De expeditie naar mars

Transcriptie

1 De expeditie naar mars Naam studenten Studentennummers Klas Cursusnaam Cursuscode Docent Datum Opdracht Ruben van As & Tim van Hal JDE-B02 Narrativiteit JDE-NARRAT.2V-14 Pauline Fuhri Snethlage Mediumspecifieke verhaalanalyse 1

2 Inleiding & argumentatie De expeditie naar mars aflevering 1 van Een sprong in het heelal een hoorspel uit 1956, we hebben alleen de eerste aflevering geanalyseerd omdat deze al lang genoeg en op zichzelf staand genoeg was voor onze analyse. We hebben gekozen voor een hoorspel omdat hoorspelen tegenwoordig niet bekend meer zijn. Sommige mensen van de nieuwere generaties weten niet eens meer wat een hoorspel is. Wij hebben daarom gekozen voor een hoorspel uit een periode waarin hoorspelen nog wel populair waren, mensen gingen er speciaal voor bij de radio zitten en genoten van de spannende verhalen. De meeste mensen kennen natuurlijk war of the worlds het hoorspel dat half Amerika op zijn kop zetten, wij kozen voor een Nederlands hoorspel dat wel onder de categorie science fiction valt maar minder bekend is dan zijn Amerikaanse variant. We wilden onszelf uitdagen om van een lastig onderwerp een interessante analyse te maken, en zo tot het besef te komen waarom hoorspelen ooit populair waren. Duiding verhaal Ons verhaal is vooral gebaseerd op het verhaaltype van Achilles. Doordat er in het begin van het verhaal wordt teruggeblikt vanaf het einde van het verhaal. Daarin wordt gezegd dat ze in eerste instantie nooit op reis hadden moeten gaan, en dat ze eerder hadden moeten beseffen dat het geen slim idee was. Dit valt terug te koppelen op het verhaal van Icarus die te ver doorging totdat het te laat was en hij ten val kwam. 2

3 Verhaal analyse Aristoteles Begin en einde De expeditie van mars is Post rem geschreven, dit houdt in dat het verhaal niet in de chronologische volgorde wordt verteld maar al is afgelopen, het hoorspel begint met een nog onbekende persoon die verteld in de verleden tijd. Hij blikt terug op de gebeurtenissen die hiervoor zijn gebeurd. Post rem: het verhaal wordt verteld terwijl het al is afgelopen er wordt teruggekeken. (Paris 2016) Nadat de persoon is uitgesproken wordt het verhaal wel vanaf het begin verteld, en wordt het verhaal ingeleid. In het begin van het verhaal is er evenwicht, de hoofdkarakters vertrekken met een raket van aarde op weg naar de maan, alles lijkt nog goed te gaan. Halverwege het verhaal komt de stem van de openingsscene weer terug, Hij benadrukt weer dat er een grote fout wordt gemaakt door deze missie te ondernemen. Deze keer heb je al een duidelijker idee wie deze persoon kan zijn, namelijk Matthews, aangezien het zijn missie is en hij de leiding heeft. Dit verhaal is onderdeel van een serie, daarom is er een open einde waarin er op het allerlaatste moment nog iets fout gaat, If you satisfy past story events without giving the reader something to look forward to, readers can easily put your book aside. (Hill 2012) Met dit citaat wordt duidelijk gemaakt op wat voor manier de lezer of in dit geval luisteraar geïnteresseerd blijft in het verhaal. Dit is de reden waarom dit verhaal wel een duidelijk begin, midden en eind heeft maar uiteindelijk toch eindigt met een spannende gebeurtenis. Hierdoor wordt de luisteraar bij het verhaal gehouden en zal deze sneller de volgende aflevering willen luisteren. 7 fasen van Aristoteles 1. De expositie Het verhaal begint eigenlijk net na dat het verhaal zijn climax heeft bereikt en eigenlijk al is afgelopen. Er wordt kort ingeleid wat de situatie is en waar het zich afspeelt. Zo weet je dus dat de personages in het verhaal van aarde naar mars zijn gereisd, en dat het verhaal zich in de toekomst afspeelt in vergelijking tot het jaartal waarin het hoorspel is uitgezonden. 2. Het motorisch moment Het motorisch moment vindt plaats wanneer de verteller klaar is en er wordt teruggeschakeld naar het moment dat het verhaal echt begint (het moment dat de raket van aarde vertrekt. 3. De conflictontwikkeling Omdat dit verhaal een klein deel is van het gehele verhaal is er niet een hele grote conflictontwikkeling, er ontstaat op een gegeven moment middenin het verhaal een situationeel conflict, er vindt een ontploffing plaats en de hoofdpersonages vragen zich af of ze de expeditie wel door moeten zetten. Ook ontstaat er een situationeel conflict wanneer één van de ruimtevoertuigen in de problemen komt 3

4 en er moet worden beslist wie er naartoe gaat om te helpen. 4. Keerpunten tot de crisis Het laatste conflict speelt ook als belangrijkste rol voor het keerpunt naar de crisis, doordat er mensen naar het andere ruimtevoertuig moeten om daar te helpen, ontstaat er een spannende situatie die uiteindelijk leidt tot de climax. 5. De climax Op het einde van het verhaal komen de spanningen tot een hoogtepunt doordat er twee personages van het ene ruimtevoertuig naar het andere moeten reizen door middel van een lijn waar ze aan vast zitten. Dit gaat fout en één van de personages raakt los en drijft af de ruimte in. 6. De ommekeer & 7. De afwikkeling Deze twee punten zijn niet van toepassing op dit verhaal, aangezien er gebruik wordt gemaakt van een open einde zodat de luisteraar geneigd is de volgende aflevering ook te luisteren. Conflicttypen Dit was net al even kort toegelicht bij de conflictontwikkeling. In dit verhaal wordt er niet heel persoonlijk gekeken naar de persoonlijke situatie van de personages, hierdoor ontstaan er geen relationele en interne conflicten. Er ontstaan wel twee situationele conflicten, wanneer er een meteoor inslaat op de maan en wanneer een ruimtevoertuig problemen heeft. Joseph Campbell Ik heb van Campbell 3 gebeurtenissen uitgelicht die van toepassing zijn op De expeditie van mars, omdat er in dit hoorspel niet één duidelijke held is heb ik ervoor gekozen om de volgende drie punten toe te passen op Jeff Morgan, hij heeft in dit eerste deel van het verhaal de meeste overeenkomsten met een held. 1. Crossing the first threshold Nadat de spreker klaar is in het begin van het verhaal vertrekt Jeff Morgan van aarde met een raket, dit is de eerste drempel en het begin van het avontuur. 2. The belly of the whale Na het vertrek van aarde komt Jeff aan op de maan, hij is hier nog niet eerder geweest. Dit wordt duidelijk door alle vragen die die stelt na aankomst. 3. The road of trials De eerste beproevingen komen gelijk in het eerste deel van deze serie, de vraag of ze wel moeten vertrekken vlak nadat zich een ramp heeft voldaan en wanneer één van de ruimtevoertuigen in de problemen komt. 4

5 Tijd en ruimte Verteltijd en vertelde tijd De verteltijd bedraagt ongeveer 40 minuten, deze verteltijd is voor iedereen gelijk aangezien het een hoorspel is en niet iedereen op een eigen manier en een eigen hoeveelheid tijd luistert naar het verhaal. De vertelde tijd bedraagt ongeveer een week tot twee weken, het verhaal begint wanneer de ruimtereizigers vertrekken naar de maan. Vanaf de maan worden de laatste voorbereidingen getroffen en van daaruit vertrekken de ruimtereizigers naar mars, dit is het punt waarop de aflevering is afgelopen. De sprongen in tijd worden gemaakt door twee aspecten. Door de stem van de verteller die de tijd die wordt overgeslagen kort samen te vatten of door de muziek die een korte onderbreking in de dialogen veroorzaakt waardoor er een sprong kan worden gemaakt. Door gebruik te maken van een zogenaamde geluids- of muziekbrug kon de overgang tussen de ene en de andere scene worden aangeduid. (Logt. van der 2016). Ruimte De ruimte wordt hoofdzakelijk weergegeven door de achtergrondgeluiden, het gaat hier om een science fiction verhaal dat zich in de ruimte afspeelt. De verschillende locaties zijn, de ruimte zelf en op de maan. Omdat dit een oud hoorspel is (uit de jaren 50) wordt er nog veel gebruik gemaakt van de clichés binnen de geluiden. Zo hoor je als een deur open of dicht gaat een sis, en vaak een zoemgeluid wanneer er een knop wordt ingedrukt. Wanneer de hoofdpersonages onderweg zijn klinkt er ook altijd het geluid van de raket. Overgangen van de ene ruimte naar de andere worden duidelijk gemaakt door, of het geluid van een raket die opstijgt of door het op een slimme manier duidelijk te maken in de dialoog die wordt gevoerd. Bijvoorbeeld wanneer de ruimtereizigers aankomen op de maan wordt er gezegd, welkom op de maan. Hierdoor weet je dat de personages zich in een andere ruimte bevinden. Karakters Aristoteles: Klassieke rolverdeling Aristoteles gebruikt in zijn theorie een protagonist en een antagonist. De protagonist is de hoofdpersoon, het centrale figuur in het verhaal. De antagonist is een groep karakters of een karakter die vaak tegen de protagonist strijd (Noordenbos, 2012). De protagonist van De expeditie naar Mars is Dokter Matthews, de arts. Het verhaal wordt vanuit Dokter Matthews verteld. Jeff Morgan is de antagonist. In het geval van De expeditie naar Mars zijn Dokter Matthews en Jeff Morgan geen vijanden maar collega s. Ze hebben in de aflevering verschillende conflicten waar ze tegen elkaar ingaan. 5

6 Joseph Campbell 1. De ultieme zegen: de held bereikt zijn doel. Het ultieme doel van Dokter Matthews en zijn team is om op Mars te komen. Richting het einde van de aflevering wordt dit doel ook bereikt. 2. De buik van de walvis: de held betreedt een (voor hem) geheel nieuwe wereld. Op het moment dat Dokter Matthews op Mars land betreedt hij voor hem een hele nieuwe wereld. Op Mars belanden was tenslotte het gehele doel. 3. Het oversteken van de eerste drempel: de held begint zijn avontuur. Dokter Matthews gaat op een gegeven moment in het verhaal van de maan richting Mars. Hier moeten ze natuurlijk voor opstijgen. Hier kunnen complicaties optreden, daar is Dokter Matthews bang voor, maar hierna begint zijn avontuur (Vandewijer, 2009). Perspectief Omniscient en restricted narration Als je over omniscient narration praat, weet je meer dan de protagonist. Je weet bijvoorbeeld wat de antagonist gaat doen. Hierdoor kan de luisteraar complexe verhalen snappen. Als je het hebt over restricted narration hoor je vooral uit de protagonist. Hierdoor weet je niet meer dan de protagonist zelf (Buckland, 2006). Dit verhaal heeft een restricted narration. Het wordt vanuit het hoofd van Dokter Matthews verteld. Hij verteld wat hij ziet en zijn opvatting van wat er gebeurd. De restricted narration draagt ook bij aan het mysterie van het hoorspel. Retorische stijlmiddelen Hyperbool In het midden van het hoorspel gaat het ruimteschip opstijgen. Hiervoor moeten ze eerst meerdere malen het ruimteschip controleren. Uiteindelijk beginnen ze bij dertig minuten met aftellen. Tussen het aftellen door valt er af en toe een stilte, hierdoor lijkt het alsof de tijd voorbij gaat. Dit wordt dus erg overdreven, het stuk van aftellen duurt ook ongeveer drie minuten. Hierdoor wordt de climax die daarna volgt krachtige (Boon, 2004). Enumeratie In het hoorspel heeft Dokter Matthews het over mannen die twee jaar lang hun best hadden gedaan om een kolonie op de maan te stichten. Hier hebben ze een basis om ruimteschepen te bouwen om naar Mars te gaan. Dit moet allemaal van stroom voorzien worden en dit wordt gedaan door zonnepanelen. Dokter Matthews heeft het over een lange maand, met lange maandagen. Dit is een opsomming van tijd. Door deze opsomming lijkt het voor de luisteraar alsof het daadwerkelijk heel lang heeft geduurd. Metafoor Met de reis naar de maan gaan er ook journalisten mee om het gebeuren vast te leggen. De journalisten kunnen niet goed tegen de 6

7 reis en worden misselijk. Jeff morgen vertelt dat hij de stewards pillen uit laat rijken. Hij denkt ook niet veel last te hebben van de journalisten: tegen de tijd dat we op de maan zijn zullen ze weer lekker als kip zijn. Mediumspecifieke kenmerken De expeditie naar Mars is een hoorspel. Hoorspelen hebben zoals elk medium hun voordelen of nadelen. Visueel kan je laten zien waar je het over hebt. Audio maakt dit lastiger, om het gevoel van ruimte te geven kan je alleen werken met audio. (zie: Tijd en ruimte) Discussie & slot Het enige kleine knelpunt waar we tegen aan liepen was dat we af en toe het verhaal op een andere manier interpreteerde. Maar na een korte discussie werden we het altijd eens binnen deze verschillende opvattingen. Bijvoorbeeld de discussie over wie de verteller was van het verhaal, dit was niet altijd even duidelijk. Het hoorspel De expeditie naar Mars werd uitgezonden in 1956 en we merkten duidelijk dat het taalgebruik lastiger te begrijpen was voor ons. Tegenwoordig zijn de soundeffects geavanceerder daardoor komt het verhaal voor ons moeilijker over, maar na met elkaar te hebben geanalyseerd werd het uiteindelijk toch duidelijk. Wij vinden persoonlijk dat hoorspelen niet meer van deze tijd zijn, omdat de radio niet meer een medium is waar je uitgebreid voor gaat zitten om te ontspannen. 7

8 Bronvermelding Literaire bronnen: Paris, L. (2016). Hoe lees ik? Met inspirerende voorbeelden uit de literatuur (1e druk) Amsterdam: Nieuw Amsterdam. Boon, T. d. (2004). Stijlfiguren. Sdu uitgevers. Buckland, W. (2006). Directed by Steven Spielberg: Poetics of the Contemporary Hollywood Blockbuster. Continuum International Publishing Group Ltd. Noordenbos, J. (2012, september). Het plot van Aristoteles. Opgehaald van JHSG. Vandewijer, I. (2009). Storytelling verhalen vertellen kan iedereen. In Vandewijer. Internetbronnen: Deniseqn (2014). De verhaalopbouw: Aristoteles, Propp, Campbell en McKee. Geraadpleegd op 22 september 16 via Edgerton, L. (2016). Establish Short Story Rules. Geraadpleegd op 22 September 16 via Story_Rules.pdf Hill, B (2012). Dual Duties of Chapter Endings. Geraadpleegd op 22 September 16 via Bork G.J. van., Delabastita D., Gorp H. van., Verkruijsse P.J., Vis G.J. (2012). Algemeen letterkundig lexicon. Geraadpleegd op 24 September 16 via php Logt A. van der. (2016). Het vooroorlogse luisterspel. Geraadpleegd op 24 September 16 via htm 8