Symposium Leren en Innoveren

Transcriptie

1 Symposium Leren en Innoveren 6 november 2014, Driestar hogeschool, Gouda Keynote Betekenisvol leren in leerwerkgemeenschappen Herman L Popeijus, ere lector Kempelonderzoekcentrum Jeannette Geldens, lector Kempelonderzoekcentrum

2 Opzet keynote, ROTOR als layer 1. Retrospectie: wat, waarom, voor wie, hoezo? 2. Ontwerpen: samen duiden concepten 3. Toepassen: herkennen concepten in de praktijk 4. Onderzoek: a) leerwerkgemeenschappen in de praktijk en b) samenwerken aan samenwerkend leren 5. Reflectie: kwaliteitskenmerken betekenisvol samenwerkend leren in leerwerkgemeenschappen Tot slot: hebben we betekenisvol geleerd in deze lwg? 2

3 Doelen (wat, waarom, voor wie en hoezo) De deelnemers meer zicht geven op kernconcepten: - leren - betekenisvol leren - samen dan wel samenwerkend leren - samen leren in, van en over (het) werken - leer- en werkgemeenschappen - betekenisvol samenwerkend leren in lwgn De deelnemers bewust laten worden van hun grip op de eigen mogelijkheden als lerende innovator 3

4 Betekenisvol leren in leerwerkgemeenschappen? Welke concepten? 4

5 Samen duiden concepten Leren is onderzoeken en verwerken van informatie over kennis, vaardigheden of houdingen wat leidt tot aanpassingen in wat daarover al aanwezig is. Uit onderzoek blijkt dit leren voor de lerende eerst betekenisvol wanneer sprake is van: a) actieve b) collaboratieve c) constructieve d) doelgerichte en e) gecontextualiseerde activiteiten, die voor de lerende f) waarde(n)vol zijn. 5

6 Samen duiden concepten Samen leren: niemand kan voor jou leren, leren is individueel gebonden, maar om te kunnen leren is altijd een context, zijn altijd anderen nodig! Van concepten naar Ontwerp: een leerwerkgemeenschap omvat een groep mensen die rond een samen gedeelde ambitie met elkaar werkend leren van en lerend werken over hun onderwijs en hun onderwijzen. 6

7 Betekenisvol leren in leerwerkgemeenschappen? Hoe of waar in mijn praktijk? 7

8 Praktijkonderzoek Twee onderzoeksvragen (het kader is Samen opleiden!) 1. Vormt het samenwerkend leren en werken in de leerwerkgemeenschappen een geschikte werkwijze om effectief geconstateerde omissies in de onderwijsaanpak (bij rekenen en taal) te verminderen of weg te werken? 2. Welke elementen of kenmerken blijken volgens de deelnemers a. belemmerend voor deze werkwijze en b. welke blijken bevorderend? Resultaten De geconstateerde omissies in onderwijsaanpak zijn goeddeels weggewerkt (bleek uit volgend inspectiebezoek). 8

9 Praktijkonderzoek Conclusies 1. Planmatig en doelgericht werken in leerwerkgemeenschappen blijkt effectief 2a. Belemmerend - tijdgebrek (woensdagmiddag, maandag na school) - beperkte financiën om mensen vrij te maken - verschillen in werktijden (deeltijders) - afwezigheid door ziekte 2b. Bevorderend - de onderzoeksvraag delen en er eigenaar van zijn - planmatige en zelfsturende aanpak onderzoeksvraag (ROTOR) - positieve houding t.a.v. samenwerken en betrokkenheid op elkaar - samen denken, proberen en leren - succeservaringen hebben en delen - medewerking en waardering krijgen van collega s en directie - beperkte groepsgrootte leerwerkgemeenschap 9

10 SAMEN WERKEN AAN LEREN SAMENWERKEN? Hoe of waar in mijn praktijk? 10

11 SAMEN WERKEN AAN LEREN SAMENWERKEN? De Praktijk (van de lerarenopleiding) Voor Sanne Schoenmakers en Adri van den Brand (beiden toentertijd opleidingsdocent en tutor van resp. eerste- en vierdejaars) is het duidelijk: de tutorgroep is een van de levende bewijzen van de effectiviteit van leerwerkgemeenschappen Studenten ervaren in de tutorgroep hoe het gezamenlijk werken aan doelen zorgt voor een sneeuwbaleffect. In de P-fase helpt de groep hen snel vertrouwd te worden met opleiding. Samen ontdekken ze de verbanden tussen de beroepsaspecten en de thema s en de koppeling tussen theorie en praktijk. In de P1- en P2-fase zorgt de tutor nog voor duidelijke sturing. Later is meer sprake van zelfsturing. 11

12 Praktijkgericht onderzoek De praktijk laat dus zien dat werken in tutorgroepen maar ook samen opleiden zich in hoge mate kenmerken door samen leren en werken in leerwerkgemeenschappen. Okay, klinkt mooi, maar kan iedere leraar, mentor, coach of aanstaande leraar dat zo maar? Of zijn aan dat samenwerken bij Samen opleiden, net als bij de tutorgroepen, ook doorslaggevende kwaliteitskenmerken aan te wijzen? Twee onderzoeksvragen 1. Welke kwaliteitskenmerken omvat (leren) samen werken? 2. Wat kenmerkt de inzet van mensen en hun begeleiding? 12

13 Praktijkgericht onderzoek Resultaten Uit een steekproef op zo n 300 scholen bleek dat het in de praktijk gaat om 54 elementen die zijn te ordenen naar belang en te clusteren in drie kenmerken. De onderstaande 11 elementen blijken voor 80% van alle actoren van belang. Bas Asl Hos Allen Element % % % % nr. De rol en taken mentor De beoordelingswijze De rol en taken externe begeleider De verantwoordelijkheidsverdeling Bij wie wanneer problemen De rol en taken coach De te bereiken doelen Gedrag en houding stagiair Protocol is voor begeleiding van belang Toegankelijkheid leerlinggegevens De inzet als vervanger in de klas

14 Praktijkgericht onderzoek Conclusies op beide onderzoeksvragen Voorwaardelijk is uit te gaan van met elkaar gemaakte afspraken die betrekking hebben op de kwaliteitskenmerken samenwerken, inzet en begeleiding (gedeeld eigenaarschap!). De gevonden kwaliteitselementen en kenmerken zijn mede herkenbaar als elementen en kenmerken van samen leren en werken in leerwerkgemeenschappen. 14

15 Praktijkgericht onderzoek Slotconclusie - samen leren en werken in leerwerkgemeenschappen moet je leren - vraagt om facilitering en gerichte inzet van mensen en middelen 15

16 Terugblik Doelen bereikt? De deelnemers meer zicht geven op kernconcepten: leren betekenisvol leren samen dan wel samenwerkend leren samen leren in, van en over (het) werken leer- en werkgemeenschappen betekenisvol samenwerkend leren in lwgn De deelnemers bewust laten worden van hun grip op de eigen mogelijkheden als lerende innovator Vragen/opmerkingen? 16

17 Literatuur Bakkenes, I., Vermunt, J. D., & Wubbels, T. (2009). Teacher learning in the context of educational innovation: Learning activities and learning outcomes of experienced teachers. Learning and Instruction, 20, Fullan, M. G. (2007). The new meaning of educational change (4th ed.). New York: Teachers College. Geldens, J., & Popeijus, H. L. (2012). De ROTOR, onderwijs ontwikkelen met kwaliteit. Onderzoek van Onderwijs, 41 (2), Popeijus, H. L., & Geldens, J. (Eds.). (2009). Betekenisvol leren onderwijzen in de werkplekleeromgeving. Antwerpen / Apeldoorn: Garant. Popeijus, H. E., Geldens, J., & Popeijus, H. L. (2006). Samen opleiden: een gedeelde verantwoordelijkheid. Velon tijdschrift voor lerarenopleiders, 27(3),