpark Amsterdam Het Bijlmerpark in Amsterdam-Zuidoost heeft een ware metamorfose ondergaan. De vernieuwing van het grote stadspark had onder meer tot doel om meer levendigheid in en om en park te creëren. Ballast Nedam Infra zorgde voor de herinrichting van het park, met onder meer grondverzet, groenvoorziening, een geluidsscherm en de aanleg van een zelfzuiverende vijver.

13 Verslag van het Bestuur 2011 Hoofdlijnen Herstelplan Begin 2009 heeft het Pensioenfonds een herstelplan voor de korte termijn en de lange termijn ingediend bij De Nederlandsche Bank (DNB). Het herstelplan is op 3 november 2009 goedgekeurd door DNB. De belangrijkste punten uit het oorspronkelijke herstelplan zijn: - De aanspraken van deelnemers, premievrijen en pensioengerechtigden worden, zolang de dekkingsgraad onder de minimum vereiste dekkingsgraad (2009: 104,2%) ligt, niet verhoogd door het verlenen van toeslagen; - De aanspraken worden uiterlijk op 1 april 2012 gekort indien de herstelkracht onvoldoende blijkt te zijn. Het oorspronkelijke herstelplan wordt jaarlijks geëvalueerd. Op 31 december 2010 zijn de opgebouwde pensioenaanspraken (en dus ook de pensioenuitkeringen) gekort. Alvorens de korting door te voeren is onderzocht of het wijzigen van het beleggingsbeleid of (deels) herverzekeren het doorvoeren van een korting zouden vermijden, dit bleek niet het geval te zijn. De dekkingsgraad per 31 december 2011 bedraagt 88,8%. Het Pensioenfonds had conform het herstelplan per 31 december 2011 een dekkingsgraad nodig van 99,3%. Begin 2012 is het herstelplan geëvalueerd op basis van de cijfers eind Uit deze evaluatie kwam naar voren dat zonder het doorvoeren van een korting niet de minimaal vereiste dekkingsgraad gehaald kon worden binnen de hiervoor gestelde termijn. Op 31 december 2013 moet de dekkingsgraad minimaal 104,2% bedragen. Aan de hand van de evaluatie heeft het Bestuur vastgesteld dat op 1 april 2013 alle pensioenaanspraken (en dus ook de pensioenuitkeringen) met 7% gekort moeten worden. Daarnaast zal indien noodzakelijk eind 2013 aanvullend nog een korting van circa 3% moeten worden doorgevoerd. De hierboven genoemde percentages zijn niet definitief. De definitief door te voeren kortingen worden begin 2013 berekend op basis van de dekkingsgraad ultimo Het Pensioenfonds handelt daarmee conform de regels van DNB. Alle rechthebbenden zijn in februari 2012 op de hoogte gebracht van dit eerdergenoemde besluit door middel van een individuele brief. In maart 2012 heeft het Pensioenfonds een nieuwsbrief gestuurd met een uitgebreide toelichting. In september 2012, tijdens de jaarlijkse deelnemersvergadering, zullen de rechthebbenden over de dan actuele stand van zaken geïnformeerd worden. Ontwikkeling Pensioenvermogen In 2011 heeft het Pensioenfonds een rendement behaald van 7,6%. Daarnaast is het renterisico op de voorziening pensioenverplichtingen voor ca. 65% afgedekt. Ondanks dat in 2011 regelmatig sprake was van een negatief sentiment op aandelen en risicodragende obligaties is het pensioenvermogen gegroeid tot EUR 723,9 miljoen. Ontwikkeling van de Pensioenverplichtingen De lage rente in 2011 speelt voor de vaststelling van de pensioenverplichtingen een grote in rol in de ontwikkeling van de Pensioenverplichtingen. Naar aanleiding van de stijgende levensverwachtingen heeft het Actuarieel Genootschap (AG) in 2010 de prognosetafel gepubliceerd. Per 30 september 2010 is overgestapt op deze prognosetafel inclusief de Towers Watson 2010 ervaringssterfte. De voorziening pensioenverplichtingen is in 2011, mede als gevolg van deze ontwikkelingen, met ca. EUR 108 miljoen gestegen. Deze stijging is naast de reguliere zaken (zoals de verwerving van nieuwe aanspraken) veroorzaakt door de daling van de rente, die gebruikt wordt om de voorziening pensioenverplichtingen vast te stellen (van 3,4% naar 2,7%). Verslag van het Bestuur over het 83e boekjaar 11

14 Rentetermijnstructuur ultimo 2010, medio 2011 en ultimo 2011 (Bron: DNB) Ontwikkeling van de dekkingsgraad De dekkingsgraad is gelijk aan het pensioenvermogen gedeeld door de pensioenverplichtingen. Ontwikkeling van de dekkingsgraad ultimo jaar (op basis van de jaarrekening) over de afgelopen jaren Ultimo Dekkingsgraad 88,8% 95,6% 93,1% 88,4% 123,2% De vereiste dekkingsgraad zoals die voortvloeit uit de solvabiliteitsvoorschriften volgens de Pensioenwet, bedraagt 112,0%. Volgens het herstelplan had de dekkingsgraad per 31 december 2011, 99,3% moeten zijn. Toeslagverlening/kortingen Op basis van de dekkingsgraad van 95,6% eind 2010, zijn in 2011 geen toeslagen verleend aan de deelnemers, premievrijen en pensioengerechtigden. In 2012 zullen ook geen toeslagen verleend worden op basis van de dekkingsgraad van 88,8% eind Zolang er sprake is van een dekking onder de minimaal vereiste dekkingsgraad (2011: 104,2% ) zullen geen toeslagen worden verleend. Zodra er sprake is van een dekkingsgraad die hoger is dan de minimaal vereiste dekkingsgraad maar lager dan de vereiste dekkingsgraad (2011: 112,0%) zullen in eerste instantie de doorgevoerde kortingen worden hersteld. Zodra doorgevoerde kortingen zijn hersteld, zullen er eventueel weer (gedeeltelijke) toeslagen worden verstrekt. Het eventueel herstellen van doorgevoerde kortingen en het verlenen van eventuele toeslagen nadat de uitgevoerde korting is hersteld zal worden vastgesteld door het Bestuur op basis van de financiële positie van het Pensioenfonds, het geldende pensioenreglement en het herstelplan. In 2011 zijn geen kortingen doorgevoerd. Bestuursvergaderingen Zoals aangegeven, bestaat het Bestuur uit een Dagelijks Bestuur en een Algemeen Bestuur. Het gehele Bestuur houdt zich bezig met het vaststellen van het algemeen beleid en besluitvorming. Het Dagelijks Bestuur is meer specifiek belast met het besturen van het Pensioenfonds en het Algemeen Bestuur met het intern toezicht. 12 Verslag van het Bestuur over het 83e boekjaar

15 Het gehele Bestuur heeft in 2011 acht keer vergaderd. Bij de bestuursvergaderingen zijn de adviserend actuaris van Towers Watson, de directeur en de beleidsmedewerker van het Pensioenbureau aanwezig geweest. Bij de bestuursvergadering waarin het jaarverslag door het Bestuur werd goedgekeurd waren ook de certificerend actuaris en de externe accountant aanwezig. Het Dagelijks Bestuur heeft tien maal vergaderd met de directeur van het Pensioenbureau. Het Algemeen Bestuur heeft één maal apart vergaderd. De leden van het Verantwoordingsorgaan zijn drie maal uitgenodigd voor een informatiebijeenkomst. In de vergaderingen zijn de volgende onderwerpen behandeld: - De ontwikkeling van de financiële positie van het Pensioenfonds en de communicatie hierover; - Herstelplan; - Beleggingsbeleid; - Premiebeleid; - Onrust op de financiële markten; - Financieel crisisplan; - Reacties op het daadwerkelijk doorvoeren van een korting op de pensioenaanspraken (en dus ook de pensioenuitkeringen); - Vereist eigen vermogen; - Toename levensverwachtingen; - Beoordeling vermogensbeheerders; - Kosten vermogensbeheer; - Kosten pensioenuitvoering; - Goed pensioenfondsbestuur; - Het risicomanagement; - Bestuurlijke zelfevaluatie; - De gedragscode en integriteit; - Het eventueel elders onderbrengen van de pensioenaanspraken; - Afkoop kleine pensioenaanspraken; - Gesprekken met de werkgever over de financiële positie van het Pensioenfonds; - Communicatie. De belangrijkste besluiten in 2011 ten aanzien van de beleggingen zijn: - Afdekken van het valutarisico binnen de aandelenportefeuille; - Aanstellen nieuwe strategisch adviseur; - Niet versneld Spaanse en Italiaanse staatsobligaties verkopen; - Franse staatsobligaties niet afbouwen; - Goedkeuren portefeuillehandboek; - Het inzichtelijk maken van de vastrentende waarden portefeuille; - Strategisch beleid afdekken renterisico. Een nadere toelichting treft u aan in de paragraaf over beleggingen. De belangrijkste besluiten met betrekking tot het herstelplan zijn geweest: - De goedkeuring van de evaluatie van het herstelplan op basis cijfers ultimo 2010; - In de deelnemersvergadering van 29 september 2011 heeft het Bestuur aangegeven dat het Pensioenfonds achterliep op het herstelpan en mogelijk op basis van de evaluatie van het herstelplan begin 2012 zal moeten gaan aankondigen dat opgebouwde pensioenaanspraken en dus ook pensioenuitkeringen wederom gekort moeten worden; - In december 2011 is een nieuwsbrief verstuurd aan alle rechthebbenden waarin de bovenstaande boodschap is vermeld. In de financiële paragraaf gaan wij hier verder op in. Beleggingscommissie De volledige Beleggingscommissie, inclusief externe adviseurs, vergaderde tien maal in Onderwerpen in dit overleg waren, onder andere: - Performance van de fondsen waarin wordt geparticipeerd; - Beoordeling van de fondsen waarin het pensioen participeert; - Kosten vermogensbeheer; - De ontwikkeling van de rente en de inflatie; - Beoordeling van de effectiviteit van de renteafdekking; Verslag van het Bestuur over het 83e boekjaar 13

16 - Afdekking valutarisico binnen het aandelenfonds waarin het Pensioenfonds participeert; - De onrust op de financiële markten; - Het strategisch beleggingsbeleid; - Het tactische beleggingsbeleid; - De te hanteren benchmarks; - Europese staatsobligaties; - Risicobeheersing. Deskundigheidsbevordering In het deskundigheidsplan zijn de aandachtsgebieden voor de bestuursleden vastgesteld. Voor ieder bestuurslid geldt een opleidingsplan. In 2011 is veel aandacht geweest voor het werven van deskundige bestuurders als gevolg van het vertrek van een aantal bestuursleden. Het Bestuur heeft een beleid voor werving van bestuurders opgesteld. Daarnaast is een profiel voor de voorzitter en voor bestuurders vastgesteld. Aan de hand van het wervingsbeleid en de profielen heeft het Bestuur kandidaten voorgesteld om gekozen te worden door de rechthebbenden of benoemd te worden door de werkgever. Het beleid voor werving van bestuurders en de opgestelde profielen is opgesteld op basis van de beleidsregel deskundigheid Door het volgen van cursussen, seminars en het bijhouden van de actuele ontwikkelingen, heeft het Bestuur de kennis, het inzicht en de oordeelvorming verder vergroot. Op 26 oktober 2011 is er een bijeenkomst over goed pensioenfondsbestuur geweest. De bijeenkomst had als aanleiding een kennissessie over het voorontwerp Wet versterking bestuur van pensioenfondsen, zelfevaluatie en overdracht kennis en ervaringen. De beoogde nieuwe voorzitter van het Pensioenfonds was hier als toehoorder bij aanwezig. In december 2011 is DNB akkoord gegaan met de benoeming van de nieuwe voorzitter van het Pensioenfonds, de heer D. van Hoogstraten. Communicatie In 2011 heeft er veel communicatie plaatsgevonden over de financiële positie van het Pensioenfonds, het herstelplan en de op 31 december 2010 doorgevoerde korting op de pensioenaanspraken (en dus ook de pensioenuitkeringen). De communicatie heeft schriftelijk plaatsgevonden en via de website. Daarnaast heeft de jaarlijkse deelnemersvergadering plaatsgevonden. De vergadering had als hoofdonderwerp de financiële situatie van het Pensioenfonds en de eventuele noodzakelijkheid van het opnieuw doorvoeren van een korting op de opgebouwde pensioenaanspraken (en dus ook de pensioenuitkeringen). Daarbij is aangegeven dat het herstelplan begin 2012 geëvalueerd wordt op basis van de cijfers ultimo Indien er dan sprake is van een achterstand op het herstelplan zal het Pensioenfonds aankondigen dat uiterlijk 1 april 2013, indien noodzakelijk, opnieuw een korting zal worden doorgevoerd. In aansluiting op de deelnemersvergadering is een nieuwsbrief verstuurd aan de pensioengerechtigden, premievrijen en actieve deelnemers waarin de informatie die verstrekt is tijdens de jaarlijkse deelnemersvergadering is opgenomen. In 2011 is de startbrief ieder kwartaal geactualiseerd. De startbrief, bestaat uit een brief en een brochure Pensioenreglement in het kort, die iedere nieuwe deelnemer ontvangt. In deze brief staat een omschrijving van de pensioenregeling en wordt de actuele financiële situatie van het Pensioenfonds beschreven, zodat iedere deelnemer bij toetreding op de hoogte is van de pensioenregeling en de financiële positie van het Pensioenfonds. Verder zijn in juni 2011 de jaarlijkse uniforme pensioenoverzichten (UPO) per 31 december 2010 voor de actieve deelnemers en de pensioengerechtigden verstuurd. Daarnaast hebben ook de deelnemers met een premievrij pensioen een uniform pensioenoverzicht over de pensioenrechten per 31 december 2010 ontvangen waarin de doorgevoerde korting van de pensioenaanspraken is verwerkt. De uniforme pensioenoverzichten voor deelnemers met een premievrij pensioen worden minimaal één keer in de vijf jaar verstuurd. Daarnaast is er, ook in 2011, met deelnemers gecommuniceerd over waardeoverdracht. Het is namelijk een verplichting om bij een individuele beëindiging van het dienstverband mee te werken aan waardeoverdracht. Indien de pensioenuitvoerder zich echter in een slechte financiële situatie bevindt, wordt op grond van de Pensioenwet deze verplichting tijdelijk opgeschort. Er geldt dan zelfs een verbod op waardeoverdracht. Doel van dit verbod is te voorkomen dat de financiële positie van een pensioenfonds verder verslechtert door uitgaande waardeoverdrachten en om toetredende deelnemers te beschermen in geval van inkomende waardeoverdrachten. Van een slechte financiële positie is sprake indien de dekkingsgraad zich onder de 100% bevindt. Het Pensioenfonds is eind 2008 in de situatie geraakt dat waardeoverdracht niet meer mogelijk was. Eind 2011 bevond het Pensioenfonds zich nog steeds in de situatie dat waardeoverdracht niet mogelijk is. De financiële situatie is op het moment dat dit jaarverslag wordt gemaakt nog onvoldoende hersteld. Hierdoor geldt nog steeds een verbod op waardeoverdrachten. Zodra de dekkingsgraad zich boven de 100% bevindt, vervalt de wettelijke opschorting van waardeoverdrachten en zal dit met de deelnemers worden gecommuniceerd. 14 Verslag van het Bestuur over het 83e boekjaar

17 In het Pensioenregister kunnen de pensioenen ingezien worden, die bij diverse pensioenuitvoerders zijn opgebouwd en het te bereiken pensioen bij het fonds waar nu opbouw plaats vindt. Op deze wijze kan een ieder die nog niet met pensioen is inzicht krijgen in zijn pensioensituatie (inclusief de AOW). Het Pensioenregister is vanaf 1 januari 2011 operationeel. Het Pensioenfonds zorgt ervoor dat bij het Pensioenregister de pensioenen vermeld worden zoals deze ook staan in de meest recente UPO die het verstuurd heeft. Ingegane pensioenen staan niet in het Pensioenregister. In 2011 heeft het Pensioenfonds een actie uitgevoerd om kleine pensioenen af te kopen. Hierover is intensief gecommuniceerd met de betrokken ex-deelnemers. Dit is gebeurd nadat onderzocht is dat, gezien de financiële situatie van het Pensioenfonds, dit voor niemand een nadeel opleverde. Het ging om pensioenen die kleiner waren dan 427,29 (2011) bruto per jaar. Naleving wet- en regelgeving Het Bestuur is niet bekend met overtredingen van wet- en regelgeving. In dit boekjaar is een herstelplan van toepassing omdat het aanwezige vermogen onder het minimaal vereist vermogen ligt. Begin en medio 2012 worden de ABTN, het pensioenreglement en de uitvoeringsovereenkomst geactualiseerd. Gedragscode In 2011 is een nieuwe gedragscode opgesteld. De gedragscode is door bestuursleden en andere betrokkenen (zoals externe adviseurs) ondertekend. De gedragscode van het Pensioenfonds sluit aan op die van Ballast Nedam N.V. en de good practices voor de gedragscode specifiek voor fondsen en uitvoerders. Uitbesteding Het Pensioenfonds heeft een vermogensbeheer contract met AZL Vermogensbeheer B.V. AZL Vermogensbeheer B.V. is onderdeel van de ING Groep. Daarnaast is er een contract met BlackRock Institutional Trust Company N.A. voor de aandelen portefeuille. Verder is het Pensioenfonds participant in Altera Vastgoed. Ook heeft het Pensioenfonds een bewaarovereenkomst bij de KAS BANK. Daarnaast is er een operationeel adviseur aangesteld. De operationeel adviseur is werkzaam bij de Blue Sky Group, een grote uitvoerder voor pensioenfondsen. Eén van hun diensten is het uitvoeren van vermogensbeheer. Het Pensioenfonds maakt uitsluitend gebruik van de operationele diensten. Bij de selectie van de operationele adviseur is een voorwaarde geweest dat de organisatie waaraan de operationele adviseur is verbonden geen uitvoering kan geven aan een vermogensbeheercontract. Deze operationeel adviseur heeft als taak het Pensioenbureau te ondersteunen bij al haar werkzaamheden met betrekking tot de operationele uitvoering van de beleggingen. Een van de taken van de operationeel adviseur is advisering in de beoordeling van de vermogensbeheerders van het Pensioenfonds en de monitoring van de vermogensbeheerders. Door de structuur waarvoor gekozen is, wordt de kwaliteit van uitbesteding voortdurend getoetst. Het Bestuur heeft diverse malen regulier overleg gevoerd met de vermogensbeheerders over de dienstverlening en het beheer van de portefeuille, zoals opgenomen in het beleggingsplan. Daarnaast heeft het Bestuur kennisgenomen van de ISAE3402 type 2 rapportages. De rapportages worden getoetst door het Pensioenbureau en de resultaten van de toets worden opgenomen in de jaarlijkse rapportage inzake de kwaliteit van uitbesteding. Met de operationeel adviseur vindt jaarlijks een evaluatiegesprek plaats. Voor de uitbestede werkzaamheden zijn SLA s (Service Level Agreements) afgesloten. Voorts is er aandacht voor de kosten en de beloningsstructuur van de vermogensbeheerder. Op het moment dat een beheerder geselecteerd wordt, zijn deze items onderwerp van het selectietraject. Verder wordt één samenvattende pagina gemaakt per beleggingsmandaat. De focus daarbij is op risico s in het mandaat, niet op de historische rendementen. De pagina wordt mede ingevuld door de betreffende vermogensbeheerders en beoordeeld door de Beleggingscommissie in samenspraak met het Bestuur. Toezichthouder Het Pensioenfonds heeft in 2011 meegedaan aan het thema onderzoek (financieel) crisisplannen dat werd uitgevoerd door De Nederlandsche Bank (DNB). In dat kader heeft het Pensioenfonds een tweetal bijeenkomsten bij DNB bijgewoond en heeft een afspraak met DNB plaatsgevonden. Voorts is contact geweest met DNB in het kader van de benoeming van een nieuwe voorzitter van het Pensioenfonds. Verslag van het Bestuur over het 83e boekjaar 15

18 DNB is akkoord gegaan met de voorgenomen benoeming van de heer D. van Hoogstraten. Daarnaast is contact geweest met DNB over de eisen aan het premiebeleid bij een dekkingstekort en het feit dat het Pensioenfonds een pensioenregeling uitvoert met het karakter van een collectieve beschikbare premieregeling. DNB heeft aangegeven dat het Pensioenfonds vanwege het karakter van de pensioenregeling niet hoeft te voldoen aan de eis dat de premie in de periode van een dekkingstekort minimaal gelijk moet zijn aan de zuivere kostendekkende premie. Integere bedrijfsvoering Wettelijk is geregeld dat een Pensioenfonds maatregelen dient te treffen die goed pensioenfondsbestuur waarborgen. Met de invoering van de Pensioenwet per 1 januari 2007 zijn de 32 principes van de Stichting van de Arbeid (STAR) voor goed pensioenfondsbestuur verankerd in het wettelijk kader. Deze 32 principes betreffen onder meer zorgvuldig bestuur, transparantie, openheid en communicatie, deskundigheid, verantwoording en intern toezicht. Het beleid van het Pensioenfonds is gericht op een integere bedrijfsvoering. De basis hiervoor is vastgelegd in artikel 143 van de Pensioenwet. Dit houdt onder meer in dat het Bestuur moet zorgen voor een adequate administratieve organisatie, interne controle en risicobeheersing, de analysering en beheersing van integriteitrisico s, het voorkomen van belangenverstrengeling, de duurzame beheersing van (financiële) risico s en de uitvoering van een continuïteitsanalyse, eenmaal per drie jaar. Intern toezicht en Verantwoordingsorgaan Het Bestuur van het Pensioenfonds besteedt, conform de Pensioenwet en de daarin opgenomen eisen voor goed pensioenfondsbestuur, veel aandacht aan de opzet en inrichting van de uitbesteding en uitvoering, inclusief de interne beheersing. Reglementair is vastgelegd hoe het Bestuur omgaat met zijn rol en hoe invulling wordt gegeven aan begrippen als goed bestuur, intern toezicht en verantwoording. Voor de invulling van het Intern Toezicht is gekozen voor een one tier board. In deze structuur beoordeelt het Algemeen Bestuur de beleids- en bestuursprocedures en processen, de checks en balances, de wijze waarop de uitvoering van de regeling wordt bestuurd en aangestuurd en de wijze waarop wordt omgegaan met de risico s van het Pensioenfonds op de langere termijn. Vanaf 1 januari 2008 is het Intern Toezicht actief. Een rapport van het Intern Toezicht met bevindingen inzake het functioneren van het Bestuur in 2011 is opgenomen in dit jaarverslag. Aangezien het Intern Toezicht iedere bestuursvergadering betrokken is bij het beleid, zijn er korte lijnen en kan goed toezicht worden gehouden. Om de onafhankelijkheid te waarborgen komt het rapport met bevindingen tot stand zonder tussenkomst van het Dagelijks Bestuur. Het rapport met bevindingen is besproken met het Bestuur. Op deze wijze meent het Bestuur op een zorgvuldige en directe wijze invulling te hebben gegeven aan het Intern Toezicht. Vanaf 1 januari 2008 is het Verantwoordingsorgaan actief. Het Verantwoordingsorgaan bestaat uit een vertegenwoordiging van de deelnemers, de pensioengerechtigden en de werkgever. De verantwoording die het Bestuur aflegt, is onderdeel van de jaarverslagcyclus. In het onderhavige jaarverslag wordt verslag gedaan van het oordeel van het Verantwoordingsorgaan ten aanzien van: - Het gevoerde beleid in 2011 aan de hand van de bevindingen van het Intern Toezicht; - De informatiebijeenkomsten met het Bestuur; - De notulen van de bestuursvergaderingen. Voor de uitvoering van de medezeggenschap in de Pensioenwet had het Pensioenfonds de keuze tussen vertegenwoordiging in het Bestuur van pensioengerechtigden of voor de instelling van een deelnemersraad. Een deelnemersraad is een orgaan binnen een pensioenfonds, dat adviserende bevoegdheden heeft ten opzichte van het Bestuur van dat pensioenfonds. In 2007 heeft het Bestuur de pensioengerechtigden geraadpleegd. Er is toen gekozen voor een directe vertegenwoordiging door een pensioengerechtigde in het Bestuur. Hierdoor hebben de pensioengerechtigden direct invloed op het gevoerde beleid. Zelfevaluatie Het Bestuur heeft op 26 oktober 2011 zijn eigen functioneren geëvalueerd. Verder stond deze bijeenkomst in het teken van overdracht van kennis, uitwisseling van ervaringen en advies. Het Bestuur geeft hiermee bovendien invulling aan principe A13 van de principes voor goed pensioenfondsbestuur. 16 Verslag van het Bestuur over het 83e boekjaar

19 Pensioenen De pensioenregeling is een uitkeringsovereenkomst op basis van een collectieve beschikbare premieregeling. Dit betekent dat er geen gegarandeerd recht op een vast pensioen (dat afhankelijk is van het salaris) wordt opgebouwd, maar dat de totale premie (werkgeversdeel plus werknemersdeel) het uitgangspunt is. Ballast Nedam en de werknemers betalen ieder een deel van de premie die iedere periode in het Pensioenfonds wordt gestort. Het Pensioenfonds gebruikt deze premie voor de opbouw van het ouderdomspensioen en het nabestaandenpensioen. De collectieve beschikbare premie wordt verdeeld op basis van een middelloonregeling. Een middelloonregeling is een pensioenregeling waarin de hoogte van het (behaalbare) ouderdomspensioen is gebaseerd op de gewogen gemiddelde pensioengrondslag die tijdens het deelnemerschap aan de pensioenregeling heeft gegolden. De eerder opgebouwde pensioenen worden niet automatisch verhoogd aan de hand van het laatstverdiende salaris. Vandaar de term middelloon. Het vaste jaarsalaris op 1 januari is het uitgangspunt voor de vaststelling van de (indicatieve) pensioenopbouw in dat jaar. De financiële risico s, waaronder het beleggingsrisico, komen voor rekening van de rechthebbenden in het Pensioenfonds. Dit betekent in de praktijk dat de hoogte van het pensioen weliswaar op basis van een middelloonregeling wordt vastgesteld, maar dat het kan voorkomen dat het Bestuur van het Pensioenfonds de opbouw van het pensioen moet korten wanneer de financiële positie van het Pensioenfonds in gevaar komt. Andersom kan het Bestuur besluiten de pensioenen (extra) te verhogen, wanneer de financiële positie van het Pensioenfonds toereikend is. Toeslagbeleid Kort samengevat worden in de pensioenregeling de beschikbare middelen boven het vereist eigen vermogen aan de rechthebbenden toegekend en kan bij een tekort sprake zijn van korting van de nominale (eerder toegekende) aanspraken. Hier zijn heldere spelregels voor opgesteld en met de rechthebbenden gecommuniceerd. Het toeslagen beleid is gebaseerd op wettelijke regelingen. Als er meer middelen zijn dan benodigd voor de verplichtingen (inclusief de vereiste reserves) kunnen toeslagen worden verleend. Dit meerdere wordt, op basis van het huidige pensioenreglement, in de onderstaande volgorde toegekend: 1. Eventuele eerdere kortingen op nominale aanspraken worden hersteld. Eind 2010 zijn de opgebouwde nominale pensioenaanspraken met 3% gekort. Deze korting zal dus eerst hersteld moeten worden alvorens er weer toeslagen verleend worden. Het herstel van de korting kan starten zodra er een dekkingsgraad aanwezig is hoger dan de minimale vereiste dekkingsgraad. Aan de hand van de cijfers op het eind van het jaar zal het Bestuur bij voldoende middelen besluiten om de korting per 1 juli geheel of gedeeltelijk te herstellen. Op gedane pensioenuitkeringen worden geen nabetalingen verricht. 2. Toeslagverlening in het jaar vindt plaats volgens indices. Deze indices zijn de Consumenten Prijs Index (CPI) alle huishoudens voor inactieven en de loonontwikkeling op basis van de CAO voor de Bouwnijverheid voor actieven. Zijn er voldoende middelen, dan wordt een toeslag verleend ter grootte van 100% van de eerder genoemde indexcijfers. Zijn de middelen gedeeltelijk toereikend dan zal de toeslag een deel van deze indexcijfers bedragen. 3. Zijn er na de 100% toeslagverlening nog meer middelen beschikbaar, dan zal eerst de eventueel nog uitstaande inhaaltoeslagverlening plaatsvinden. Deze inhaaltoeslagverlening vindt plaats om tot een meer gelijkmatige verdeling van toeslagverlening te komen over de rechthebbenden met verschillende looptijden van deelneming. Voor deze inhaaltoeslagverlening wordt maximaal vijf jaar teruggegaan tot en met Zijn er na de inhaaltoeslagen nog meer middelen beschikbaar, dan worden deze toegevoegd aan een extra reserve van maximaal 10% van het vereiste eigen vermogen. De vorming van deze extra reserve vindt plaats om tot een meer gelijkmatige toeslagverlening in de tijd te komen. 5. Indien de beschikbare middelen na de inhaaltoeslagen hoger zijn dan 110% van het vereiste eigen vermogen, dan wordt het meerdere toegekend door een extra toeslag in de verhouding 3:2 (actieven:inactieven). Dit geeft duidelijk het karakter van de pensioenregeling aan; alle positieve resultaten zonder een maximum zijn voor de rechthebbenden (actief, premievrij en pensioengerechtigd). Uiteraard zijn de negatieve resultaten met inachtneming van de onderstaande maatregelen ook voor die rechthebbenden. Als er minder middelen zijn dan benodigd voor de verplichtingen (inclusief de vereiste reserves), is er sprake van een reservetekort en/of dekkingstekort. Het Pensioenfonds moet dan een herstelplan opstellen. Het toeslagbeleid in het herstelplan is zodanig dat er geen toeslagen verleend worden totdat de minimaal vereiste dekkingsgraad is bereikt. Verslag van het Bestuur over het 83e boekjaar 17

20 Nadat de minimaal vereiste dekkingsgraad is bereikt, worden (nadat de kortingen zijn hersteld) zodanig toeslagen verleend dat aan het eind van de herstelperiode het reservetekort naar verwachting niet meer bestaat. Derhalve dat naar verwachting de vereiste dekkingsgraad wordt bereikt. Dit beleid leidt tot een meer gelijkmatige verdeling van toeslagen in de tijd. Indien in een herstelplan blijkt dat binnen de gestelde termijnen het dekkingstekort en/of reservetekort door middel van matiging van de toeslagen niet kan worden opgeheven kan het Bestuur nog de volgende maatregelen inzetten: 1. De beleggingsmix wijzigen. 2. Overgaan tot herverzekering van de verplichtingen. Hiermee wordt voor de deelnemer zeker gesteld dat het tekort niet verder toeneemt. 3. Korting van de nominale aanspraken. Indien de beschikbare middelen het nadien weer toelaten, worden deze als eerste weer hersteld. Het Bestuur kan gemotiveerd de volgorde van deze maatregelen bepalen. De korting wordt evenredig over de verplichtingen van alle rechthebbenden toegepast. Mocht overigens in enig jaar de premie die nodig is voor de pensioenopbouw lager zijn dan de kostendekkende gedempte premie, dan wordt ook de in dat jaar op te bouwen pensioenaanspraak evenredig gekort (de reglementaire gesplitste kortingsregeling ). Mutatieoverzicht rechthebbenden Gedurende het jaar hebben zich de volgende mutaties voorgedaan Actieve Premievrije Pensioen deelnemers deelnemers gerechtigden Totaal Aantal verzekerden ultimo Toetreding Uit dienst zonder waardeoverdracht Ingang pensioen Overlijden deelnemer Partners na overlijden Overlijden partners Afkopen Diverse mutaties Totaal mutaties Aantal verzekerden ultimo Leeftijdsopbouw actieve deelnemers Leeftijd aantal aantal < % % % % % % % 167 8% Totaal % % 18 Verslag van het Bestuur over het 83e boekjaar