Paper 2 en 3. Balans en verlies en winstrekening. Management & Organisatie

Transcriptie

1 Paper 2 en 3 Balans en verlies en winstrekening Naam auteur Vakgebied Remco, Bianchetti Management & Organisatie Titel Balans, verlies en winstrekening voor havo leerlingen Onderwerp Relevante, betekenisvolle lessen verhogen de resultaten Opleiding Interfacultaire Lerarenopleiding, Universiteit Amsterdam Doelgroep 4 havo Sleuteltermen Balans, verlies en winstrekening, betekenisvolle lessen, motivatie, resultaten Bibliografische referentie Bianchetti, R. (2012). Balans, verlies en winstrekening voor havoleerlingen. Amsterdam: Instituut voor de Lerarenopleiding UvA. Studentnummer Begeleiders W.A.M., van Kleef, Drs. Datum Toestemming De auteur geeft toestemming voor het publiceren van het ontwerprapport op de ILO-repository

2 Paper 2 Samenvatting paper 1 De slechte resultaten bij het 1 e SE op het onderdeel balans en verlies- en winstrekening is aanleiding om te komen tot een herziening van de lesopzet. Door te kiezen voor een meer relevante lessituatie wordt de leerling gestimuleerd om te leren. Eigen inbreng van de leerling, projectmatig werken en het begrijpen van de leertaak in de relatie tot de werkelijkheid buiten de school doen de leerling de leertaak als relevant(er) ervaren. Op basis van mijn hypothese Door beter aan te sluiten bij de werkelijkheid wordt de leertaak als relevant(er) ervaren. Het effect hiervan is dat de motivatie van de leerling toeneemt waardoor een beter begrip van de balans en verlies- en winstrekening ontstaat. Het relevanter maken van de lessen komt tot uiting: door leerlingen invloed te geven met welke organisatie ze aan de slag willen gaan door met organisaties te werken die voor leerlingen herkenbaar zijn door met andere leerlingen samen te werken in een projectteam Door middel van een toets wil ik het eindniveau meten van de opgedane kennis. Aan de hand van een vragenlijst wil ik inzicht krijgen in hoe de leerlingen de lessen hebben ervaren en of hun motivatie door de lesopzet is toegenomen ten opzichte van eerdere lessen over dit onderwerp. Lesplannen Les 2 gaat over de balans. De leerlingen moeten een bedrijf oprichten. Ze worden in groepjes van 4 ingedeeld in teams. Bij aanvang van de 1 e les moeten de leerlingen in de teams beslissen met welke 2 organisaties ze aan de slag willen. Ze hebben de keuze uit 4 organisaties. Elke leerling heeft een rol binnen het team. De opdracht is om na te denken over welke goederen de organisaties nodig hebben en hoe ze dat dan gaan financieren. Elke leerling heeft een rol om ervoor te zorgen dat ze in het proces van het samenstellen van de balans zijn betrokken. Het eindproduct is een presentatie over de balans van de organisatie. In les 3 gaan de leerlingen in dezelfde teams aan de slag. Echter de rollen zijn gewijzigd. Degene die vorige keer niet hoefden te presenteren moeten dat nu wel. In deze les staat de verlies en winst rekening centraal. Leerlingen gaan bedenken welke kosten en opbrengsten de organisaties van hun keuze hebben en verwerken deze in een verlies en winstrekening. In les 4 gaan de leerlingen in dezelfde teams aan de slag. De teams worden opgesplitst in een balansteam en een verlies- en winstrekening team. De leerlingen gaan in tweetallen bekijken wat er nu precies gebeurd als er een wijziging in een van de balans en verlies en winstrekening optreedt. Het doel is niet zozeer om tot een goed antwoord te komen als wel om achter de werking van de balans en de verlies en winstrekening te komen. De leerlingen maken een beschrijving van de werking balans en verlies en winstrekening en presenteren dat aan de andere leden van het team.

3 In de 1 e les wordt onderzocht wat de leerlingen vinden van de lessen die voor het gewijzigd ontwerp zijn gegeven. In de laatste les wordt onderzocht wat de leerlingen vinden van het nieuwe ontwerp en wordt tevens het kennisniveau getoetst. Onderbouwing Het hechte verband tussen het verbaal overdragen en het verwerven van kennis door leerlingen is volgens Geerligs en van der Veen (2010) lang niet altijd aanwezig. Veel woorden gaan het ene oor in en het andere weer uit zonder dat leerlingen er wat mee doen. De lessen die ik eerder heb gegeven in oktober 2011 over dit onderwerp kenmerkte zich nu juist door het doceren van kennis. Door doceerlessen te vermijden hoop ik een passieve houding van leerlingen te voorkomen. Door leertaken zo open mogelijk te houden (leertaken waarbij het antwoord niet van tevoren al vaststaat) wordt volgens Marzano en Miedema (2010) de leerling gestimuleerd om de taak te voltooien. Op les 2 en 3 hebben leerlingen invloed. Ze kunnen bepalen welke organisatie ze willen gaan starten. Vervolgens moeten ze nadenken over welke goederen en financiering deze organisatie nodig heeft en dit vervolgens vertalen naar een balans en verlies en winstrekening. In de lessen gaat worden gewerkt in groepjes. Iedereen heeft een rol binnen zijn groep. De gekozen rollen zijn functies die bij veel organisaties voorkomen. Hierdoor wordt de werkelijkheid binnen zekere grenzen nagebootst waardoor de oefening een realistischer en herkenbaar karakter krijgt. Vanuit deze benadering van de les zal de leerling beter in staat zijn om aan te kunnen aangeven wat de betekenis is van de gebruikswaarde van de kennis. Ebbens en Ettekoven (2009) noemen het betekenis kunnen geven door leerlingen aan lesstof van invloed op de motivatie voor de lestaak. Ook Marzano en Miedema geven aan dat leerlingen het meest gemotiveerd zijn als kennis kan worden gebruikt en toegepast over eigen gekozen onderwerpen. Hierdoor vergroot de relevantie van de kennis voor de leerling. Het laten samenwerken van leerlingen in groepjes stimuleert volgens Geerligs en van der Veen het leerproces sterker dan een doceerles. De leerlingen ondersteunen elkaar, geven elkaar uitleg en prikkels tot verwerking en voeren controle taken uit. De rollen die leerlingen in de groep invullen dragen bij aan de duidelijkheid van wat er van ieder groepslid wordt verwacht waardoor iedereen gestimuleerd wordt om deel te nemen aan de activiteiten. Daarnaast worden de leerlingen geactiveerd door een zekere vorm van individuele aanspreekbaarheid. Door de rollen in les 2 om te draaien moeten alle groepsleden zich tijdens een van de twee lessen voorbereiden op een presentatie. Bijlage 1 Lesplannen en lesmateriaal Les 1 en 5 (nul en eindmeting zie voor vragenlijsten en eindtoets bijlagen paper 3) Les 2 De balans & ondernemingen Les 3 Verlies en winstrekening Les 4 Stappenplan invloed balans en of v&w

4 Bijlage 2 Docentenhandleiding Docentenhandleiding Noten Ebbens, S., Ettekoven, S., (2009). Effectief leren. Groningen: Noordhoff Uitgevers Geerligs, T., & van der Veen, T., (2010). Lesgeven en zelfstandig leren. Assen: Van Gorcum Marzano, R., & Miedema, M., (2010). Leren in 5 dimensies. Assen: Van Gorcum

5 Bijlage 1 lesplannen en lesmateriaal Lesplan 1 en 5 Docent:R. Bianchetti Datum:8 mei Tijd: 13:50 Klas: H43 Aantal lln:28 Lesonderwerp De Balans en Verlies en winstrekening Beginsituatie Leerlingen hebben voorkennis van een balans In Balans Hoofdstuk 3 Leskern 1 (lesdoelen) Docentdoelen Leerlingen kunnen een eenvoudige balans samen stellen en de samenhang tussen de activa en de passiva uitleggen Aanvang goede heldere instructie en goed time management Boek (+ blz.) In Balans blz. 44 tot en met 65. Media, spullen, hulp Vragenlijsten en toets Tijd Fase Lesdoel 2 Wat ik doe en (letterlijk) zeg Wat zij doen (werkvorm) Leeractiviteit Noem specifieke! 5 1 O Bij binnenkomst vertel ik dat ik de mening wil weten over de lessen in oktober over de balans en verlies en winstrekening Luisteren en reageren Geen 5 2 I Ik geef instructie over hoe ik hun mening wil horen invullen vragenlijst, ik leg de werking van de vragenlijst kort uit Luisteren, neming instructie in ontvangst Geen Ik deel vragenlijst uit. In de laatste les volgt er na de vragenlijst een toets om opgedane 1 Zie Ebbens Effectief leren blz Je kunt best meer dan één werkvorm en leeractiviteit toepassen om één doel te bereiken!

6 kennis/effect van de lessen te meten Niks Leerlingen vullen vragenlijst in Geen + 3 C 20 surveilleren In de laatste les maken leerlingen na de vragenlijst een toets. In de toets moet ze stof kunnen beredeneren en verklaren 5 V b 5 6 A Na evaluatie koppel ik de uitkomsten aan de leerlingen terug Lesfasen (Ebbens Effectief leren blz Is elke fase in die volgorde nodig in jouw les?) 1. Oriënteren op doel, voorkennis diagnosticeren/activeren 2. Informeren over begrippen / instrueren over vaardigheden 3. Check & feedback 4. Verwerking instrueren 5. Verwerking begeleiden 6. Afronden (evalueren en reflecteren) Leeractiviteiten (voorbeelden van specifieke): (Ebbens Effectief leren blz Gebruik jij nog andere?) Specifieke leeractiviteiten leerniveau

7 Aanwijzen, benoemen, beschrijven, definiëren, oefenen, opzeggen, stappen aangeven, vertellen, Afleiden, beredeneren, fout aangeven, onderscheiden, samenvatten, uitleggen, verdedigen, verkennen, verklaren, Aantonen, afzetten tegen elkaar, analyseren, beargumenteren, beoordelen, classificeren, patroon zien, plannen, relateren, voorspellen, Bewijzen aangeven, bewust kiezen, creëren, concluderen, evalueren, hypothese + onderzoek opstellen, ontwerpen, ontwikkelen, selecteren, speculeren, uitvinden, onthouden (beheersing) begrijpen (beheersing) integreren (beklijving) creatief toepassen (wendbaar gebruik) Lesplan 2 Docent:R. Bianchetti Datum:15 mei Tijd: 13:50 Klas: H43 Aantal lln:28 Lesonderwerp De Balans Beginsituatie Leerlingen hebben voorkennis van een balans In Balans Hoofdstuk 3 Leskern 3 (lesdoelen) Docentdoelen Leerlingen kunnen een eenvoudige balans samen stellen en de samenhang tussen de activa en de passiva uitleggen Aanvang goede heldere instructie en goed time management Boek (+ blz.) In Balans blz. 44 tot en met 65. Media, spullen, hulp Sheets voor presentaties + gekleurde stiften + plakband Tijd Fase Lesdoel 4 Wat ik doe en (letterlijk) zeg Bij binnenkomst les krijgt ieder een nummer van 1 tot en met 4 in verband met de rol tijdens de les Wat zij doen (werkvorm) Leeractiviteit Noem specifieke! 5 1 O Woordweb Balans: Welke posten kennen jullie? Waar staan ze (D/C), Wanneer staat een post debet, en Luisteren en vertellen wat ze weten, maken aantekeningen benoemen wat zij weten over de balans 3 Zie Ebbens Effectief leren blz Je kunt best meer dan één werkvorm en leeractiviteit toepassen om één doel te bereiken!

8 wanneer credit? 5 2 I Instructie over de les, uitleg opdracht, vormen groepjes + rolverdeling + uitdelen van opdracht Luisteren, neming instructie in ontvangst en sheets en gaan naar groepje Geen 5 3 C Ik vraag aan leerlingen wat zij hebben begrepen dat zij moeten doen? Reageren op vragen Geen Als ik tevreden ben gaan leerlingen naar groepjes tot 15 min. voor prese ntati es en feed back 4 V i Ik loop rond en geef feedback op de gedachte van de leerlingen over de opdracht. Moedig aan om informatie op te zoeken in In-Balans en met elkaar te overleggen. Samenwerkend leren in groepjes leerlingen denken na over de balans van de op te richten onderneming. Werken door de rollen in de teams samen aan de opdracht Benoemen balansposten. Leggen aan elkaar verschil tussen activa en passiva uit. Classificeren balansposten. Stellen een balans op en verklaren de gemaakte balans in een presentatie 5 V b 3 6 A Check of lesdoelen zijn gehaald door verschillende leerlingen een vraag te stellen over de balans Reageren op vragen Leggen uit

9 Lesfasen (Ebbens Effectief leren blz Is elke fase in die volgorde nodig in jouw les?) 1. Oriënteren op doel, voorkennis diagnosticeren/activeren 2. Informeren over begrippen / instrueren over vaardigheden 3. Check & feedback 4. Verwerking instrueren 5. Verwerking begeleiden 6. Afronden (evalueren en reflecteren) Leeractiviteiten (voorbeelden van specifieke): (Ebbens Effectief leren blz Gebruik jij nog andere?) Specifieke leeractiviteiten Aanwijzen, benoemen, beschrijven, definiëren, oefenen, opzeggen, stappen aangeven, vertellen, Afleiden, beredeneren, fout aangeven, onderscheiden, samenvatten, uitleggen, verdedigen, verkennen, verklaren, Aantonen, afzetten tegen elkaar, analyseren, beargumenteren, beoordelen, classificeren, patroon zien, plannen, relateren, voorspellen, Bewijzen aangeven, bewust kiezen, creëren, concluderen, evalueren, hypothese + onderzoek opstellen, ontwerpen, ontwikkelen, selecteren, speculeren, uitvinden, leerniveau onthouden (beheersing) begrijpen (beheersing) integreren (beklijving) creatief toepassen (wendbaar gebruik) Lesmateriaal les 2 Les 2 Balansopdracht De organisaties (kies 1 bedrijf uit I en II, en kies 1 bedrijf uit III en IV) I - Opeens weet je het: je wordt fietsenmaker! Door: Sanne Rooseboom Gepubliceerd: zondag 5 december :52 bron: De gemiddelde Nederlandse fietsenmaker is 57. Dat is vast een mooie leeftijd, maar onze fietsenmakers raken op. Te weinig jongeren interesseren zich in het vak of durven een zaak over te nemen; er is een tekort van zo n duizend fietsenmakers.

10 Je wilt graag een eigen bedrijf starten. Ondanks de crisis dreigt er een enorm tekort aan fietsenmakers. Dus als je eigen bedrijf wilt beginnen dan zit je als fietsenmaker goed. Nederlanders blijven nou eenmaal veel fietsen kopen. Met vier vrienden heb je het besluit genomen om een fietsenzaak op te starten. Verkoop en reparatie van 1 e klas Nederlands fabricaat fietsen is jullie doel. Jullie hebben afgesproken om ieder in het bedrijf te stoppen. De bank is bereid om jullie te lenen. De fietsenfabrikant is bereid om jullie voor aan fietsen te leveren voor de opening. Jullie hoeven de fietsen pas na 3 maanden te betalen. Als je een grotere voorraad aan fietsen wil hebben moet je alles boven de direct betalen. II Computerzaak Steeds meer mensen kopen hun computer online. Toch zijn mensen graag bereid iets extra s te betalen voor een computer als ze een goede service krijgen. Met je vrienden hebben jullie het idee opgevat om goede computers + service te gaan verkopen. Jullie vestigen je in Almere naast de MediaMarkt. De bank is bereid om je te lenen. Ieder van jullie legt in. Jullie kopen een winkelpand zonder inventaris voor Apple is bereid om jullie aan computers te verkopen bij de start van de onderneming. Alle goederen die jullie kopen hoef je pas na 2 maanden af te rekenen. III - Voedelbank opzetten Door de crisis komen steeds meer Nederlanders in de financiële problemen. Het gevolg is dat mensen soms nauwelijks geld hebben voor het dagelijks eten. In steeds meer gemeentes richten vrijwilligers een voedselbank op om mensen in nood te helpen. Jullie zijn van plan om in Almere een voedselbank op te richten. Je hebt 3 supermarkten bereid gevonden om de producten die nog maar 2 dagen vers blijven aan de voedselbank te geven. Door een inzamelingsactie hebben jullie opgehaald om de voedselbank te kunnen starten. Het Leger des Heils steunt jullie actie door een loods aan jullie uit te lenen. De loods is helemaal kaal, maar een uitstekende opslagruimte voor de door de supermarkten gekregen spullen. IV Kapsalon Mensen zullen altijd naar de kapper blijven gaan. Maar dat wil niet zeggen dat ook kappers niet worden getroffen door de crisis. Ondanks dat het nu wat minder gaat, is er altijd wel ruimte voor een kapper die creatief is. Wat dacht je van een hoofdmassage na te zijn geknipt in een mooie kapperszaak waar je even helemaal tot rust kunt komen? Jullie hebben afgesproken om ieder in het bedrijf te stoppen. De bank is bereid om jullie te lenen. Alle goederen (denk aan shampoo en haarproducten) die jullie kopen hoef je pas na 2 maanden aan de leverancier te betalen.

11 De rollen Ieder van jullie heeft een rol in de door jullie gekozen organisaties: 1. informatieverzamelaar en tijdbewaker (jij zoekt zaken op die niet duidelijk zijn, gebruik je boek hoofdstuk 3 In Balans). Uiteraard mag en moet jij ook bemoeien met hoe jullie van start gaan en waaraan jullie je geld gaan uitgeven bij de start van de winkel. 2. directeur (hoe gaan jullie het door jullie gekozen bedrijf/organisatie starten, wat is daarvoor nodig, hoeveel geld ga je uitgeven en waaraan?). Overleg met de anderen, vraag naar hun ideeën, als je er niet uitkomt beslis jij. Bedenk wel dat alles wat je nodig hebt aan goederen om je bedrijf/organisatie mee te kunnen starten geld kost. Als je meer geld nodig hebt dan jullie samen hebben zal er dus geleend moeten worden. Uiteindelijk moet de balans in evenwicht zijn. Jij presenteert straks samen met de boekhouder de opdracht. 3. inkoper/boekhouder (jij werkt samen met de kwaliteitscontroleur gebruik hoofdstuk 3 In Balans om zaken in op te zoeken). Uiteraard mag en moet jij ook bemoeien met hoe jullie van start gaan en waaraan jullie je geld gaan uitgeven bij de start van de winkel. Samen met de directeur presenteer jij de opdracht. 4. Accountant/kwaliteitscontroleur (jij controleert of de boekhouding goed is gebruik hoofdstuk 3 In Balans om je kennis weer op te frissen en overleg met de informatieverzamelaar). Klopt het wel wat de informatieverzamelaar en inkoper/boekhouder aan het doen zijn met de balans? Staan de balansposten wel goed? Is het eigen vermogen en vreemd vermogen samen voldoende om alle bezittingen mee te kunnen aanschaffen? Is de balans in evenwicht? Jij bent eindverantwoordelijk voor een goede balans. Uiteraard mag en moet jij je ook bemoeien met hoe jullie van start gaan en waaraan jullie je geld gaan uitgeven bij de start van de winkel.

12 De Opdrachten Opdracht 1 10 minuten Voordat je van start kunt moet je van alles gaan regelen. Wat voor een spullen heb je nodig om je organisatie/bedrijf te starten. 1. Schrijf op je sheet wat je nodig hebt om van start te kunnen gaan en hoeveel dit gaat kosten (maak zelf een schatting, maakt niet zoveel uit hoeveel je uitgeeft, maar bedenk wel dat je geld nodig hebt om goederen te kunnen kopen). 2. Deel de spullen die je zojuist hebt opgeschreven in naar de volgende balansposten voorraad, inventaris, kas, bank, auto( s), werkplaats/gebouw, schrijf ze op de juiste plaats op de balans (zie voorbeeld op volgende bladzijde). Opdracht 2 5 minuten 1. Hoe kom je aan het geld voor de zojuist genoemde bedragen (wie zijn degene die de organisatie/bedrijf van geld voorzien)? 2. Deel de wijze (financiering) waarop je aan het geld bent gekomen in naar de volgende balansposten eigen Vermogen en naar vreemd Vermogen. Schrijf ze op de juiste plaats op de balans (zie voorbeeld op de volgende bladzijde). Opdracht 3 5 minuten Bereid een korte presentatie (directeur en boekhouder) voor aan de hand van de door jullie gemaakte sheets: Voor elke gekozen organisatie heb je een balans op de uitgedeelde sheets gezet. Zitten er verschillen/overeenkomsten tussen bezittingen (goederen) die je nodig hebt en de wijze waarop je hiervoor aan het geld bent gekomen (financiering)? Tip: Wat je nodig hebt aan goederen voor de ene organisatie heb je misschien niet nodig voor de ander. Heeft jou organisatie Eigen Vermogen (Is het eigen vermogen genoeg om je bedrijf mee op te kunnen richten of heb je meer nodig) of alleen Vreemd Vermogen of beiden? Opdracht 4 Voor de groepen die niet presenteren bereidt de directeur van de groep feedback voor (je groepsleden mogen je helpen maar jij voert het woord) aan de groepen die wel presenteren. Let daarbij op: 1. Staan de balansposten goed? 2. Is het duidelijk hoe de onderneming aan het geld komt om de goederen waarmee de onderneming van start gaat te kopen? 3. Is de balans in evenwicht?

13 Voorbeeld balans Start met het lezen van 1 en vervolgens 2 2 Waar geef je het geld aan uit? 1 Hoe kom je aan het geld voor je onderneming? Waar geef je het geld dat je voor je onderneming hebt gekregen (zie het kader hiernaast) aan uit? Dat zijn de bezittingen van je onderneming en deze staan aan de linkerkant: Activa Het geld dat je nodig hebt voor een onderneming kan uit eigen geld bestaan (Eigen Vermogen) en uit geleend geld (Vreemd Vermogen, zoals lening van een bank, of een hypotheek voor een gebouw, ook iemand (crediteur) die jij als bedrijf nog geld schuldig bent leent jou geld) en staat aan de rechterkant: Passiva Activa Passiva Beschrijving Saldo Beschrijving Saldo Onroerend goed ,00 Eigen vermogen ,00 Inventaris ,00 Hypotheek ,00 Voorraad ,00 Bankrekening ,00 Lening bank ,00 Debiteuren ,00 Crediteuren ,00 Kas 5.000,00 Totaal , ,00

14 Lesplan 3 Docent:R. Bianchetti Datum:22 mei Tijd: 13:50 Klas: H43 Aantal lln:28 Lesonderwerp Beginsituatie Leskern 5 (lesdoelen) Docentdoelen De Verlies en winstrekening Leerlingen hebben voorkennis van een verlies en winstrekening In Balans Hoofdstuk 3 Leerlingen kunnen een eenvoudige verlies en winstrekening samenstellen en begrijpen dat tegenover een opbrengst altijd kosten in de vorm van inkoopwaarde van de omzet staan. Aanvang goede heldere instructie en goed time management Boek (+ blz.) In Balans blz. 44 tot en met 65. Media, spullen, hulp Sheets voor presentaties + gekleurde stiften + plakband Tijd Fase Lesdoel 6 Wat ik doe en (letterlijk) zeg Wat zij doen (werkvorm) Leeractiviteit Noem specifieke! 5 1 O Woordweb verlies en winstrekening: Wat voor een posten staan er op een verlies en winstrekening, waarom maken we een verlies en winstrekening, wie maken een verlies en winstrekening? Luisteren en vertellen wat ze weten, maken aantekeningen benoemen wat zij weten over de verlies en winstrekening 5 2 I Instructie over de les, uitleg opdracht, vormen groepjes + rolverdeling + uitdelen van opdracht Luisteren, neming instructie in ontvangst en sheets en gaan naar groepje Geen 5 Zie Ebbens Effectief leren blz Je kunt best meer dan één werkvorm en leeractiviteit toepassen om één doel te bereiken!

15 2 3 C Ik vraag aan leerlingen wat zij hebben begrepen dat zij moeten doen? Reageren op vragen Geen Als ik tevreden ben gaan leerlingen naar groepjes tot 15 min. voor prese ntati es en feed back 4 V i Ik loop rond en geef feedback op de gedachte van de leerlingen over de opdracht. Moedig aan om informatie op te zoeken in In-Balans en met elkaar te overleggen. Samenwerkend leren in dezelfde groepjes als in de vorige les gevormd leerlingen denken na over de verlies en winstrekening van de eerder door hun opgerichte ondernemingen (zie lesmateriaal balansopdracht) Werken door de rollen in de teams samen aan de opdracht. Elke leerling heeft nu een andere rol in de groep. Benoemen welke kosten voorkomen op een verlies en winstrekening van de door jullie gekozen onderneming? Leggen aan elkaar uit wat kosten zijn, waar ze op de verlies en winstrekening komen. Classificeren verlies en winstrekening posten. Stellen een verlies en winstrekening op en verklaren de gemaakte verlies en winstrekening in een presentatie 5 V b 3 6 A Check of lesdoelen zijn gehaald door verschillende leerlingen een vraag te stellen over de Reageren op vragen Leggen uit

16 balans Lesfasen (Ebbens Effectief leren blz Is elke fase in die volgorde nodig in jouw les?) 1. Oriënteren op doel, voorkennis diagnosticeren/activeren 2. Informeren over begrippen / instrueren over vaardigheden 3. Check & feedback 4. Verwerking instrueren 5. Verwerking begeleiden 6. Afronden (evalueren en reflecteren) Leeractiviteiten (voorbeelden van specifieke): (Ebbens Effectief leren blz Gebruik jij nog andere?) Specifieke leeractiviteiten Aanwijzen, benoemen, beschrijven, definiëren, oefenen, opzeggen, stappen aangeven, vertellen, Afleiden, beredeneren, fout aangeven, onderscheiden, samenvatten, uitleggen, verdedigen, verkennen, verklaren, Aantonen, afzetten tegen elkaar, analyseren, beargumenteren, beoordelen, classificeren, patroon zien, plannen, relateren, voorspellen, Bewijzen aangeven, bewust kiezen, creëren, concluderen, evalueren, hypothese + onderzoek opstellen, ontwerpen, ontwikkelen, selecteren, speculeren, uitvinden, leerniveau onthouden (beheersing) begrijpen (beheersing) integreren (beklijving) creatief toepassen (wendbaar gebruik) Lesmateriaal les 3 Les 3 Verlies en winstrekening In de vorige les hebben jullie van jullie organisaties een balans gemaakt. In deze les gaan we verder met het maken van een verlies en winstrekening. We werken verder met dezelfde groepen als vorige keer. Ook de 4 rollen zijn hetzelfde. Maar we wisselen nu wel van rol: Was Wordt Informatieverzamelaar directeur Directeur informatieverzamelaar Inkoper /boekhouder Accountant/kwaliteitscontroleur Account/kwaliteitscontroleur Inkoper/boekhouder

17 De rollen Ieder van jullie heeft een rol in de door jullie gekozen organisaties: 1. informatieverzamelaar en tijdbewaker (jij zoekt zaken op die niet duidelijk zijn, gebruik je boek hoofdstuk 3 In Balans). Uiteraard mag en moet jij ook bemoeien met hoe jullie van start gaan en waaraan jullie je geld gaan uitgeven bij de start van de winkel. 2. directeur (hoe gaan jullie het door jullie gekozen bedrijf/organisatie starten, hoeveel producten denken jullie te gaan verkopen. Welke kosten gaan jullie maken. Uiteraard wil je wel graag wat verdienen met je bedrijf. Je wilt winst maken. Overleg met de anderen, vraag naar hun ideeën, als je er niet uitkomt beslis jij. Jij presenteert straks samen met de inkoper/boekhouder de opdracht. 3. inkoper/boekhouder (jij werkt samen met de kwaliteitscontroleur gebruik hoofdstuk 3 In Balans om zaken in op te zoeken). Uiteraard mag en moet jij je ook bemoeien met hoeveel producten er moeten worden verkocht om winst te maken. Denk ook de kosten. Producten verkoop je niet zo maar. Dus kosten zullen er zeker zijn. Welke, hoeveel? Samen met de directeur presenteer jij de opdracht. 4. Accountant/kwaliteitscontroleur (jij controleert of de boekhouding goed is gebruik hoofdstuk 3 In Balans om je kennis weer op te frissen en overleg met de informatieverzamelaar). Klopt het wel wat de informatieverzamelaar en inkoper/boekhouder aan het doen zijn met de Verlies en Winstrekening? Hebben ze wel goed in de gaten dat als je een product verkoopt de inkoopkosten van dit product altijd op verlies kan van de verlies en winst rekening wordt geboekt? En de opbrengsten van het verkochte product op de winst kant Jij bent eindverantwoordelijk voor een goede verlies en winstrekening. Uiteraard mag en moet jij je ook bemoeien met hoeveel producten er verkocht moeten worden om winst te maken.

18 De Opdrachten Jullie zijn de vorige keer met de bedrijven/organisaties van start gegaan. Je hebt de goederen gekocht om je bedrijf mee te kunnen starten: inventaris (spullen voor gebruik in de winkel zoals kassa, toonbank, gereedschap, stoelen, tafels, reclamemateriaal) en voorraad (de spullen die je wil verkopen). De grote dag is aangebroken. Het bedrijf gaat van start. Op de dag dat jullie van start gaan ziet de balans er als volgt uit: De startbalans van de bedrijven Balans 2012 Fietsenmaker Activa Passiva Beschrijving Saldo Beschrijving Saldo Inventaris ,00 Eigen vermogen ,00 Voorraad ,00 Bankrekening 5.000,00 Lening bank ,00 Debiteuren 3.000,00 Crediteuren ,00 Kas 2.000,00 Totaal , ,00 Elke fiets heeft een inkoopwaarde van 500 in de openingsbalans kun je dus zien hoeveel fietsen je op voorraad hebt. De verkoopprijs per fiets moeten jullie nog vaststellen. Je zult winst willen maken dus je verkoopprijs per fiets zal hoger moeten zijn dan de inkoopprijs. Balans 2012 Computerzaak Activa Passiva Beschrijving Saldo Beschrijving Saldo Onroerend goed ,00 Eigen vermogen ,00 Inventaris ,00 Hypotheek 0,00 Voorraad ,00 Bankrekening ,00 Lening bank ,00 Debiteuren 5.000,00 Crediteuren ,00 Kas ,00 Totaal , ,00 Elke computer heeft een inkoopwaarde van 500 in de openingsbalans kun je dus zien hoeveel computers het bedrijf op voorraad heeft. De verkoopprijs per fiets moeten jullie nog vaststellen. Je zult winst willen maken dus je verkoopprijs per fiets zal hoger moeten zijn dan de inkoopprijs van de fietsen die je op voorraad hebt.

19 Balans 2012 Voedselbank Activa Passiva Beschrijving Saldo Beschrijving Saldo Inventaris ,00 Eigen vermogen ,00 Voorraad 0,00 Bankrekening 3.000,00 Lening bank 0,00 Debiteuren 1.000,00 Crediteuren 0,00 Kas 1.000,00 Totaal , ,00 De voedselbank krijgt voedsel van supermarkten in Almere. Er wordt hiervoor niks gerekend. Het voedsel wordt vaak dezelfde dag alweer uitgedeeld via voedselpakketten aan mensen die zelf geen geld hebben om voedsel te kopen. Ook dat is allemaal gratis. Je hebt dus geen inkoopkosten.maar wel andere kosten om de voedselbank draaiende te houden. Welke en hoeveel? Ga door naar de opdracht. Balans 2012 kapsalon Activa Passiva Beschrijving Saldo Beschrijving Saldo Inventaris ,00 Eigen vermogen ,00 Voorraad 2.000,00 Bankrekening 9.500,00 Lening bank ,00 Debiteuren 0,00 Crediteuren 2.000,00 Kas 1.500,00 Totaal , ,00 De kapper heeft nogal dure shampoos/hair-lotions in/gel voorraad. Elk product kost 10. in de openingsbalans kun je dus zien hoeveel computers je op voorraad hebt. Hoeveel gaan jullie voor een shampoo/hair-lotion/gel rekenen? Je wil natuurlijk er wel aan verdienen dus je verkoopprijs zal hoger moeten zijn dan de inkoopkosten. Bepaal een verkoopprijs. Als kapper verkoop je natuurlijk niet alleen deze producten. Het belangrijkste is natuurlijk het knippen van mensen. Hoeveel ga je ervoor rekenen?

20 Opdracht 1 Jullie hebben de deuren van je bedrijf geopend. Er komen klanten, ze kopen producten. Je voorraad gaat dus verminderen. Het geld in de kassa zal toenemen. Maar dat is niet alles. Je hebt natuurlijk ook kosten. Kosten en Opbrengsten minuten Kosten en opbrengsten horen thuis op de verlies en winst rekening. Alle kosten samen vormen een verlies (en staan links op de verlies en winst rekening) en dat wat je aan de verkoop overhoud is opbrengst. Zolang je opbrengsten hoger zijn dan wat je verliest verdien je geld. Zie hieronder het voorbeeld Verlies en Winstrekening. 1. Bedenk hoeveel producten je bedrijf/organisatie zal gaan verkopen (opbrengsten) deze maand (je mag een schatting maken). a. Wat is het gevolg voor je voorraad (in geld) uitgedrukt? Schrijf dit op. Je voorraad komt op de balans voor. Dus deze verandering heeft gevolg voor je balans. Welke balansposten veranderen als je rekening houdt met deze verandering? b. Bedenk en schrijf op welke kosten jouw bedrijf /organisatie heeft ( denk aan een brandverzekering, transportkosten.nog andere kosten?) en hoe hoog deze zijn. c. Heb je geld verdiend (winst gemaakt), of verloren (verlies)? Hoeveel? Bepaal dat door de Verlies en Winstrekening te maken. Zie voorbeeld van de Verlies en Winstrekening hieronder. Opdracht 2 voorbereiden presentatie 5 minuten Je hebt zo juist inzicht gekregen in hoeveel producten je gaat verkopen deze maand en welke kosten je gaat maken. Schrijf dit bovenaan een sheet. Maak vervolgens een kloppende verlies en winstrekening. Opdracht 3 Presentaties - max. 3 x 5 minuten Presentaties door 3 groepen en feedback van de 3 andere groepen op de gegeven presentatie door de directeur

21 Voorbeeld Verlies en Winstrekening Start met het lezen van 1 en vervolgens 2 2 Waar staan de kosten van je onderneming? 1 Waar staan de opbrengsten van je onderneming? Het geld dat je uitgeeft voor je bedrijf vormen samen de kosten. Eigenlijk is elke uitgave een soort van verlies. Je houdt door je kosten minder over van je opbrengsten (die aan de andere kant staan genoteerd). We noteren de uitgave aan de linkerkant: Verlies Het geld dat je krijgt door goederen/diensten te verkopen vormen samen de opbrengsten. Elke verkoop die je meer geld oplevert dan deze kost levert dus een bijdrage aan de winst. We noteren elke opbrengst aan de rechterkant: Winst Als alle opbrengsten dus hoger zijn dan de kosten, dan heb je dus geld verdiend. Als je kosten hoger zijn dan de opbrengsten dan maak je dus verlies Verlies Winst Beschrijving Saldo Beschrijving Saldo Kosten Opbrengsten Geleverde goederen 500 Opbrengst verkoop Autoverzekering 200 Opbrengst verkoop Huur 100 Opbrengst verkoop Salaris 100 Elektriciteit/stookkosten 50 Totaal 950, ,00 Je hebt dus 50 winst gemaakt. Deze winst wordt vervolgens in de linkerkolom gezet om de kolommen van de verlies en winst rekening gelijk aan elkaar te maken. Kosten Opbrengsten Geleverde goederen 500 Opbrengst verkoop Autoverzekering 200 Opbrengst verkoop Huur 100 Opbrengst verkoop Salaris 100 Elektriciteit/stookkosten 50 Winst 50 Totaal 1000, ,00

22 Lesplan 4 Docent:R. Bianchetti Datum:29 mei Tijd: 13:50 Klas: H43 Aantal lln:28 Lesonderwerp Beginsituatie Leskern 7 (lesdoelen) Docentdoelen De Balans & verlies en winstrekening Leerlingen hebben voorkennis van een balans & verlies en winstrekening In Balans Hoofdstuk 3, en les 2 en 3 Leerlingen kunnen een eenvoudige balans (verlies & winstrekening) samenstellen en kunnen de samenhang van balansposten (en posten op de verlies en winstrekening) verklaren Aanvang goede heldere instructie en goed time management Boek (+ blz.) In Balans blz. 44 tot en met 65. Media, spullen, hulp Sheets voor presentaties + gekleurde stiften + plakband + a4 s Tijd Fase Lesdoel 8 Wat ik doe en (letterlijk) zeg Woordweb: handleiding! Wat zij doen (werkvorm) Leeractiviteit Noem specifieke! 5 1 O 1.Wat is een handleiding? * 2. Waarvoor gebruik je een handleiding 3.Voorbeelden van handleidingen * Hoe een product in elkaar te zetten (Wikipedia) Aan de hand van het woordweb leg ik uit dat in deze les de leerlingen een handleiding voor de balans en verlies en winst rekening gaan Reageren door aan te geven wat een handleiding is, wat je er aan hebt en er mee kunt! Leerlingen vertellen/bered eneren wat een handleiding is en wat je er mee kunt. Geven voorbeelden van situaties en producten die een handleiding hebben. 7 Zie Ebbens Effectief leren blz Je kunt best meer dan één werkvorm en leeractiviteit toepassen om één doel te bereiken!

23 maken 3 2 I Instructie over de les, uitleg opdracht, vormen groepjes + rolverdeling + uitdelen van opdracht Luisteren, neming instructie in ontvangst en sheets + a4 s Geen 3 3 C Ik vraag aan leerlingen wat zij hebben begrepen dat zij moeten doen? Reageren op vragen Geen Als ik tevreden ben gaan leerlingen naar groepjes tot 15 min. voor prese ntati es en feed back 4 V i Ik loop rond en geef feedback op de gedachte van de leerlingen over de opdracht. Moedig aan om informatie op te zoeken in In-Balans en met elkaar te overleggen. Samenwerkend leren in tweetallen binnen de groepjes. 2 leerlingen gaan na hoe de balansposten wordt beïnvloed door een financieel feit. 2 andere leerlingen gaan dit doen voor de verlies en winstrekening. Als de leerlingen hiermee klaar zijn gaan ze een beschrijving maken hoe een balans en verlies en winstrekening werkt op een a4 voor hun collega groepsleden. De a4 s worden uitgewisseld en door de tweetallen van een beoordeling voorzien. Leerlingen beredeneren wat er gebeurd als een balanspost of verlies en winst rekening met een bepaald bedrag toe of afneemt. Tijdens het maken van de beschrijving vatten leerlingen hun kennis samen en leggen de werking van de producten uit.

24 Leerlingen bereiden in tweetallen een presentatie voor. Stellen een balans of verlies en winstrekening op en verklaren de gemaakte balans in een presentatie 5 V b 3 6 A Check of lesdoelen zijn gehaald door verschillende leerlingen een vraag te stellen over de balans & de verlies en winstrekening kondig de toets en de leerling-enquête aan voor de volgende les Reageren op vragen Leggen uit Lesfasen (Ebbens Effectief leren blz Is elke fase in die volgorde nodig in jouw les?) 1. Oriënteren op doel, voorkennis diagnosticeren/activeren 2. Informeren over begrippen / instrueren over vaardigheden 3. Check & feedback 4. Verwerking instrueren 5. Verwerking begeleiden 6. Afronden (evalueren en reflecteren) Leeractiviteiten (voorbeelden van specifieke): (Ebbens Effectief leren blz Gebruik jij nog andere?) Specifieke leeractiviteiten Aanwijzen, benoemen, beschrijven, definiëren, oefenen, opzeggen, stappen aangeven, vertellen, leerniveau onthouden (beheersing)

25 Afleiden, beredeneren, fout aangeven, onderscheiden, samenvatten, uitleggen, verdedigen, verkennen, verklaren, Aantonen, afzetten tegen elkaar, analyseren, beargumenteren, beoordelen, classificeren, patroon zien, plannen, relateren, voorspellen, Bewijzen aangeven, bewust kiezen, creëren, concluderen, evalueren, hypothese + onderzoek opstellen, ontwerpen, ontwikkelen, selecteren, speculeren, uitvinden, begrijpen (beheersing) integreren (beklijving) creatief toepassen (wendbaar gebruik) Lesmateriaal les 4 Les 4 beschrijving balans en verlies en winstrekening De opdracht In de vorige lessen hebben we geleerd wat een balans en verlies en winstrekening is. Nu gaan jullie in de groepjes een beschrijving maken van wat er gebeurt als er een verandering optreedt in de balans of de verlies en winstrekening. Een tweetal gaat dat doen voor de balans en de ander voor de verlies en winstrekening. De rollen Er is een balansteam en een verlies en winstteam. In de teams werken jullie samen. Nadat beiden teams klaar zijn met het maken van de beschrijving, leggen jullie de veranderingen aan elkaar uit. Hoe ziet de beschrijving eruit? Hieronder wordt dat duidelijk gemaakt. Per balans en verlies en winstrekeningpost geef je aan wat er gebeurt als er een verandering optreedt. Op de balans treedt er iedere keer een verandering op van in de balansposten. Wat voor een effect heeft dit op de andere balansposten? Dat schrijf je in een balanspost op. Voorbeeld balans Start met het lezen van 1 en vervolgens 2

26 2 1 Waar geef je het geld aan uit? Hoe kom je aan het geld voor je onderneming? Waar geef je het geld dat je voor je onderneming hebt gekregen (zie het kader hiernaast) aan uit? Dat zijn de bezittingen van je onderneming en deze staan aan de linkerkant: Activa Het geld dat je nodig hebt voor een onderneming kan uit eigen geld bestaan (Eigen Vermogen) en uit geleend geld (Vreemd Vermogen, zoals lening van een bank, of een hypotheek voor een gebouw, ook iemand (crediteur) die jij als bedrijf nog geld schuldig bent leent jou geld) en staat aan de rechterkant: Passiva Activa Passiva Beschrijving Saldo Beschrijving Saldo Onroerend goed ,00 Eigen vermogen ,00 Inventaris ,00 Hypotheek ,00 Voorraad ,00 Bankrekening ,00 Lening bank ,00 Debiteuren ,00 Crediteuren ,00 Kas 5.000,00 Totaal , ,00 Opdracht 1 Balansteam (10-15 minuten) Hierboven zie je een balans staan. Ga voor elke balanspost na of deze invloed heeft op de andere balansposten als de balanspost met in waarde toe (+3000) of afneemt (-3000)? Schrijf de verandering van de balansposten op de uitgedeelde sheets. Het moet kunnen worden gepresenteerd. Begin aan de Passiva kant. Voorbeeld: we beginnen met het Eigen Vermogen. Wat gebeurt er nu als deze met waarde toeneemt?

27 Activa Passiva Beschrijving Saldo Beschrijving Saldo Onroerend goed ,00 Eigen vermogen ,00 Inventaris ,00 Hypotheek ,00 Voorraad ,00 Bankrekening ,00 Lening bank ,00 Debiteuren ,00 Crediteuren ,00 Kas 5.000,00 Totaal , ,00 De kas had natuurlijk ook met 3.000kunnen toenemen in plaats van de bankrekening. Dan was het geld gewoon gestort in de kas ( ) in plaats van op de bankrekening Activa Passiva Beschrijving Saldo Beschrijving Saldo Onroerend goed ,00 Eigen vermogen ,00 Inventaris ,00 Hypotheek ,00 Voorraad ,00 Bankrekening ,00 Lening bank ,00 Debiteuren ,00 Crediteuren ,00 Kas 5.000,00 Totaal , ,00 De kas had natuurlijk ook met kunnen verminderen in plaats van de bankrekening. Dan was het geld gewoon gestort in de kas in plaats van op de bankrekening. Nu ga je verder met: hypotheek leningen bank en crediteuren Vervolgens doe je hetzelfde voor de Activa kant. Gebruik de uitgedeelde sheets om de veranderingen op te schrijven.

28 Ga voor elke balanspost uit van de startbalans: Activa Passiva Beschrijving Saldo Beschrijving Saldo Onroerend goed ,00 Eigen vermogen ,00 Inventaris ,00 Hypotheek ,00 Voorraad ,00 Bankrekening ,00 Lening bank ,00 Debiteuren ,00 Crediteuren ,00 Kas 5.000,00 Totaal , ,00 Opdracht 2 5 minuten Je weet nu welke Activa en Passiva met elkaar samenhangen. Maak op een a4 voor je teamgenoten een beschrijving hoe de balans werkt. Je schrijft op : 1. Waar het geld om het bedrijf mee te kunnen starten vandaan komt en waar het op de balans staat. 2. Wat het bedrijf doet met het geld dat ze hebben gekregen/geleend. 3. Welke goederen een bedrijf heeft en waar je dat op de balans kan zien 4. Een voorbeeld waaruit blijkt dat het geld dat een onderneming heeft gekregen/geleend invloed heeft op de goederen die ze hebben. Opdracht 3 5 minuten Wissel de a4 s uit in je groepje. Balansteam a4 verlies en winstteam Lees de a4 van elkaar en geef daar de volgende beoordeling van: Goed ik begrijp precies wat een verlies en winstrekening is Voldoende ik kan het volgen maar niet alles is me duidelijk: ik heb nog een vraag die ik graag zou willen stellen om alles duidelijk te krijgen Matig ik begrijp niet zo goed wat een verlies en winstrekening is als ik dit lees Beantwoord de vragen van het verlies en winstteam Opdracht 4 presentatie opdracht 1 (ongeveer 5 minuten per groep maximaal)_ 3 groepen die door het lot worden aangewezen presenteren een balans/of een verlies en winstrekening.

29 Opdracht 1 Verlies en winstteam (10-15 minuten) Hieronder zie je een verlies en winstrekening staan. Ga voor elke post aan wat voor een invloed dat heeft op de uitkomst van de verlies en winstrekening als deze toe of afneemt. Schrijf de verandering in de verlies en winstrekening op. Begin aan de winst kant met de opbrengsten. Voorbeeld: Er is een opbrengst bijgekomen. Je heb voor 200 aan goederen verkocht. Deze goederen hebben mij 100 gekost. Wat is er gebeurd op de Verlies en Winstrekening. Voorbeeld Verlies en Winstrekening Start met het lezen van 1 en vervolgens 2 2 Waar staan de kosten van je onderneming? Het geld dat je uitgeeft voor je bedrijf vormen samen de kosten. Eigenlijk is elke uitgave een soort van verlies. Je houdt door je kosten minder over van je opbrengsten (die aan de andere kant staan genoteerd). We noteren de uitgave aan de linkerkant: Verlies 1 Waar staan de opbrengsten van je onderneming? Het geld dat je krijgt door goederen/diensten te verkopen vormen samen de opbrengsten. Elke verkoop die je meer geld oplevert dan deze kost levert dus een bijdrage aan de winst. We noteren elke opbrengst aan de rechterkant: Winst Als alle opbrengsten dus hoger zijn dan de kosten, dan heb je dus geld verdiend. Als je kosten hoger zijn dan de opbrengsten dan maak je dus verlies

30 Beschrijving Saldo Beschrijving Saldo Kosten Opbrengsten Geleverde goederen 500 Opbrengst verkoop Autoverzekering 200 Opbrengst verkoop Huur 100 Opbrengst verkoop Salaris 100 Elektriciteit/stookkosten 50 Totaal 950, ,00 Hier zie je dat de opbrengsten 50 groter zijn de kosten. Er is dus 50 winst gemaakt Kosten Opbrengsten Geleverde goederen 600 Opbrengst verkoop Autoverzekering 200 Opbrengst verkoop Huur 100 Opbrengst verkoop Salaris 100 Opbrengst verkoop Elektriciteit/stookkosten 50 Winst 150 Totaal ,00 Je hebt met opbrengst verdiend (200 opbrengsten 100 kosten). Je hebt dus in totaal 150 winst gemaakt (eerder al had je 50 verdiend en daar is dus 100 bijgekomen). Je had voordat je begon al 50 winst. Deze winst wordt vervolgens in de linkerkolom gezet om de kolommen van de verlies en winst rekening gelijk aan elkaar te maken. Ga nu na wat de invloed is als er één opbrengst minder is, dus 2 opbrengsten in plaats van 3. Vanzelfsprekend worden er dan ook minder goederen geleverd. Je mag er vanuit gaan dat 150 minder aan goederen geleverd wordt. Beschrijving Saldo Beschrijving Saldo Kosten Opbrengsten Geleverde goederen 500 Opbrengst verkoop Autoverzekering 200 Opbrengst verkoop Huur 100 Opbrengst verkoop Salaris 100 Elektriciteit/stookkosten 50 Totaal 950, ,00

31 Voor elke verandering op de verlies en winstrekening ga je uit van de bovenstaande verlies en winstrekening. Vervolgens ga je bekijken wat het effect is op de verlies en winstrekening als: De geleverde goederen toe of afnemen met 100. Kan dat zonder dat er een andere post op de verlies en winstrekening verandert? Autoverzekering omhoog/omlaag gaat 20. Kan dat zonder dat er een andere post op de verlies en winstrekening verandert? Huur omhoog/omlaag gaat 30. Kan dat zonder dat er een andere post op de verlies en winstrekening verandert? Salaris omhoog/omlaag gaat 50. Kan dat zonder dat er een andere post op de verlies en winstrekening verandert? Elektriciteit omhoog/omlaag gaat 10. Kan dat zonder dat er een andere post op de verlies en winstrekening verandert? Schrijf de verandering per verlies en winstpost op de sheets. Het moet straks door je kunnen worden gepresenteerd. Opdracht 2 5 minuten Je weet nu welke kosten en opbrengstem op de verlies en winstrekening met elkaar samenhangen. Maak op een a4 voor je teamgenoten een beschrijving hoe de verlies en winstrekening werkt. Je schrijft op : 1. Waar de kosten worden geboekt en waar de opbrengsten. 2. Welke kosten er zijn. 3. Welke kosten en opbrengsten met elkaar samenhangen. 4. Hoe je kunt zien of er winst of verlies is gemaakt. Opdracht 3 5 minuten Wissel de a4 uit in je groepje. Verlies en winstteam a4 balansteam. Lees de a4 van elkaar en geef daar de volgende beoordeling van: Goed ik begrijp precies wat een balans is

32 Voldoende ik kan het volgen maar niet alles is me duidelijk: ik heb nog een vraag die ik graag zou willen stellen om alles duidelijk te krijgen Matig ik begrijp niet zo goed wat een balans is als ik dit lees Beantwoord de vragen van het balans team Opdracht 4 presentatie opdracht 1 (ongeveer 5 minuten per groep maximaal)_ 3 groepen die door het lot worden aangewezen presenteren een balans/of een verlies en winstrekening.

33 Bijlage 2 Docentenhandleiding Docentenhandleiding Inleiding In een 3 tal lessen wordt de balans en verlies en winstrekening geoefend. Deze lespannen zijn geschreven vanuit de optiek om de leerling zoveel mogelijk te activeren om tot het doel te komen: kunnen uitleggen hoe de balans en verlies en winstrekening tot stand komen en waardoor veranderingen op de balans verlies en winstrekening ontstaan. Het activeren van de leerling wordt bereikt door de leerling invloed te geven in de keuze van de organisaties waarvoor hij de balans en verlies en winstrekening gaat maken. De leerlingen gaan zelf bedenken welke balansposten op de door hun gekozen organisaties voorkomen door te verdiepen wat voor goederen/financiering een organisatie nodig heeft om van start te gaan. Een ander element om de leerling te activeren is om de leerlingen in projectteams samen te laten werken. Binnen de projectteams hebben de leerlingen een duidelijke rol. De rollen sluiten aan bij functies in het bedrijfsleven. Door deze aansluiting van rollen bij de praktijk wordt beoogd om de betekenis van kennis omtrent de balans en verlies en winstrekening voor de leerlingen relevanter te maken. De motivatie voor het onderwerp wordt hierdoor gestimuleerd. Les 1: introductie van de komende lessenserie in mei 12 en onderzoek naar wat de leerlingen vinden van de gegeven lessen in oktober 11 met behulp van vragenlijst. Les 2: De Balansopdracht Voorbereiding/benodigd materiaal 30x stencils met opdrachten/rollen 18 overheadsheets + voldoende plakband om ze op te kunnen hangen Stiften om mee op sheets te kunnen schrijven Theorieboek In Balans 1a, hoofdstuk 3 Binnenkomst De leerlingen worden in projectteams ingedeeld van 4 leerlingen per projectteam. Elk projectteam wordt gecodeerd met een letter A tot en met G. Bij binnenkomst krijgen de leerlingen een nummer: 1,2,3 of 4. De nummers corresponderen met de volgende rollen: 1. informatieverzamelaar en tijdsbewaker 2. directeur

34 3. inkoper/boekhouder 4. accountant Tevens krijgen de leerlingen een lettercode tegelijk met het nummer om ze in projectteams in te delen. Aanvang les In de les wordt de aanwezige voorkennis over de balans door een woordweb te maken. Instructie + uitdelen materiaal Start: woordweb over een balans 5 minuten Vervolgens wordt instructie gegeven over het doel van de les (maken van balans voor gekozen organisaties) en de invulling van de les zelf. Deel de stencils met de beschrijving van de organisaties, rollen en opdrachten uit. Elke groep kiest 2 organisaties uit de uit te delen stencils waarop de 4 organisaties staan beschreven: Fietsenmaker, computerzaak, voedselbank en kapper. Er moet een keuze worden gemaakt uit fietsmaker en computerzaak (verkopen tastbare producten). Vervolgens moet een keuze worden gemaakt uit de andere 2 organisaties om te voorkomen dat min of meer dezelfde organisaties worden gekozen: voedselbank en kapper (dienstenorganisaties) Instrueer iedereen de uitgedeelde stencils over de organisaties, rollen en opdrachten goed te lezen. Na het lezen van de rollen herhaal je kort de opdrachten die worden vermeld in de stencils en de tijd die ervoor staat. Vraag iedereen die nummer 2 en 3 heeft gekregen bij binnenkomst zijn vinger op te steken. Vertel dat de directeur (rol 2) en inkoper (rol 3) samen een korte presentatie moeten voorbereiden over de balans van de organisaties. Laat iedereen zijn theorieboek In Balans uit de tas halen om vragen tijdens groepswerk op te zoeken in hoofdstuk 3. In de stencils staat ook voorbeeld materiaal en korte uitleg. Start groepswerk Verzoek iedereen om naar groep met de eerder verkregen lettercode te gaan. Deel sheets voor voorbreiden van presentaties uit en aan en vraag om namen en lettercode op sheets te zetten. Loop rond, bewaak de tijdlijnen van de opdrachten: Opdracht 1: 10 minuten Opdracht 2: 5 minuten