*Z009CA6553E* documentnr.: INT/C/14/11409 zaaknr.: Z/C/14/13365

Transcriptie

1 *Z009CA6553E* documentnr.: INT/C/14/11409 zaaknr.: Z/C/14/13365 Raadsinformatiebrief Onderwerp : Financiële gevolgen bij herindeling Land van Cuijk Aard : Toezegging(en) raad/commissie Portefeuillehouder : W.A.G. Hillenaar Datum college : 20 oktober 2014 Openbaar : Ja Afdeling : Control en Kwaliteit Contactpersoon : Wilko Remmits Telefoon : wilko.remmits@cgm.nl In te vullen door de griffie Nummer brief : Datum verzending : 6 november 2014 Nummer weekbericht : 44 Aanleiding Vraag van de D66 fractie tijdens de raadsvergadering van 7 juli 2014 naar de financiële effecten (Gemeentefonds/Algemene uitkering) bij een herindeling van gemeenten in het Land van Cuijk. De financiële effecten van een herindeling worden door diverse factoren beïnvloed. Namelijk de algemene uitkering, bestuurlijke en ambtelijke inrichting van de nieuwe gemeente en haar beleidsinhoudelijke ambities. Aan de provincie is verzocht mee te denken over mogelijke financiële gevolgen van een herindeling in het land van Cuijk. De provincie kon ons niet terzijde staan omdat zij het uitgangspunt hanteert alleen medewerking te verlenen indien de betreffende gemeenteraden de intentie hebben uitgesproken te willen herindelen. Dit is nu niet het geval in het Land van Cuijk. Vandaar dat we in de afhankelijkheid van andere overheden en buurgemeenten niet over alle relevante informatie kunnen beschikken. Deze Raadsinformatiebrief betreft derhalve een inschatting op een hoog abstractieniveau. Desondanks is er onder voorbehoud van genoemde restricties wel enige richtinggevende informatie te verstrekken mbt de algemene uitkering en bestuurskosten. 1

2 Algemene uitkering Berekening De gevolgen voor de algemene uitkering laat zich nog het meest betrouwbaar inschatten. Maar ook hierin schuilt het gevaar dat verdeelmaatstaven bij een definitieve berekening door het Rijk anders uitvallen omdat huidige gemeente specifieke omstandigheden in de nieuwe situatie niet meer aan de orde hoeven te zijn. Om enig inzicht te verschaffen over de ontwikkeling van de algemene uitkering en te ontvangen compensatie van frictiekosten is gebruik gemaakt van de expertise van Pauw Gemeentefonds 1. Uit bijgevoegde berekening door Pauw Gemeentefonds blijkt dat in de variant waarbij de CGM gemeenten besluiten tot een herindeling dat de algemene uitkering in totaal met 3% ( ) structureel zal afnemen. Bij een gemeentelijke herindeling Land van Cuijk loopt dit structureel nadeel op tot 3,9% ( ). Tegenover dit structurele nadeel staat een incidenteel voordeel in de vorm van een frictiebudget. Het frictiebudget wordt in vijf jaar uitgekeerd en zullen in totaal (CGM) of (Land van Cuijk) bedragen. Zie bijlage 1 voor de verdeling per jaar, gedurende vijf jaar. Nuancering Het is een algemeen bekend fenomeen dat er een negatieve prikkel uitgaat van het vooraf berekend effect op de algemene uitkering. Echter in een artikel van Maarten Allers en Bieuwe Geertsema wordt gesteld dat uit een regressieanalyse blijkt dat er geen sprake is van een significante verlaging van de algemene uitkering. Zij stellen dat er geen negatieve prikkel uitgaat van de verdeelsystematiek van de algemene uitkering. (Zie bijlage 4.) Bestuurskosten Effecten als gevolg van de bestuurlijke inrichting van de nieuw te vormen gemeente kan alleen gedaan worden op basis van aannames. De bestuurlijke ambities van het nieuwe gemeentebestuur zijn hierin bepalend en laten zich in deze fase ambtelijk niet of nauwelijks inschatten. Er is wel iets te zeggen over het aantal raadsleden, griffiers, collegeleden en uiteraard burgemeesters binnen de twee genoemde varianten. CGM In de CGM gemeenten zijn nu 49 raadsleden actief. Dat worden er bij een herindeling voor de drie gemeenten 29. De colleges van de CGM gemeenten bestaan uit totaal 9 wethouders. Bij een gefuseerde gemeenten op CGM niveau zijn dat er minimaal 2 en maximaal 6. Van de drie burgemeesters resteert er uiteraard nog maar één. Totaal voordeel ongeveer 7 ton. 1 (Pauw ondersteunt het proces van het verzamelen, berekenen en analyseren van de algemene uitkering uit het Gemeentefonds. Inmiddels wordt PAUW door ± 365 Nederlandse gemeenten gebruikt, ofwel een dekkingsgraad van ± 90%. ) 2

3 Land van Cuijk In een gemeente met tot inwoners bestaat de raad uit 37 leden. Voor de vijf gemeenten in het land van Cuijk zijn dat er nu 85. De gemeenten in het Land van Cuijk hebben nu gezamenlijk 14 wethouders. Volgens art.36, Gemeentewet mogen dat er in de nieuwe situatie minimaal 2 en maximaal 7 zijn. Het aantal burgemeesters zal van 5 naar 1 gaan. Per saldo is hier een effect te verwachten van ongeveer 1,8 miljoen. De vergoeding per raadslid, wethouder en burgemeester is wel hoger in een gemeente van respectievelijk van inwoners. Verder is van invloed in hoeverre er besloten wordt tot inrichting van deelraden, commissies, wijkraden e.d. In onderstaande tabellen is een weergave van het financieel effect weergegeven. (uitgaande van fulltime invulling) CGM Huidige situatie Samenvoeging Verschil v/n Burgemeester(s) v Wethouders* v Raadsleden v Totaal v Land van Cuijk Huidige situatie Samenvoeging Verschil v/n Burgemeester(s) v Wethouders* v Raadsleden v Totaal v *Omdat er bij wethouders een minimum en een maximum bestaat, zijn we hierbij van het gemiddelde uitgegaan van deze twee. Ambtelijke inrichting en Politieke ambities Hoe de nieuwe ambtelijke organisatie inclusief Griffie er uit zal zien is moeilijk, zo niet onmogelijk om daar in deze fase een verantwoorde aanname in te doen. Zo zullen het aantal secretarissen en bestuurssecretariaten afnemen maar zal tegelijkertijd de inrichting van de managementlaag veranderen. Het aantal kernen, voorzieningenniveau oppervlakte etc. zijn ook van belang. Soortgelijk argument geldt uiteraard ook voor de politieke afwegingen op programmaniveau waar onder het subsidiebeleid, OZB tarieven en lokale heffingen. Efficiency is zeker te behalen in het terugdringen van de P&C cycli, vertegenwoordiging in bovenregionale gremia en bestuurlijke en ambtelijke afstemming binnen het Land van Cuijk. 3

4 Procedurele informatie Deze Raadsinformatiebrief is ter beschikking gesteld van de burgemeesters van de vijf betrokken gemeenten Bijlagen 1. Verslag doorrekening algemene uitkering door Dirk Jans director van Pauw Gemeentefonds. 2. Overzicht aantal bestuurders per gemeentegrootte 3. Bestuursvergoedingen per gemeentegrootte 4. Maarten Allers, Bieuwe Geertsema, Vermeende rem op gemeentefusies bestaat niet, Me Judice, 31 januari Hoogachtend, Burgemeester en wethouders van Cuijk, drs. R.H.M.A. Rongen secretaris mr. W.A.G. Hillenaar burgemeester 4

5 Aan de GR Werkorganisatie gemeenten Cuijk, Grave, Mill en Sint Hubert T.a.v. de heer W. Remmits, concern controller Louis Jansenplein BV Cuijk Dordrecht, 22 oktober Onderwerp: rapport doorrekening gemeentefonds tbv mogelijke herindeling varianten CGM en CGMSAB Geachte heer Remmits, Inleiding Een fractie uit de gemeenteraad van Cuijk heeft bij de bespreking van de begroting 2015 een vraag gesteld. Het gaat over de effecten op de rijksuitkering uit het gemeentefonds in het kader van een mogelijke gemeentelijke herindeling. De fractie wil die effecten weten in een tweetal varianten: cluster van gemeenten Cuijk, Grave, Mill en Sint Hubert; Idem, met toevoeging van gemeenten Sint Anthonis en Boxmeer. Gezien het beperkte budget wordt een quick scan uitgevoerd, waarbij richtinggevend uitspraken worden gedaan. Niet alle maatstaven van het gemeentefonds worden bezien. Wel de belangrijkste, zoals vast bedrag, ABW schaalvoor- en nadeel, klantenpotentiëlen. Geen aandacht wordt geschonken aan de zgn. harde maatstaven zoals, kernen, bodemfactoren, omgevingsadressendichtheid, oppervlakte bebouwing ed. De impact daarvan is ook kleiner. Plan van Aanpak De werkzaamheden bestaan in de twee varianten telkens uit twee onderdelen: Het berekenen van het verschil tussen de gemeentefonds-uitkering voor en na de herindeling op basis van de septembercirculaire 2014 met basisjaar 2015; Het berekenen van de compensatie in de frictiekosten, uitgaande van herindeling per ; Alle vijf genoemde gemeenten zijn geabonneerd op de webapplicatie PAUW, gemaakt voor de berekening en analyse van het gemeentefonds. In de applicatie zal gebruik worden gemaakt van de opgaven gekoppeld aan de september-circulaire die de individuele gemeenten zelf hebben aangemaakt. Bevindingen. 1. Verschillen in de maatstaven voor en na mogelijke herindeling. Het gemeentefonds werkt met een verdeelsysteem van ongeveer 60 maatstaven en ongeveer 40 integratie- en decentralisatieuitkeringen. Een maatstaf is een bedrag per eenheid, zoal bedrag per inwoner, woonruimte, bijstandsontvanger en dergelijke Tabel 1 CGM CGM / SAB vast bedrag wwb schaalvoor/nadeel klantenpotentielen WMO - hhh extra groei leerlingen VO totaal verschil uitgedrukt in % AU -3,0-3,9

6 In de kleine variant moet de nieuwe gemeente het structureel doen met ruim 1 miljoen minder, ofwel 3% van de algemene uitkering uit het gemeentefonds van de gezamenlijke voormalige gemeenten. In de grote variant is het nadeel van de nieuwe gemeente bijna 2½ miljoen, ofwel bijna 4% van de algemene uitkering van de gezamenlijke voormalige gemeenten. Ter toelichting op de maatstaven het volgende. Vast bedrag. Iedere gemeente ontvangt een vast bedrag ter compensatie van de minimale bestuurskosten. Afgezien van de 4 grote gemeenten ontvangt elke gemeente in Nederland 4 ton. In de kleine variant wordt dat bedrag 2 keer gemist, in de grote variant 4 keer. WWB schaalvoor- en nadeel. Via het gemeentefonds worden de uitvoeringslasten van de bijstandsverlening gecompenseerd. De veronderstelling is dat bij grotere aantallen bijstandsontvangers er efficiëncy voordelen kunnen worden gehaald in de apparaatslasten. De vergoeding wordt dus relatief lager. Klantenpotentiëlen. Er zijn twee maatstaven op dit vlak, lokaal en regionaal. Met name de laatste geeft een hogere uitkering bij herindeling. De veronderstelling is dat bij hogere inwoneraantallen de aantrekkingskracht van het achterland door een betere centrumfunctie groter is. Centrumfunctie wordt sinds de wetswijziging in 1997 beter gecompenseerd. Integratie-uitkering WMO tbv met name huishoudelijke hulp. Ook hier zit een vast bedrag per gemeente in opgenomen, namelijk Extra groei leerlingen voortgezet onderwijs. De gemeente Boxmeer ontvangt een uitkering uit deze maatstaf. Dit geschiedt wanneer een drempel wordt overschreden van 10% stijging ten opzichte het aantal leerlingen VO van 10 jaar geleden. In de grote variant bieden meer gemeenten deze vorm van onderwijs aan op hun grondgebied. Daar is de groei lager, waardoor na de samenvoeging de drempel niet meer wordt overschreden. Het bedrag dat de nieuwe gemeente na herindeling ontvangt uit het gemeentefonds is even hoog als iedere andere gemeenten met dezelfde schaalgrootte en structuurkenmerken. De nieuwe gemeente zal het na de herindeling in structurele zin moeten doen met minder geld dan in de oude situatie. De redenen zijn hierboven geschetst. Er zijn echter ook besparingen denkbaar. Denk vooral aan bestuurskosten zoals één burgemeester, één gemeentesecretaris, één griffier, minder raadsleden, verordeningen en huisvesting. Maar ook minder kosten aan beleidsontwikkeling en uitvoering en aan leidinggevenden. 2. Compensatie in de frictiekosten. Als gevolg van een gemeentelijke herindeling ontstaan gedurende de eerste jaren kosten die als frictiekosten benoemd kunnen worden. Te denken valt aan externe begeleiding in de voorbereiding, automatiseringskosten, harmonisatie van verordeningen, desintegratie van personeel, huisvestingslasten, open houden van servicepunten in de dorpen enzovoort. In de variant CGM zijn die lasten grotendeels al genomen. Voor deze tijdelijke frictiekosten wordt bij herindeling gedurende enkele jaren compensatie ontvangen. De compensatie is tevens bedoeld als gewenningsbijdrage door het gemis van enkele keren het zgn. vaste bedrag. De vergoeding is afhankelijk van het werkelijke aantal inwoners op 1 januari van het jaar voorafgaand aan de herindeling alsmede de uitkeringsfactor in dat jaar T-1. Bij een mogelijke herindeling per is een inschatting gemaakt van de aantallen inwoners op Daarnaast is gerekend met de uitkeringsfactor 2016 tegen lopende prijzen volgens septembercirculaire 2014.

7 Die frictie-uitkering werd tot voor kort uitgekeerd in 4 termijnen vanaf het jaar van herindeling (het jaar T), in porties van %. De regeling is in die zin aangepast dat het jaar voorafgaand aan de herindeling een extra bijdrage wordt gegeven van 25%. Deze wordt gelijkelijk verdeeld onder de gemeenten die in de herindeling worden betrokken, ongeacht de schaalgrootte. De bedragen worden dan als genoemd in tabel 2. In de kleine variant ontvangt eerst iedere gemeente bijna 7 ton en de nieuwe gemeente samen 8¼ miljoen, in de grote variant ontvangt eerst iedere gemeente bijna 8¾ ton en de nieuwe gemeente samen 17½ miljoen. Tabel 2 CGM CGN / SAB jaar % ieder nieuwe totaal ieder nieuwe totaal Slot Ik vertrouw erop hiermee een indruk te hebben geschetst van de gevolgen van een mogelijke herindeling op de uitkering uit het gemeentefonds. Namens PAUW BV D.J. Jans Managing Director.

8 Inwoneraantallen en raadsleden (bron: gemeentelijke websites): Gemeente huidige situatie Inwoners (datum) Raadsleden Cuijk ( ) 19 Grave ( ) 15 Mill ( ) 15 Boxmeer ( ) 21 St. Anthonis (?) 15 Gemeenten gezamenlijk o.b.v. huidige situatie Inwoners Raadsleden Cuijk, Grave en Mill Cuijk, Grave, Mill, Boxmeer en St. Anthonis Gemeente NIEUW (na samenvoeging) Inwoners Raadsleden Cuijk, Grave en Mill * Cuijk, Grave, Mill, Boxmeer en St. Anthonis * Wethouders (bron: gemeentelijke websites): Gemeente huidige situatie Raadsleden Wethouders Cuijk 19 4 Grave 15 3 Mill 15 2 Boxmeer 21 3 St. Anthonis 15 2 Gemeenten gezamenlijk o.b.v. huidige situatie Raadsleden Wethouders Cuijk, Grave en Mill 49 9 Cuijk, Grave, Mill, Boxmeer en St. Anthonis Gemeente NIEUW (na samenvoeging) Raadsleden Wethouders** Cuijk, Grave en Mill 29* 5,8 = > max. 6, min. 2 Cuijk, Grave, Mill, Boxmeer en St. Anthonis 37* 7,4 => max. 7, min. 2 *: Berekening volgens art. 8 Gemeentewet (voor volledige tekst artikel, zie volgende pagina) **: berekening volgens art. 36, lid 1 en lid 5, Gemeentewet. De raad kan besluiten (art. 36 lid 2) dat het wethouderschap in deeltijd wordt uitgeoefend. Indien dit van toepassing is, wordt gerekend met een andere norm (lid 3). De mogelijkheid van deeltijd is in dit overzicht niet meegenomen. Voor de volledige tekst van artikel 36 Gemeentewet, zie volgende pagina.

9 Tekst artikel 8 en 36 Gemeentewet Artikel 8 o 1. De raad bestaat uit: 9 leden in een gemeente beneden de inwoners; 11 leden in een gemeente van inwoners; 13 leden in een gemeente van inwoners; 15 leden in een gemeente van inwoners; 17 leden in een gemeente van inwoners; 19 leden in een gemeente van inwoners; 21 leden in een gemeente van inwoners; 23 leden in een gemeente van inwoners; 25 leden in een gemeente van inwoners; 27 leden in een gemeente van inwoners; 29 leden in een gemeente van inwoners; 31 leden in een gemeente van inwoners; 33 leden in een gemeente van inwoners; 35 leden in een gemeente van inwoners; 37 leden in een gemeente van inwoners; 39 leden in een gemeente van inwoners; 45 leden in een gemeente boven de inwoners. o 2. Vermeerdering of vermindering van het aantal leden van de raad, voortvloeiende uit wijziging van het aantal inwoners van de gemeente, treedt eerst in bij de eerstvolgende periodieke verkiezing van de raad. Artikel 36 o 1. Het aantal wethouders bedraagt ten hoogste twintig procent van het aantal raadsleden, met dien verstande dat er niet minder dan twee wethouders zullen zijn. o o o o 2. De raad kan besluiten dat het wethouderschap in deeltijd wordt uitgeoefend. 3. Indien het tweede lid toepassing vindt bedraagt, in afwijking van het eerste lid, het aantal wethouders ten hoogste vijfentwintig procent van het aantal raadsleden, met dien verstande dat de tijdsbestedingsnorm van de wethouders gezamenlijk ten hoogste tien procent meer bedraagt dan de tijdsbestedingsnorm van de wethouders gezamenlijk zou hebben bedragen indien het tweede lid geen toepassing had gevonden. 4. De raad stelt bij de benoeming van de wethouders de tijdsbestedingsnorm van elke wethouder vast. 5. Bij de berekening van het maximale aantal wethouders, bedoeld in het eerste en het derde lid, wordt afgerond tot het dichtstbijgelegen gehele getal.

10 Bijlage 3 Raadsleden Gemeente huidige situatie Inwoners (datum) Raadsleden pp totaal Cuijk ( ) Grave ( ) Mill ( ) Boxmeer ( ) St. Anthonis (?) Gemeenten gezamenlijk o.b.v. huidige situatie Inwoners Raadsleden pp totaal Cuijk, Grave en Mill ,00 Cuijk, Grave, Mill, Boxmeer en St. Anthonis ,00 Gemeente NIEUW (na samenvoeging) Inwoners Raadsleden pp totaal Cuijk, Grave en Mill Cuijk, Grave, Mill, Boxmeer en St. Anthonis Wethouders (bron: gemeentelijke websites): Gemeente huidige situatie Wethouders pp totaal Cuijk Grave Mill Boxmeer St. Anthonis Gemeenten gezamenlijk o.b.v. huidige situatie Wethouders totaal Cuijk, Grave en Mill Cuijk, Grave, Mill, Boxmeer en St. Anthonis Gemeente NIEUW (na samenvoeging) Wethouders** pp totaal Cuijk, Grave en Mill Cuijk, Grave, Mill, Boxmeer en St. Anthonis 5,8 = > 7,4 => max. 6, min. 2 max. 7, min Burgemeesters Gemeente huidige situatie Inwoners (datum) Burgemeester pp totaal Cuijk ( ) Grave ( ) Mill ( ) Boxmeer ( ) St. Anthonis (?) Gemeenten gezamenlijk o.b.v. huidige situatie Inwoners Burgemeester totaal Cuijk, Grave en Mill Cuijk, Grave, Mill, Boxmeer en St. Anthonis Gemeente NIEUW (na samenvoeging) Inwoners Burgemeester pp totaal Cuijk, Grave en Mill Cuijk, Grave, Mill, Boxmeer en St. Anthonis

11

12

13

14