Professionele identiteitsspanningen die aanstaande en beginnende leraren op de werkplek ervaren en hoe ze ermee omgaan 1

Transcriptie

1 Persoonlijk Meesterschap op de werkplek aanstaande en beginnende leraren op de om gaan Doelen / masterclass (gebaseerd op een Project van het Center of Expertise Persoonlijk Meesterschap, 1. Je hebt kennis over en inzicht in - persoonlijk meesterschap (PM) - professionele identiteitsspanningen (PIdS) - die aanstaande en beginnende leraren - op de werkplek ervaren - en hoe ze ermee omgaan Masterclass 11 nov Jeannette Geldens, Herman Popeijus Kempelonderzoekscentrum Helmond 2. Je hebt eigen ervaringen hieraan gekoppeld en je bent (met collega s) de betekenis ervan nagegaan voor de eigen onderwijspraktijk Wat komt aan bod? 1. PM, onderzoek PIdS 2. Doel onderzoek 3. Deelnemers 4. Interventiewerkwijze 5. (uitwisselen in 2-3-tallen) 6. Tot slot 1. Persoonlijk Meesterschap (PM) De leraar maakt het verschil voor leerlingen zoals de mentor voor de aanstaande leraar (Geldens, 2007; Popeijus & Geldens, 2009) Interventiewerkwijze 1. PM 1. PM Drie componenten van doorslaggevend belang om te kunnen spreken van een goede leraar, een leraar met Persoonlijk Meesterschap (Gennip & Vrieze, 2008) (vak)inhoudelijke kennis van de leraar en de daarbij behorende vakdidactiek pedagogisch-didactische interventies van de leraar die nodig zijn om de stof over te dragen persoon van de leraar Professionaliteit van leraren (Onderwijsraad 2013) omgaan 1

2 1. onderzoek PIdS 1. onderzoek PIdS Bekend zowel uit dagelijkse onderwijspraktijk als uit onderzoek (Diepe, 2014; Geldens & Eersel, 2014; Pillen, 2013; Ploeg & Scholte, 2004) dat leraren professionele identiteitsspanningen ervaren op de werkplek Professionele identiteitsspanningen leraren ervaren dan een conflict tussen wat zij persoonlijk relevant vinden (persoonlijke identiteit) en wat zij relevant vinden voor hun beroep (professionele identiteit) Spanningen: stress, is onderdeel van elk beroep, zijn uitdagingen! 1. onderzoek PIdS Voorbeeld van veel voorkomende spanning 1. onderzoek PIdS Vervolg voorbeeld van veel voorkomende spanning Zorg willen dragen voor leerlingen versus de verwachting om te onderwijzen Desiree, eerstejaars In mijn stageklas vond ik het moeilijk om consequent op te treden naar kinderen Ik was bang dat de kinderen mij niet meer aardig zouden vinden. Mijn zelfbedachte werkwijze was dat ik gewoon streng moest zijn tegen de kinderen. De ideeën die ik van anderen heb gekregen waren dat ik echt streng moest optreden en dat ik vanaf het begin of aan niet over me heen moet laten lopen, maar ook gewoon direct en consequent voor de klas moet gaan staan. Ik moet in mezelf geloven en gewoon mezelf blijven!.....de klas zal beseffen dat ik niet alleen aardig ben, maar op de juiste momenten ook streng kan zijn. Wanneer ik vanaf het begin of aan streng ben, dan zal ik niet over mezelf heen laten lopen. Ik heb het vaak over het consequenter zijn gehad met mijn mentor. Die zei als ik het gewoon een keer doe, dan komt de rest vanzelf. Nadat het vakantie was geweest en een nieuwe stageweek startte, had ik de knop omgedraaid. Ik had een meisje uit de kring gezet. Het was n ontzettend grote drempel voor me, maar ook een heel groot leerpunt! 1. onderzoek PIdS Vertel je verhaal 1. onderzoek PIdS Vertel je verhaal Vertel je verhaal: wissel uit in 2- of 3-tallen 1. Herken je het voorbeeld bij jezelf, en/of bij een (aanstaande of beginnende) leraar? Wat was de concrete situatie? 2. Wat deed deze spanning met jou of met deze leraar? Wat betekent deze spanning voor jou en jouw handelen op de werkplek? (of voor deze leraar) Wat heeft de uitwisseling opgeleverd? 3. Wat betekent dit volgens jou voor de begeleiding van (aanstaande of beginnende) leraren? omgaan 2

3 1. onderzoek PIdS 2. Doel onderzoek PIdS Professionele identiteitsspanningen kunnen zorgen voor gevoelens van onzekerheid en verlies aan passie, betekenisvolheid, betrokkenheid en controle over het eigen handelen Kunnen risico op burn-out en uitval vergroten en vormen mede gezien komend lerarentekort, een urgent probleem (Hidding, 2013; TNO, 2013; MOC&W, 2013) interventies ontwikkelen om aanstaande en beginnende leraren te leren omgaan met professionele identiteitsspanningen op de werkplek vanuit agency Agency.als Bildungsmiddel controle hebben over eigen handelen, vereist autonomie en eigenheid van leraren (Beijaard, 2009; Ketelaar, 2012) Agency is nodig voor ontwikkeling van professionele identiteit van leraren (Beijaard & Olsen, 2013; Heijden, Geldens, Beijaard & Popeijus, 2015; Eteläpelto, Vähäsantanen, Hökkä & Paloniemi,2013) 2. Doel onderzoek PIdS 3. Deelnemers Aanstaande en beginnende leraren leren omgaan met professionele identiteitsspanningen Hierdoor ervaren ze agency op de werkplek en ontwikkelen ze Persoonlijk Meesterschap Leidt tot leraren met stabiele positieve identiteit, die hart en ziel behouden voor hun leerlingen en voor het vak (CEPM, 2014a, 2014b) Leraren houden het langer vol in onderwijs en hebben grotere invloed op 1 e jaars (n=195) 3 e jaars (n=40) beginnende leraren (n=10) binnen Samen (academisch) opleiden en hun begeleiders van hogescholen en werkveld strategisch partner leren van leerlingen (Day & Gu, 2014) Hiermee kan ook mogelijk uitval van toekomstige leraren worden voorkomen 4. Interventiewerkwijze Interventiewerkwijze 5. belicht a) intake vragenlijst PIdS aanstaande en beginnende leraren (n=245) b) dialoog in leerwerkgemeenschappen over gekozen spanning (hoogst scorende spanning) c) plan van aanpak vanuit agency op de werkplek ontwerpen, uitvoeren, evalueren (agencymeter) d) evaluatieve vragenlijst aanstaande en beginnende leraren (n=54) e) diepte-interviews met aanstaande en beginnende leraren (n=11) en begeleiders (mentoren en stagebegeleiders) (n=14) herkenbare verbetering van leren omgaan met spanningen, in het bijzonder vanuit agency herkenbare verbetering van begeleiding bij mentoren en stagebegeleiders vermarktbare interventiewerkwijzen, voorbeelden en tools voor begeleidingsmethodieken vergroten kennis over en inzicht in: - spanningen van leraren - leren omgaan met spanningen vanuit agency - en de begeleiding ervan omgaan 3

4 5. belicht (digitaal) Handboek 1) Inleiding 3) Spanningen incl. plan van aanpak 4) Agencymeter 5) Evaluatieve vragenlijst 6) Interviewguide 8) Theorie Het gevoel een student/beginnende leraar te zijn versus de verwachting om je te gedragen als een volwassen/vakbekwame ervaren leraar. 2. Zorg willen dragen voor leerlingen versus de verwachting om te onderwijzen. 3. Het gevoel van niet competent zijn in termen van kennis versus de verwachting om een expert te zijn. 4. Ervaren van een verschil tussen de eigen, vaak impliciete theorieën en de theorieën die relevant zijn voor het lesgeven. 5. Blootgesteld worden aan tegenstrijdige institutionele opvattingen. 6. Tijd willen steken in het oefenen van lesgeven versus de druk ervaren om tijd te investeren in andere taken die deel zijn van de leraarstaken. 7. De integriteit van de leerlingen respecteren versus het gevoel deze integriteit tegen te werken. 8. Leerlingen als hele personen behandelen versus het gevoel ze te moeten behandelen als leerlingen. 9. Ervaren van moeilijkheden in het behoud van een emotionele afstand. 10. Balans werk en privé en werkdruk van het leraarsberoep. 11. Ervaren van tegenstrijdige verbondschap met leerlingen en collega s. 12. Conflicten ervaren tussen de eigen oriëntaties gericht op het leren van onderwijzen en die van anderen. 13. Moeilijkheden ervaren in benaderingen van onderwijzen. 14. Moeilijkheden ervaren in benaderingen van ouders. 5. Vragenlijst PIdS invullen en vertel je verhaal 5. Vragenlijst PIdS invullen en vertel je verhaal Vragenlijst invullen 1. Vul de vragenlijst in voor jezelf. 2. Analyseer je scores: welke spanningen scoren hoog? (score 3 of 4) 3. Kies 1 spanning die je wilt uitwisselen met de ander(en) Vertel je verhaal: wissel uit in 2- of 3-tallen 1. Wat deed deze spanning met jou? Wat betekent deze spanning voor jou en jouw handelen op de werkplek? (of voor deze leraar) Wat heeft de uitwisseling opgeleverd? 2. Wat heb je tot nu toe ondernomen om met deze spanning om te gaan? 3. Wat zou je nog kunnen doen? 4. Stel dat deze spanning speelt bij een leraar, hoe zou je die begeleiden? 5. : Resultaten 4 pt Likertschaal: 1. n.v.t. 2.meer niet dan wel 3. meer wel dan niet 4. wel v. toepassing 5. : Resultaten SPANNING THEMA M Kempel 1 e jrs (n=195) M CHE 3 e jrs (n=40) M Iselinge beginnende leraren (n=10) spanning 1 thema ,27 2,00 Vier spanningsthema s spanning 2 (3x) thema 1 en ,24 2,10 spanning 3 thema ,17 2,00 spanning 4 thema ,88 1,90 Thema 1: Op leren gerichte professionele versus persoonlijke relatie Thema 2: Aanstaande versus beginnende leraar spanning 6 (2x) thema ,24 2,60 spanning 8 thema 1 en ,27 1,66 Thema 3: Ik versus de organisatie spanning 9 thema ,07 1,66 spanning 10 (2x) thema ,27 2,30 Thema 4: Persoonlijke versus professionele motieven spanning 14 thema 1 en ,10 2,10 omgaan 4

5 5. belicht (digitaal) Handboek 1) Inleiding 3) Spanningen incl. plan van aanpak 4) Agencymeter 5) Evaluatieve vragenlijst 6) Interviewguide 8) Theorie 5. 6) Evaluatieve vragenlijst: Resultaten Kempel n=32 CHE n=18 Iselinge n=4 (n=54) Evaluatie van leren omgaan met de gekozen spanning vanuit agency Conclusies - het overgrote deel (83%) van de deelnemende leraren heeft geleerd met de gekozen spanning om te gaan vanuit agency - het overgrote deel (93%) van de deelnemende leraren ervaart de toegepaste interventies als zinvol 5. belicht 5. (digitaal) Handboek 1) Inleiding 3) Spanningen incl. plan van aanpak 4) Agencymeter 5) Evaluatieve vragenlijst 6) Interviewguide 8) Theorie Bevraging van begeleiders (n=14) resulteerde in volgende suggesties: intake vragenlijst PIdS begeleiders geven een eigen voorbeeld afname in midden van stagesemester gesprek bewustwording prof. identiteitsspanningen begeleiders geven zelf voorbeelden bespreek de spanningen vanuit persoonlijke èn professionele identiteit plan van aanpak is specifiek bestemd voor de leraar bij wie de spanning speelt leraren met eenzelfde spanning gaan in dialoog over de aanpak begeleiders stimuleren agency (autonomie, eigenheid, controle) Tot slot Krachten en beperkingen onderzoek reflectie / evaluatie van het plan van aanpak voldoende diversiteit in groepen leidt tot inzicht in verschillende aanpakken om te leren omgaan met spanningen algemene begeleidingssuggesties: van belang is te vertrekken vanuit persoonlijke verhalen een koppeling te maken met beroepsidentiteit de resultaten van de vragenlijst en de werkwijze te bespreken met alle begeleiders incl. stagebegeleiders Combinatie van kwantitatief en kwalitatief onderzoek is krachtig Contextgebonden onderzoek van 3 hogescholen geeft kennis over en inzicht in spanningen en hoe ermee om te gaan Resultaten zijn niet zonder meer generaliseerbaar naar andere hogescholen Dataverzameling opvattingen deelnemers: kan positief van invloed zijn op inhoudelijke kwaliteit en betrouwbaarheid conclusies en aanbevelingen (Johnson & Onwuegbuzie, 2004) Gebleken is dat voor 1 op de 5 aanstaande en beginnende leraren een plan van aanpak nodig was (n = 245) 1 e afname vragenlijst Kempel 1 e jrs n=195 CHE 3 e jrs n=40 Iselinge n=10 (n = 54) 2 e afname vragenlijst Kempel 1 e jrs n=32 CHE 3 e jrs n=18 Iselinge n=4 Vervolgonderzoek naar leren omgaan met spanningen vanuit agency gewenst omgaan 5

6 6. Tot slot Doorwerking in curriculum vanaf Kennis over en inzicht in: spanningen van (aanstaande) leraren omgaan met spanningen vanuit agency begeleiding ervan CHE alle 3 e jrs Iselinge alle 3 e jrs en beginnende leraren binnen Samen (academisch) opleiden Kempel P-fase vragenlijst afnemen en gesprek in groepen laten plaatsvinden o.b.v. voorbeelden K2-fase agencymeter inzetten en relatie met promotieonderzoek Teachers as change agents (Monique van der Heijden) oppakken K3-fase vragenlijst afnemen na enkele weken stage kan voeding geven aan persoonlijke aandachtspunten (leercyclus) 6. Tot slot Terugkoppeling Doelen bereikt? 1. Je hebt kennis over en inzicht in - persoonlijk meesterschap - professionele identiteitsspanningen - die aanstaande en beginnende leraren - op de werkplek ervaren - en hoe ze ermee omgaan 2. Je hebt eigen ervaringen hieraan gekoppeld en je bent (met collega s) de betekenis ervan nagegaan voor de eigen onderwijspraktijk Wat heeft deze masterclass opgeleverd? Wat neem je mee? Literatuur Literatuur Beijaard, D. (2009). Leraar worden en leraar blijven. Over de rol van identiteit in professioneel leren van beginnende docenten (intreerede). Eindhoven: Technische Universiteit Eindhoven School of Education. Beijaard, D., & Olsen, B. (2013, July 1 5, 2013). The role of agency in becoming and being a teacher (symposium). Paper presented at the ISATT conference 'Excellence of teachers? Practice, policy, research', Ghent. Center of Expertise Persoonlijk Meesterschap. (2014a). Proposities CEPM 2.0. Interne notitie. Utrecht: Center of Expertise Persoonlijk Meesterschap. Center of Expertise Persoonlijk Meesterschap. (2014b). Indicatoren Persoonlijk meesterschap. Utrecht: Center of Expertise Persoonlijk Meesterschap. Day, C., & Gu, Q. (2014). Resilient teachers, resilient schools. Building and sustaining quality in testing times. London / New York: Routledge. Diepe, R., v. (2014). Verbanden tussen professionele identiteitsspanningen en de leraar leerling relatie. Masterthesis Onderwijskunde, Universiteit Utrecht / Kempelonderzoekscentrum Hogeschool de Kempel, Utrecht / Helmond. Eteläpelto, A., Vähäsantanen, K., Hökkä, P., & Paloniemi, S. (2013). What is agency? Conceptualizing professional agency at work. Educational Research Review, 10, Geldens, J. (2007). Leren onderwijzen in een werkplekleeromgeving. Een meervoudige casestudy naar kenmerken van krachtige werkplekleeromgevingen voor aanstaande leraren basisonderwijs (Proefschrift Radbouduniversiteit Nijmegen). Helmond: Kempellectoraat, Hogeschool de Kempel. Geldens, J., & Eersel, S. v. (Eds.). (2014). Persoonlijk Meesterschap en de rol van interactie in de persoonswording van leerlingen. Utrecht: Center of Expertise Persoonlijk Meesterschap. Gennip, H. v., & Vrieze, G. (2008). Wat is de ideale leraar? Studie naar vakkennis, interventie en persoon. Nijmegen: ITS Radboud Universiteit. Heijden, H. R. M. A., van der, Geldens, J., Beijaard, D., & Popeijus, H.L. (2015). Characteristics of teachers as change agents. Teachers and Teaching: Theory and Practice 21(6): Hidding, L. (2013). Werkdruk in het primair onderwijs: Gevangen in de normjaartaak. In R.Kneyber & J. Evers (Eds.), Het alternatief: Weg met de afrekencultuur in het onderwijs! (pp ). Amsterdam: Uitgeverij Boom. Johnson, R. B., & Onwuegbuzie, A. J. (2004). Mixed Methods Research: A Research Paradigm Whose Time Has Come. Educational researcher, 33(14), doi: / x Literatuur Ketelaar, E. (2012). Teachers and innovations: On the role of ownership, sense making, and agency (Proefschrift Technische Universiteit Eindhoven). Eindhoven: Technische Universiteit Eindhoven. Ministerie van Onderwijs Cultuur en Wetenschap. (2013). Begeleiding van beginnende leraren in het beroep. Raamplan voor regionaal te starten projecten. Den Haag: Ministerie van Onderwijs Cultuur en Wetenschap. Onderwijsraad (2013). Verkenning Leraar zijn. Den Haag: Ministerie OC&W. Pillen, M. (2013). Professional identity tensions of beginning teachers (Proefschrift Technische Universiteit Eindhoven). Eindhoven: Eindhoven School of Education. Popeijus, H. L. & Geldens, J. Eds. (2009). Betekenisvol leren onderwijzen in de werkplekleeromgeving. Antwerpen / Apeldoorn, Garant. Ploeg, J. v.d., & Scholte, E. (2004). Arbeidssatisfactie onder leerkrachten. Pedagogiek, 23(4), TNO. (2013, 20 november 2013). Nationale enquête arbeidsomstandigheden 2012: methodologie en globale resultaten. from Center of Expertise Persoonlijk meesterschap ( samenwerking van: omgaan 6