D-Day. 4 juni Joost Hulshof

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "D-Day. 4 juni Joost Hulshof"

Transcriptie

1 D-Day 4 juni 2010 Joost Hulshof 1

2 2

3 Realistisch rekenen/nlt tip 2

4 multiple scale mathematical modelling 3

5 dynamica wiskunde toepassingen 4

6 dynamica wiskunde toepassingen 4

7 dynamica wiskunde (onderwijs) toepassingen 4

8 dynamica wiskunde (onderwijs) toepassingen Newton en Kepler systeembiologie 4

9 tijdsevoluties knoppendraaien (parameters) dynamica wiskunde (onderwijs) toepassingen Newton en Kepler systeembiologie 4

10 5

11 5

12 X 5

13 X XP=Y 5

14 X XP=Y Enzym/Signaal 5

15 6

16 X -> Y 6

17 Enzym/Signaal X -> Y 6

18 Enzym/Signaal X -> Y Y -> X 6

19 Enzym/Signaal X -> Y Y -> X reactie in evenwicht: Y=? 6

20 Enzym/Signaal X -> Y Y -> X reactie in evenwicht: Y=? 6

21 Enzym/Signaal X -> Y Y -> X reactie in evenwicht: Y=? 6

22 Enzym/Signaal X -> Y Y -> X reactie in evenwicht: Y=? 6

23 Enzym/Signaal X -> Y Y -> X reactie in evenwicht: Y=? 6

24 Enzym/Signaal X -> Y Y -> X reactie in evenwicht: Y=? convex-concaaf 6

25 7

26 7

27 Y= 7

28 Y= convex-concaaf? 7

29 8

30 8

31 X 8

32 X Y 8

33 Enzym/Signaal X Y 8

34 9

35 9

36 10

37 10

38 10

39 X 10

40 X Y 10

41 X Y X 10

42 X Y X X 10

43 X Y Y X X 10

44 X Y Enzym/Signaal Y X X 10

45 cosinus en sinus 11

46 cosinus en sinus x (t) = x(t) x (t) = y(t) x(t) = cos t (1, 0) y(t) = sin t π 12

47 cosinus en sinus x(t) = cos t (1, 0) y(t) = sin t π 13

48 14

49 14

50 14

51 poolcoordinaten of complexe schrijfwijze 14

52 poolcoordinaten of complexe schrijfwijze ellipsen 14

53 poolcoordinaten of complexe schrijfwijze knoppendraaien (parameters) ellipsen 14

54 poolcoordinaten of complexe schrijfwijze knoppendraaien (parameters) ellipsen 14

55 Newton Mechanica: bewegingsvergelijkingen geven de versnellingen in termen van posities (en evt snelheden) beginposities beginsnelheden banen 15

56 16

57 acceleratie = versnelling 16

58 acceleratie a = v = versnelling 16

59 acceleratie = versnelling a = v = x 16

60 acceleratie = versnelling a = v = x 16

61 acceleratie = versnelling a = v = x 16

62 17

63 bewegingsvergelijking: 17

64 bewegingsvergelijking: 17

65 bewegingsvergelijking: complexe schrijfwijze: 17

66 bewegingsvergelijking: complexe schrijfwijze: 17

67 bewegingsvergelijking: complexe schrijfwijze: uitwerken (ketting/productregels, e-macht wegdelen): 17

68 bewegingsvergelijking: complexe schrijfwijze: uitwerken (ketting/productregels, e-macht wegdelen): 17

69 18

70 18

71 alles zonder i de rest gedeeld door i 18

72 alles zonder i de rest gedeeld door i 18

73 18

74 18

75 18

76 19

77 19

78 19

79 r r,r vlak r 19

80 r r,r vlak r gesloten banen? 19

81 r r,r vlak r gesloten banen? 19

82 r r,r vlak r gesloten banen? N>3: begrensde banen? 19

83 r r,r vlak r gesloten banen? N>3: begrensde banen? 19

84 r r,r vlak r gesloten banen? N>3: begrensde banen? 19

85 20

86 20

87 20

88 20

89 20

90 20

91 20

92 20

93 20

94 21

95 21

96 21

97 22

98 22

99 2-de orde, lineair, inhomogeen, exact oplosbaar 22

100 2-de orde, lineair, inhomogeen, exact oplosbaar 22

101 22

102 22

103 22

104 22

105 22

106 22

107 22

108 22

109 cosinus en sinus x (t) = x(t) lineaire slingervergelijking (2-de orde) 23

110 cosinus en sinus versnelling = min de uitwijking x (t) = x(t) lineaire slingervergelijking (2-de orde) 23

111 cosinus en sinus x (t) = x(t) lineaire slingervergelijking (2-de orde) 23

112 cosinus en sinus x (t) = y(t) x (t) = x(t) lineaire slingervergelijking (2-de orde) 23

113 cosinus en sinus x (t) = y(t) lineaire slingervergelijking (2-de orde) 23

114 cosinus en sinus x (t) = y(t) y (t) =x(t) lineaire slingervergelijking (2-de orde) 23

115 cosinus en sinus x (t) = y(t) y (t) =x(t) 23

116 cosinus en sinus x (t) = y(t) y (t) =x(t) fasevlak: eerste orde stelsel 23

117 cosinus en sinus x (t) = y(t) y (t) =x(t) fasevlak: eerste orde stelsel (1, 0) 23

118 cosinus en sinus x (t) = y(t) y (t) =x(t) fasevlak: eerste orde stelsel (1, 0) 23

119 cosinus en sinus x (t) = y(t) y (t) =x(t) fasevlak: eerste orde stelsel x(t) = cos t (1, 0) 23

120 cosinus en sinus x (t) = y(t) y (t) =x(t) fasevlak: eerste orde stelsel x(t) = cos t (1, 0) y(t) = sin t 23

121 cosinus en sinus x (t) = y(t) y (t) =x(t) fasevlak: eerste orde stelsel x(t) = cos t (1, 0) y(t) = sin t π 23

122 24

123 24

124 24

125 24

126 24

127 24

128 24

129 24

130 =0 24

131 =0 cirkels 24

132 25

133 begincondities X(t) en Y(t) : 25

134 begincondities X(t) en Y(t) : 25

135 begincondities X(t) en Y(t) : 25

136 X(t) en Y(t) allebei oplossingen begincondities X(t) en Y(t) : 25

137 X(t) en Y(t) allebei oplossingen begincondities X(t) en Y(t) : 25

138 X(t) en Y(t) allebei oplossingen begincondities X(t) en Y(t) : nu is 25

139 X(t) en Y(t) allebei oplossingen begincondities X(t) en Y(t) : nu is 25

140 X(t) en Y(t) allebei oplossingen begincondities X(t) en Y(t) : nu is oplossing met: 25

141 X(t) en Y(t) allebei oplossingen begincondities X(t) en Y(t) : nu is oplossing met: 25

142 X(t) en Y(t) allebei oplossingen begincondities X(t) en Y(t) : kies: nu is oplossing met: 25

143 X(t) en Y(t) allebei oplossingen begincondities X(t) en Y(t) : kies: nu is oplossing met: 25

144 X(t) en Y(t) allebei oplossingen begincondities X(t) en Y(t) : kies: nu is oplossing met: 25

145 X(t) en Y(t) allebei oplossingen begincondities X(t) en Y(t) : kies: nu is oplossing met: 25

146 X(t) en Y(t) allebei oplossingen begincondities X(t) en Y(t) : kies: nu is oplossing met: 25

147 X(t) en Y(t) allebei oplossingen begincondities X(t) en Y(t) : kies: nu is oplossing met: 25

148 X(t) en Y(t) allebei oplossingen begincondities X(t) en Y(t) : kies: nu is oplossing met: 25

149 X(t) en Y(t) allebei oplossingen begincondities X(t) en Y(t) : kies: nu is oplossing met: 25

150 X(t) en Y(t) allebei oplossingen begincondities X(t) en Y(t) : kies: nu is oplossing met: 25

151 X(t) en Y(t) allebei oplossingen begincondities X(t) en Y(t) : kies: nu is oplossing met: 25

152 X(t) en Y(t) allebei oplossingen begincondities X(t) en Y(t) : kies: nu is oplossing met: 25

153 26

154 Waarom? 26

155 Waarom? allebei oplossingen van 2-de orde d.v. in t dezelfde begincondities voor x en x 0 26

156 Waarom? allebei oplossingen van 2-de orde d.v. in t dezelfde begincondities voor x en x 0 26

157 Waarom? allebei oplossingen van 2-de orde d.v. in t dezelfde begincondities voor x en x 0 26

158 Waarom? allebei oplossingen van 2-de orde d.v. in t dezelfde begincondities voor x en x 0 lineaire d.v. 26

159 niet-lineaire dynamica 27

160 niet-lineaire dynamica Wat doen begrensde banen? 27

161 niet-lineaire dynamica Wat doen begrensde banen? Lorenz systeem niet-lineair onvoorspelbaar chaos 27

162 niet-lineaire dynamica Wat doen begrensde banen? Lorenz systeem niet-lineair onvoorspelbaar chaos 27

163 niet-lineaire dynamica Wat doen begrensde banen? Lorenz systeem niet-lineair onvoorspelbaar chaos geen t -as 27

164 Karl Weierstrass De Stelling van Bolzano-Weierstrass: iedere begrensde rij heeft een convergente deelrij 28

165 Bolzano-Weierstrass is waar voor begrensde rijen punten op een lijn, in het vlak, de ruimte,... 29

166 Bolzano-Weierstrass is waar voor begrensde rijen punten op een lijn, in het vlak, de ruimte,... bewijs gebaseerd op: in twee stukken snijden van een lijnstuk in vier stukken snijden van een vierkant in acht stukken snijden van een kubus in zestien stukken snijden van een 4-kubus 29

167 wat is vierdimensionaal? 30

168 wat is vierdimensionaal? 30

169 eindig-dimensionaal: begrensde banen hebben limietverzamelingen 31

170 eindig-dimensionaal: begrensde banen hebben limietverzamelingen (vanwege Bolzano-Weierstrass) 31

171 eindig-dimensionaal: begrensde banen hebben limietverzamelingen (vanwege Bolzano-Weierstrass) 31

172 eindig-dimensionale dynamische systemen bewegende punten (on)eindig-dimensionaal 32

173 eindig-dimensionale dynamische systemen bewegende punten (on)eindig-dimensionaal 32

174 eindig-dimensionale dynamische systemen bewegende punten (on)eindig-dimensionaal oneindig-dimensionaal dynamische systemen 32

175 eindig-dimensionale dynamische systemen bewegende punten (on)eindig-dimensionaal veranderende vormen oneindig-dimensionaal dynamische systemen 32

176 Bolzano-Weierstrass is NIET waar in oneindig-dimensionale ruimten 33

177 Bolzano-Weierstrass is NIET waar in oneindig-dimensionale ruimten Navier-Stokes vergelijkingen voor het snelheidsveld van een vloeistof 33

178 Bolzano-Weierstrass is NIET waar in oneindig-dimensionale ruimten Navier-Stokes vergelijkingen voor het snelheidsveld van een vloeistof 33

179 Navier-Stokes vergelijkingen plus randvoorwaarden beginsnelheidsveld snelheidsveld in toekomst 34

180 Navier-Stokes vergelijkingen plus randvoorwaarden beginsnelheidsveld snelheidsveld in toekomst????? 34

181 Navier-Stokes vergelijkingen plus randvoorwaarden beginsnelheidsveld snelheidsveld in toekomst????? $

182 karikatuur Navier-Stokes 35

183 karikatuur Navier-Stokes u (t) =u(t) 2 u(t) 35

184 karikatuur Navier-Stokes u (t) =u(t) 2 u(t) 35

185 kwalitatieve analyse 36

186 kwalitatieve analyse 36

187 kwalitatieve analyse 36

188 kwalitatieve analyse 36

189 kwalitatieve analyse 36

190 kwalitatieve analyse 36

191 kwalitatieve analyse 36

192 kwalitatieve analyse 36

193 kwalitatieve analyse 36

194 kwalitatieve analyse 36

195 wat is goedgesteldheid? beginpositie in faseruimte 37

196 wat is goedgesteldheid? beginpositie in faseruimte baan 37

197 wat is goedgesteldheid? beginpositie in faseruimte baan 37

198 wat is goedgesteldheid? beginpositie in faseruimte baan 37

199 wat is goedgesteldheid? beginpositie in faseruimte bewegingsvergelijking baan v = x = F (x) 37

200 wat is goedgesteldheid? beginpositie in faseruimte bewegingsvergelijking baan v = x = F (x) 37

201 wat is goedgesteldheid? beginpositie in faseruimte bewegingsvergelijking baan v = x = F (x) wat heb je eraan? 37

202 wat is goedgesteldheid? beginpositie in faseruimte bewegingsvergelijking baan v = x = F (x) wat heb je eraan? verrijking van de wiskunde zelf; maakt kwalitatieve analyse mogelijk 37

203 x (t) = x(t) x (t) = y(t) y (t) =x(t) 38

204 x (t) = x(t) x (t) = y(t) y (t) =x(t) cos en sin niet meer uit het plaatje 38

205 39

206 39

207 39

208 39

209 39

210 page 7 39

211 40

212 40

213 40

214 40

215 40

216 40

217 40

218 40

219 40

220 40

221 40

222 40

223 40

224 evenwicht 40

225 evenwicht evenwicht 40

226 evenwicht evenwicht evenwicht 40

227 evenwicht evenwicht evenwicht 40

228 evenwicht evenwicht evenwicht 40

229 evenwicht evenwicht evenwicht 40

230 evenwicht evenwicht evenwicht 40

231 evenwicht evenwicht evenwicht 40

232 evenwicht evenwicht evenwicht 40

233 evenwicht evenwicht evenwicht plus en min bijdragen 40

234 evenwicht evenwicht evenwicht stabiel plus en min bijdragen 40

235 evenwicht evenwicht evenwicht stabiel stabiel plus en min bijdragen 40

236 evenwicht evenwicht evenwicht stabiel stabiel stabiel plus en min bijdragen 40

237 evenwicht evenwicht evenwicht stabiel stabiel stabiel stabiel plus en min bijdragen 40

238 evenwicht evenwicht evenwicht stabiel stabiel stabiel stabiel plus en min bijdragen stabiel 40

239 evenwicht evenwicht evenwicht stabiel stabiel stabiel stabiel plus en min bijdragen stabiel 40

240 evenwicht evenwicht evenwicht stabiel stabiel stabiel stabiel plus en min bijdragen stabiel 40

241 evenwicht evenwicht evenwicht stabiel stabiel stabiel stabiel plus en min bijdragen stabiel 40

242 evenwicht evenwicht evenwicht stabiel stabiel stabiel stabiel (de-)phosphorylation plus en min bijdragen stabiel 40

243 evenwicht evenwicht evenwicht stabiel stabiel stabiel stabiel (de-)phosphorylation plus en min bijdragen stabiel 40

244 evenwicht evenwicht evenwicht stabiel stabiel stabiel stabiel (de-)phosphorylation plus en min bijdragen stabiel 40

245 evenwicht evenwicht evenwicht stabiel stabiel stabiel stabiel (de-)phosphorylation plus en min bijdragen stabiel 40

246 41

247 41

248 41

249 41

250 41

251 41

252 42

253 42

254 42

255 42

256 42

257 42

258 hangt van R af 42

259 hangt van R af 42

260 43

261 (de-)phosphorylation 43

262 (de-)phosphorylation 43

263 (de-)phosphorylation 43

264 (de-)phosphorylation 43

265 (de-)phosphorylation 43

266 (de-)phosphorylation 43

267 (de-)phosphorylation 43

268 (de-)phosphorylation quasi-steady: 43

269 (de-)phosphorylation quasi-steady: = 43

270 (de-)phosphorylation quasi-steady: = 43

271 (de-)phosphorylation quasi-steady: = 43

272 (de-)phosphorylation quasi-steady: = 43

273 (de-)phosphorylation quasi-steady: = scale 43

274 44

275 44

276 44

277 44

278 44

279 44

280 44

281 45

282 45

283 46

284 47

285 R E E E E R 47

286 R E E E E R 47

287 R E (R) P E E E E R 47

288 E R E E E (R) P k R 2 E R 47

289 S=0 E R E E E (R) P k R 2 E R 47

290 S=0 E R E E E (R) P k R 2 E R 47

291 S=0 E R E E E (R) P k R 2 E R 47

292 S=0 E R E E E (R) P k R 2 E R 47

293 maak S groter S=0 E R E E E (R) P k R 2 E R 47

294 maak S groter S=0 E R E E E (R) P k R 2 E R 47

295 wel of geen bewijs van goedgesteldheid? 48

296 wel of geen bewijs van goedgesteldheid? 48

297 wel of geen bewijs van goedgesteldheid? 48

298 49

299 49

300 49

301 49

302 50

303 50

304 wel of geen bewijs? 51

305 wel of geen bewijs? 51

306 wel of geen bewijs? Integreer de differentiaalvergelijking: 51

307 wel of geen bewijs? Integreer de differentiaalvergelijking: 51

308 wel of geen bewijs? Integreer de differentiaalvergelijking: 51

309 ??? 52

310 ??? 52

311 ??? 52

312 ??? 52

313 ? 53

314 ? 53

315 ? 53

316 ? 53

317 ? Multiplicatieve eigenschap? 53

318 benadering met differenties: 54

319 benadering met differenties: 54

320 benadering met differenties: 54

321 benadering met differenties: 54

322 55

323 55

324 55

325 55

326 56

327 56

328 56

329 56

330 57

331 Multiplicatieve eigenschap? 57

332 Freudenthal

333 Freudenthal 1973 Unter all den Argumenten für das Unterrichten einer von den Anwendungen isolierten Mathematik kann ich nur das eine verstehen das der Inkompetenz. 58

Rein: 25 jaar jubileum

Rein: 25 jaar jubileum Nobel lecture Rein: 25 jaar jubileum tekst breuken het hoe en het wat Realistisch breukenonderwijs Leen Streefland Proefschrift 7-4-88 Over breuken Het hoe en het wat Het Land van Samen Werken aan het

Nadere informatie

f : z z 2 + c. x n = 1 2 z n dan krijgen we z n+1 = z 2 n + a 2 a2 4 De parameter c correspondeert dus met a middels c = a 2 a2 4

f : z z 2 + c. x n = 1 2 z n dan krijgen we z n+1 = z 2 n + a 2 a2 4 De parameter c correspondeert dus met a middels c = a 2 a2 4 Juliaverzamelingen en de Mandelbrotverzameling In de eerste twee colleges hebben we gezien hoe het itereren van een eenvoudige afbeelding tot ingewikkelde verschijnselen leidt. Nu gaan we dit soort afbeeldingen

Nadere informatie

Hoofdstuk 9: Niet-lineaire differentiaalvergelijkingen en stabiliteit

Hoofdstuk 9: Niet-lineaire differentiaalvergelijkingen en stabiliteit Hoofdstuk 9: Niet-lineaire differentiaalvergelijkingen en stabiliteit Hoewel we reeds vele methoden gezien hebben om allerlei typen differentiaalvergelijkingen op te lossen, zijn er toch nog veel differentiaalvergelijkingen

Nadere informatie

Examen VWO. Wiskunde B1,2 (nieuwe stijl)

Examen VWO. Wiskunde B1,2 (nieuwe stijl) Wiskunde B, (nieuwe stijl) Examen VWO Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Tijdvak Vrijdag 4 mei 3.30 6.30 uur 0 0 Voor dit examen zijn maximaal 86 punten te behalen; het examen bestaat uit 8 vragen.

Nadere informatie

Eindexamen wiskunde B1-2 vwo 2002-I

Eindexamen wiskunde B1-2 vwo 2002-I Uit de kust Een kustlijn bestaat uit drie rechte stukken AB, BC en CD, die hoeken van 90 met elkaar maken. De lengte van elk recht stuk is 4 kilometer. Zie figuur. In de figuur zijn twee stippellijnen

Nadere informatie

De wortel uit min één, Cardano, Kepler en Newton

De wortel uit min één, Cardano, Kepler en Newton De wortel uit min één, Cardano, Kepler en Newton Van de middelbare school kent iedereen wel de a, b, c-formule (hier en daar ook wel het kanon genoemd) voor de oplossingen van de vierkantsvergelijking

Nadere informatie

x(t + T ) = x(t) Voorbeeld 1. Beschouw het niet-lineaire autonome stelsel . (1) y x + y y(x 2 + y 2 )

x(t + T ) = x(t) Voorbeeld 1. Beschouw het niet-lineaire autonome stelsel . (1) y x + y y(x 2 + y 2 ) 97 Periodieke oplossingen en limit ccles We beschouwen weer autonome stelsels van de vorm x (t) = f(x(t)), waarbij het rechterlid dus niet expliciet van t afhangt We gaan onderzoeken wanneer er periodieke

Nadere informatie

differentiaalvergelijkingen. oscillaties en planeetbanen

differentiaalvergelijkingen. oscillaties en planeetbanen 1 270 NAW 5/8 nr. 4 december 2007 Differentiaalvergelijkingen, oscillaties en planeetbanen Joost Hulshof Joost Hulshof Vrije Universiteit Amsterdam Faculteit der Exacte Wetenschappen, afdeling Wiskunde

Nadere informatie

Hoofdstuk 7: Stelsels eerste orde lineaire differentiaalvergelijkingen

Hoofdstuk 7: Stelsels eerste orde lineaire differentiaalvergelijkingen Hoofdstuk 7: Stelsels eerste orde lineaire differentiaalvergelijkingen Bij het vak Lineaire Algebra hebben we reeds kennis gemaakt met stelsels eerste orde lineaire differentiaalvergelijkingen We hebben

Nadere informatie

TW2040: Complexe Functietheorie

TW2040: Complexe Functietheorie TW2040: Complexe Functietheorie week 4.1, donderdag K. P. Hart Faculteit EWI TU Delft Delft, 21 april, 2016 K. P. Hart TW2040: Complexe Functietheorie 1 / 32 Outline 1 K. P. Hart TW2040: Complexe Functietheorie

Nadere informatie

Z.O.Z. Radboud Universiteit Nijmegen Tentamen Analyse 1 WP001B 16 juni 2016, 12:30 15:30 (16:30)

Z.O.Z. Radboud Universiteit Nijmegen Tentamen Analyse 1 WP001B 16 juni 2016, 12:30 15:30 (16:30) Radboud Universiteit Nijmegen Tentamen Analyse 1 WP001B 16 juni 016, 1:30 15:30 (16:30) Het gebruik van een rekenmachine, telefoon of tablet is niet toegestaan. U mag geen gebruik maken van aantekeningen

Nadere informatie

7. Hamiltoniaanse systemen

7. Hamiltoniaanse systemen 7. Hamiltoniaanse systemen In de moleculaire dynamica, maar ook in andere gebieden zoals de hemelmechanica of klassieke mechanica, worden oplossingen gezocht van het Hamiltoniaanse systeem van differentiaalvergelijkingen

Nadere informatie

7 jaar geleden. enige indrukken van mijn eerste kennismaking met (voortgezet) realistisch rekenen

7 jaar geleden. enige indrukken van mijn eerste kennismaking met (voortgezet) realistisch rekenen Naar de knoppen 7 jaar geleden enige indrukken van mijn eerste kennismaking met (voortgezet) realistisch rekenen Bedoeld voor Wiskunde D en NLT Commissie Siersma-Kollenveld-Drijvers-Van Streun-... realistisch?

Nadere informatie

Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Tijdvak 2 Woensdag 20 juni uur

Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Tijdvak 2 Woensdag 20 juni uur Wiskunde B Profi (oude stijl) Eamen VW Voorbereidend Wetenschappelijk nderwijs Tijdvak 2 Woensdag 20 juni 3.30 6.30 uur 20 0 Voor dit eamen zijn maimaal 78 punten te behalen; het eamen bestaat uit 4 vragen.

Nadere informatie

Technische Universiteit Delft Tentamen Calculus TI1106M - Uitwerkingen. 2. Geef berekeningen en beargumenteer je antwoorden.

Technische Universiteit Delft Tentamen Calculus TI1106M - Uitwerkingen. 2. Geef berekeningen en beargumenteer je antwoorden. Technische Universiteit elft Tentamen Calculus TI06M - Uitwerkingen Opmerkingen:. Het gebruik van de rekenmachine is NIET toegestaan.. Geef berekeningen en beargumenteer je antwoorden. 3. Bij iedere vraag

Nadere informatie

College 2: Chaos. Wat we vandaag gaan doen:

College 2: Chaos. Wat we vandaag gaan doen: College 2: Chaos Wat we vandaag gaan doen: 1) Wat is chaos niet: de enkele slinger 2) Een stapje verder: de dubbele slinger 3) Chaos in een wiskundig model: de logistische afbeelding 4) Chaos precies gemaakt:

Nadere informatie

Introductie. Wiskunde in actie : Bungeejumpen met een rugzak!

Introductie. Wiskunde in actie : Bungeejumpen met een rugzak! Introductie Wiskunde in actie : Bungeejumpen met een rugzak! Kees Lemmens, Email: C.W.J.Lemmens@Ewi.TUDelft.nl, Faculty of Electrotechnical Engineering, Mathematics and Computer Science, Delft University

Nadere informatie

TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica. Uitwerking van het tentamen Inleiding Signalen (2Y490) op 15 augustus 2003

TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica. Uitwerking van het tentamen Inleiding Signalen (2Y490) op 15 augustus 2003 TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica Uitwerking van het tentamen Inleiding Signalen (Y49) op 5 augustus 3 VGF: Bij de vraagstukken zullen ook Veel Gemaakte Fouten (VGF) worden

Nadere informatie

Snelle glijbanen. Masterclass VWO-leerlingen juni Emiel van Elderen en Joost de Groot NWD Faculteit EWI, Toegepaste Wiskunde

Snelle glijbanen. Masterclass VWO-leerlingen juni Emiel van Elderen en Joost de Groot NWD Faculteit EWI, Toegepaste Wiskunde Masterclass VWO-leerlingen juni 2008 Snelle glijbanen Emiel van Elderen en Joost de Groot NWD 2009 1 Technische Universiteit Delft Probleemstelling Gegeven: een punt A(0,a) en een punt B(b, 0) met a 0.

Nadere informatie

Determinisme, chaos en toeval

Determinisme, chaos en toeval H&B p.1/23 Determinisme, chaos en toeval Henk Broer Johann Bernoulli Instituut voor Wiskunde en Informatica Rijksuniversiteit Groningen H&B p.2/23 Synopsis i. Stabiliteit van het zonnestelsel ii. Chaos

Nadere informatie

Wiskunde voor relativiteitstheorie

Wiskunde voor relativiteitstheorie Wiskunde voor relativiteitstheorie HOVO Utrecht Les 1: Goniometrie en vectoren Dr. Harm van der Lek vdlek@vdlek.nl Natuurkunde hobbyist Overzicht colleges 1. College 1 1. Goniometrie 2. Vectoren 2. College

Nadere informatie

5 Lineaire differentiaalvergelijkingen

5 Lineaire differentiaalvergelijkingen 5 Lineaire differentiaalvergelijkingen In veel toepassingen in de techniek en de exacte wetenschappen wordt gewerkt met differentiaalvergelijkingen om continue processen te modelleren. Het gaat dan meestal

Nadere informatie

10.0 Voorkennis. cos( ) = -cos( ) = -½ 3. [cos is x-coördinaat] sin( ) = -sin( ) = -½ 3. [sin is y-coördinaat] Willem-Jan van der Zanden

10.0 Voorkennis. cos( ) = -cos( ) = -½ 3. [cos is x-coördinaat] sin( ) = -sin( ) = -½ 3. [sin is y-coördinaat] Willem-Jan van der Zanden 10.0 Voorkennis 5 1 6 6 cos( ) = -cos( ) = -½ 3 [cos is x-coördinaat] 5 1 3 3 sin( ) = -sin( ) = -½ 3 [sin is y-coördinaat] 1 Voorbeeld 1: Getekend is de lijn k: y = ½x 1. De richtingshoek α van de lijn

Nadere informatie

Wiskunde voor relativiteitstheorie

Wiskunde voor relativiteitstheorie Wiskunde voor relativiteitstheorie Utrecht Les : Goniometrie en vectoren Dr. Harm van der Lek vdlek@vdlek.nl Natuurkunde hobbyist verzicht colleges. College. Goniometrie 2. Vectoren 2. College 2. Matrixen

Nadere informatie

1 VRIJE TRILLINGEN 1.0 INLEIDING 1.1 HARMONISCHE OSCILLATOREN. 1.1.1 het massa-veersysteem. Hoofdstuk 1 - Vrije trillingen

1 VRIJE TRILLINGEN 1.0 INLEIDING 1.1 HARMONISCHE OSCILLATOREN. 1.1.1 het massa-veersysteem. Hoofdstuk 1 - Vrije trillingen 1 VRIJE TRILLINGEN 1.0 INLEIDING Veel fysische systemen, van groot tot klein, mechanisch en elektrisch, kunnen trillingen uitvoeren. Daarom is in de natuurkunde het bestuderen van trillingen van groot

Nadere informatie

Examen VWO. wiskunde B1,2

Examen VWO. wiskunde B1,2 wiskunde B1,2 Examen VWO Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Tijdvak 2 Woensdag 22 juni 13.30 16.30 uur 20 05 Voor dit examen zijn maximaal 88 punten te behalen; het examen bestaat uit 19 vragen.

Nadere informatie

Complexe eigenwaarden

Complexe eigenwaarden Complexe eigenwaarden Tot nu toe hebben we alleen reële getallen toegelaten als eigenwaarden van een matrix Het is echter vrij eenvoudig om de definitie uit te breiden tot de complexe getallen Een consequentie

Nadere informatie

Eindexamen vwo wiskunde B pilot 2014-I

Eindexamen vwo wiskunde B pilot 2014-I Eindeamen vwo wiskunde B pilot 04-I Formules Goniometrie sin( tu) sintcosu costsinu sin( tu) sintcosu costsinu cos( tu) costcosusintsinu cos( tu) costcosusintsinu sin( t) sintcost cos( t) cos tsin t cos

Nadere informatie

Kepler s Derde Wet en de Stabiliteit van het Zonnestelsel

Kepler s Derde Wet en de Stabiliteit van het Zonnestelsel Kepler III p.1 Kepler s Derde Wet en de Stabiliteit van het Zonnestelsel Henk Broer Instituut voor Wiskunde en Informatica Rijksuniversiteit Groningen De Principia Philosophiæ Naturalis Principia Mathematica

Nadere informatie

Bestaat er dan toch een wortel uit 1?

Bestaat er dan toch een wortel uit 1? Bestaat er dan toch een wortel uit 1? Complexe getallen en complexe functies Jan van de Craats Universiteit van Amsterdam, Open Universiteit CWI Vacantiecursus 2007 Wat zijn complexe getallen? Wat zijn

Nadere informatie

5.8. De Bessel differentiaalvergelijking. Een differentiaalvergelijking van de vorm

5.8. De Bessel differentiaalvergelijking. Een differentiaalvergelijking van de vorm 5.8. De Bessel differentiaalvergelijking. Een differentiaalvergelijking van de vorm x y + xy + (x ν )y = met ν R (1) heet een Bessel (differentiaal)vergelijking. De waarde van ν noemt men ook wel de orde

Nadere informatie

De Dekpuntstelling van Brouwer

De Dekpuntstelling van Brouwer De Dekpuntstelling van Brouwer Non impeditus ab ulla scientia K. P. Hart Faculteit EWI TU Delft Twente, 19 oktober 2009: 18:00 20:00 Outline 1 2 3 4 De formulering Dekpuntstelling van Brouwer Zij n een

Nadere informatie

18.I.2010 Wiskundige Analyse I, theorie (= 60% van de punten)

18.I.2010 Wiskundige Analyse I, theorie (= 60% van de punten) 8.I.00 Wiskundige Analyse I, theorie 60% van de punten) Beantwoord elk van de vragen I,II,III en IV op één van de dubbele geruite bladen. Schrijf op elk van die dubbele geruite bladen, bovenaan de eerste

Nadere informatie

10.0 Voorkennis. y = -4x + 8 is de vergelijking van een lijn. Hier wordt y uitgedrukt in x.

10.0 Voorkennis. y = -4x + 8 is de vergelijking van een lijn. Hier wordt y uitgedrukt in x. 10.0 Voorkennis y = -4x + 8 is de vergelijking van een lijn. Hier wordt y uitgedrukt in x. Algemeen: Van de lijn y = ax + b is de richtingscoëfficiënt a en het snijpunt met de y-as (0, b) y = -4x + 8 kan

Nadere informatie

1E HUISWERKOPDRACHT CONTINUE WISKUNDE

1E HUISWERKOPDRACHT CONTINUE WISKUNDE E HUISWERKOPDRACHT CONTINUE WISKUNDE Uiterste inleverdatum dinsdag oktober, voor het begin van het college N.B. Je moet de hele uitwerking opschrijven en niet alleen het antwoord geven. Je moet het huiswerk

Nadere informatie

Differentiaalvergelijkingen Technische Universiteit Delft

Differentiaalvergelijkingen Technische Universiteit Delft Differentiaalvergelijkingen Technische Universiteit Delft Roelof Koekoek wi2030wbmt Roelof Koekoek (TU Delft Differentiaalvergelijkingen wi2030wbmt 1 / 14 Niet-lineaire diff. vgl. en stabiliteit Niet-lineaire

Nadere informatie

TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica. Uitwerking Tentamen Calculus, 2DM10, maandag 22 januari 2007

TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica. Uitwerking Tentamen Calculus, 2DM10, maandag 22 januari 2007 TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Wiskunde en Informatica Uitwerking Tentamen Calculus, DM, maandag januari 7. (a) Gevraagd is het polynoom f() + f () (x ) + f (x ). Een eenvoudige rekenpartij

Nadere informatie

Antwoorden. 1. Rekenen met complexe getallen

Antwoorden. 1. Rekenen met complexe getallen 1. Rekenen met complexe getallen 1.1 a. 9 b. 9 c. 16 d. i e. 1 1. a. 1 b. 3 c. 1 d. 4 3 e. 3 4 1.3 a. 3 i b. 3 i c. i d. 5 i e. 15 i 1.4 a. 33 i b. 7 i c. 4 3 i d. 3 5 i e. 5 3 i 1.5 a. 1 ± i b. ± i c.

Nadere informatie

Eindexamen wiskunde B1-2 vwo 2001-II

Eindexamen wiskunde B1-2 vwo 2001-II Koordentrapezium In figuur is koordenvierhoek ABCD getekend. AB is evenwijdig aan DC; ABCD is dus een trapezium. De figuur is ook op de bijlage getekend. figuur C D B A 5p Bewijs de volgende stelling:

Nadere informatie

Stelsels lineaire differentiaalvergelijkingen (homogeen)

Stelsels lineaire differentiaalvergelijkingen (homogeen) Stelsels lineaire differentiaalvergelijkingen (homogeen) Voorbeeld Voorbeeld ( 7., Opgave 22) Op t = 0 bevatten de vaten respectievelijk 25 en 5 oz (ounces) zout. 3 september 206 Onderzoeken we hoeveel

Nadere informatie

Eindexamen wiskunde B1-2 vwo 2002-I

Eindexamen wiskunde B1-2 vwo 2002-I Eindexamen wiskunde B- vwo -I 4 Antwoordmodel Uit de kust De isoafstandslijn bestaat uit drie lijnstukken en een cirkelboog De lijnstukken hebben lengte 4 x, 4 x en 4 De lengte van de cirkelboog is 4 πx

Nadere informatie

Radboud Universiteit Nijmegen Tentamen Analyse 1 WP001B 26 augustus 2010, , Examenzaal

Radboud Universiteit Nijmegen Tentamen Analyse 1 WP001B 26 augustus 2010, , Examenzaal Radboud Universiteit Nijmegen Tentamen Analyse 1 WP001B 26 augustus 2010, 14.00 17.00, Examenzaal Het gebruik van een rekenmachine en/of telefoon is niet toegestaan. U mag geen gebruik maken van het boek

Nadere informatie

Eindexamen wiskunde b 1-2 VWO I

Eindexamen wiskunde b 1-2 VWO I Eindexamen wiskunde b -2 VWO 200 - I Boottocht In een cirkelvormig meer liggen twee eilandjes, M en. We beschouwen de eilandjes als punten. M ligt precies in het midden van het meer. Zie figuur. figuur

Nadere informatie

Klassieke Mechanica a (Tentamen 11 mei 2012) Uitwerkingen

Klassieke Mechanica a (Tentamen 11 mei 2012) Uitwerkingen Klassieke Mechanica a (Tentamen mei ) Uitwerkingen Opgave. (Beweging in een conservatief krachtenveld) a. Een kracht is conservatief als r F =. Dit blijkt na invullen: (r F) x = @F z =@y @F y =@z = =,

Nadere informatie

Kepler s Derde Wet en de Stabiliteit van het Zonnestelsel

Kepler s Derde Wet en de Stabiliteit van het Zonnestelsel Kepler III p.1 Kepler s Derde Wet en de Stabiliteit van het Zonnestelsel Henk Broer Instituut voor Wiskunde en Informatica Rijksuniversiteit Groningen De Principia Philosophiæ Naturalis Principia Mathematica

Nadere informatie

Inleiding Wiskundige Systeemtheorie

Inleiding Wiskundige Systeemtheorie Inleiding Wiskundige Systeemtheorie 156056 Docent : Anton Stoorvogel E-mail: A.A.Stoorvogel@utwente.nl 1/32 Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica EWI Definitie Een ingang-uitgang systeem H heet een

Nadere informatie

Maak je nou de hele dag sommen? Of verzin je sommen, die je daarna weer aan anderen geeft om te maken? Vragen die je als wiskundige nogal eens krijgt. Op school maakte je bij wiskunde immers de ene som

Nadere informatie

UNIVERSITEIT TWENTE Faculteit Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica

UNIVERSITEIT TWENTE Faculteit Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica UNIVERSITEIT TWENTE Faculteit Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica Uitwerking tentamen Functies van één veranderlijke (5260) op donderdag 2 oktober 200, 3.45 6.45 uur. De uitwerkingen van de opgaven

Nadere informatie

WISB134 Modellen & Simulatie. Lecture 11 - Dynamica van lineaire differentiaalvergelijkingen in twee dimensies

WISB134 Modellen & Simulatie. Lecture 11 - Dynamica van lineaire differentiaalvergelijkingen in twee dimensies WISB134 Modellen & Simulatie Lecture 11 - Dynamica van lineaire differentiaalvergelijkingen in twee dimensies Overzicht van ModSim Meeste aandacht (t/m 1 apr.) Basisbegrippen dynamische modellen Definities

Nadere informatie

Opdracht 3: Baanintegratie: Planeet in een dubbelstersysteem

Opdracht 3: Baanintegratie: Planeet in een dubbelstersysteem PLANETENSTELSELS - WERKCOLLEGE 3 EN 4 Opdracht 3: Baanintegratie: Planeet in een dubbelstersysteem In de vorige werkcolleges heb je je pythonkennis opgefrist. Je hebt een aantal fysische constanten ingelezen,

Nadere informatie

Examen VWO. Wiskunde B1,2 (nieuwe stijl)

Examen VWO. Wiskunde B1,2 (nieuwe stijl) Wiskunde B,2 (nieuwe stijl) Examen VWO Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Tijdvak Woensdag 6 mei 3.30 6.30 uur 20 0 Voor dit examen zijn maximaal 9 punten te behalen; het examen bestaat uit 8 vragen.

Nadere informatie

Achter het correctievoorschrift is een aanvulling op het correctievoorschrift opgenomen.

Achter het correctievoorschrift is een aanvulling op het correctievoorschrift opgenomen. Eamen VW 04 tijdvak dinsdag 0 mei 3.30-6.30 uur wiskunde B (pilot) chter het correctievoorschrift is een aanvulling op het correctievoorschrift opgenomen. Dit eamen bestaat uit 8 vragen. Voor dit eamen

Nadere informatie

Examen G0O17D Wiskunde II (6sp) maandag 10 juni 2013, 8:30-12:30 uur

Examen G0O17D Wiskunde II (6sp) maandag 10 juni 2013, 8:30-12:30 uur Examen GO7D Wiskunde II (6sp maandag juni 3, 8:3-:3 uur Bachelor Biochemie & Biotechnologie Bachelor hemie, Bachelor Geologie Schakelprogramma Master Biochemie & Biotechnologie en Schakelprogramma Master

Nadere informatie

Uitwerkingen Tentamen Gewone Differentiaalvergelijkingen

Uitwerkingen Tentamen Gewone Differentiaalvergelijkingen Uitwerkingen Tentamen Gewone Differentiaalvergelijkingen Maandag 4 januari 216, 1: - 13: uur 1. Beschouw voor t > de inhomogene singuliere tweede orde vergelijking, t 2 ẍ + 4tẋ + 2x = f(t, (1 waarin f

Nadere informatie

Veranderingen. π 2. als oneindige som van de omgekeerde kwadraten

Veranderingen. π 2. als oneindige som van de omgekeerde kwadraten 18 NAW 5/7 nr. 1 maart 2006 Veranderingen Joost Hulshof Joost Hulshof Divisie Wiskunde en informatica Faculteit der Exacte Wetenschappen, Vrije Universiteit De boelelaan 1081a, 1081 HV Amsterdam jhulshof@few.vu.nl

Nadere informatie

TW2040: Complexe Functietheorie

TW2040: Complexe Functietheorie TW2040: Complexe Functietheorie week 4.6, maandag K. P. Hart Faculteit EWI TU Delft Delft, 30 mei, 2016 K. P. Hart TW2040: Complexe Functietheorie 1 / 33 Outline 1 2 Algemeenheden Gedrag op de rand Machtreeksen

Nadere informatie

De Laplace-transformatie

De Laplace-transformatie De Laplace-transformatie De Laplace-transformatie is een instrument dat functies omzet in andere functies. Deze omzetting, de transformatie, heeft nette wiskundige eigenschappen. Zowel in de kansrekening

Nadere informatie

Examen G0O17E Wiskunde II (3sp) maandag 10 juni 2013, 8:30-11:30 uur. Bachelor Geografie en Bachelor Informatica

Examen G0O17E Wiskunde II (3sp) maandag 10 juni 2013, 8:30-11:30 uur. Bachelor Geografie en Bachelor Informatica Examen GO7E Wiskunde II (3sp maandag juni 3, 8:3-:3 uur Bachelor Geografie en Bachelor Informatica Auditorium De Molen: A D Auditorium MTM3: E-Se Auditorium MTM39: Sh-Z Naam: Studierichting: Naam assistent:

Nadere informatie

168 HOOFDSTUK 5. REEKSONTWIKKELINGEN

168 HOOFDSTUK 5. REEKSONTWIKKELINGEN 168 HOOFDSTUK 5. REEKSONTWIKKELINGEN 5.7 Vraagstukken Vraagstuk 5.7.1 Beschouw de differentiaalvergelijking d2 y d 2 = 2 y. (i) Schrijf y = a k k. Geef een recurrente betrekking voor de coëfficienten a

Nadere informatie

ICT en DEMATHEMATISERING?

ICT en DEMATHEMATISERING? ICT en DEMATHEMATISERING? Lerarendag Wiskunde RuG 19 december 2006 Henk Broer Wiskunde & Informatica Rijksuniversiteit Groningen Email: broer@math.rug.nl URL: http:\\math.rug.nl\~broer 1 Outline - Wiskunde

Nadere informatie

) translatie over naar rechts

) translatie over naar rechts Hoofdstuk opmerkingen/adviezen Leer deze grafieken precies! Zorg dat je de volgende formules ziet in de grafieken: Periode sinus, cosinus en tangens: resp,, sin( ) sin( ) cos( ) cos( ) cos( ) c a k a k

Nadere informatie

Mathematical Modelling

Mathematical Modelling 1 / 94 Mathematical Modelling Ruud van Damme Creation date: 15-09-09 2 / 94 Overzicht 1 Herhaling 2 Deels oud, deels nieuw integreren 3 Lijnintegralen 3 / 94 Waarschuwing vooraf! Dit college heeft een

Nadere informatie

wiskunde B vwo 2015-II

wiskunde B vwo 2015-II Formules Vlakke meetkunde Verwijzingen naar definities en stellingen die bij een bewijs mogen worden gebruikt zonder nadere toelichting. Hoeken, lijnen en afstanden: gestrekte hoek, rechte hoek, overstaande

Nadere informatie

Advanced Creative Enigneering Skills

Advanced Creative Enigneering Skills Enigneering Skills Kinetica November 2015 Theaterschool OTT-2 1 Kinematica Kijkt naar de geometrische aspecten en niet naar de feitelijke krachten op het systeem Kinetica Beschouwt de krachten Bewegingsvergelijkingen

Nadere informatie

maplev 2010/9/8 17:01 page 349 #351

maplev 2010/9/8 17:01 page 349 #351 maplev 00/9/8 7:0 page 49 5 Module Stabiliteit van evenwichten Onderwerp Voorkennis Expressies Bibliotheken Zie ook Stabiliteit van evenwichten van gewone differentiaalvergelijkingen. Gewone differentiaalvergelijkingen

Nadere informatie

ICT in de lessen wiskunde van de 3de graad: een overzicht

ICT in de lessen wiskunde van de 3de graad: een overzicht ICT in de lessen wiskunde van de 3de graad: een overzicht Dr Didier Deses KA Koekelberg - VUB wiskak@yahoo.com Inleiding Wat omvat ICT in de wiskunde? Rekenmachine Wetenschappelijk Grafisch Symbolisch

Nadere informatie

Mathematical Modelling

Mathematical Modelling 1 / 95 Mathematical Modelling Ruud van Damme Creation date: 21-08-08 Last adapt: 30-08-09 2 / 95 Overzicht 1 Inleiding 2 Complexe getallen: rekenen 3 Complexe getallen: iets meer dan rekenen alleen 3 /

Nadere informatie

TRILLINGEN EN GOLVEN HANDOUT FOURIER

TRILLINGEN EN GOLVEN HANDOUT FOURIER TRILLINGEN EN GOLVEN HANDOUT FOURIER Cursusjaar 2009 / 2010 2 Inhoudsopgave 1 FOURIERANALYSE 5 1.1 INLEIDING............................... 5 1.2 FOURIERREEKSEN.......................... 5 1.3 CONSEQUENTIES

Nadere informatie

wiskunde B vwo 2017-II

wiskunde B vwo 2017-II Formules Vlakke meetkunde Verwijzingen naar definities en stellingen die bij een bewijs mogen worden gebruikt zonder nadere toelichting. Hoeken, lijnen en afstanden: gestrekte hoek, rechte hoek, overstaande

Nadere informatie

Kepler s Derde Wet en de Stabiliteit van het Zonnestelsel

Kepler s Derde Wet en de Stabiliteit van het Zonnestelsel Kepler s Derde Wet en de Stabiliteit van het Zonnestelsel Henk Broer Johann Bernoulli Instituut voor Wiskunde en Informatica Rijksuniversiteit Groningen Summary i. Stability of solar system ii. Chaos versus

Nadere informatie

Vandaag. Uur 1: Differentiaalvergelijkingen Uur 2: Modellen

Vandaag. Uur 1: Differentiaalvergelijkingen Uur 2: Modellen Vandaag Uur 1: Differentiaalvergelijkingen Uur 2: Modellen Diferentiaalvergelijkingen Wiskundige beschrijving van dynamische processen Vergelijking voor y(t): grootheid die in de tijd varieert Voorbeelden:

Nadere informatie

16.0 Voorkennis. Voorbeeld 1: Los op in 2x + 3i = 5x + 6i -3x = 3i x = -i

16.0 Voorkennis. Voorbeeld 1: Los op in 2x + 3i = 5x + 6i -3x = 3i x = -i 16.0 Voorkennis Voorbeeld 1: Los op in 2x + 3i = 5x + 6i -3x = 3i x = -i Voorbeeld 2: Los op in 4x 2 + 12x + 15 = 0 4x 2 + 12x + 9 + 6 = 0 (2x + 3) 2 + 6 = 0 (2x + 3) 2 = -6 (2x + 3) 2 = 6i 2 2x + 3 =

Nadere informatie

Technische Universiteit Delft Uitwerking Tentamen Analyse 3, WI 2601 Maandag 11 januari 2010, 9.00-12.00

Technische Universiteit Delft Uitwerking Tentamen Analyse 3, WI 2601 Maandag 11 januari 2010, 9.00-12.00 Technische Universiteit Delft Uitwerking Tentamen Analyse 3, WI 6 Maandag januari, 9- Faculteit EWI Dit tentamen bestaat uit 6 opgaven Alle antwoorden dienen beargumenteerd te worden Normering: punten

Nadere informatie

Studiehandleiding Basiswiskunde cursus

Studiehandleiding Basiswiskunde cursus Studiehandleiding Basiswiskunde cursus 2008 2009 Materiaal Bij dit college heb je nodig: Het boek Basisboek wiskunde van Jan van de Craats en Rob Bosch Isbn: 90 430 1156 8 De syllabus Aanvulling basiscursus

Nadere informatie

Aanvullingen van de Wiskunde

Aanvullingen van de Wiskunde 1ste semester 23 januari 2007 Aanvullingen van de Wiskunde 1. Gegeven zijn twee normen 1 en 2 op een vectorruimte V. Wanneer zegt men dat de 1 fijner is dan 2? Wat is dan het verband tussen convergentie

Nadere informatie

Opgave 3 - Uitwerking

Opgave 3 - Uitwerking Mathrace 2014 Opgave 3 - Uitwerking Teken de rode hulplijntjes, en noem de lengte van dit lijntje y. Noem verder de lengte van een zijde van de gelijkzijdige driehoek x. Door de hoek van 45 graden in de

Nadere informatie

x 1 (t) = ve rt = (a + ib) e (λ+iµ)t = (a + ib) e λt (cos µt + i sin µt) x 2 (t) = ve rt = e λt (a cos µt b sin µt) ie λt (a sin µt + b cos µt).

x 1 (t) = ve rt = (a + ib) e (λ+iµ)t = (a + ib) e λt (cos µt + i sin µt) x 2 (t) = ve rt = e λt (a cos µt b sin µt) ie λt (a sin µt + b cos µt). 76 Complexe eigenwaarden Ook dit hebben we reeds gezien bij Lineaire Algebra Zie: Lay, 57 Als xt ve rt een oplossing is van de homogene differentiaalvergelijking x t Axt, dan moet r een eigenwaarde van

Nadere informatie

Examen VWO. Wiskunde B1,2 (nieuwe stijl)

Examen VWO. Wiskunde B1,2 (nieuwe stijl) Wiskunde B,2 (nieuwe stijl) Eamen VWO Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Tijdvak 2 Woensdag 20 juni 330 630 uur 20 0 Voor dit eamen zijn maimaal 80 punten te behalen; het eamen bestaat uit 5 vragen

Nadere informatie

14.0 Voorkennis. sin sin sin. Sinusregel: In elke ABC geldt de sinusregel:

14.0 Voorkennis. sin sin sin. Sinusregel: In elke ABC geldt de sinusregel: 14.0 Voorkennis Sinusregel: In elke ABC geldt de sinusregel: a b c sin sin sin Voorbeeld 1: Gegeven is ΔABC met c = 1, α = 54 en β = 6 Bereken a in twee decimalen nauwkeurig. a c sin sin a 1 sin54 sin64

Nadere informatie

8.1 Rekenen met complexe getallen [1]

8.1 Rekenen met complexe getallen [1] 8.1 Rekenen met complexe getallen [1] Natuurlijke getallen: Dit zijn alle positieve gehele getallen en nul. 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6,... Het symbool voor de natuurlijke getallen is Gehele getallen: Dit zijn

Nadere informatie

Analyse met infinitesimalen

Analyse met infinitesimalen Analyse met infinitesimalen Hans Vernaeve Universiteit Gent (Hans Vernaeve) 1 / 15 Infinitesimalen in de 17de en 18de eeuw Infinitesimalen = oneindig kleine getallen. Fysisch hulpmiddel om eigenschappen

Nadere informatie

Stelsels differentiaalvergelijkingen

Stelsels differentiaalvergelijkingen Stelsels differentiaalvergelijkingen Stelsels homogene differentiaalvergelijkingen We bekijken in deze paragraaf stelsels homogene differentiaalvergelijkingen: x (t x (t x (t x (t x n(t A Voorbeeld x +

Nadere informatie

Wiskundige Technieken 1 Uitwerkingen Tentamen 3 november 2014

Wiskundige Technieken 1 Uitwerkingen Tentamen 3 november 2014 Wiskundige Technieken Uitwerkingen Tentamen 3 november 0 Normering voor pt vragen andere vragen naar rato): pt 3pt pt pt 0pt goed begrepen én goed uitgevoerd, eventueel met enkele onbelangrijke rekenfoutjes

Nadere informatie

Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Tijdvak 1 Woensdag 16 mei uur

Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Tijdvak 1 Woensdag 16 mei uur Wiskunde B Profi (oude stijl) Eamen VWO Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Tijdvak Woensdag 6 mei 3.30 6.30 uur 20 0 Voor dit eamen zijn maimaal 9 punten te behalen; het eamen bestaat uit 7 vragen.

Nadere informatie

Het oplossen van goniometrische vergelijkingen een alternatieve handleiding voor HAVO wiskunde B

Het oplossen van goniometrische vergelijkingen een alternatieve handleiding voor HAVO wiskunde B Het oplossen van goniometrische vergelijkingen een alternatieve handleiding voor HAVO wiskunde B Inleiding Voor het oplossen van goniometrische vergelijkingen heb je een aantal dingen nodig:. Kennis over

Nadere informatie

Modellering in het onderwijs

Modellering in het onderwijs Modellering in het onderwijs Kees Vuik en Marleen Keijzer InterTU studiedag TU Delft, Delft, Juni 24, 2016 Inhoud: Modelleren bij de TU Delft Observaties MOOC Modelleren Conclusies 4TU.AMI Applied Mathematics

Nadere informatie

Examen VWO. wiskunde B. tijdvak 2 woensdag 21 juni uur. Bij dit examen hoort een uitwerkbijlage.

Examen VWO. wiskunde B. tijdvak 2 woensdag 21 juni uur. Bij dit examen hoort een uitwerkbijlage. Eamen VWO 07 tijdvak woensdag juni 3.30-6.30 uur wiskunde B Bij dit eamen hoort een uitwerkbijlage. Dit eamen bestaat uit 4 vragen. Voor dit eamen zijn maimaal 7 punten te behalen. Voor elk vraagnummer

Nadere informatie

Schuifbanden in vloeistoffen (Engelse titel: Shear bands in fluids)

Schuifbanden in vloeistoffen (Engelse titel: Shear bands in fluids) Technische Universiteit Delft Faculteit Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica Delft Institute of Applied Mathematics Schuifbanden in vloeistoffen (Engelse titel: Shear bands in fluids Verslag ten behoeve

Nadere informatie

TW2040: Complexe Functietheorie

TW2040: Complexe Functietheorie TW2040: Complexe Functietheorie week 4.3, maandag K. P. Hart Faculteit EWI TU Delft Delft, 2 mei, 2016 K. P. Hart TW2040: Complexe Functietheorie 1 / 34 Outline 1 Conforme afbeeldingen 2 K. P. Hart TW2040:

Nadere informatie

Opgaven bij de cursus Relativiteitstheorie wiskunde voorkennis Najaar 2018 Docent: Dr. H. (Harm) van der Lek

Opgaven bij de cursus Relativiteitstheorie wiskunde voorkennis Najaar 2018 Docent: Dr. H. (Harm) van der Lek Opgaven bij de cursus Relativiteitstheorie wiskunde voorkennis Najaar 2018 Docent: Dr. H. (Harm) van der Lek Uitwerkingen worden beschikbaar gesteld op de dinsdagavond voorafgaande aan het volgende college

Nadere informatie

Historisch overzicht van de Analyse

Historisch overzicht van de Analyse Historisch overzicht van de Analyse Klaas Landsman Radboud Universiteit Nijmegen landsman@math.ru.nl College Analyse 1 6 februari 2007 Analyse tot de 20e eeuw: van concreet naar abstract Tot 4e eeuw v.chr.

Nadere informatie

12.0 Voorkennis. Voorbeeld 1: Los de vergelijking sin(a) = 0 op. We zoeken nu de punten op de eenheidscirkel met y-coördinaat 0.

12.0 Voorkennis. Voorbeeld 1: Los de vergelijking sin(a) = 0 op. We zoeken nu de punten op de eenheidscirkel met y-coördinaat 0. 12.0 Voorkennis Voorbeeld 1: Los de vergelijking sin(a) = 0 op. We zoeken nu de punten op de eenheidscirkel met y-coördinaat 0. Dit is in de punten (1,0) en (-1,0) (1,0) heeft draaiingshoek 0 (-1,0) heeft

Nadere informatie

Wiskunde curriculum voor Bachelor fase N

Wiskunde curriculum voor Bachelor fase N Wiskunde curriculum voor Bachelor fase N 1. Inleiding wiskunde (5 sp, kwartiel 1.1) - Rekenvaardigheden: algebraïsche rekenvaardigheden, differentiëren, integreren, goniometrie, functie onderzoek etc (herhaling

Nadere informatie

UNIVERSITEIT TWENTE Faculteit Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica

UNIVERSITEIT TWENTE Faculteit Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica UNIVERSITEIT TWENTE Faculteit Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica Uitwerking tentamen Functies van één veranderlijke (526) op maandag 4 januari 2, 8.45.45 uur. De uitwerkingen van de opgaven dienen

Nadere informatie

Modelleren 1A, TW1050-A

Modelleren 1A, TW1050-A Modelleren 1A, TW1050-A Probleemstelling Conclusies Valideren Modelvorming Rekenmethode Vandaag: Wat is modelleren? Organisatie practicum College stelsels differentiaalvergelijkingen Eerste college Modelleren

Nadere informatie

Voorbeeld paasexamen wiskunde (oefeningen)

Voorbeeld paasexamen wiskunde (oefeningen) Voorbeeld paasexamen wiskunde (oefeningen) Beschouw de 4 termen: x y, x, 6, 9x Voor welke waarden van x en y vormen deze termen een rekenkundige rij? x 9x x, 6, 9 x : RR 6 0x x 0,9 0,9 y ;,9 ; 6 ; 8,,

Nadere informatie

1a Laat x variëren van 0 tot 2; kies een willekeurige maar wel vaste x tussen 0 en 2; de bijbehorende y varieert van 0 tot

1a Laat x variëren van 0 tot 2; kies een willekeurige maar wel vaste x tussen 0 en 2; de bijbehorende y varieert van 0 tot Hoofdstuk 5 Meervoudige integralen, bol- en cilindercoördinaten 5.7 Herhalingsopgaven a Laat variëren van tot ; kies een willekeurige maar wel vaste tussen en ; de bijbehorende varieert van tot Korter:

Nadere informatie

Lineaire afbeeldingen

Lineaire afbeeldingen Les 2 Lineaire afbeeldingen Als een robot bij de robocup (het voetbaltoernooi voor robots een doelpunt wil maken moet hij eerst in de goede positie komen, d.w.z. geschikt achter de bal staan. Hiervoor

Nadere informatie

Examen VWO. wiskunde B1,2 (nieuwe stijl)

Examen VWO. wiskunde B1,2 (nieuwe stijl) wiskunde B, (nieuwe stijl) Examen VWO Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Tijdvak Woensdag 3 juni 3.30 6.30 uur 0 04 Voor dit examen zijn maximaal 87 punten te behalen; het examen bestaat uit 9 vragen.

Nadere informatie