Programmabegroting

Transcriptie

1 Programmabegroting

2 Pagina 2 van 128

3 Aanbiedingsbrief Geachte leden van de gemeenteraad, Met genoegen presenteren we u de programmabegroting Het Besluit en Verantwoording (BBV) is onze richtlijn geweest bij het opstellen van de begroting 2016 en de meerjarenbegroting In het voorjaar 2014 heeft zich een nieuwe coalitie gevormd. Het coalitieakkoord en het daarop volgende collegeprogramma heeft de titel meegekregen iedereen doet mee, iedereen spreekt mee. In deze slogan zitten twee elementen die prominent in het nieuwe beleid naar voren komen. Het coalitieakkoord heeft zijn weerslag in de nieuwe meerjarenbegroting gekregen. Iedereen doet mee verwijst naar de opvatting van het college dat (als het gaat om hulp en zorg) iedereen zijn eigen kracht of die van zijn sociale omgeving beter benut. Iedereen spreekt mee verwijst naar de wil van de nieuwe coalitie om meer te luisteren naar de burger. Het college wil hiermee bewoners en maatschappelijke partners ruimte bieden om mee te denken over onderwerpen in het publieke domein Het wijkgericht werken gaan we hiervoor actualiseren. De kleine kernen kunnen hierbij rekenen op bijzondere aandacht. In 2010 is de ambtelijke organisatie OVER-gemeenten gevormd. De gemeentebesturen van Oostzaan en Wormerland zijn daarvan de vruchten gaan plukken. De kwaliteit van de ambtelijke ondersteuning steeg, de kosten gingen omlaag en de korte afstand tot de burger bleef in stand. Met de wetenschap van allerlei nieuwe ontwikkelingen waarmee gemeenten als de onzen te maken krijgen, blijkt dat een groter schaalniveau helpt om complexe vraagstukken als de drie Decentralisaties en de aankomende Omgevingswet robuust en toekomstbestendig op te pakken. We zien dat de OVER-gemeenten in sommige zaken nog te klein is om de uitdagingen die hiermee gepaard gaan om te kunnen (blijven) zetten in kwalitatief hoogwaardig beleid en dienstverlening. We zien dat uw Raad kiest voor een actievere rol in dit verband, waarbij ze passend ondersteund dient te worden. Daarom heeft het onze voorkeur de ambtelijke samenwerking op te schalen naar meer gemeenten in de regio. In ook bij voorkeur de vorm van een nieuwe ambtelijke serviceorganisatie voor deze meerdere gemeenten. Hiertoe voeren we gesprekken met zowel kleinere gemeenten, met name Landsmeer en Waterland, als grotere gemeenten, Edam-Volendam, Purmerend en Zaanstad, waarbij we uitgaan van: zelfstandige gemeenten met het verbinden van ambtelijke organisaties van de gemeenten. In vooral dienstverlening dicht bij de burger, korte lijnen tussen bestuur, organisatie en (maatschappelijk) ondernemers en behoud en benutten van de natuur-, cultuurhistorische- en landschappelijke waarden van de groene long in de regio. Het eigen onderzoekstraject met de daarbij behorende afrondende besluitvorming van de gemeenten Landsmeer en Waterland in de periode 2015 / 2016 met wie en in welke vorm zij willen samenwerken volgen we uiteraard in dit opzicht met bijzondere belangstelling. Aanpassingen in deze begroting De raad heeft verzocht om meer transparante planning- en control (p&c)documenten en eind 2014 heeft de raad een budget beschikbaar gesteld om de p&c documenten te digitaliseren en de p&c cyclus aan te passen. Deze begroting is de 1 e begroting die digitaal is opgesteld. Dit betekent dat deze begroting meer dan voorheen is opgebouwd vanuit de doelstellingen. Ieder programma begint met een beschrijving van wat we willen bereiken. Deze beschrijving resulteert in doelstellingen en aan de doelstellingen hangen dan de specifieke activiteiten (speerpunten) die we in 2016 oppakken. Daarnaast hebben wij dit jaar bij ieder programma een doelstelling opgenomen betreffende de vaste, reguliere gemeentelijke uitvoeringstaken (going concern). Onder deze doelstelling vindt u al die activiteiten die niet als een specifiek speerpunt zijn benoemd maar wel financieel vertaald zijn binnen het programma. Een andere wijziging is doorgevoerd bij de risico s. Vanuit de rijksoverheid is bepaald dat bij de geformuleerde risico s ook de beheersmaatregelen opgenomen moeten worden. Om overzicht te houden hebben wij bij ieder programma het beheersen van de risico s als doelstelling opgenomen, waarbij per onderwerp de beheersmaatregel bij het risico wordt omschreven. Pagina 3 van 128

4 In het kader van meer transparantie over de bedrijfsvoering, hebben wij de bedrijfsvoeringsparagraaf aanzienlijk aangepast. In het verleden werd hier verwezen naar de begroting van OVER-gemeenten. In deze begroting hebben wij de belangrijkste speerpunten vanuit de begroting OVER-gemeenten overgenomen in de bedrijfsvoeringsparagraaf. Ook in de werkwijze zijn we aan het nadenken over een andere aanpak. Dit heeft erin geresulteerd dat we bij het opstellen van deze begroting een proef zijn gestart met het programmatisch voorbereiden van programma 3 Sociaal Domein. In een werksessie met de Raad, de portefeuillehouders, managers en projectleiders op het sociaal domein zijn de teksten, doelstellingen en activiteiten bepaald zodat er een integrale afweging plaats heeft kunnen vinden. Voor volgend jaar gaan we onderzoeken of we deze werkwijze kunnen doorvoeren naar de andere programma s. Nieuwe regelgeving Besluit en Verantwoording (BBV) Eind juli 2015 heeft het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) een circulaire uitgebracht met voorstellen tot aanpassing van het BBV. Bij het opstellen van deze begroting was de besluitvorming nog niet afgerond, maar het lijkt ons goed om u alvast inzicht te geven in de vernieuwingen. De voorstellen beogen: Meer transparantie in het besluitvormingsproces begroting en verantwoording Grotere betrokkenheid alle belanghebbenden bij besluitvormingsproces Hanteerbare informatie over beoogde en gerealiseerde beleidsresultaten Betere vergelijkbaarheid van kosten en beleidsresultaten Versterkt inzicht in financiële positie gemeente Pagina 4 van 128

5 Financieel resultaat Hieronder vind u de relatie tussen de eerder vastgestelde Kadernota 2016, de zomerrapportage 2015 en de uitkomst na het samenstellen van de nieuwe meerjarenbegroting Verloop begrotingssaldi (bedragen x 1.000) ssaldo : Mutaties Kadernota Saldi (na) Kadernota: Mutaties Zomerbericht (Algemene Uitkering): Saldi (na) Zomerbericht: Mutaties uit actualiseren kapitaallasten, rente *) geldleningen, berekening mutatie egalisatievoorzieningen afval en riool, geringe budgetoverhevelingen etc.: Hogere bijdr.over ivm gelijktrekken griffie Ozaan aan Wland Verhoging wachtgeld i.v.m. wisseling wethouder Hogere baten OZB en forensen belasting (mn door hogere econ.waarde) Lagere bijdrage Veiligheidsregio (o.b.v. hun begroting) Conceptbegrotingssaldi (reeds verwerkt in de begrotingscijfers): extra budgetaanvragen/nieuw beleid, te besluiten door de Raad: a) Bijzondere en incidentele bijstand: T erugdraaien bez.+ extra budget b) OZB opbrengst hotel(s): Terugdraaien eerder besloten bezuiniging c) Griffie: uitbreiding formatie griffier d) Jongerenparticipatie : Stimuleren participatie en kinderraad e) Extra formatie Sociaal Domein: n.a.v. toegezonden berekening f) Uitvoering Verbeterplan Werk en Inkomen: door 1 extra fte g) Instellen van een Voorziening Wachtgeld vm. wethouders g) Participatie schoolgaande kinderen ssaldi na aanvullende besluiten: *) Toelichting: groot voordeel in 2018 doordat de betaling van de Zaanbrug een jaar later plaatsvindt (dan in de vorige begr. verwacht), dus lagere rentelasten in Het jaar 2019 was (nog) niet opgenomen in de begroting waardoor vergelijking tussen de begrotingen niet goed mogelijk is. Toelichting aanvragen nieuwe beleid Hieronder worden de bovenstaande extra budgetaanvragen, dan wel nieuwe beleidszaken toegelicht: a) Terugdraaien bezuiniging op Bijzondere en incidentele bijstand. In juni 2013 is er door de Raad besloten om te bezuinigingen op dit budget. Deze bezuiniging is niet realistisch gebleken. Mede door een toename in het aantal aanvragen vergoeding bewindvoering en een toename in de huisvestingskosten, is er bovendien nog een extra verhoging van dit budget van noodzakelijk. In totaal dus een verhoging van structureel. b) Terugdraaien bezuiniging hogere opbrengst OZB e.a. door bouw van hotel Kalverhoek. Deze extra inkomsten kunnen voor het jaar 2016 zo wie zo niet gerealiseerd worden omdat het hotel er in 2015 nog niet staat. De realisatie van dit hotel in de komende tijd is nog onzeker, zodat we voorstellen deze taakstellende bezuiniging van voorlopig terug te draaien. c) Uitbreiding formatie Griffie. De griffie heeft het al jaren erg druk. Dat vertaalt zich in problemen rond de verlofuren. In deze raadsperiode is het steeds drukker geworden. Er zijn meer initiatieven in de raad en er is veel extra werk vanuit diverse werkgroepen. Vandaar dat er Pagina 5 van 128

6 hierbij verzocht wordt om een uitbreiding van de formatie van de griffier van 24 naar 32 uur. Hier is een structureel bedrag van mee gemoeid. d) Jongerenparticipatie. Wil dit goed opgepakt worden, dan is hier een structureel budget voor nodig. Dit is 2-ledig: Stimuleren van jongeren: jongeren krijgen ruimte en evt. budget om hun eigen ideeën en wensen te realiseren door nauwere samenwerking met en tussen de jongerenwerker, de beleidsambtenaar en waar nodig de portefeuillehouder. Daarnaast het realiseren van een jaarlijks terugkerend evenement van een kinderraad. In groep 7/8 kinderen laten kennismaken met democratie. Dit sluit goed aan op de behoefte van deze tijd: het inzetten/benutten van eigen kracht. Hiervoor is een structureel budget van nodig. e) Extra formatie ten behoeve van het Sociaal Domein. Er is een berekening gemaakt van de fte s die nodig zijn voor de uitvoering van het Sociaal Domein. Eerder was de inschatting gemaakt dat dit 5% van de 3D-gelden zou betreffen. Ons huidige inzicht wijst uit dat dit veel meer is. Deze extra gelden kunnen niet uit de 3D-gelden worden gedekt. We verwijzen hiervoor naar het separaat toegezonden overzicht van deze berekening. Het gedeelte van de extra formatie die we alleen in 2016 nodig hebben, voor het Wormerlandse gedeelte een bedrag van , stellen we voor om te onttrekken aan de Reserve WMO, Jeugdhulp en Participatie. Het structureel extra benodigde budget bedraagt voor Wormerland (60%) f) Uitvoering Verbeterplan Werk en Inkomen. Begin 2015 heeft de gemeenteraad incidentele middelen beschikbaar gesteld om de werkwijze van team Werk en Inkomen Wormerland te verbeteren. Door zich meer te richten op activering en re-integratie van uitkeringsgerechtigden is de uitstroom in Wormerland in 2015 (eerste half jaar) sterk gegroeid. Om onder meer bij alle klanten een heronderzoek uit te voeren en cliënten periodiek op het werkzoekenden spreekuur te spreken, zijn gedurende heel 2015 twee fulltime consulenten werk en inkomen ingehuurd. De introductie van de werkmakelaar heeft ertoe bijgedragen dat goed plaatsbare mensen uit het uitkeringsbestand sneller zijn gekoppeld aan vacatures in de regio. Door de hogere taakstelling van zogenaamde statushouders (vreemdelingen met een verblijfstatus) nemen de werkzaamheden op het gebied van algemene coördinatie en de verlening van incidentele en bijzondere bijstand toe. Om de nieuwe werkwijze in 2016 in de gemeente Wormerland te kunnen continueren en daarmee ook de uitstroom op niveau te houden (en daarmee de uitkeringskosten structureel te laten afnemen), is structureel extra capaciteit nodig van 1,0 fte (circa ). In deze capaciteitsuitbreiding is ook rekening gehouden met de hogere taakstelling op het gebied van het huisvesten van statushouders. g) Instellen van een voorziening Wachtgelden vm. wethouders. Door de wachtgelduitgaven vanuit een voorziening te betalen, worden de lasten van de jaarlijkse exploitatie verlaagd. Het werken met een Wachtgeldvoorziening is niet ongebruikelijk voor gemeenten. Er is wel een eenmalige toevoeging nodig om aan de wachtgeldverplichtingen te kunnen voldoen. Wanneer deze voorziening per 1 januari 2016 wordt gevormd, dient er eenmalig een bedrag van te worden toegevoegd. We stellen voor om dit beschikbaar te stellen vanuit de Algemene Reserve. Hiermee wordt de exploitatie per saldo ontlast voor een bedrag van in 2016 tot in Er bestaat wel een risico, n.l. dat wanneer er een wethouder stopt die nog niet de pensioengerechtigde leeftijd heeft bereikt en nog geen betaalde arbeid heeft, er opnieuw een groot bedrag aan deze voorziening moet worden toegevoegd. Wanneer op bovenstaande (aparte) beslispunten positief door de Raad wordt besloten, worden deze zaken door middel van een eerste begrotingswijziging in de begroting verwerkt. Verschijnen Septembercirculaire De begroting is, zoals ieder jaar, opgesteld op basis van de in de Meicirculaire opgenomen gegevens. Vlak voor het ingaan de besluitvormingsfase van deze begroting is de Septembercirculaire verschenen. De uitkomsten hiervan zijn dus niet verwerkt in deze begroting. We geven hieronder echter de financiële uitkomsten van deze circulaire weer: Pagina 6 van 128

7 Uitkomsten Septembercirculaire (bedragen x 1.000) D-budgetten, totaal WMO-budget, HBH (géén 3D) Algemene middelen Totaal De extra algemene middelen hebben enerzijds te maken met het feit dat er sprake is van een positieve accresontwikkeling en anderzijds is er een toevoeging vanuit het BTW-compensatiefonds aan de orde, omdat er een lager bedrag aan BTW wordt geclaimd bij dit fonds. Dit lagere bedrag wordt dan toegevoegd aan het gemeentefonds. De genoemde begrotingssaldi worden door het verschijnen van deze Septembercirculaire dus nog positief beïnvloed. Het college van burgemeester en wethouders van Wormerland, de gemeentesecretaris de burgemeester, P. Koetsier P.C. Tange Pagina 7 van 128

8 Pagina 8 van 128

9 Inhoudsopgave Aanbiedingsbrief... 3 Inhoudsopgave... 3 Leeswijzer... 3 srichtlijnen Financiële positie... 3 Overzicht van baten en lasten... 3 Overzicht van geldleningen... 3 Overzicht reserves en voorzieningen... 3 Nieuw beleid... 3 Meerjarenplan... 3 Programma s... 3 Programma 1 Dienstverlening... 3 Programma 2 Ruimtelijke ontwikkeling... 3 Programma 3 Sociaal Domein... 3 Programma 4 Maatschappelijke Participatie... 3 Programma 5 Leefomgeving... 3 Programma 6 Bestuur en organisatie... 3 Programma 40 Mutaties in reserves... 3 Paragrafen... 3 Paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing... 3 Paragraaf Onderhoud kapitaalgoederen... 3 Paragraaf Bedrijfsvoering... 3 Paragraaf Verbonden Partijen... 3 Paragraaf Grondbeleid... 3 Paragraaf Financiering... 3 Paragraaf Lokale heffingen... 3 Paragraaf Grote projecten... 3 Paragraaf Demografische ontwikkeling... 3 Overige gegevens... 3 Balans... 3 Bijlage: Lijst met gebruikte afkortingen... 3 Bijlage: Toelichting op de reguliere uitvoeringstaken... 3 Pagina 9 van 128

10 Pagina 10 van 128

11 Leeswijzer Door middel van de begroting bepaalt de raad welk beleid hij het komende jaar wil voeren en hoe het financieel beheer in dat jaar zal zijn. De raad bepaalt welke uitgaven voor welke doelen de gemeente zal doen. Hiermee wordt vorm gegeven aan het budgetrecht van de raad. De begroting is opgezet overeenkomstig de wettelijke bepalingen zoals vastgelegd in de Gemeentewet en het Besluit Begroten en Verantwoorden (BBV). Hierbij worden gemeenten ook verplicht een begroting en een meerjarenraming voor ten minste drie jaar volgend op het begrotingsjaar op te stellen. Voor u ligt de programmabegroting van de gemeente Wormerland. Naast een papieren versie is er ook een digitale versie. U kunt deze benaderen via de link De begroting is beleidsmatig ingericht volgens de door de raad vastgestelde programma s. Dit zijn: 1. Dienstverlening 2. Ruimtelijke ontwikkeling 3. Sociaal domein 4. Maatschappelijke participatie 5. Leefomgeving 6. Bestuur en organisatie Naast deze beleidsmatige programma s hebben wij een programma 40 opgenomen met daarin het verloop in de reserves. Bij ieder programma geven wij aan: Welke portefeuillehouder(s) en programmamanager verantwoordelijk is voor de uitvoering van het programma; Welke producten onderdeel uitmaken van het programma; Welke beleidskaders richtinggevend zijn voor de opgenomen activiteiten; Wat we gedurende de raadsperiode willen bereiken, gebaseerd op het raadsprogramma; Welke doelstellingen hieruit volgen; Welke specifieke activiteiten volgen uit de benoemde doelstellingen; Welke kengetallen en indicatoren een rol spelen bij het programma; Welke kosten en baten gemoeid zijn met het programma; Welke verschillen van meer dan ,- er zijn opgetreden in vergelijking met de begroting van het vorige dienstjaar. Verschillen in toerekening kosten OVERbegroting worden niet overal toegelicht. Vanaf 2015 wordt namelijk meer met een flexibele schil gewerkt. Hierdoor kan het voorkomen dat er per jaar verschuiving in kosten plaats vindt. Welke risico s er zijn in de uitvoering van het programma en welke beheersmaatregelen hierin zijn/worden genomen; Welke reserves en voorzieningen er zijn binnen het programma en wat het verloop hierin is. Naast de programma s zijn in deze begroting ook de verplichte paragrafen opgenomen. In de paragrafen worden belangrijke onderwerpen voor het inzicht in de financiële positie behandeld. De paragrafen bundelen onderwerpen die versnipperd per programma in de begroting staan, waardoor de raad meer inzicht krijgt. De paragrafen geven een dwarsdoorsnede van de begroting. Bovendien is met de paragrafen telkens een groot financieel belang en/of politieke betekenis gediend. De paragrafen geven dan ook extra informatie voor de beoordeling van de financiële positie op de korte en langere termijn. De volgende paragrafen zijn opgenomen: Weerstandsvermogen en risicobeheersing Kapitaalgoederen Bedrijfsvoering Verbonden partijen Grondbeleid Financiering Pagina 11 van 128

12 Lokale heffingen Grote projecten Demografische ontwikkelingen Naast de verplichte paragrafen hebben wij ook een aantal bijlagen toegevoegd. een overzicht van alle periodieke, reguliere werkzaamheden die door de gemeente verricht worden. inzicht in de balans. een lijst met alle gebruikte afkortingen. Pagina 12 van 128

13 srichtlijnen 2016 Inleiding Gemeenten zijn verplicht een begroting en een meerjarenraming voor ten minste drie jaar volgend op het begrotingsjaar op te stellen. Voor het opstellen van de begroting en meerjarenramingen zijn de volgende begrotingsrichtlijnen van toepassing. Beoogd resultaat Het beoogde resultaat is om alle taken en activiteiten met betrekking tot de gemeentelijke huishouding op te nemen in de begroting 2016 en de meerjarenraming Het doel is vervolgens een structureel sluitende meerjarenbegroting vast te stellen. Voor het opstellen van de begroting 2016 hanteren wij de volgende richtlijnen: Beleid a. Uitgangspunt vormt de raadsagenda Het college van B&W werkt deze agenda verder uit aan de hand van de vragen: wat doen we, waarvoor doen we het en wat kost het; b. In de begroting wordt uitgegaan van bestaand beleid. Daarnaast kan er sprake zijn van stijging van budgetten die het toegestane inflatiepercentage van 1,1% overschrijden. Deze nemen we op in een aparte bijlage in de programmabegroting. Zo wordt inzichtelijk gemaakt op welke programma s extra verhogingen nodig zijn ten opzichte van deze begrotingsrichtlijnen. Indien de raad instemt met deze extra verhogingen worden die in de eerste begrotingswijziging van 2016 verwerkt; c. Raadsbesluiten tot en met de vergadering van juni 2015 inclusief de vermelde posten in het voorjaarsbericht 2015 worden verwerkt in de programmabegroting 2016; d. Raadsbesluiten van juli tot en met december 2015, met meerjarige (structurele) gevolgen, worden verwerkt in de eerste begrotingswijziging van 2016; Kostenontwikkeling e. Er is rekening gehouden met een (externe) prijsstijging van 1,1% (= inflatie (cpi); opgaven CPB prognose van maart 2015); f. Rekening is gehouden met een interne loonkostenstijging van 1,0 %. Dit is conform de begroting van OVER-gemeenten, waar de loonkosten van de ambtelijke organisatie in zijn opgenomen. Het betreft hier dus alleen de loonkosten van het bestuur van Wormerland. Deze indexatie is noodzakelijk om periodieken, verhoging sociale lasten en pensioenlasten te dekken; g. Prijsstijgingen hoger dan de aangegeven percentages, zijn slechts opgenomen voor zover daar contracten, gemeenschappelijke regelingen, bestuurlijke afspraken of andere bewijsstukken aan ten grondslag liggen; h. De begrotingen van de samenwerkingsverbanden en gemeenschappelijke regelingen dienen we uiterlijk 31 mei te hebben ontvangen, zodat deze kunnen worden verwerkt in de programmabegroting Mocht dit niet het geval zijn dan stijgen de lasten voor de begroting met de in e en/of f voorgestelde stijgingen. Voor deze partijen worden de percentages ook niet cumulatief toegepast; i. Voor de tarieven gaan wij uit van een stijging gelijk aan het inflatiepercentage, in dit geval van 1,1 %. Uitzonderingen op de algemene regel van de toegestane stijging zijn: reisdocumenten / rijbewijzen: de tarieven van de reisdocumenten / rijbewijzen zijn aan een wettelijk maximum gebonden; afvalstoffenheffing / rioolrecht: met betrekking tot deze tarieven geldt, met uitzondering van het BCF, een kostendekking van 100%; Renteontwikkeling j. De rekenrente is voor de jaren 2013 t/m 2016 vastgesteld op 5%. Deze wordt gebruikt voor diverse berekeningen zoals afkoopsommen, contante waarden, grondexploitatie en kapitaallasten over investeringen. Prognose woningen en inwoners k. Gelet op eventuele vertragingen van de woningbouwprojecten en de huidige woningmarkt, alsmede het verloop van het accres en de parameters (*) in de algemene uitkering is besloten om deze prognose vanaf de Kadernota 2014 NIET door te rekenen in de prognose van de Algemene uitkering en de OZB. Pagina 13 van 128

14 Overige m. In de vergaderingen van de samenwerkingsverbanden en gemeenschappelijke regelingen dient ons gemeenschappelijk standpunt met betrekking tot de loon- en prijsstijgingspercentages en de aanleverdatum van de begrotingen te worden ingebracht; n. De jaarschijf 2016 van het meerjarenplan is vastgesteld bij de kadernota 2016, voor wat betreft vervangingsinvesteringen, areaaluitbreiding en intensivering bestaand beleid. De consequenties ervan zijn direct verwerkt in de programma s van de programmabegroting *) Accres: groei / krimp van het gemeentefonds; parameters: maatstaven op basis waarvan de Algemene Uitkering wordt berekend. Pagina 14 van 128

15 Financiële positie Hieronder is een overzicht opgenomen van alle lasten en baten per programma, per jaar. Overzicht van baten en lasten Programma (bedragen x 1.000) 2014 werkelijk lasten 2014 werkelijk baten 2014 werkelijk saldo 2015 begroot lasten 2015 begroot baten 2015 begroot saldo 01 Dienstverlening Ruimtelijke ontwikkeling Sociaal domein Maatschappelijke participatie Leefomgeving Bestuur en organisatie Saldo van baten en lasten Mutaties in reserves Geraamd resultaat xx Programma (bedragen x begroot begroot begroot begroot begroot begroot 1.000) lasten baten saldo uitgaven baten saldo 01 Dienstverlening Ruimtelijke ontwikkeling Sociaal domein Maatschappelijke participatie Leefomgeving Bestuur en organisatie Saldo van baten en lasten Mutaties in reserves Geraamd resultaat Programma (bedragen x 1.000) 2018 begroot lasten 2018 begroot baten 2018 begroot saldo 2019 begroot lasten 2019 begroot baten 2019 begroot saldo 01 Dienstverlening Ruimtelijke ontwikkeling Sociaal domein Maatschappelijke participatie Leefomgeving Bestuur en organisatie Saldo van baten en lasten Mutaties Totaal in reserves Saldo 2 Geraamd - Totaal mutaties resultaat reserves Pagina 15 van 128

16 Toelichting op het overzicht van baten en lasten In dit overzicht van baten en lasten zijn de volgende bedragen van incidentele aard: *) toelichting onder tabellen (bedragen x 1.000) 2016 begroot lasten 2016 begroot baten 2017 begroot lasten 2017 begroot baten 2018 begroot lasten 2018 begroot baten 2019 begroot lasten 2019 begroot baten 01 Dienstverlening Ruimtelijke ontwikkeling Sociaal domein 04 Maatschappelijke participatie 05 Leefomgeving Bestuur en organisatie Totalen Incidenteel tlv progr.1 t/m 6 (saldo lasten - baten) In onderstaand overzicht staan de structurele toevoegingen en onttrekkingen aan reserves behorende bij de diverse programma's opgenomen. (bedragen x 1.000) 2016 begrote toevoegingen 2016 begrote onttrekkingen 2017 begrote toevoegingen 2017 begrote onttrekkingen 2018 begrote toevoegingen 2018 begrote onttrekkingen 2019 begrote toevoegingen 2019 begrote onttrekkingen 01 Dienstverlening Ruimtelijke ontwikkeling Sociaal domein Maatschappelijke participatie Leefomgeving Bestuur en organisatie Totalen Saldi structurele toevoegingen en onttrekkingen aan reserves Resumerend bepalen we aan de hand van bovenstaande gegevens het structurele evenwicht van de meerjarenbegroting: (bedragen x 1.000) 2016 begroot lasten 2016 begroot baten 2017 begroot lasten 2017 begroot baten 2018 begroot lasten 2018 begroot baten 2019 begroot lasten 2019 begroot baten a Saldo van baten en lasten b -/- Incidentele baten en lasten (zie boven) c Mutaties in reserves (totaal) d -/- structurele mutaties in res. (zie boven) e Saldo: incidentele mutaties in reserves (c-d) Totalen (a-b-e) Totaal structureel begrotingssaldi (a-b-e) Het geraamde bedrag van de algemene dekkingsmiddelen zijn de totale baten van programma 6, zijnde Zie voor een uitsplitsing de tabel bij dit programma. Het geraamde bedrag op de post onvoorzien bedraagt voor en maakt onderdeel uit van de lasten van programma 6, Bestuur en organisatie. *) Overzicht incidentele lasten per programma: Programma 1 Dienstverlening in 2016 en 2017 is er een budget van opgenomen voor het Digiprogramma. Programma 2 Ruimtelijke Ontwikkeling In 2016 is er een budget van opgenomen voor het actualiseren van de Woonvisie, en wordt er naar verwachting uitgegeven aan de afbouw van het MFA in Wormer (gedekt uit het Ontwikkelingsfonds en de Algemene Reserve). Daarnaast verwachten we een opbrengst van vanuit de grondverkoop t.b.v. de Poort van Wormer. Deze inkomsten zullen aan het Ontwikkelingsfonds worden toegevoegd. Pagina 16 van 128

17 Programma 5 Leefomgeving In 2017 is er een budget van voor Riolering, opstellen verbreed GRP en BRP opgenomen. In 2018 is er een budget opgenomen van voor het vernieuwen van de Zaanbrug (dit bedrag wordt aan de reserve onttrokken. Raming EMU-saldo Het EMU-saldo (ook wel financieringstekort) van de totale Nederlandse overheid is jaren negatief geweest. Het financieringssaldo van de gemeenten maakt daarvan onderdeel uit. Om het financieringssaldo van de totale overheid te kunnen ramen, moeten de gemeenten sinds 2006 een driejaarsraming van hun EMU-saldo in de begroting opnemen. Voor Wormerland komt deze raming uit op de volgende bedragen: Raming EMU-saldo (bedragen x 1.000) Exploitatiesaldo vóór dotaties en onttrekkingen aan reserves Afschrijvingen ten laste van de exploitatie Dotaties aan voorzieningen Investeringen in materiële vaste activa 972 -/ / /- 5 Ontvangen investeringsbijdragen van Rijk, Prov., EU en ov. (niet via exploitatie) Baten uit desinvesteringen in (im)materiële vaste activa (niet via de exploitatie) Uitgaven aan aankoop van grond en de uitgaven aan bouw- en woonrijp maken 0 -/- 0 -/- 0 -/- e.d. (transacties met derden die niet op de exploitatie staan) 8 Baten bouwgrondexploitatie, voorzover niet op de exploitatie is verantwoord Betalingen ten laste van de voorzieningen 212 -/ / /- Lasten i.v.m. transacties met derden, die niet via de exploitatie lopen, maar rechtstreeks ten laste van de reserves (incl.fondsen e.d.) worden gebracht en 10 die nog niet vallen onder één van bovenstaande posten De berek.van het EMU-saldo wordt gecorr.voor verkoop van deeln.en aandelen. 11a Worden er deelnemingen en aandelen verkocht? ja nee nee 11b Zo ja, de bij verkoop verwachte boekwinst 32 -/- 0 -/- 0 -/- Berekend EMU-saldo Zoals uit bovenstaand overzicht blijkt, is er in het jaar 2016 naar verwachting per saldo sprake van een zogenaamd financieringstekort. Dit wordt met name veroorzaakt door de flinke investeringen in het kader van het Wegenbeheerplan, het GVVP (Gemeentelijk Verkeer en Vervoer Plan) en het GRP (Gemeentelijk Riolerings Plan). Arbeidskosten gerelateerde verplichtingen Gemeenten dienen in de begroting in te gaan op de zogenaamde jaarlijks terugkerende arbeidskosten gerelateerde verplichtingen van vergelijkbaar volume. Hieronder wordt verstaan de aanspraken op toekomstige uitkeringen door huidig, dan wel voormalig personeel. Gemeenten moeten de verplichtingen in de begroting en de jaarrekening opnemen. De personeelskosten voor 2016 zijn gebaseerd op de huidige formatie van de gemeente Wormerland, zijnde de Raad, het college, de Griffier en de secretaris, en de verplichtingen aan de oud-wethouders en de zogenaamde BABSen (Buitengewone Ambtenaren van de Burgerlijke stand) en bedragen Het ambtelijk personeel is in dienst van OVER-gemeenten. Pagina 17 van 128

18 Overzicht van geldleningen Ontwikkeling langlopende geldleningen In het volgende overzicht geven we de verwachting weer van de ontwikkeling van de langlopende geldleningen. In de paragraaf Financiering bij het onderdeel Solvabiliteit wordt nader ingegaan op de vraag hoe onze schuldpositie gewaardeerd kan worden in verhouding tot het totale vermogen. Staat van opgenomen langlopende geldleningen (bedragen x 1.000) Jaar Rente- Restantbedrag Bedrag in de Bedrag van Bedrag van Restantbedrag van percen- geldlening of loop van het de betaalde de aflossing geldlening of Nr laatste tage voorschot aan dienstjaar op te rente voorschot aan aflos- begin van het nemen/opgen. einde van het sing dienstjaar len./vervr.afgelost dienstjaar W'land ,97% ,65% ,99% ,06% ,50% ,82% ,52% ,99% ,24% ,12% ,08% ,70% Ww ,10% ,89% Meerjarig ziet het verwachte verloop van de totaalsaldi van de opgenomen leningen er als volgt uit. Geldleningen (bedragen x 1.000,-) Per ultimo Langlopende geldleningen Totaal Pagina 18 van 128

19 Overzicht reserves en voorzieningen In het volgende overzicht wordt de verwachte ontwikkeling van de reserves en voorzieningen in 2016 weergegeven Saldo begin vermeer- geplande overige Saldo dienstjaar deringen uitgaven verminderingen einde van Staat van Reserves en Voorzieningen (bedragen x 1.000) ALGEMENE RESERVE Algemene reserve Totaal Algemene Reserve BESTEMMINGSRESERVES Verbetering ouderenhuisvesting Nog uit te voeren werken Nieuwbouw Brandweerkazerne Wormer Verkiezingen Actualiseren bestemmingsplannen Wet WMO, jeugdhulp en Participatie Wet Kinderopvang Fonds volkshuisvesting Frictiekosten IHP Ontwikkelingsfonds Monumentenzorg MFA-coördinator Centrumplan Privatisering sportvelden 5 5 Duurzame energie Onderhoud sportvelden Wormerland heeft antwoord 0 0 Onderhoud vaarwegen Nuon-gelden Fonds duurzaamheidsleningen Onderhoud De Lepelaar 0 0 Bestemmingsreserve speelplaatsen Implementatie decentralisaties Totaal Bestemmingsreserves VOORZIENINGEN Onderhoudsvoorzieningen Vervanging gymnastiekinrichting Meerjarenonderhoudsplannen (MOP) Subtotaal Overige voorzieningen Pensioenen wethouders Egalisatie riolering Egalisatie afvalverwijdering Subtotaal Totaal Voorzieningen Totalen Algemene reserve Totalen Bestemmingsreserves Totalen Voorzieningen TOTAAL GENERAAL Pagina 19 van 128

20 Meerjarig ziet het verwachte verloop van de totaalsaldi van de reserves en voorzieningen er als volgt uit. Reserves en voorzieningen (bedragen x 1.000,-) Per ultimo Algemene reserve Bestemmingsreserves Voorzieningen Totaal In bovengenoemde bedragen zijn alléén de reeds op het moment van vervaardigen van deze begroting, door de Raad besloten toevoegingen en onttrekkingen van nieuwe zaken verwerkt. De stand van de algemene reserve blijft boven het gestelde minimum van 10 % van het begrotingstotaal (zijnde 31,2 miljoen over 2016; totale lasten excl. mutaties in reserves). Pagina 20 van 128

21 Nieuw beleid Meerjarenplan Het meerjarenplan (MJP) laat het voorgenomen nieuwe beleid zien. Dat beleid is opgenomen in de 6 programma s van de begroting. Bij de behandeling van de kadernota 2016 in de Raad is het meerjarenplan vastgesteld. Hieronder volgt het overzicht van dit Meerjarenplan. De exploitatie budgetten voor het jaar 2016 zijn middels de Kadernota beschikbaar gesteld, en in de diverse programma s van de begroting verwerkt. Voor het beschikbaar vragen van een nieuwe investering uit het MJP volgt nog een afzonderlijk raadsvoorstel. Als het om een investering gaat, staat het totale investeringsbedrag in de kolom Investering netto. In de jaarkolommen staan de kapitaallasten (rente en afschrijving) vanaf het jaar nadat de investering gedaan gaat worden. In geval van nieuwe exploitatieposten staan daar de exploitatielasten per jaar, vanaf het jaar dat dit gaat lopen. MEERJARENPLAN (MJP) PER PROGRAMMA Programma expl/nieuweurgentie Investering begin Omschrijving verv.inv O/N/G netto afschr. jaar Progr 1 Dienstverlening BAG, mutatiedetectie eens in de 2 jaar nieuw exploitatie N Digiprogramma nieuw exploitatie N Progr 2 Ruimtelijke ontwikkeling Woonvisie, actualisatie nieuw exploitatie N Progr 3 Sociaal Domein Sociale werkvoorziening, verhoging bijdrage Baanstede nieuw exploitatie N Progr 4 Maatschappelijke participatie Progr 5 Leefomgeving Wegenbeh.plan jaarsch. 2015, verhoging naar nieuw nieuwe inv. N Wegenbeheersplan jaarschijf 2016 mjp '15-'18 nieuwe inv. N Wegenbeheersplan jaarschijf 2017 mjp '15-'18 nieuwe inv. N Wegenbeheersplan jaarschijf 2018, vervroegen naar 2016 nieuw nieuwe inv. N GVVP, jaarschijf 2016 nieuw nieuwe inv. G Vervanging 2 bestelauto's buitendienst VB '15 verv.inv. N Vervanging pick-up met kraantje VB '15 verv.inv. N Vervanging Mercedes Vito door fordbus VB '15 verv.inv. N Begraven, lagere inkomsten JR '14 exploitatie O Progr 6 Bestuur Werkkostenregeling bestuur VB '15 exploitatie O TOTAAL LASTEN MJP Pagina 21 van 128

22 Programma s De begroting bestaat uit 6 programma s. Dienstverlening, Ruimtelijke ontwikkeling, Sociaal Domein, Maatschappelijke participatie, Leefomgeving en Bestuur en Organisatie Elk programma is op eenzelfde wijze uitgewerkt aan de hand van de drie vragen: Wat willen we bereiken? Wat doen we ervoor? /Doelstellingen o Activiteiten die we uitvoeren om deze doelstellingen te bereiken o Overzicht van de reguliere gemeentelijke uitvoeringstaken (going concern taken) o Beheersmaatregelen op de risico s Wat kost het? Hiernaast is opgenomen bij elk programma: Achtergrondinformatie/ de beleidsnota s die als uitgangspunt dienen Kengetallen en indicatoren Verschillenanalyse Stand van de reserves en voorzieningen Pagina 22 van 128

23 Programma 1 Dienstverlening Portefeuillehouder Ambtelijke programmamanager P.C. Tange, F.J.W. Saelman, K. van Waaijen, P.J.M. Fens Afdelingshoofd Dienstverlening Omschrijving programma In dit programma worden de uitgaven en inkomsten geraamd van de gemeentelijke activiteiten op het terrein van de burgerlijke stand, basisregistratie personen (BRP) en de Kieswet, vergunningverlening en overige dienstverlening aan burgers, ondernemers en instellingen. De volgende producten maken deel uit van dit programma: Producten Basisregistratie personen (BRP) Persoonsdocumenten Burgerlijke stand Verkiezingen Dienstverlening Algemeen Wormerland heeft Antwoord Omgevingsvergunningen Handhaving bestaande bouw en gebruik Informatievoorziening bouw- en woningtoezicht Algemene Plaatselijke Verordening (APV)- en andere vergunningverlening Bedrijfscontacten en vestiging Markt Evenementen Achtergrondinformatie Hieronder volgen alle actuele beleidsnota s die voor dit programma zijn vastgesteld. Deze beleidsnota s bevatten de kaders die gelden voor de uitvoering van de activiteiten binnen dit programma. Naam beleidsnota Verordening Gemeentelijke basisregistratie personen 2014 Bouwverordening Wormerland 2010 Bouwbeleidsplan 2008 Welstandsnota 2004 Algemene Plaatselijke Verordening 2011 Nota Handhaven Wormerland 2010 Jaar vastgesteld in raad Wat willen we bereiken De ontwikkeling van de dienstverlening is een van de vier speerpunten voor de samenwerking tussen de gemeenten Oostzaan en Wormerland. We stellen de klant (burger, bedrijf en instelling) centraal in de dienstverlening van de gemeente. Producten en diensten leveren wij doelmatig tegen een kostendekkend tarief. Ons streven is een hoge klanttevredenheid bij de burgers, bedrijven en instellingen over de dienstverlening van de gemeentelijke organisatie. Hiervoor is een klantcontactcentrum (KCC) ingericht. Het dienstverleningsconcept Op weg naar vraaggestuurde dienstverlening is hierbij onze leidraad. Het professioneel leveren van verschillende diensten en producten staat voorop. We willen de dienstverlening van de gemeente toegankelijker maken door meer gebruik te maken van de digitale snelweg. Uitgangspunt hierbij is: digitaal waar het kan, en met een persoonlijk gesprek indien Pagina 23 van 128

24 gewenst. Onze doelstelling is dat op basis van de behoefte en logica van de burger sprake is van een sterk gedigitaliseerde en burgergerichte publieke dienstverlening waarbij 80% van de eerste contacten met de burger direct wordt afgehandeld. De burger en zijn vraagpatronen staan centraal. De overheid moet als het ware door de bril van de burger kijken. Welke diensten en producten wil de burger geleverd krijgen en hoe wil hij deze ontvangen? Welke diensten en producten hangen met elkaar samen en hoe kunnen we deze zo eenvoudig mogelijk aanbieden aan de burger? Een afspraak maken is slim. De burger wordt op de afspraak onmiddellijk geholpen. Dan spaart wachttijd. Maar wanneer zich tijdens openingsuren een burger zich als klant meldt dan wordt deze klant ook geholpen. De telefooncentrale van het klantcontactcentrum (KCC) wordt deze raadsperiode aangepast, zodat de telefoon wordt opgenomen met vermelding van de gemeente Wormerland en niet langer met OVER-gemeenten. Wat gaan we er voor doen? Vanuit wat we - op langer termijn- willen bereiken vloeit een aantal doelstellingen voort. Naast het uitvoeren van de reguliere taken voeren we de volgende speerpunten in 2016 uit om deze doelstellingen te behalen. 1. Klantvraag als het kan direct afhandelen Onze doelstelling is dat op basis van de behoefte en logica van de burger sprake is van een sterk gedigitaliseerde en burgergerichte publieke dienstverlening waarbij 80% van de eerste contacten met de burger direct wordt afgehandeld. Wat doen we in 2016 hiervoor: Inrichten klantvolgsysteem in zaaksysteem OVER-gemeenten Om een betere afhandeling van diensten en producten mogelijk te maken wordt een systeem ingevoerd om zo een adequate afhandeling te verkrijgen op basis van onze vastgelegde normen. 2. Vergroten van het aantal online beschikbare gemeentelijke producten De verdere ontwikkeling ter hand nemen om meer diensten en producten via de digitale snelweg geheel af te handelen met als uitgangspunt "digitaal waar het kan en met een persoonlijk gesprek waar het moet'. Voor mensen die moeite hebben met het digitale kanaal bieden wij begeleiding, of maken wij het mogelijk om fysiek of schriftelijk een aanvraag in te dienen. Daarbij wordt rekening gehouden met de mogelijkheden van mensen met een beperking, dan wel ouderen. Wat doen we in 2016 hiervoor: Digitaal 2017 (Digiprogramma Rijksoverheid) Uiterlijk in 2017 moet de overheid alle informatie digitaal beschikbaar maken om het inwoners, bedrijven en instellingen mogelijk te maken digitaal zaken met ons te doen. Zij moeten alle (aan)vragen digitaal aan ons kunnen versturen en alle berichten die wij als overheidsorganisatie versturen kunnen ontvangen. Concrete activiteiten die wij hiervoor in 2016 / 2017 ondernemen zijn: voorbereiding implementatie wijzigingen Algemene wet bestuursrecht (vrije keuze voor burgers / bedrijven voor digitaal communiceren met overheden); alle gemeentelijke kennisgevingen en bekendmakingen digitaal publiceren via de Gemeenschappelijke Voorziening Officiële Publicaties (GVOP); aansluiten op de Berichtenbox voor burgers, / berichtenbox voor bedrijven (de persoonlijke of zakelijke postbus voor elektronische berichten van de overheid), en het Ondernemersplein (informatieve website voor ondernemers); aansluiten op het eid-stelsel (elektronisch Identiteitsbewijs) om digitaal identificeren via eid middelen (enik (elektronische Nederlandse Identiteitskaart), erijbewijs en evreemdelingenpas) mogelijk te maken. Inrichten zaaksysteem OVER-gemeenten met dienstverleningprocessen In 2016 richten wij het zaaksysteem verder in met dienstverleningsprocessen met als doel dat aanvragen van cliënten zaakgericht en digitaal kunnen worden afgehandeld. In 2016 registreren wij inkomende en uitgaande (digitale) post en te archiveren (digitale) stukken in het zaaksysteem Mozard. Pagina 24 van 128

25 3. Verbeteren integrale afhandeling complexe (aan)vragen De burger en zijn vraagpatronen staan centraal. De overheid moet als het ware door de bril van de burger kijken. Welke diensten en producten wil de burger geleverd krijgen en hoe wil hij deze ontvangen? Welke diensten en producten hangen met elkaar samen en hoe kunnen we deze zo eenvoudig mogelijk aanbieden aan de burger? Wat doen we in 2016 hiervoor: Inrichten casuscoördinatie bij complexe aanvragen Met casuscoördinatie bedoelen wij dienstverlening op maat, vooral bedoeld voor mensen met complexe problemen. Cliënten met een meervoudige en complexe problematiek hebben namelijk vaak verschillende hulp en zorg en soms ook extra stimulans nodig. De casuscoördinator / regisseur biedt dat. Hierdoor ontstaat effectieve hulpverlening. Casuscoördinatie bij complexe vragen passen wij onder meer toe binnen het Sociaal Team Wormerland. Wij wijzen een casuscoördinator / regisseur aan voor klanten / gezinnen met een multi-ondersteuningsvraag. Wij hanteren hierbij het uitgangspunt 'één regisseur / gezin, één plan, één regisseur'. Ook voor ondernemers met een complexe aanvraag wijzen wij één ambtelijk aanspreekpunt aan. Vertalen dienstverleningsconcept naar inrichting en werkwijze gemeentewinkel Wormerland Cliënten kunnen via diverse kanalen terecht bij de gemeente. Elk kanaal heeft zijn eigen specifieke aspecten waar rekening mee dient te worden gehouden. Bij de inrichting en werkwijze van het Klant Contact Centrum (KCC) geven wij hier invulling aan. In samenhang met het Huisvestingsplan voor de ambtelijke organisatie (derde kwartaal 2015) neemt uw gemeenteraad een besluit over de locatie en de fysieke invulling van de gemeentewinkel in Wormer. 4. Uitvoeren reguliere gemeentelijke uitvoeringstaken Het op een efficiënte en effectieve manier uitvoeren van de reguliere gemeentelijke uitvoeringstaken (going concerntaken) zodat de continuïteit van de dienstverlening gewaarborgd is. Hieronder vallen alle reguliere (wettelijke) taken en taken die voortvloeien uit vastgesteld beleid. In Bijlage 6 is een toelichting op onderstaande activiteiten opgenomen. Het uitvoeren van de activiteiten omtrent de volgende onderwerpen (niet uitputtend): Basisregistratie personen Persoonsdocumenten Burgerlijke stand Verkiezingen Uitvoeren activiteiten vergunningen Uitvoeren activiteiten bouw- en woningtoezicht Uitvoeren activiteiten bedrijfscontacten en vestiging Uitvoeren activiteiten markt 5. Beheersen van de risico s Risicomanagement is het identificeren en kwantificeren van risico s en het bepalen van activiteiten die de kans van optreden en/of de gevolgen van risico s beheersbaar houdt. Een risico wordt daarbij gedefinieerd als de kans op een gebeurtenis die een negatief effect heeft op de continuïteit van de bedrijfsvoering of op de financiële positie van de gemeente. Een actueel risicoprofiel zorgt er onder andere voor dat er beter kan worden ingeschat hoe de risico s zich verhouden tot het weerstandsvermogen van de organisatie. Het weerstandsvermogen is de mate waarin financiële tegenvallers kunnen worden opgevangen. Onder deze doelstelling worden de risico s van dit programma weergegeven en de beheersactiviteiten. Een totaaloverzicht van de risico s voor onze gemeente is opgenomen in de paragraaf weerstandsvermogen. Pagina 25 van 128

26 Welke risico s zijn er en wat doen we in 2016 hiervoor: Beheersen risico inzake Nationaal Uitvoeringsprogramma Dienstverlening en e-overheid (NUP) Medio 2011 is het i-nup, de overheidsbrede implementatieagenda voor dienstverlening en e- overheid, namens Rijk, gemeenten en andere overheidspartners vastgesteld. Het i-nup bouwt voort op het NUP (Nationaal Uitvoeringsprogramma Dienstverlening en e-overheid) en beschrijft de resultaatverplichtingen die (onder meer) gemeenten behaald dienen te hebben op het gebied van e- overheid, basisregistraties en standaardisatie. Om aan dit landelijk afsprakenkader voor het Klantcontact centrum (KCC) te kunnen voldoen dient OVER-gemeenten nog veel zaken te realiseren. Er zal veel geïnvesteerd moeten worden in applicaties en koppelingen om alle 13 door het Rijk gewenste basisregistraties en gemeenschappelijke voorzieningen als Digikoppeling, Digilevering en Digimelding te kunnen realiseren. Op dit moment is nog niet duidelijk welke kosten hier op welk moment mee gemoeid zijn, maar de verwachting is dat dit niet uit de reguliere ICT-budgetten gedekt kan worden. Beheersmaatregel: De implementatie van onderdelen van het i-nup laten wij gelijk oplopen met de implementatie van het zaaksysteem Mozard. Op het moment dat dit voor de inrichting van onze processen noodzakelijk is, sluiten wij ook de relevante NUP-onderdelen aan. Beheersen risico inzake Basisregistratie Personen (BRP) De overgang van de Gemeentelijke Basis Administratie (GBA) naar de BRP betekent dat nieuwe systemen dienen te worden aangepast om gegevens over de eigen inwoners te kunnen muteren. Wanneer dit niet binnen het contract van de huidige leverancier (Centric) gerealiseerd kan worden, dient hiervoor een aanbesteding te worden gestart. Afhankelijk van het aantal fouten in de persoonslijsten in de GBA van de gemeente is mogelijk ook inzet van extra capaciteit nodig van GBAspecialisten. Een eerste schatting is dat de incidentele kosten voor de aanschaf en implementatie van de extra pakketten voor de BRP en de totale inzet van personeel (vast en evt. tijdelijk) verspreid over de periode tot 2018 neerkomen op ruim Beheersmaatregel: Wij ontvangen periodiek informatie over de Operatie BRP van het ministerie van Binnenlandse Zaken en onze leverancier Centric. Ook is dit onderwerp van gesprek in regionale overleggen. Op het moment dat er duidelijkheid is over de implementatieplanning komen wij met een voorstel. Beheersen risico inzake verkiezingen en referenda De minister heeft aangegeven dat bij de Tweede Kamerverkiezingen in 2017 als experiment weer een vorm van elektronisch stemmen mogelijk wordt gemaakt. Hier hebben wij in de meerjarenbegroting nog geen rekening mee gehouden. Wel heeft de minister al aangegeven dat op het moment dat het elektronisch stemmen landelijk wordt ingevoerd de structurele verkiezingslasten voor de gemeenten hoger worden. We zijn ons bewust dat een referendum tot de mogelijkheden behoort in Beheersmaatregel: Zodra het ministerie duidelijkheid geeft over de werkelijke herinvoering van elektronisch stemmen, bereiden wij een voorstel voor ter besluitvorming. Beheersen risico inzake omgevingsvergunningen Alhoewel het economisch klimaat lijkt aan te trekken en de al langer geplande nieuwbouwprojecten in Wormerland weer in beweging komen, bestaat het risico dat geplande grote(re) bouwprojecten vertraagd worden uitgevoerd. In de meerjarenbegroting is al structureel rekening gehouden met lagere legesopbrengsten voor de gemeente, maar mogelijk vallen de opbrengsten bij uitblijven van nieuwe bouwprojecten wederom lager uit. Beheersmaatregel: Via maandelijkse rapportages het aantal vergunningen en de verwachte inkomsten monitoren. Pagina 26 van 128

27 Beheersen risico inzake Basisregistratie Adressen en Gebouwen (BAG) In het kader van de samenwerkingafspraken tussen de gemeente Zaanstad en OVER-gemeenten is onderzocht of het beheer van de BAG door de gemeente Zaanstad kan worden overgenomen van de gemeente Purmerend. Een door Zaanstad opgestelde impactanalyse geeft aan dat de implementatiekosten voor de gemeente Wormerland een extra incidentele uitgave voor de BAGimplementatie zouden betekenen van tussen de en De structurele kosten zijn nagenoeg gelijk. De noodzaak tot verandering van het BAG-beheer bij OVER-gemeenten is beperkt. Wormerland is als één van de weinige gemeenten geslaagd voor de BAG-audit, en dit komt mede door de kwaliteit van het BAG-beheer van Purmerend. Beheersmaatregel: In het najaar van 2015 gaan wij in eerste instantie in overleg met Purmerend over mogelijke continuering van hun BAG-dienstverlening. Ook bespreken wij met Zaanstad of de incidentele kosten naar beneden kunnen worden bijgesteld. Kengetallen en indicatoren *) bron: Kamer van Koophandel Omschrijving Rekening Burgerzaken Aantal inwoners per 31 december Aantal reisdocumenten Aantal rijbewijzen Aantal uittreksels/inlichtingen Aantal verhuizingen Economische zaken* Beroepsbevolking Wormerland Aantal arbeidsplaatsen Wormerland* Aantal marktkooplieden % kostendekkendheid markt 86% 100% 100% Omgevingsvergunningen Aantal Gemiddelde afdoeningstermijn 8 weken 8 weken 8 weken % kostendekkendheid 62% 71% 70% Algemeen Rapportcijfer gemeentelijke dienstverlening 7,9 7,9 7,9 Handhaving door buiteninspecteur Aantal geïntegreerde inspecties omgevingsvergunning Toezicht bestaande bouw (door MDW) *) bron: Kamer van Koophandel Wat kost het? (bedragen x 1.000) 030 BRP (basisregistratie personen) 031 Persoonsdocumenten Rekening Burgerlijke Stand Incl. binnengemeentelijke verhuizingen Pagina 27 van 128

28 (bedragen x 1.000) Rekening Verkiezingen Dienstverlening algemeen Wormerland heeft antwoord APV- en andere vergunningverlening Bedrijfscontacten en -vestiging Markt Evenementen Omgevingsvergunning en 261 Handhaving bestaande bouw en gebruik 262 Informatievoorziening bouw- en woningtoezicht Totaal lasten BRP (basisregistratie personen) 031 Persoonsdocumenten Burgerlijke Stand Dienstverlening algemeen APV- en andere vergunningverlening 081 Markt Evenementen Omgevingsvergunning en Totaal baten Totaal 01 Dienstverlening Toelichting financiële verschillen, groter dan ( N = nadelig ten opzichte van 2015 V = voordelig ten opzichte van 2015) Genoemde bedragen zijn x 1.000) Product Verschil Toelichting verschil 2016 t.o.v Persoonsdocumenten 11 (N) 16 (V) 18 (V) De lasten zijn hoger dan in 2015 door een hogere afdracht van rijksleges voor reisdocumenten en rijbewijzen aan het Rijk. Dit vloeit voort uit het feit dat we ook hogere baten verwachten voor zowel reisdocumenten als rijbewijzen (verkoop van meer documenten). 033 Verkiezingen -31 (V) Naar verwachting worden er in 2016 geen verkiezingen gehouden. Daarom ook geen uitgaven in dat jaar (tevens geen onttrekking uit Pagina 28 van 128

29 Product Verschil Toelichting verschil 2016 t.o.v de reserve, is dus budgettair neutraal). 034 Dienstverlening algemeen - 43 (V) Voor het jaar 2015 is er een eenmalig budget voor transitie Basisregistratie Adressen en Gebouwen (BGT). Dit wordt in 2015 uitgevoerd, zodat hier in 2016 geen budget voor nodig is. 037 Wormerland heeft Antwoord -24 (V) Voor het jaar 2015 verwachten we het restant uit de gelijknamige reserve ( 6.000) uit te geven. Ook de kapitaallasten zijn in 2015 ( ) hoger, doordat er een investering eind 2015 geheel afgeschreven is. Vandaar dat de lasten in 2016 lager zijn. 040 APV- en andere vergunningverlening -38 (V) Door het digitaliseren van het proces voor evenementenvergunningen (Mozard) en het slimmer organiseren van de vergunningwerkzaamheden op het gebied van APV en bijzondere wetten zijn minder kosten toegerekend aan dit product. 260 Omgevingsvergunningen -46 (V) -125 (N) De lasten zijn in 2016 lager doordat er minder kosten aan dit product worden toegerekend, waaronder de doorberekende kosten voor adviezen voor welstand en brandveiligheid. Dit hangt samen met de verwachte terugloop in grote bouwaanvragen. De baten zijn in 2016 eveneens lager dan in 2015 doordat er in 2016 naar verwachting minder leges zal worden opgelegd voor grote projecten. Reserves en voorzieningen Stand reserves per (bedragen x 1.000) Rekening Bestemmingsreserve luchtfoto's tbv bouwvergunningen Bestemmingsreserve verkiezingen Bestemmingsreserve Wormerland heeft Antwoord Totaal reserves Toelichting op mutaties tussen eind 2016 versus eind 2015 Reserve Luchtfoto s tbv bouwvergunningen: Deze reserve is per eind en wordt opgeheven. Reserve Verkiezingen: De (reguliere) jaarlijkse toevoeging bedraagt Er zijn voor 2016 geen verkiezingen gepland, waardoor er dus ook geen onttrekkingen plaatsvinden. Reserve Wormerland heeft Antwoord: In 2015 vinden naar verwachting de laatste uitgaven, en dus ook onttrekkingen, plaats uit deze reserve. Deze kan dan eind 2015 worden opgeheven. Pagina 29 van 128

30 Programma 2 Ruimtelijke ontwikkeling Portefeuillehouder Ambtelijke programmamanager F.J.W. Saelman, J. M. Schalkwijk, P.J.M. Fens Afdelingshoofd Beleid en Regie Omschrijving programma In dit programma worden de uitgaven en inkomsten geraamd van de gemeentelijke activiteiten op het terrein van wonen en volkshuisvesting. Gebiedsontwikkeling, inclusief Wormer- en Jisperveld, is ook een onderdeel van dit programma. Daarnaast omvat Ruimtelijke ordening ook de vaststelling van bestemmingsplannen, bouwgrondexploitaties en monumentenzorg en verkeersbeleid. De volgende producten maken deel uit van dit programma: Producten Bestemmings- en structuurplannen Vrijstelling en wijziging WRO Ruimtelijke Ordening Woonruimtezaken Volkshuisvestingsbeleid Investeringsbudget stedelijke vernieuwing (ISV) Bouwgrondexploitatie Bouwlocaties derden Natuur en landschap Verkeer Monumentenzorg Toerisme en streekmarketing Achtergrondinformatie Hieronder volgen alle actuele beleidsnota s die voor dit programma zijn vastgesteld. Deze beleidsnota s bevatten de kaders die gelden voor de uitvoering van de activiteiten binnen dit programma. Naam beleidsnota Monumentenverordening Wormerland 2004 Archeologienota 2010 Recreatievisie landschap Waterland 2007 Notitie dammen en bruggen polder Wijdewormer 2000 Erfgoedverordening 2010 Bestemmingsplan Bedrijventerreinen 2013 Bestemmingsplan Oostknollendam, Jisp en Neck 2007 Bestemmingsplan Landelijk Gebied 2007 Bestemmingsplan Wormer Oost en Midden 2006 Bestemmingsplan Wormer West 2006 Gemeentelijk structuurvisie 2014 Prestatie-afspraken met WORMERWONEN 2012 ISV-3 notitie Woonvisie tot Gemeentelijk verkeer- en vervoerplan 2009 Jaar vastgesteld in raad Pagina 30 van 128

31 Wat willen we bereiken Het college zet in op een beleid gericht op versterking van de groene buffer tussen stedelijke gebieden. Het college koestert het historisch erfgoed en de natuurlijke waarden. Het mooie cultuur- en natuurlandschap is aantrekkelijk voor de inwoners en bezoekers. Dit wordt beter onder de aandacht gebracht van toeristen en ook de verblijfsmogelijkheden worden vergroot. Daarnaast is er aandacht voor goede woonruimte die is toegespitst op de behoefte van de bewoners. Dit leidt tot de volgende doelstellingen: Versterken profiel Wormerland als groene gemeente met cultuurhistorische- en natuurwaarden tussen stedelijke gebieden; Het behouden van cultuurhistorische waarden voor de toekomst door waardevolle objecten de beschermde status te geven als monument Meer verblijfsmogelijkheden creëren voor toeristen door extra bedden, Bed en Breakfast bij de boer en camperplaatsen te creëren; Meer woonruimte voor jongeren in kleine kernen en aangepaste woonruimte voor senioren. Duurzamer woningbestand. Het ontwikkelen van de Poort van Wormer, de Zaandriehoek, de bibliotheek locatie, locatie school Oostknollendam en de Beschuittoren; Bevorderen van verkeersveiligheid Neck-Zuid Wat gaan we er voor doen? Vanuit wat we - op langer termijn- willen bereiken vloeit een aantal doelstellingen voort. Naast het uitvoeren van de reguliere taken voeren we de volgende speerpunten in 2016 uit om deze doelstellingen te behalen. 1. Versterken profiel Wormerland als groene gemeente met cultuurhistorische- en natuurwaarden tussen stedelijke gebieden Het college zet in op een beleid gericht op versterking van de groene buffer tussen stedelijke gebieden. Het college koestert het historisch erfgoed en de natuurlijke waarden, en wil de gemeente profileren door de aanwezige rijks- en gemeentelijke monumenten. Wat doen we in 2016 hiervoor: Advies geven over beleidsontwikkelingen die in het landelijk gebied worden opgesteld In 2016 wordt in voorkomende gevallen advies gegeven over (nieuwe) ontwikkelingen in beleid die door het rijk, de provincie of andere instanties in het landelijk gebied worden opgesteld en wordt een zienswijze gegeven op aanvragen voor een Natuurbeschermingswetvergunning. Een zienswijze geven op aanvragen voor een Natuurbeschermingswetvergunning In 2016 wordt in voorkomende gevallen advies gegeven over (nieuwe) ontwikkelingen in beleid die door het rijk, de provincie of andere instanties in het landelijk gebied worden opgesteld en wordt een zienswijze gegeven op aanvragen voor een Natuurbeschermingswetvergunning. Nader onderzoek doen in het kader van Project Bartelsluis Er wordt een planstudie (verkenning) opgesteld naar de mogelijkheden voor het herinrichten van het gebied rond de Bartelsluisbuurt. Vaststellen van voorontwerp en ontwerpbestemmingsplan Landelijk Gebied In 2016 wordt het voorontwerp en het ontwerp-bestemmingsplan in procedure gebracht. Vaststellen van bestemmingsplan Bedrijventerreinen Na de vernietiging van bestemmingsplan Bedrijventerreinen door de Raad van State januari 2015, wordt in 2016 het bestemmingsplan Bedrijventerreinen opnieuw vastgesteld. Pagina 31 van 128

32 Het bestemmingsplan "de Kom Wormer en Lint" vaststellen en voor inspraak vrijgeven In 2015 is het voorontwerpbestemmingsplan vastgesteld, wordt dit plan voor inspraak vrijgegeven en worden de ingekomen reacties in een ontwerp-bestemmingsplan verwerkt. In 2016 gaan we het ontwerpbestemmingsplan in procedure brengen en uiteindelijk ter vaststelling aan de raad aanbieden. De partiële wijziging voor het bestemmingsplan botenstallingen Oostknollendam voor inspraak vrijgeven en steigerbeleid ontwikkelen In 2016 wordt het voorontwerp partiële wijziging voor het bestemmingsplan botenstallingen Oostknollendam voor inspraak en overleg vrijgegeven en zal het steigerbeleid ontwikkeld worden. Werkzaamheden uitvoeren recreatieschap Twiske-Waterland a. deelname aan adviescommissie Twiske Waterland; b. zienswijze uitbrengen over financiële jaarstukken van het schap; c. zienswijze uitbrengen over herijking visie van het Recreatieschap; d. In voorkomende gevallen adviseren over beleidsaanpassingen van derden. Opstellen integraal erfgoedverhaal In gezamenlijke productie met (maatschappelijk) ondernemers, waaronder cultuurhistorische stichtingen en verenigingen, opstellen van een samenhangend erfgoedverhaal. In de vorm van een nota met uitvoeringsprogramma. In het erfgoedverhaal komen deelverhalen samen in de ontwikkeling van natuur, landschap en fysiek elementen door de eeuwen heen. Deze deelverhalen worden verzameld, beschreven en gebundeld. Erfgoed onder en boven de grond in (monumentale) gebouwen, terreinen en zichtlijnen kunnen hiermee beter behoudbaar en benutbaar worden gemaakt. In de nota met uitvoeringsprogramma wordt een koppeling gemaakt met nieuwe wettelijke eisen op omgevingsgebied (aankomende Omgevingswet) en inzichtelijk gemaakt hoe dit erfgoedverhaal ook andere beleidsterreinen als recreatie en toerisme, wonen en economie vooruit kan helpen. Met de nota worden de huidige beleidsnota s op het gebied van cultuurhistorie, monumentenzorg en archeologie geactualiseerd. Voorgesteld wordt dit erfgoedverhaal, met de inzet van ondermeer de Cultuurcompagnie Noord-Holland, incidenteel te dekken uit het verwachte overschot van de jaarrekening 2015 en in de kadernota 2017 de dekking van het uitvoeringsprogramma mee te nemen in lopende budgetten. 2. verblijfsmogelijkheden creëren voor toeristen door extra bedden te creëren Meer verblijfsmogelijkheden creëren voor toeristen door extra bedden, Bed en Breakfast bij de boer en camperplaatsen te creëren; Het mooie cultuur- en natuurlandschap is aantrekkelijk voor de inwoners en bezoekers. Dit wordt beter onder de aandacht gebracht van toeristen en ook de verblijfsmogelijkheden worden vergroot. Wat doen we in 2016 hiervoor: Faciliteren van de komst van Hotel Kalverschans en Hotel Wormerland De gemeente faciliteert de komst van Hotel Kalverschans, waarbij onder andere rekening gehouden moet worden met het trainingscomplex van de de AZ-jeugd en de belangen van DTS. Hotel Wormerland gelegen op PR Wormerland wordt eveneens gefaciliteerd. Gezien beide hotels binnen de rijksbufferzone en buiten BBG zijn gelegen, is daadwerkelijke realisatie op basis van provinciaal beleid nog onzeker. 3. Meer woonruimte voor jongeren in kleine kernen en aangepaste woonruimte voor senioren. Duurzamer woningbestand Er is aandacht voor goede woonruimte die is toegespitst op de behoefte van de bewoners. Wat doen we in 2016 hiervoor: Actualisatie woonvisie De huidige woonvisie is in 2008 vastgesteld en is toe aan herziening. In 2016 wordt gestart met de actualisatie van de woonvisie. Pagina 32 van 128

33 Prestatieafspraken met WORMERWONEN Op basis van de te actualiseren woonvisie (2016) worden binnen de kaders van de Huisvestingswet 2014 en de Woningwet 2015 nieuwe meerjarige prestatieafspraken gemaakt met WORMERWONEN. Starten met het bestemmingsplan voor de kleine kernen van Wormerland In 2016 wordt gestart met de actualisatie van het bestemmingsplan voor de kleine kernen van Wormerland. 4. Het ontwikkelen van de Poort van Wormer, de Zaandriehoek, de Bibliotheek locatie en Neck Zuid De komende tijd wordt de verdere ontwikkeling van de genoemde locaties ter hand genomen om daadwerkelijke woningbouw te realiseren. Wat doen we in 2016 hiervoor: Het stimuleren van woningbouw De Poort van Wormer is door Parteon omgedoopt in Wormervelden. De samenwerkingsovereenkomst is aangepast waardoor het project van start is gegaan. In 2016 zullen de eerste woningen worden opgeleverd. Uiterlijk medio 2017 wordt de gemeentelijke grond in het plangebied overgedragen aan Parteon en zal ook dat deel worden bebouwd. In de Zaandriehoek zijn gesprekken gaande met Eigen Haard om de ontwikkeling van hun deel op te starten. De gemeente heeft geen eigen grond in het plangebied en mist daarmee mogelijkheden om de ontwikkeling af te dwingen. Met regelmaat worden ook de andere grondeigenaren gevraagd naar de vorderingen. Voor de Bibliotheeklocatie wordt een stedenbouwkundig plan vervaardigd waarna het op de markt wordt gezet. In een overeenkomst met de koper wordt het bouwprogramma vastgesteld en afspraken gemaakt over de uitvoering. 5. Bevorderen van verkeersveiligheid Ter stimulering van de verkeersveiligheid onder jongeren van het basisonderwijs worden acties georganiseerd inzake verkeerseducatie. Wat doen we in 2016 hiervoor: Campagnes organiseren met betrekking tot de verkeersveiligheid Het heeft zijn weerslag in advisering, campagnes,stimuleren en faciliteren van verkeerseducatie op scholen. Verkeersouders spelen een belangrijke rol. Waar nodig samenwerking tot stand brengen met de schoolbegeleidingsdienst en Veilig Verkeer Nederland. Stimuleren en faciliteren van verkeerseducatie op scholen Verkeer veiliger maken op regionaal, locatie en (her)inrichtingsniveau. Stimuleren en faciliteren van verkeerseducatie op scholen, zoals onder andere contact met verkeersouders en fietsverlichtingscampagnes. Dit in samenwerking met de schoolbegeleidingsdienst en Veilig Verkeer Nederland. Het faciliteren van elektrisch rijden Om het elektrisch rijden te faciliteren zal de gemeente Wormerland extra oplaadpalen voor elektrische auto s plaatsen en/of toestaan. 6. Uitvoeren reguliere gemeentelijke uitvoeringstaken Het op een efficiënte en effectieve manier uitvoeren van de reguliere gemeentelijke uitvoeringstaken (going concerntaken) zodat de continuïteit van de dienstverlening gewaarborgd is. Hieronder vallen alle reguliere (wettelijke) taken en taken die voortvloeien uit vastgesteld beleid. In Bijlage 6 is een toelichting op onderstaande activiteiten opgenomen. Het uitvoeren van de activiteiten omtrent de volgende onderwerpen (niet uitputtend): Structuurplan Bestemmingsplannen Pagina 33 van 128

34 Volkshuisvesting Grondexploitatie Natuur en landschap Verkeer Monumentenzorg 7. Beheersen van de risico s Risicomanagement is het identificeren en kwantificeren van risico s en het bepalen van activiteiten die de kans van optreden en/of de gevolgen van risico s beheersbaar houdt. Een risico wordt daarbij gedefinieerd als de kans op een gebeurtenis die een negatief effect heeft op de continuïteit van de bedrijfsvoering of op de financiële positie van de gemeente. Een actueel risicoprofiel zorgt er onder andere voor dat er beter kan worden ingeschat hoe de risico s zich verhouden tot het weerstandsvermogen van de organisatie. Het weerstandsvermogen is de mate waarin financiële tegenvallers kunnen worden opgevangen. Onder deze doelstelling worden de risico s van dit programma weergegeven en de beheersactiviteiten. Een totaaloverzicht van de risico s voor onze gemeente is opgenomen in de paragraaf weerstandsvermogen. Welke risico s zijn er en wat doen we in 2016 hiervoor: Beheersen risico Poort van Wormer Met Parteon is gewerkt aan een aangepaste samenwerkingsovereenkomst. Daarin zijn nieuwe afspraken gemaakt over de definitieve afname van de grond. Ook zijn alle andere financiële onzekerheden weggenomen waardoor er voor de gemeente geen risico s meer zijn in dit project. Beheersen risico Neck-Zuid De provincie heeft een zienswijze ingediend ten aanzien van het ontwerpbestemmingsplan. Nut en noodzaak voor woningbouw is nog niet voldoende aangetoond (ladder duurzame verstedelijking). Eind 2015 streven wij ernaar het plan volledig in overeenstemming te brengen met het provinciale beleid. Wanneer het bestemmingsplan niet wordt goedgekeurd door de provincie, dan is woningbouw niet te realiseren. Kengetallen en indicatoren *) bron: Kamer van Koophandel Omschrijving Rekening Aantal agrariërs dat aan natuurontwikkeling doet* Aantal monumenten van de gem. monumentenlijst dat in stand blijft Aantal verplicht uitgevoerde archeologietoetsen i.v.m. gevraagde omgevingsvergunning Aantal gevoerde ontheffingen en bestemmingsplannen Stand van zaken actualisatie bestemmingsplannen Aantal planschade aanvragen Uitvoering prestatieafspraken met corporatie* Start actualisatie bestemmingsplan Kleine Kernen, Landelijk gebied. In procedure brengen van Wormer West + Wormer Oost en Midden 29 (Maximaal nog te verwachten aanvragen) Start actualisatie Wormer West + Wormer Oost en Midden Pagina 34 van 128

35 Omschrijving Rekening Samenstelling bevolking W land versus Provincie NH W land NH W land NH W land NH jarigen 23% 22% 23% 23% 22% 22% jarigen 56% 62% 57% 61% 56% 61% - 65 jaar en ouder 21% 16% 20% 16% 22% 17% Totaal aantal woningen per Aantal seniorenwoningen Nieuwbouw aantal woningen in sociale sector totaal aantal woningen Toewijzing woningen aan Wormerlandse woningzoekenden totaal aantal toegewezen in Wormerland % Inschrijfduur starters 7,7 jaar 6 jaar 7,5 jaar Woonduur doorstromers 18,3 12 jaar Niet meer beschikbaar. Gemiddelde inschrijftijd 15 jaar Verstrekte startersleningen, in percentage van totaal hiervoor beschikbaar gestelde bedrag 98% (er zijn inmiddels weer aflossingen ontv) *) met ingang van 2013 zijn de corporaties uit Jisp en Wormer gefuseerd *) Agrariërs zie zijn aangesloten bij de Vereniging Agrarisch Natuurbeheer. 100% 100% Wat kost het? (bedragen x 1.000) Rekening Verkeer Toerisme en streekmarketing Natuur en landschap Bestemmings- en structuurplannen Vrijstelling en wijziging WRO Ruimtelijke ordening Woonruimtezaken Volkshuisvestingsbeleid Bouwgrondexploitatie Monumentenzorg Totaal lasten Verkeer Natuur en landschap Vrijstelling en Pagina 35 van 128

36 (bedragen x 1.000) Rekening wijziging WRO 250 Woonruimtezaken Volkshuisvestingsbeleid 270 Bouwgrondexploitatie Monumentenzorg Totaal baten Totaal 02 Ruimtelijke ontwikkeling Toelichting financiële verschillen, groter dan ( N = nadelig ten opzichte van 2015 V = voordelig ten opzichte van 2015) Genoemde bedragen zijn x 1.000) Product Verschil Toelichting verschil 2016 t.o.v Verkeer -24 (V) Het voordeel is het gevolg van het toerekenen van minder ambtelijke kosten. Vanaf 2015 wordt namelijk meer met een flexibele schil gewerkt. Hierdoor kan het voorkomen dat er per jaar verschuiving in kosten plaatsvindt. 240 Bestemmings- en structuurplannen -15 (V) In 2016 worden er minder kosten verwacht voor het actualiseren van bestemmingsplannen. Deze kosten worden aan de reserve Actualisering bestemmingsplannen onttrokken, zodat dit per saldo geen verschil voor de exploitatie betekent. 243 Ruimtelijke ordening - 13 (V) De lasten zijn in 2016 lager door een lagere kostentoerekening vanuit de ambtelijke organisatie. Dit betreft een verschuiving van uren. 270 Bouwgrondexploitatie 661(N) 250 (V) De lasten zijn in 2016 naar verwachting hoger door de kosten die we gaan maken t.b.v. de afbouw van het MFA in het Centrum. Deze kosten worden gedekt vanuit de Algemene Reserve, waardoor het per saldo geen invloed heeft op de exploitatie. De baten zijn in 2016 eveneens hoger door de verwachte verkoopopbrengst van een stuk grond t.b.v. de Poort van Wormer. Deze opbrengst zal toegevoegd worden aan het Ontwikkelingsfonds, dit heeft dus ook geen invloed op de exploitatie. Reserves en voorzieningen Stand reserves per (bedragen x 1.000) Rekening Bestemmingsreserve actualisering bestemmingsplannen Bestemmingsreserve Monumentenzorg Fonds Volkshuisvesting Ontwikkelingsfonds Totaal reserves Pagina 36 van 128

37 Toelichting op mutaties tussen eind 2016 versus eind 2015 Reserve Actualiseren bestemmingsplannen: De toevoeging aan deze reserve bedraagt In 2016 verwachten we uitgaven voor de actualisatie van de bestemmingsplannen Landelijk gebied en Oostknollendam, Jisp en Neck. We verwachten hier in 2016 totaal aan uit te geven, welk bedrag dan onttrokken zal worden. Reserve Monumentenzorg: Naar verwachting zal er in aan deze reserve worden onttrokken ten behoeve van kleine uitgaven in het kader van Monumenten. Reserve Fonds Volkshuisvesting: Er zijn geen verwachte mutaties in deze reserve. Reserve Ontwikkelingsfonds: In 2016 verwachten we een toevoeging van vanuit de verkoopopbrengst grond t.b.v. de ontwikkeling van de Poort van Wormer. Daartegenover verwachten we een onttrekking uit deze reserve van voor het laatste gedeelte van de afbouwkosten MFA. Pagina 37 van 128

38 Programma 3 Sociaal Domein Portefeuillehouder Ambtelijke programmamanager P.J.M. Fens, K. van Waaijen Afdelingshoofd Beleid en Regie Omschrijving programma In dit programma worden de uitgaven en inkomsten geraamd van de gemeentelijke activiteiten op het terrein van de Jeugdwet, de Wet Maatschappelijke ondersteuning (WMO) en de Participatiewet in samenhang met activiteiten uit programma 4 (Maatschappelijke participatie). Daarnaast worden hier de uitgaven geraamd voor armoedebeleid, kwijtschelding belasting en jeugdbeleid. De volgende producten maken deel uit van dit programma: Producten Wet Maatschappelijke ondersteuning Jeugdbeleid Jeugdhulp Inkomensvoorziening Bijzondere bijstand Armoedebeleid Sociale werkvoorziening Participatiebudget Kwijtschelding gemeentebelastingen Achtergrondinformatie Hieronder volgen alle actuele beleidsnota s die voor dit programma zijn vastgesteld. Deze beleidsnota s bevatten de kaders die gelden voor de uitvoering van de activiteiten binnen dit programma. Naam beleidsnota Beleidskader Sociaal Domein 2014 Verordening adviesraad Sociaal Domein 2013 WMO Wmo beleidsplan Maatschappelijke Ondersteuning Rondom Burgers Beleidsplaat Ondersteuning van vrijwillige inzet 2011 Verordening maatschappelijke ondersteuning 2014 Beleidsnota mantelzorg Wormerland Rondom mantelzorgers 2012 Jeugd Beleidsplan jeugdhulp Wormerland Verordening jeugdhulp Wormerland 2014 Jeugdnota Wormerland Participatie Beleidskader Participatiewet 2014 Hoofdlijnennota Armoedebeleid 2008 Re-integratieverordening participatiewet Zaanstreek-Waterland Afstemmingsverordening Wormerland Verordening bijzondere bijstand Wormerland Beleidsplan schulddienstverlening Wormerland Maatregel en boeteverordening inkomensvoorzieningen 2015 participatiewet Wormerland 2015 Verordening kostendeler 2015 Verordening maatschappelijke participatie schoolgaande kinderen 2015 Jaar vastgesteld in raad Pagina 38 van 128

39 Naam beleidsnota Jaar vastgesteld in raad Verordening langdurigheidstoeslag (individuele inkomenstoeslag) 2015 Verordening loonkostensubsidie participatiewet Wormerland Verordening individuele inkomens- en studietoeslag participatiewet 2015 Wormerland Verordening tegenprestatie Participatiewet Wormerland 2015 Wat willen we bereiken De inwoners van Wormerland creëren op eigen kracht en binnen eigen netwerk kansen en mogelijkheden om naar vermogen mee te doen in de samenleving. Daar waar eigen netwerk en voorliggend veld niet toereikend is kan de inwoner van Wormerland een beroep doen op ondersteuning vanuit de gemeente. Voor de meest kwetsbare inwoners is er een vangnet beschikbaar. We beogen de volgende maatschappelijk effecten te realiseren: - Het zelfoplossend vermogen van inwoners is versterkt; - De specialistische hulp aan inwoners is teruggedrongen. Voor het programma Sociaal domein gelden de volgende uitgangspunten: 1. Het bevorderen zelfredzaamheid en participatie 2. Snelle effectieve hulp zo dichtbij mogelijk 3. Verbinding van regelingen en loketten 4. Lokaal waar dat kan, regionaal waar dat beter of nodig is 5. Zorg op maat 6. Ruimte voor professionals 7. Zo veel mogelijk sturen op resultaat 8. Kostenbeheersing Transformatie Burgers geven wij een grotere eigen rol en verantwoordelijkheid. Wij versterken daarmee de eigen kracht, zelfredzaamheid en zelfregie. We zijn toe aan 'een andere manier van organiseren'. Een opzet waarbij met minder middelen voorzieningen worden geboden waarin sprake is van een onderlinge betrokkenheid en er ook voor de meest kwetsbare burger een goede kwaliteit van leven bestaat. De gemeente treedt hierbij minder op de voorgrond en vraagt aan leveranciers om een vernieuwend aanbod te ontwikkelen. Er zullen in de samenwerking tussen partijen nieuwe oplossingen en werkwijzen ontwikkeld moeten worden. WMO Inwoners in onze gemeente benutten hun eigen mogelijkheden optimaal om zelfredzaam te zijn. Inwoners zijn op de hoogte van het aanbod van de algemene voorzieningen en de mogelijkheid om ondersteuning te krijgen door maatwerk. Waar de eigen mogelijkheden tekort schieten om volledig zelfredzaam te zijn, wordt gekeken wat in het eigen netwerk van de hulpvrager aan ondersteuning voorhanden is en welke ondersteuning de gemeente kan bieden. Daarbij is het van belang oog te hebben voor de wens om zoveel mogelijk regie op eigen leven te behouden. Doel daarbij is zo lang mogelijk zelfstandig deelnemen aan de samenleving in de vertrouwde woonomgeving met oog voor de belastbaarheid van de mantelzorger. Behoefte aan ondersteuning door de hulpvrager of zijn mantelzorgers wordt tijdig gesignaleerd en op maat geboden. Daarbij willen we op zoek gaan naar nieuwe mogelijkheden om dit zo te organiseren dat het laagdrempelig en persoonlijk is en de kleine schaal van kern, wijk of dorp een kracht blijkt te zijn. Jeugdhulp Jeugdigen in Wormerland worden niet belemmerd door persoonlijke problematiek bij hun functioneren in de samenleving. Waar dit wel het geval is wordt dit snel gesignaleerd en wordt binnen acceptabele termijn de juiste hulp geboden. Pagina 39 van 128

40 Dit vraagt onder meer het volgende: bekendheid bij ouders en verwijzers met aanbod van preventieactiviteiten bekendheid bij ouders en verwijzers met het jeugdteam jeugdteam is voldoende toegankelijk, privacy is voldoende gewaarborgd jeugdteam werkt met de aanpak één gezin, één plan, één regisseur jeugdteam biedt ouders, verwijzers en jongeren helderheid over de manier van werken aanpak is gericht op passende zorg Participatie Inwoners in Wormerland die geen werk hebben worden ondersteund om werk te vinden en als werk tijdelijk of langdurig geen optie is wordt hij/zij gestimuleerd om naar vermogen een nuttige bijdrage aan de samenleving te leveren. In de tussentijd is er een vangnetvoorziening die ervoor zorgt dat inwoners in hun dagelijkse levensonderhoud kunnen voorzien. Dit vraagt onder meer het volgende: Team werk en inkomen kent de cliënt en zijn beperkingen/kwaliteiten en weet wat er nodig is om de kansen op de arbeidsmarkt te vergroten. Een totaalpakket aan instrumenten die team werk en inkomen op maat kan inzetten om kansen op een baan te vergroten. Team werk en inkomen biedt helderheid aan in de rechten en plichten waaraan cliënten die een uitkering ontvangen aan zijn verbonden. Verbinding met lokale werkgevers om ervoor te zorgen dat vacatures opengesteld worden voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Verbinding met lokale verenigingen, clubs en organisaties om ervoor te zorgen dat zij cliënten een plaats bieden voor het doen van vrijwilligerswerk. Verbinding met de scholen waar toekomstige cliënten onderwijs volgen om ervoor te zorgen dat kennis gedeeld wordt en een soepele overgang tot stand wordt gebracht. Verbinding met het werkgeversservicepunt om ervoor te zorgen dat alle regionale vacatures in beeld zijn en voorgesteld kunnen worden aan cliënten. Relatiebeheer met werkgevers waar (voormalig) cliënten werken zodat mogelijke belemmeringen op de werkvloer geen reden is voor terugval. Het regionaal Werkbedrijf zorgt ervoor dat het werkgeversservicepunt een dienstverlening aan werkgevers geeft die aansluit op de behoefte van bedrijven. Verbinding met team WMO en het Jeugdteam om ervoor te zorgen dat elkaars werkwijze en acties op elkaar zijn afgestemd. Wat gaan we er voor doen? Vanuit wat we - op langer termijn- willen bereiken vloeit een aantal doelstellingen voort. Naast het uitvoeren van de reguliere taken voeren we de volgende speerpunten in 2016 uit om deze doelstellingen te behalen. 1. Operationaliseren beleidskader sociaal domein In 2014 is het kader voor het sociaal domein vastgesteld waarin de uitgangspunten voor het gehele sociale domein staan en waarbinnen de decentralisatie van de nieuwe taken zijn voorbereid. In 2015 lag de focus op de verdere implementatie van de nieuwe taken. In 2016 zal het accent van de implementatie verschuiven naar de beoogde transformatie die wij concreet moeten uitwerken. Wat gaan we in 2016 doen: Beleidsplan en verordeningen Jeugdhulp ontwikkelen en in besluitvorming brengen Het huidige beleidsplan en de verordening hebben een looptijd van 2 jaar en worden eind 2016 geactualiseerd. In het beleidsplan zal onder andere de nadruk worden gelegd op de doorontwikkeling van het totale zorgaanbod in relatie tot de beoogde transformatie en het vormgeven aan resultaatsturing en het monitoren van effecten. Pagina 40 van 128

41 Beleidsplan Wmo 2015 en verordening Maatschappelijke Ondersteuning ontwikkelen en in besluitvorming brengen Basis voor de beleidsdoelstellingen ligt in het door de raad vastgestelde koers in het sociaal domein. Na de transitie per 2015 en het implementeren van de nieuwe taken is het moment daar om de focus te verleggen van de implementatie van nieuwe taken naar het stroomlijnen van processen, doorontwikkelen van het sociaal team, het vorm geven aan resultaatsturing, het monitoren en meten van effecten, het vormgeven aan de beoogde tranformatie en het opzoeken en invulling geven aan de samenhang tussen verschillende beleidsterrienen zoals onderwijs, jeugd, participatie, sport en cultuur. Medio 2016 zal het Wmo beleidsplan worden vastgesteld. Het beleidsplan zal nader worden uitgewerkt in een uitvoeringsplan dat vanaf 2016 uitgevoerd zal gaan worden. Conform raadsbesluit van december 2014 zal de Verordening Wmo 2015 worden geevalueerd en waar nodig bijgesteld. De wijze waarop de transformatie vorm kan krijgen We streven naar een vitale gemeente waarin een groot deel van de inwoners zichzelf redt, regie kan voeren over zijn leven en zelf in zijn onderhoud kan voorzien; de inwoner heeft voldoende zelforganiserend vermogen om tegenslagen op te vangen. Mensen die dit niet kunnen, bieden we ondersteuning gericht op zelfredzaamheid. We doen daarin wat nodig is. Wij stellen ons hierbij de volgende vragen: Welke vragen en behoeften hebben de inwoners? Hoe komen deze boven tafel? Welke rollen kunnen en willen de inwoners zelf invullen? En welke nemen wij als gemeente of uitvoeringsinstantie op ons? Hoe passen huidige basisvoorzieningen hierbij; sluiten vraag en aanbod optimaal op elkaar aan? We spelen in op initiatieven in Wormerland en waarderen en stimuleren actieve deelname van inwoners. We mobiliseren de kracht van onze inwoners en delen onze verantwoordelijkheid als overheid met inwoners en organisaties. We gaan hierbij op zoek naar manieren van beleid ontwikkelen en een uitvoeringspraktijk dat hierbij aansluit. De andere manier van werken zal moeten groeien en vraagt om voortdurende aandacht. Dit gezamenlijke leer- en ontwikkelingsproces zal in 2016, en ook in de jaren daarna, een belangrijk aandachtspunt zijn. 2. Versterken zelfoplossend vermogen van inwoners Dit doen we door in te zetten op het vergroten van het sociaal netwerk, investeren in preventie, investeren in digitale ondersteuning en zorgen voor mantelzorg. We zorgen voor voldoende vrijwilligers door het stimuleren van het vrijwilligerswerk en bevorderen daarmee de participatie. Wij staan open voor burgerinitiatieven en zorgen indien mogelijk, dat initiatieven verwezenlijkt kunnen worden. Wat gaan we in 2016 doen: Faciliteren burgerinitiatieven We onderzoeken haalbaarheid van initiatieven van inwoners en instellingen gericht op doelstellingen vanuit het sociaal domein. Indien haalbaar en nodig faciliteren wij deze initiatieven. Jeugdparticipatie We initiëren een structurele jaarlijks terugkerende kinderraad om jeugdigen bekend te maken met de gemeente, democratie en burgerschap. Daarnaast willen we jeugdigen verder betrekken bij het beleid door hen uit te nodigen hun eigen ideeën te realiseren en hier een bedrag tegenover te stellen. Pagina 41 van 128

42 3. Bieden van efficiënte ondersteuning op maat Om de hulp snel en effectief in te kunnen zetten, investeren we in preventiemaatregelen, voorzien in vroegtijdige signalering en investeren in voorliggende voorzieningen. Mensen die ondersteuning nodig hebben bieden we deze ondersteuning zo dichtbij mogelijk. Bij een concrete vraag naar ondersteuning vanuit de gemeente biedt de gemeente Wormerland toegang via een zorgloket. In het Sociaal team Wormerland worden meervoudige ondersteuningsvragen ingebracht via de ketenpartners of de gemeente waarna een integrale aanpak wordt afgesproken. Daarnaast is er een Centrum Jong en een Jeugteam voor het bieden van Jeugdhulp. Hierbij is het uitgangspunt: één gezin, één plan en één regisseur. Ondanks preventie, mantelzorg en vrijwillige inzet blijft professionele ondersteuning nodig. Als er in overleg met de cliënt specialistische hulp op maat nodig is wordt een traject hier naar gestart. Lokaal doen vormt het vertrekpunt. Indien regionale hulp of samenwerking beter is, dan zullen we dat zo organiseren. De afspraken met de instellingen worden zoveel mogelijk op basis van de te behalen resultaten gemaakt. Wat gaan we in 2016 doen: Het doorontwikkelen van het sociaal team In juli 2015 is de eerste pilotfase van het Sociaal Team geanalyseerd. Naar aanleiding van deze analyse heeft de stuurgroep 3D de opdracht verstrekt om een plan van aanpak te maken wat moet leiden tot de verdere ontwikkeling en professionalisering van het Sociaal Team. Daar krijgen alle betrokken medewerkers van de gemeentelijke organisatie en de betrokken ketenpartners mee te maken. Het doel van de doorontwikkeling van het Sociaal Team is: het voortdurend verbeteren van het signaleren, beoordelen en behandelen van meervoudige ondersteuningsvraagstukken. Om dit te bereiken stellen wij een coördinator aan die verantwoordelijk is voor de aansturing, coaching en ondersteuning van het sociaal kernteam bij het werken volgens de nieuwe werkwijze. Bovendien gaan wij duidelijk kenbaar maken bij ketenpartners wat het handelingsbereik en de positionering van het Sociaal Team is, en andersom gaat het Sociaal Team meer bekend worden met de ketenpartners, zodat ketenpartners het sociaal team nog beter weten te vinden. Het ontwikkelen van een verbinding van het sociaal domein aan leefomgeving Via buurt- en wijkgericht werken krijgen wij informatie wat er in de buurt leeft en waaraan behoefte is. In 2016 wordt informatie verkregen over wat burgeres in buurten/wijken willen via de wijkpeilingen. De creatie van de functie van wijkcoördinatoren wordt gestalte gegeven om zo dicht bij de bewoners in de buurt aanwezig te zijn en te horen wat daar leeft en mogelijk acties uit te voeren ter verbetering van het woon- en leefklimaat. Door daarnaast een gericht kleine kernen beleid te ontwikkelen, krijgen we meer inzicht in de vitaliteit per kern, zodat samenwerking en aanpakken per kern op maat georganiseerd kan worden. Het onderzoeken van een aansturingsmodel voor het jeugdteam en centrum jong Onderzocht zal worden of een verdere verbinding van beide gemeentelijke aanbieders kan leiden tot een verbetering in de afstemming van het aanbod jeugdhulp. Evalueren van Dienstverleningsovereenkomst Zaanstad Voor de inkoop van het gehele sociaal domein zal de dienstverleningsovereenkomst met Zaanstad worden geëvalueerd en zal een besluit moeten worden genomen over de inkoop- en samenwerkingsafspraken per Bieden van een vangnet voor kwetsbare groepen Wij zijn ons ervan bewust dat ondanks alle energie die wij inzetten op preventie, goede signalering en lichte vormen van ondersteuning er een groep inwoners is waarvoor een goed vangnet geboden zal moeten worden. Dit vangnet bieden wij. Pagina 42 van 128

43 Wat gaan we in 2016 doen: Het ontwikkelen van een regiovisie voor beschermd wonen en maatschappelijke opvang Per 1 januari 2015 zijn gemeenten verantwoordelijk voor het beschermd wonen als onderdeel van de Wmo. De middelen en de uitvoering van deze taak zijn ondergebracht bij de centrumgemeente Zaanstad. Voor 2015 en 2016 heeft Zaanstad in overleg met de regiogemeenten subsidieafspraken gemaakt met bestaande instellingen die beschermd wonen bieden. Voor 2017 zullen nieuwe (subsidie of inkoop) afspraken met instellingen moeten worden gemaakt. Vooruitlopend hierop wordt door de regio Zaanstreek uiterlijk 1 april 2016 een gezamenlijk beleidsplan op beschermd wonen en maatschappelijke opvang opgesteld met als doelstelling om te komen tot een integrale en innovatieve regiovisie en beleidsplan opvang en beschermd wonen, doorstroom, uitstroom en preventie. Dit plan vormt de basis voor de inkoop of subsidiering van voorzieningen voor Het uitbreiden van het project Alert4you van de kinderopvanggroepen 0-4 jaar groepen naar BSO 4-12 jarigen Dit programma heeft als doel om kansen en problemen van kinderen in de kinderopvang beter te signaleren en daarop alert te reageren. Alert4you is gericht op een betere samenwerking tussen kinderopvang en andere opvoedexperts. Professionals geven aan dat het project uitgebreid zou kunnen worden naar de groep 4-12 jarigen, aangezien veel signaalgedrag zich manifesteert binnen de BSO. Hiervoor geeft de gemeente in 2016 een extra impuls. Het uitwerken van het armoedebeleid Het minimabeleid zal (volgens de nog te verschijnen notitie armoedebeleid) ingericht worden op een manier waarbij de doelgroep toegeleid wordt naar een beter sociaal en economisch perspectief. Hierbij wordt onder andere gekeken naar de bestaande gemeentelijke voorzieningen op het gebied van armoedebeleid, maar ook naar mogelijkheden om de partners in het veld beter te ondersteunen. De aandachtspunten en activiteiten die zullen worden uitgevoerd in 2016 zullen omschreven worden in de nog vast te stellen armoedenota. 5. Het ontwikkelen van één regeling voor de onderkant van de arbeidsmarkt We willen voor alle doelgroepen binnen de Participatiewet dezelfde kansen creëren en daarvoor dezelfde voorzieningen beschikbaar hebben. In 2016 maakt het niet uit of iemand met een beperking onder een oude of nieuwe wetgeving valt. We werken zoveel mogelijk in regionaal verband, zodat krachten gebundeld kunnen worden. Wat gaan we in 2016 doen: Het actualiseren van de transitie Baanstede in relatie tot het werkgeversservicepunt Dit doen we door het kritisch bekijken van het vastgestelde transitieplan met als doel de expertise, faciliteiten en infrastructuur voor de brede doelgroep in te kunnen zetten en de werkzekerheid voor de bestaande werknemers van Baanstede behouden. We onderzoeken hoe we het werkgeversservicepunt in staat kunnen stellen om kansen op de arbeidsmarkt te creëren voor de brede doelgroep en hoe we de expertise van Baanstede hiervoor kunnen gebruiken. Het ontwikkelen van een totaalpakket van voorzieningen Dit doen we door samenhang te brengen in bestaande regionale en lokale voorzieningen en daar waar nodig nieuwe voorzieningen te ontwikkelen. Het pakket is gericht op het verkorten van de afstand tot de arbeidsmarkt en het creëren van kansen op de arbeidsmarkt voor de brede doelgroep binnen de Participatiewet. Het zorgen van voldoende lokale plekken waar vrijwilligerswerk gedaan kan worden. Niet iedereen kan betaald werk verrichten. Dit heeft meerdere oorzaken. Bijvoorbeeld de mate van beperkingen, een erg lastig verleden (strafblad) of leeftijd. Betaald werk is en blijft het uitgangspunt. Voor de mensen die tijdelijk of langdurig geen betaald werk kan vinden willen we dat de tijd die zij hebben zoveel mogelijk naar vermogen wordt ingevuld met het doen van maatschappelijk nuttige activiteiten. De meeste mensen Pagina 43 van 128

44 vinden uit eigen beweging een geschikte plek waar zij vrijwilligerswerk kunnen doen, maar er is een groep die het vinden van vrijwilligerswerk lastig vind. We gaan in contact het lokale verenigingsleven en non-profitorganisaties zodat de mensen die het lastig vinden een ingang hebben. Tevens willen we vrijwilligerswerk inzetten om een opstap te laten zijn voor cliënten naar betaalde arbeid. Met organisaties gaan we afspraken maken over hoe we de organisatie en cliënten het beste kunnen begeleiden in dit proces. 6. Uitvoeren reguliere gemeentelijke uitvoeringstaken Het op een efficiënte en effectieve manier uitvoeren van de reguliere gemeentelijke uitvoeringstaken (going concerntaken) zodat de continuïteit van de dienstverlening gewaarborgd is. Hieronder vallen alle reguliere (wettelijke) taken en taken die voortvloeien uit vastgesteld beleid. In Bijlage 6 is een toelichting op onderstaande activiteiten opgenomen. Het uitvoeren van de activiteiten omtrent de volgende onderwerpen (niet uitputtend): Wet Maatschappelijke Ondersteuning (Wmo) Jeugdzorg Werk en inkomen Statushouders Zorg inwoners Beheersen van de risico s Risicomanagement is het identificeren en kwantificeren van risico s en het bepalen van activiteiten die de kans van optreden en/of de gevolgen van risico s beheersbaar houdt. Een risico wordt daarbij gedefinieerd als de kans op een gebeurtenis die een negatief effect heeft op de continuïteit van de bedrijfsvoering of op de financiële positie van de gemeente. Een actueel risicoprofiel zorgt er onder andere voor dat er beter kan worden ingeschat hoe de risico s zich verhouden tot het weerstandsvermogen van de organisatie. Het weerstandsvermogen is de mate waarin financiële tegenvallers kunnen worden opgevangen. Onder deze doelstelling worden de risico s van dit programma weergegeven en de beheersactiviteiten. Een totaaloverzicht van de risico s voor onze gemeente is opgenomen in de paragraaf weerstandsvermogen. Welke risico s zijn er en wat doen we in 2016 hiervoor: Beheersen risico vluchtelingen Gelet op de aanhoudende vluchtelingenstroom in Europa is de verwachting dat de gemeente Wormerland in 2016 meer statushouders dient te huisvesten. Om te voldoen aan de te verwachten sterk verhoogde taakstelling voor statushouders, gaan wij voor volgend jaar uit van minimaal 34 te plaatsen statushouders. De plaatsing van deze statushouders brengt voor de gemeente extra kosten met zich mee op het gebied van inkomensvoorziening, bijzondere bijstand, inrichtingskosten en begeleiding door Vluchtelingenwerk Nederland. Dit staat los van de kosten voor mogelijk tijdelijke plaatsing van asielzoekers / vreemdelingen. Daarvoor ontvangt de gemeente op dat moment een vergoeding van het COA. Beheersmaatregel: Met onder meer de woningbouwvereniging en andere eigenaren van huisvesting bespreken wij eventuele maatregelen om aan de sterk verhoogde taakstelling statushouders (verblijfsgerechtigde vreemdelingen) en de huidige instroom van asielzoekers te kunnen voldoen. Met gemeenten in de regio en het COA bespreken wij periodiek de mogelijkheden voor opvang van vluchtelingen. Beheersen risico jeugdhulp Binnen de jeugdhulp is het risico dat er een grotere zorgvraag komt dan waarmee rekening is gehouden zodat er te weinig capaciteit beschikbaar is om de taken uit te voeren en te weinig financiële middelen beschikbaar zijn. Pagina 44 van 128

45 Een ander risico is dat er onvoldoende budget is om het benodigde zorgaanbod te realiseren als gevolg van (Aanvullende) bezuinigingen van het rijk op het huidige uitvoeringsbudget, het nieuwe verdeelmodel pakt ongunstig uit voor de gemeente, ambitieniveau sluit niet aan bij financiële mogelijkheden. Investering aan voorkant is nodig om uiteindelijk een besparing te realiseren, hetgeen tijd vraagt. Ook een risico is dat Innovatie en samenwerking niet in gewenste mate tot stand komen. Dit kan zich voordoen als gevolg van organisatiebelangen die boven het belang van het kind worden gesteld, bestaande institutionele belangen van aanbieders waardoor onvoldoende ruimte voor nieuwe aanbieder(s) ontstaat, te sterke focus op continuïteit Beheersmaatregelen: Budgetbewaking en monitoren van de regionale cijfers onderhanden werk per kwartaal; Monitoren van het Jeugdteam door maandelijks de knelpunten te bespreken en indien nodig te agenderen in de stuurgroep; Monitoren van regionale contractafspraken door het inkoopbureau en het agenderen van knelpunten bij portefeuillehoudersoverleggen; Vormen van een reserve binnen het jeugdhulpbudget van 5% voor financiële tegenvallers en afspraken binnen het sociaal domein over 1 gezamenlijk budget Deelname aan regionale werkgroep ter controle op het proces zorginnovatie door zorgaanbieders Beheersen risico inkomensvoorziening Risico van langdurig financiële verplichtingen aan cliënten met een inkomensvoorziening. De cliënten met een beperking vinden lastiger een baan en stromen daardoor niet snel uit de uitkering. Er komt een groep die alleen middels een loonkostensubsidie voor onbepaalde tijd een baan zal vinden. We gaan hierdoor meer uitkeringen verstrekken en langduriger. Het is niet meer zelfsprekend dat volledige uitstroom naar werk het hoogst haalbare doel is. Beheersmaatregelen: Budgetbewaking en monitoren van de financiële cijfers per kwartaal. Daarnaast is het mogelijk om de middelen die beschikbaar zijn gesteld voor Nieuw Armoedebeleid, ook voor de bijzondere bijstand te benutten, via het Vangnet Sociaal Domein. Maandelijks overleg met team werk en inkomen over de opbouw huidig cliëntenbestand, kenmerken instroom en mogelijke knelpunten in de doorgeleiding naar werk. Beheersen risico participatie De doelgroep met een beperking zal lastiger een geschikte baan vinden. Op de werkplek zal langdurig begeleiding plaats moeten vinden om de baan ook te behouden. Het beschikbare budget om te kunnen investeren in cliënten om de kans op een betaalde baan groter te maken wordt kleiner. We zullen met minder budget meer moeten doen om meer uitstroom of gedeeltelijke uitstroom te realiseren. Beheersmaatregelen Budgetbewaking en monitoren van financiële cijfers per kwartaal. Duidelijke en transparate afspraken met externe partners die voor ons een deel van de instrumenten uitvoert. Periodiek overleg met externe partners waar de behaalde resultaten worden getoetst aan de afspraken. Strakke controle op cliëntniveau op de meewerkingsplicht en zo nodig handhaving inzetten. Cliëntbestand is helder in beeld en welke kwaliteiten cliënten bezitten. Op deze wijze zal een vacature die is opgesteld sneller ingevuld kunnen worden. Pagina 45 van 128

46 Beheersen risico sociale werkvoorziening We krijgen meer inzicht in de problematiek van de sociale werkvoorziening. Zo weten wij nu dat voornamelijk de hoge salarissen van de huidige SW-medewerker een financieel probleem is. De hoogte van de salarissen is deels veroorzaakt vanuit afspraken die in het verleden zijn gemaakt en CAO afspraken. Geen van beide oorzaken is door gemeenten te beïnvloeden. De instroom van de huidige SW is gestopt. De huidige werknemers blijven hun rechten behouden, maar er komt geen SW bij. Om de werkzekerheid van de huidige SW te behouden zal een transitie van Baanstede onvermijdelijk zijn. Het bedrijf loopt immers door vergrijzing leeg. De kosten per SW er stijgt, het budget daalt en het bedrijf vergrijst. Beheersmaatregelen Regionaal, met het bestuur van GR Baanstede, directie Baanstede, portefeuillehouders Participatiewet en adviseurs, werken naar een oplossing die toekomstbestendig is en de huidige SW er werkzekerheid geeft. De gemeenteraden betrekken en informeren door middel van presentaties, interactieve bijeenkomsten en rapportages. Beheersen risico inzake Wmo De kosten voor de Wmo-verstrekkingen zijn afhankelijk van de vraag en hebben een open einde. De vraag en kosten van toegekende voorzieningen fluctueerden hiermee. Veranderingen in de zorg, de vergrijzing en het scheiden van wonen en zorg leiden mogelijk tot extra druk op de budgetten voor de Wmo. Voor de nieuwe taken binnen de Wmo is het nog niet inzichtelijk hoe de werkelijke uitgaven zich verhouden tot de inkomsten. Beheersmaatregelen We bewaken het budget en monitoren de uitgave aan ondersteuning door gecontracteerde aanbieders. Hierover wordt naar het bestuur gerapporteerd. Er is voor het sociaal domein een egalisatiereserve ingericht die van voldoende omvang is om incidentele budgetoverschrijdingen op te vangen. Wat kost het? (bedragen x 1.000) Rekening Inkomensvoorziening Armoedebeleid Sociale werkvoorziening Participatiebudget Wet maatschappelijke ondersteuning Toegang en indicatie Jeugdbeleid Jeugd specialistisch (niet vrij toegankelijke hulp) Jeugdhulp Lokaal (vrij toegankelijke hulp) Kwijtschelding gemeentebelastingen Totaal lasten Inkomensvoorziening Armoedebeleid Pagina 46 van 128

47 (bedragen x 1.000) Rekening Sociale werkvoorziening Participatiebudget Wet maatschappelijke ondersteuning Totaal baten Totaal 03 Sociaal domein Toelichting financiële verschillen, groter dan ( N = nadelig ten opzichte van 2015 V = voordelig ten opzichte van 2015) Genoemde bedragen zijn x 1.000) Product Verschil Toelichting verschil 2016 t.o.v Inkomensvoorziening (V) In 2015 is door het Verbeterplan een hogere uitstroom gerealiseerd, en de verwachting is dat in 2016 door de aantrekkende economie meer mensen uitstromen en er minder uitkeringen worden aangevraagd. We verwachten hierdoor minder uit te geven aan inkomensvoorziening. Een ander deel van het verschil is te verklaren door de eenmalige implementatiekosten van de Participatiewet en de extra impuls vanuit uw gemeenteraad in het kader van het Verbeterplan Werk en Inkomen. Deze eenmalige kosten vallen in 2016 weg ( ). Als uitvloeisel van de nieuwe werkwijze uit het Verbeterplan besteden wij in 2016 verhoudingsgewijs ambtelijk meer tijd aan re-integratie dan in 2015, vandaar dat de kostentoerekening op het product inkomensvoorziening lager uitvalt (N) De rijksbijdrage voor uitkeringen valt in 2016 ook lager uit. De bekostigingssystematiek van de Participatiewet voor de gemeente Wormerland is grotendeels gebaseerd op het principe 't-2', ofwel de rijksbijdrage wordt gebaseerd op het uitkeringsbestand van Vandaar dat de rijksbijdrage niet in dezelfde omvang daalt als de kosten die wij maken aan inkomensvoorziening. 152 Armoedebeleid -113 (V) Enerzijds zijn de doorberekende kosten voor het verstrekken van bijzondere bijstand verhoudingsgewijs lager dan in 2015 ( ); Anderzijds is voor 2016 het beschikbaar gestelde budget voor Bijzondere bijstand door de Raad in juni 2013 met bezuinigd. We verwachten echter dat dit geen realistische bezuiniging is, vanwege de toename op bijzondere bijstand als gevolg van meer verstrekkingen bewindvoering en huisvesting statushouders, zodat we aan de Raad verzoeken om deze bezuiniging ongedaan te Pagina 47 van 128

48 Product Verschil Toelichting verschil 2016 t.o.v maken, en daarnaast een extra budget van beschikbaar te stellen. 155 Sociale werkvoorziening -104 (V) De van het Rijk, via de Algemene Uitkering, ontvangen decentralisatie bijdrage, betalen we 1 op 1 door aan Baanstede. Deze bijdrage is voor lager dan voor Daartegenover staat een hogere gemeentelijke bijdrage begroot in 2016 van , conform besluitvorming in de Kadernota Participatiebudget -170 (V) In 2015 heeft de gemeenteraad via het Verbeterplan Werk en Inkomen extra middelen beschikbaar gesteld voor reintegratieactiviteiten, en zijn middelen beschikbaar gesteld voor de implementatie van de Participatiewet ( ). Tevens is bij de vaststelling van het jaarresultaat 2014 een bedrag van toegevoegd aan de reserve Wmo, Participatie en Jeugd, dit bedrag is in de begroting 2015 beschikbaar gesteld voor extra inspanningen op het gebied van reintegratie. Omdat we - als uitvloeisel van het Verbeterplan Werk en Inkomen - een grotere inspanning leveren om ons huidige cliëntenbestand te activeren / re-integreren is hiervoor extra ambtelijke inzet nodig. Naast een herschikking van bestaande uren (een verschuiving van inkomensvoorziening naar participatie) wordt extra capaciteit aangetrokken ter verbreding van de activiteiten van de werkmakelaar en de reintegratieondersteuning door onze consulenten ( meer kosten). 164 Wet Maatschappelijke Ondersteuning 456 (N) De lasten van dit product zijn gekoppeld aan de via de Algemene Uitkering ontvangen decentralisatie-gelden. Deze zijn voor 2016 hoger dan voor het jaar Het verschil is incl. de ambtelijk toegerekende kosten. 167, 180 en 181 Jeugd -895 (V) Het totaal van deze lasten is gekoppeld aan de via de Algemene Uitkering ontvangen decentralisatie-gelden voor Jeugd. Deze zijn voor 2016 een stuk lager dan voor Dit nog naast het (in 2015 verwachte overschot voor 2016 van ). Dit verschil is incl. de ambtelijk toegerekende kosten. Reserves en voorzieningen Stand reserves per (bedragen x 1.000) Rekening Bestemmingsreserve implementatiekosten decentralisaties Bestemmingsreserve WMO, Jeugdhulp en Participatie Verbetering ouderenhuisvesting Totaal reserves Pagina 48 van 128

49 Toelichting op mutaties tussen eind 2016 versus eind 2015 Reserve Implementatiekosten decentralisaties Deze reserve is naar verwachting eind 2015 geheel benut, en kan dan dus worden opgeheven. Reserve Wmo, Jeugdhulp en Participatie: De via de Algemene Uitkering ontvangen gelden voor de 3 Decentalisaties zijn budgettair neutraal in deze begroting verwerkt. We hebben op dit moment nog geen beeld of dit precies genoeg, teveel of tekort budget betreft. Daarom ook nog geen toevoeging of onttrekking gedurende 2016 aan deze reserve geraamd. Reserve Ouderenhuisvesting: Uit deze reserve wordt ieder jaar onttrokken ten behoeve van woonvoorzieningen. Pagina 49 van 128

50 Programma 4 Maatschappelijke Participatie Portefeuillehouder Ambtelijke programmamanager P.C. Tange, P.J.M. Fens, K. van Waaijen Afdelingshoofd Beleid en Regie Omschrijving programma In dit programma worden de uitgaven en inkomsten geraamd van de gemeentelijke activiteiten op het terrein van cultuur, sport, onderwijs en gezondheid. Ook wijk en buurtgericht werken is onderdeel van dit programma. De volgende producten maken deel uit van dit programma: Producten Onderwijshuisvesting Bewegingsonderwijs Leerlingenvervoer Overige lokale onderwijstaken Multifunctionele accommodaties Peuterspeelzalen Openbare bibliotheek Club- en buurthuiswerk Muziekonderwijs Overig sociaal en cultureel werk Sportstimulering Sportterreinen Sportzalen Sporthal Zwembad Wijk en buurtgericht werken Volksgezondheid Kinderopvang Internationale samenwerking Achtergrondinformatie Hieronder volgen alle actuele beleidsnota s die voor dit programma zijn vastgesteld. Deze beleidsnota s bevatten de kaders die gelden voor de uitvoering van de activiteiten binnen dit programma. Naam beleidsnota Nota Dierenwelzijn 2012 Kadernota Wijk en buurtgericht werken 2012 Handhavingsbeleid kinderopvang Cultuurnota gemeente Wormerland Algemene subsidieverordening 2011 Diverse specifieke subsidieregels 2011 Beleidskader voor- en vroegschoolse voorzieningen 2010 Specifieke subsidieregels onderwijssubsidies 2011 Specifieke subsidieregels brede schoolontwikkeling 2011 Verordening onderwijshuisvesting 2009 Verordening leerlingenvervoer 2009 Regionale nota volksgezondheid Kadernota privatisering sportvelden 2007 Nota gezondheidsbeleid Wormerland 2014 Verordening contactcommissies 2011 Jaar vastgesteld in raad Pagina 50 van 128

51 Wat willen we bereiken Maatschappelijke ontwikkelingen maken dat er groeiende aandacht is voor participatie in de meest brede zin. Participatie staat in dit kader voor meedoen aan het maatschappelijke leven waarbij er in de afgelopen tijd sprake is van een overgang van een verzorgingsstaat naar een participatiemaatschappij. Eigen verantwoordelijkheid wordt steeds belangrijker gelet op de beleidsvoornemens vanuit het rijk en de daaraan gekoppelde bezuinigingen. Van Wormerland vraagt dit om het ontwerp en de uitvoering van sociaal beleid op een andere leest te schoeien en te zoeken naar andere, vernieuwende werkwijzen. Naar nieuwe vormen van sturing, waarin de participatie van burgers, mantelzorgers, vrijwilligers en organisaties een duidelijke plaats heeft. Gelet op de decentralisaties gaan we ons dan ook maximaal inzetten op het in stand houden van de laagdrempelige ondersteuning, zoals die voor de mantelzorgers. Voor ons is dit een basisvoorziening die nodig is om onze ambities op het gebied van participatie waar te maken. Onderwijs is een belangrijke peiler en zoals vaker gemeld de jeugd heeft de toekomst. Wij zetten ons in op een beleid dat ervoor zorgt dat we alle verschillende zaken die te maken hebben met het (jonge) kind meer op elkaar afstemmen. Wij zetten in op ontschotting tussen het aanbod van kinderopvang, naschoolse opvang, brede school en het aanbod van zorgprofessionals. Dit is nodig om ervoor te zorgen dat we de doorlopende leerlijn van kinderen verbeteren. We kijken verder strategisch naar wat de gemeente aan accommodaties (maatschappelijk erfgoed) heeft, om de juiste keuzes te kunnen maken voor de toekomst, in verhuur, eventuele verkoop en gebruik en functies. In het beter maatschappelijk en/of economisch benutten van dit vastgoed. Wat gaan we er voor doen? Vanuit wat we - op langer termijn- willen bereiken vloeit een aantal doelstellingen voort. Naast het uitvoeren van de reguliere taken voeren we de volgende speerpunten in 2016 uit om deze doelstellingen te behalen. 1. We willen nieuwe vormen van sturing Maatschappelijke ontwikkelingen maken dat er groeiende aandacht is voor participatie in de meest brede zin. Participatie staat in dit kader voor meedoen aan het maatschappelijke leven waarbij er in de afgelopen tijd sprake is van een overgang van een verzorgingsstaat naar een participatiemaatschappij. Eigen verantwoordelijkheid wordt steeds belangrijker gelet op de beleidsvoornemens vanuit het rijk en de daaraan gekoppelde bezuinigingen. Van Wormerland vraagt dit om het ontwerp en de uitvoering van sociaal beleid op een andere leest te schoeien en te zoeken naar andere, vernieuwende werkwijzen. Naar nieuwe vormen van sturing, waarin de participatie van burgers, mantelzorgers, vrijwilligers en organisaties een duidelijke plaats heeft. Wat doen we in 2016 hiervoor: Gezamenlijk uitvoeren van kadernota Wijkgericht Werken met kernpartners Er zal met zoveel mogelijk partners die betrokken zijn of kunnen worden bij het wijkgericht werken uitvoering worden gegeven aan de kadernota Wijkgericht Werken. In 2016 zal de link met het sociaal domein verder uitgewerkt worden. Herinrichten en privatiseren sportvelden Neck-Zuid Een voorwaarde voor de privatisering van het beheer en onderhoud van de sportvelden is een goede startsituatie voor de sportverenigingen. De sportvelden worden derhalve heringericht. De opbrengsten uit woningbouw dienen de herinrichting te bekostigen. Na herinrichting draagt de gemeente het beheer en onderhoud van de sportvelden over aan de verenigingen. Het houden van cyclisch ingerichte wijkpeilingen Ter verkrijging van informatie wat er in de buurt leeft en waaraan behoefte is worden periodiek informatievragen uitgezet. In 2016 wordt het sociaal domein hierin meegenomen samen met de visie de kleine kernen en het bijbehorende proces hierop aangepast. Pagina 51 van 128

52 Afspraken maken met Sportfondsen Wormer over exploitatie van sporthallen en zwembad in Wormer en overleggen over het verloop daarvan. We maken meerjarige afspraken met Sportfondsen over de exploitatie van het zwembad en de twee gemeentelijke sporthallen en de budgetten die we daarvoor beschikbaar stellen. In de loop van het jaar overleggen we met Sportfondsen over het verloop van de exploitatie en eventuele ontwikkelingen met de accommodaties. Privatisering sportvelden voetbal vereniging Jisp In 2016 streven wij naar de afronding van de privatisering van het beheer en onderhoud van de sportvelden te Jisp. Opstellen nota maatschappelijk vastgoed Onder maatschappelijk vastgoed wordt in zijn algemeenheid verstaan: gemeentelijke kern- en wijkgebouwen, sportvoorzieningen, schoolbezit en dergelijke. Met een totaaloverzicht van welk vastgoed, welke vierkante meters, in de tijd met welke invulling nodig is, wordt in deze nota voorgelegd welke keuzes de gemeente met dit vastgoed integraal kan maken. In onder meer het voorkomen of benutten van leegstand. Met zicht op demografische en maatschappelijk ontwikkelingen kunnen hiermee middelen gericht worden ingezet of vrijgespeeld en wordt voorzien in specifieke huisvestingsbehoeften. Aan de nota wordt een uitvoeringsprogramma gekoppeld. Voorgesteld wordt deze nota, met de inzet van externe maatschappelijk vastgoedexpertise, incidenteel te dekken uit het verwachte overschot van de jaarrekening 2015 en in de kadernota 2017 de dekking van het uitvoeringsprogramma mee te nemen in lopende budgetten. Vraaggerichte ondersteuning bieden aan contactcommissies bij het ontwikkelen van een dorpsvisie Vraaggerichte ondersteuning aan contactcommissies, zoals bijvoorbeeld aan de contactcommissie Jisp bij het ontwikkelen van een dorpsvisie. 2. We willen laagdrempelige ondersteuning in stand houden Gelet op de decentralisaties gaan we ons ook maximaal inzetten op het in stand houden van de laagdrempelige ondersteuning, zoals die voor de mantelzorgers/vrijwilligers. Voor ons is dit een basisvoorziening die nodig is om onze ambities op het gebied van participatie waar te maken. Wat doen we in 2016 hiervoor: Uitvoeren programma GGD, gericht op terugdringen alcoholgebruik en overgewicht Omdat Wormerland een deelnemende gemeente in de Gemeenschappelijke Regeling GGDZW is, zijn alle programma's van de GGD ook voor onze inwoners beschikbaar. Naast de algemene en maatschappelijke gezondheidszorg richt de GGD zich specifiek op de speerpunten alcoholmisbruik en overgewicht bij jeugdigen. Plus aandacht kindermishandeling en huishoudelijk geweld via het project veilig thuis. 3. We willen zaken die te maken hebben met het (jonge) kind meer op elkaar afstemmen Onderwijs is een belangrijke peiler en zoals vaker gemeld de jeugd heeft de toekomst. Wij zetten ons in op een beleid dat ervoor zorgt dat we alle verschillende zaken die te maken hebben met het (jonge) kind meer op elkaar afstemmen. Wat doen we in 2016 hiervoor: De MFA-plannen op kleinere schaal uitvoeren In september 2014 besloot de raad om in de MFA in het winkelcentrum van Wormer geen theaterruimte meer op te nemen. Eind 2015 wordt de MFA in het centrum van Wormer in verkleinde vorm casco door de eigenaar van het winkelcentrum opgeleverd. De gemeente huurt het casco van de eigenaar. In 2016 verzorgt de gemeente de afbouw. Medio 2016 kan de MFA in gebruik genomen worden. We maken afspraken met Scwo, Bieb en WonenPlus over gebruik en exploitatie. Pagina 52 van 128

53 Onderzoek doen naar de bezettingsgraad van scholen in samenhang met hun functionaliteit We brengen de bezetting van scholen op korte en langere termijn in beeld en maken werk van alternatief gebruik van structurele leegstand in Wormer en Oost Knollendam Onderzoeken of er voor huisvestingsbehoefte van het theater alternatieven bestaan Door het raadsbesluit om de MFA in het centrum van Wormer een theaterruimte achterwege te laten en door sloop in 2016 van het huidige theater in de Kruiskerk ontstaat een huisvestingsprobleem voor het Dorpstheater. We onderzoeken of hiervoor een adequate oplossing is te vinden. 4. We willen de doorlopende leerlijn van kinderen verbeteren Wij zetten in op ontschotting tussen het aanbod van kinderopvang, naschoolse opvang, brede school en het aanbod van zorgprofessionals. Dit is nodig om ervoor te zorgen dat we de doorlopende leerlijn van kinderen verbeteren. Wat doen we in 2016 hiervoor: Breed aanbod naschoolse activiteiten We nemen deel in de stuurgroep Brede School, samen met schooldirecties en de kinderopvang om samen te komen tot een breed aanbod van naschoolse activiteiten. We brengen basisscholen en de kinderopvang samen opdat partijen samen afspraken maken over vormgeving van de doorgaande lijn en de aansluiting met de inzet van zorgprofessionals. 5. Internationale samenwerking In 2015 is bij besluit van van de gemeenteraad uit het resultaat 2014 een bedrag van beschikbaar gesteld om in 2015 uit te kunnen geven aan het project in Ghana. In 2015 zal naar verwachting een bedrag van zo n aangewend worden t.b.v.. een waterpomp. Het is de intentie in 2016 nog 1 a 2 waterpompen te installeren. Verzocht zal worden vanuit het resultaat 2015 daarvoor een bedrag van beschikbaar te stellen. Wat doen we in 2016 hiervoor: Voortzetten van het in 2014 gestarte project voor de aanleg van een waterput bij een school in Ghana Dit project wordt door een raadswerkgroep getrokken zonder inbreng van ambtelijke ondersteuning. 6. Uitvoeren reguliere gemeentelijke uitvoeringstaken Het op een efficiënte en effectieve manier uitvoeren van de reguliere gemeentelijke uitvoeringstaken (going concerntaken) zodat de continuïteit van de dienstverlening gewaarborgd is. Hieronder vallen alle reguliere (wettelijke) taken en taken die voortvloeien uit vastgesteld beleid. In Bijlage 6 is een toelichting op onderstaande activiteiten opgenomen.. Het uitvoeren van de activiteiten omtrent de volgende onderwerpen (niet uitputtend): Onderwijstaken (multifunctionele) Maatschappelijke accommodaties Speelplaatsen Peuterspeelzalen Muziekonderwijs. Sociaal en cultureel werk Sport Wijk- en buurtgericht werken Volksgezondheid kinderopvang internationale samenwerking Pagina 53 van 128

54 6. Beheersen van de risico s Risicomanagement is het identificeren en kwantificeren van risico s en het bepalen van activiteiten die de kans van optreden en/of de gevolgen van risico s beheersbaar houdt. Een risico wordt daarbij gedefinieerd als de kans op een gebeurtenis die een negatief effect heeft op de continuïteit van de bedrijfsvoering of op de financiële positie van de gemeente. Een actueel risicoprofiel zorgt er onder andere voor dat er beter kan worden ingeschat hoe de risico s zich verhouden tot het weerstandsvermogen van de organisatie. Het weerstandsvermogen is de mate waarin financiële tegenvallers kunnen worden opgevangen. Onder deze doelstelling worden de risico s van dit programma weergegeven en de beheersactiviteiten. Een totaaloverzicht van de risico s voor onze gemeente is opgenomen in de paragraaf weerstandsvermogen. Welke risico s zijn er en wat doen we in 2016 hiervoor: Beheersen risico privatisering beheer en onderhoud sportvelden DZS/WWSV De provincie heeft een zienswijze ingediend t.a.v. het ontwerpbestemmingsplan. Nut en noodzaak voor woningbouw is nog niet voldoende aangetoond (ladder duurzame verstedelijking). Eind 2015 streven wij ernaar het plan volledig in overeenstemming te brengen met het provinciale beleid. Wanneer het bestemmingsplan niet wordt goedgekeurd door de provincie, is woningbouw niet te realiseren. Hiermee valt de financiering van de herinrichting van de sportvelden weg en ontstaat het risico dat de overdracht van de verantwoordelijkheid voor het beheer en onderhoud van de sportvelden aan de sportverenigingen geen doorgang kan vinden. Beheersmaatregel: Eind 2015 streven wij ernaar het plan volledig in overeenstemming te brengen met het provinciale beleid en het bestemmingsplan vast te stellen met goedkeuring van de provincie. Een adviesbureau welke gespecialiseerd is in de ladder voor duurzame verstedelijking is ingeschakeld om de door de provincie gewenste onderbouwing te schrijven. Beheersen risico zwembad en sporthallen Wormer De gemeente heeft de exploitatie ondergebracht bij Sportfondsen Wormer. De bijdrage over 2015 is gebaseerd op de exploitatiebegroting en daarmee op de ervaringen van de afgelopen jaren. De bijdrage wordt jaarlijks aangepast met de index van de gemeentebegroting. De exploitatie kan zo verlopen dat die niet geheel past binnen de vastgestelde bijdrage van de gemeente in het tekort. De gemeente is dan contractueel gehouden het tekort bij te passen. Beheersmaatregel: We houden via de periodieke overleggen vinger aan de pols om in een vroeg stadium zicht te hebben op concrete bedreigingen". Beheersen risico leerlingenvervoer Het leerlingenvervoer kent een openeinderegeling. De gemeente heeft met name geen grip op het aantal kinderen dat gebruik maakt van de regeling. Grootste kostenpost is die van het aangepaste vervoer met als belangrijke variabelen: het aantal leerlingen en de routes. Beheersmaatregel: De gemeente heeft geen grip op het aantal aanvragen kinderen maar zorgt door aanbesteding van het vervoer wel voor een zo efficiënt mogelijke route-indeling. Kengetallen en indicatoren Omschrijving Rekening Aantal leerlingen in het openbaar onderwijs - Wormer Jisp Neck Pagina 54 van 128

55 Omschrijving Rekening Oostknollendam Totaal openbaar Aantal leerlingen bijzonder onderwijs Totaal leerlingen basisonderwijs Leerlingenvervoer Aantal leerlingen en vervoerskosten per leerling speciaal onderwijs Aantal leerlingen en vervoerskosten per leerling speciale school voor basisonderwijs Aantal leerlingen en vervoerskosten per leerling bij keuze voor speciale schoolrichting 45/ / / / / / 595 Rapportcijfer voor aantal resp. kwaliteit voorzieningen m.b.t.: tevreden tot zeer tevreden : - Sport Geen indicatoren 65 % Geen indicatoren - culturele voorzieningen Geen indicatoren 22 % Geen indicatoren - voorzieningen voor jongeren Geen indicatoren 50 % Geen indicatoren - aanbod verenigingen en clubs Geen indicatoren 62 % Geen indicatoren - onderwijs in algemeen Geen indicatoren 54 % Geen indicatoren Aantal voorzieningen voor kinderopvang/aantal met rapport handhaving*/aantal hersteld* - gastouders 19/0/ /0 - kindercentra 12/5/0 7 7/0 - buitenschoolse opvang 8/1/0 8 8/0 Wat kost het? (bedragen x 1.000) Rekening Onderwijshuisvesting Bewegingsonderwijs Leerlingenvervoer Overige lokale onderwijstaken Multifunctionele accommodaties Peuterspeelzalen Openbare bibliotheek Club- en buurthuiswerk Muziekonderwijs Overig sociaal en cultureel werk Sportstimulering Sportterreinen Sportzalen Sporthal Zwembad Wijk- en buurtgericht werken Volksgezondheid Pagina 55 van 128

56 (bedragen x 1.000) Rekening Kinderopvang Internationale samenwerking Totaal lasten Onderwijshuisvesting Leerlingenvervoer Overige lokale onderwijstaken Multifunctionele accommodaties Peuterspeelzalen Sportterreinen Sportzalen Totaal baten Totaal 04 Maatschappelijke participatie Toelichting financiële verschillen, groter dan ( N = nadelig ten opzichte van 2015 V = voordelig ten opzichte van 2015) Genoemde bedragen zijn x 1.000) Product Verschil Toelichting verschil 2016 t.o.v Multifunctionele accommodaties 12 (N) Naast de hogere lasten door inflatietoerekening, zijn de lasten in hoger doordat er tot en met 2015 niet voor onderhoud Ons Huis werd gereserveerd i.v.m. de nieuwe huisvesting. Vanaf 2016 is dit wel het geval. -36 (N) De baten zijn in 2016 lager door het wegvallen van de huurinkomsten MFA Weremere i.v.m. het opzeggen van het huurcontract door Baloe in de loop van Sportterreinen (V) In 2015 waren de lasten een stuk hoger door het groot onderhoud bij VV Jisp. Deze uitgaven worden gedekt uit de reserve Renovatie en onderhoud, zodat het geen effect heeft voor de exploitatie. 113 Sporthal Geen verschil 15-16, maar de lasten dalen in 2018 met Dit komt door het vervallen van de kapitaallasten vanuit het in 1997 geïnvesteerde bedrag t.b.v. Aanpassing sporthal t.b.v. gymnastiekonderwijs. 114 Zwembad Geen verschil 15-16, maar de lasten dalen in 2018 met Dit komt door het vervallen van de kapitaallasten vanuit het in 1997 geïnvesteerde bedrag in het Zwembad t Zwet. 115 Wijk- en buurtgericht werken - 9 (V) Het budget 2015 is opgehoogd met een in 2014 nog niet uitgegeven budget voor Wijkinitiatieven, conform het besluit bij de Pagina 56 van 128

57 Product Verschil Toelichting verschil 2016 t.o.v Jaarrekening Vandaar het (schijnbaar) lagere budget in Volksgezondheid 18 (N) Naast de hogere lasten door toerekening van inflatie, is het budget hoger doordat er in de begroting 2015 abusievelijk een verlaging van budget had plaatsgevonden. 195 Internationale samenwerking -18 (V) Het overgebleven budget vanuit 2014 ( ) voor internationale samenwerking is in de begroting 2015 opgenomen. Zoals staat beschreven zal het bedrag dat eind 2015 hiervan over is, meegenomen worden naar Dit zal dan begin 2016 in de begroting worden opgenomen. Reserves en voorzieningen Stand reserves per (bedragen x 1.000) Rekening Bestemmingsreserve onderhoud Dorpshuis de Lepelaar Jisp Bestemmingsreserve Privatisering sportvelden Bestemmingsreserve Renovatie en onderhoud sportvelden Bestemmingsreserve Wet Kinderopvang Leefbaarheid wijken/kleine kernen MFA-coördinator Centrumplan Reserve aanpassingen gebouwen t.b.v. brede school Totaal reserves Stand voorzieningen per (bedragen x 1.000) Rekening Voorziening meerjaren onderhoudsplannen (MOPs) Voorziening vervanging gymnastiekinrichting Totaal voorzieningen Toelichting op mutaties tussen eind 2016 versus eind 2015 Reserve Onderhoud De Lepelaar: Deze reserve is naar verwachting per eind 2015 leeg, en kan dan dus worden opgeheven. Reserve Privatisering sportvelden: Er zijn geen verwachte mutaties in deze reserve. Reserve Renovatie en onderhoud sportvelden: Er zijn geen verwachte mutaties in deze reserve. Reserve Wet Kinderopvang: Er zijn geen verwachte mutaties in deze reserve. Reserve Leefbaarheid/kleine kernen: Deze reserve is eind 2015 leeg, en kan dan worden opgeheven. Pagina 57 van 128

58 Reserve MFA-coördinator Centrumplan: Conform de begroting 2015 is in 2016 de laatste onttrekking, ad , vanuit deze reserve. Per eind 2016 is deze dus leeg, en kan worden opgeheven. Reserve aanpassingen gebouwen tbv brede school: Deze reserve is per eind 2015 leeg, en kan dan worden opgeheven. Voorziening MOPs: Volgens de plannen zal er in worden toegevoegd, en worden onttrokken. Voorziening vervanging gymnastiekinrichting: De jaarlijkse toevoeging bedraagt bijna en de verwachte uitgaven in 2016 zijn bijna Pagina 58 van 128

59 Programma 5 Leefomgeving Portefeuillehouder Ambtelijke programmamanager F.J.W. Saelman, P.J.M. Fens, J. M. Schalkwijk, P.C. Tange Afdelingshoofd Gebied en wijkzaken Omschrijving programma In dit programma gaat het over het woon- en leefklimaat van Wormerland. We hebben een goed onderhouden woon- en werkomgeving voor ogen, die voldoet aan de behoeften van bewoners, bedrijven en andere gebruikers. De gemeentelijke activiteiten moeten ertoe leiden dat de burgers de inrichting en onderhoud van de openbare ruimte als voldoende waarderen. Het beheer van de openbare ruimte heeft zowel betrekking op het planmatig deel als het dagelijkse onderhoud. Voor het beheer van bijvoorbeeld groen en wegen zijn contracten afgesloten met externe partijen waaronder de Baanstede. De gemeente draagt er ook zorg voor dat de inwoners beschikken over voldoende mogelijkheden om hun afval ter verwijdering aan te bieden. Daarnaast is goed rioolbeheer van essentieel belang. Uitdagingen op het gebied van klimaat- en milieubeleid maken onderdeel uit van dit programma. Hierbij zetten we in op bewustwording en verantwoording voor het milieu in het algemeen alsmede de zorg voor de eigen leefomgeving De inwoner van Wormerland heeft recht op een veilige leefomgeving. Hoe inwoners de veiligheid ervaren is van groot belang voor het bepalen van prioriteiten voor de gemeente. Het gaat hierbij om de openbare orde en veiligheid, brandveiligheid, rampenbestrijding en sociale veiligheid. Het bestuur zet zich in om een veilig Wormerland te krijgen en te houden. Als gemeente hebben we tevens de taak om in te spelen op maatschappelijke, regionale en landelijke ontwikkelingen met betrekking tot veiligheid. Deze ontwikkelingen worden besproken en afgestemd binnen diverse gremia zoals het driehoeksoverleg, Bestuurlijk Overleg Veiligheid en in het bestuur van de Veiligheidsregio Zaanstreek-Waterland. Het gaat hier o.a. om onderwerpen zoals High Impact Crimes (woninginbraken, straatroven en overvallen radicalisering), Huiselijk Geweld en Kindermishandeling. De gemeente pakt hierin zijn rol op. De volgende producten maken deel uit van dit programma: Producten Wegen Bruggen en kunstwerken Pontveren Openbare verlichting Waterpartijen en gangen Kaden en oevers Speelplaatsen Openbaar groen Openbare ruimte algemeen Afval Rioolbeheer Eerste aanleg riool Milieubeleid algemeen Bodem Klimaatbeleid Begraafplaatsen Pagina 59 van 128

60 Producten Begraven Integraal Veiligheidsbeleid Rampenbestrijding Gebouwenbeheer brandweer Beheer panden en gronden Achtergrondinformatie Hieronder volgen alle actuele beleidsnota s die voor dit programma zijn vastgesteld. Deze beleidsnota s bevatten de kaders die gelden voor de uitvoering van de activiteiten binnen dit programma. Naam beleidsnota Duurzaamheidsprogramma Openbare verlichting 2013 Nota Integraal Veiligheidsbeleid 2013 Afvalbeheerplan Gemeentelijk rioleringsplan 2012 Wegenbeheerplan 2012 Milieubeleidsplan 2010 Bomenbeleidsplan 2014 Gemeentelijk Verkeer- en Vervoerplan, uitvoeringsplan 2009 Speelplaatsenplan 2007 Groenstructuurplan 2003 Jaar vastgesteld in raad Wat willen we bereiken We hebben een veilig ingerichte woon en werkomgeving voor ogen die voldoet aan de behoeften van bewoners, bedrijven en andere gebruikers. We willen aansprakelijkheid voor schade als gevolg van achterstallig onderhoud voorkomen. Bij de uitvoering van ons werk willen we de bewoners, bedrijven en andere gebruikers zo min mogelijk belasten. Door intensief samen te werken met de Nutsbedrijven wordt de overlast voor de omgeving beperkt door maar één keer te graven om kabels en leidingen aan te brengen. Voorbeelden zijn de Neckerstraat en de Gele Lisstraat. We bevorderen een duurzame leefomgeving en vergroten het milieubewustzijn bij inwoners en bedrijven. We gaan voor het reduceren van het afval door het stimuleren van het gescheiden aanleveren van afval zodat grondstoffen zoveel mogelijk kunnen worden hergebruikt. En in het verlengde hiervan gaan we in 2016 door de met de activiteiten rondom het reduceren van zwerfafval. De inwoners moeten zich zo veilig mogelijk voelen. We dragen daaraan bij door overlast adequaat aan te pakken, waar nodig in samenwerking met de politie. De burgers zijn goed geïnformeerd over de ontwikkelingen op het gebied van veiligheid. Men is zich bewust van de eigen mogelijkheden een bijdrage te leveren aan een veilig woonklimaat. De politie heeft als taak het handhaven van de openbare orde. Wormerland beschikt over een BOA die kleinere overtredingen aanpakt. Te denken valt aan aanlijnplicht honden, lang parkeren van voertuigen en caravans, vaartuigen in de berm, overlast jongeren en autowrakken op de weg. Daarnaast is een kernregisseur actief in de kernen Neck en Jisp om overlast aan te pakken. We willen een goed beeld hebben van de bestaande risico s binnen de gemeente en beschikken over adequate middelen om bij rampen hulp te kunnen bieden. De Veiligheidsregio brengt de risico s binnen de regio in kaart en oefent samen met gemeenten om bij calamiteiten effectief op te treden bij de bestrijding van de gevolgen. De burgers worden via de website geattendeerd op deze risico s. Het toezicht op ruimtelijke en milieuregelgeving hebben wij bij de Milieudienst Waterland ondergebracht. Deze dienst maakt onderdeel uit van de Regionale Uitvoeringsdienst IJmond/Zuid- Kennermeland/Waterland. Hiermee voldoen wij aan de kwaliteitseisen die het Rijk stelt met betrekking tot het toezicht. Pagina 60 van 128

61 Wat gaan we er voor doen? Vanuit wat we - op langer termijn- willen bereiken vloeit een aantal doelstellingen voort. Naast het uitvoeren van de reguliere taken voeren we de volgende speerpunten in 2016 uit om deze doelstellingen te behalen. 1. We willen een veilig ingerichte woon- en leefomgeving We hebben een veilig ingerichte woon en werkomgeving voor ogen die voldoet aan de behoeften van bewoners, bedrijven en andere gebruikers. We willen aansprakelijkheid voor schade als gevolg van achterstallig onderhoud voorkomen. De inwoners moeten zich veilig voelen. We dragen daaraan bij door onder meer overlast adequaat aan te pakken, waar nodig in samenwerking met de politie. De burgers zijn goed geïnformeerd over de ontwikkelingen op het gebied van veiligheid. Men is zich bewust van de eigen mogelijkheden een bijdrage te leveren aan een veilig woonklimaat. De politie heeft als taak het handhaven van de openbare orde. Wormerland beschikt over een bijzonder opsporing ambtenaar (BOA) die kleinere overtredingen aanpakt. Te denken valt aan aanlijnplicht honden, lang parkeren van voertuigen en caravans, vaartuigen in de berm, overlast jongeren en autowrakken op de weg. Daarnaast is een kernregisseur actief in de kernen Neck en Jisp om overlast aan te pakken. Wat doen we in 2016 hiervoor: Verkeersveiligheid van de woon- en verblijfgebieden In 2016 gaan we in samenspraak met bewoners (via wijkgericht werken) door om te komen tot concrete voorstellen als het gaat om het veilig en verkeersluw inrichten van de woon- en verblijfsgebieden. Het Wegenbeheerplan is voor de periode vastgesteld. In 2016 worden straten heringericht als onderdeel van de woningrenovatie Molenbuurt. Dit is een samenwerking met de woningcorporatie Wormer Wonen. Rioolwerkzaamheden Molenbuurt Op 15 mei 2012 is het Gemeentelijk RioleringsPlan (GRP) in de raad vastgesteld. Het plan kent een planperiode van 5 jaar, van 2013 t/m In 2016 zijn er werkzaamheden aan het riool in de Molenbuurt, als onderdeel van de woningrenovatie die de woningcorporatie Wormer Wonen uitvoert. Binnenstedelijke baggerwerkzaamheden In 2010 is een nieuw binnenstedelijk baggerprogramma voor de jaren 2011 t/m 2021 voorbereid. Eerst is de aanwas van bagger inzichtelijk gemaakt en een planning opgesteld voor het baggeren van het stedelijk water. Op basis hiervan worden ook de baggerwerkzaamheden voor 2016 aanbesteed. Uitvoering aan de hand van behoefte voor beschoeiing Aan de hand van de jaarlijkse inventarisatie en op basis van meldingen van burgers wordt gekeken welke maatregelen er in 2016 worden genomen voor beschoeiingen. Beheren van kunstwerken In 2016 wordt een beheerplan gemeentelijke kunstwerken gemaakt en vastgesteld voor de periode Vervanging verlichtingsarmaturen Vanaf 2016 worden de verlichtingsarmaturen in een periode 15 jaar vervangen. Er wordt per jaar een jaarplan gemaakt welke ter goedkeuring wordt voorgelegd aan het College. Na het verstrijken van het jaar zal er verantwoording afgelegd worden aan het College. De jaarplannen en de verantwoording worden tevens ter kennisname naar de raad verzonden. Groenstructuurvisie We verkennen in 2016 de ontwikkeling van een groenstructuurvisie, waarin we de kwaliteit van onze groene omgeving kunnen borgen en handvatten hebben voor het beheer daarvan. Pagina 61 van 128

62 2. We bevorderen een duurzame leefomgeving We bevorderen een duurzame leefomgeving en vergroten het milieubewustzijn bij inwoners en bedrijven. Het toezicht op ruimtelijke en milieuregelgeving hebben wij bij de Milieudienst Waterland ondergebracht. Deze dienst maakt onderdeel uit van de Regionale Uitvoeringsdienst IJmond/Zuid-Kennemerland/Waterland. Hiermee voldoen wij aan de kwaliteitseisen die het Rijk stelt met betrekking tot het toezicht. Wat doen we in 2016 hiervoor: Milieutoezicht op de wet- en regelgeving Onder toezicht wordt verstaan het bevorderen van de naleving van de (milieu)wet- en regelgeving: 1. Door het verzamelen van informatie over de vraag of een activiteit of zaak voldoet aan de daaraan gestelde eisen. 2. Het zich daarna vormen van een oordeel daarover en het eventueel naar aanleiding daarvan, 3. Interveniëren of adviseren ter zake van sanctionering aan het bevoegd gezag (de voorbereiding van sanctiebesluiten daaronder begrepen). Bij milieutoezicht hoort de verzameling en registratie van informatie met het oog op de beoordeling van de naleving van de regelgeving en de eventueel daarop volgende interventie of advisering inzake het opleggen van bestuurlijke sancties. Ook de behandeling van klachten die betrekking hebben op de naleving van de regelgeving hoort bij milieutoezicht. Het oppakken van de landelijke doelstelling Van afval naar grondstof (VANG) We gaan voor een interdisciplinaire projectmatige aanpak waar het gaat om het behalen van de landelijke Vang-doelstelling. Deze doelstelling ziet op het reduceren van het aantal kilogram restafval van 250 per persoon naar 100 en het vergroten van het scheidingspercentage naar 75% in Reduceren van zwerfafval In 2016 werken we verder aan het bevorderen van een duurzame leefomgeving. We gaan daarom door met activiteiten rondom het reduceren van zwerfafval, waarbij we inwoners en bedrijven betrekken om hun milieubewustzijn te vergroten.. 3. We willen een goed beeld van de bestaande risico's binnen de gemeente We willen een goed beeld hebben van de bestaande risico s binnen de gemeente en beschikken over adequate middelen om bij rampen hulp te kunnen bieden. De Veiligheidsregio brengt de risico s binnen de regio in kaart en oefent samen met gemeenten om bij calamiteiten effectief op te treden bij de bestrijding van de gevolgen. De burgers worden via de website geattendeerd op deze risico s. Wat doen we in 2016 hiervoor: Actualisatie van de Algemeen Plaatselijke Verordening (APV) In de eerste helft van 2016 zal aan de gemeenteraad een geactualiseerde Algemeen Plaatselijke Verordening ter vaststelling worden aangeboden. Aanpak jeugdoverlast Jeugdoverlast wordt besproken in het Jeugd Netwerk Overleg (JNO). In dit overleg komen overlastsituaties aan de orde en worden interventies besproken en uitgezet. Besluitvorming omtrent behoud brandweerkazernes Binnen de Veiligheidsregio moet bezuinigd worden in De Veiligheidsregio heeft een taakstelling van de gemeenten om te bezuinigen. Ook wordt door het bestuur uiterlijk in december 2015 een besluit genomen over het Regionaal Dekkingsplan. Het gaat hierbij om de dekking van een gebied vanuit een brandweerkazerne. Dit kan gevolgen hebben voor het al dan niet houden van een aantal brandweerkazernes in de regio. Pagina 62 van 128

63 Professionalisering van de openbare orde en veiligheid Binnen de OVER-gemeenten het taakveld Openbare Orde en Veiligheid nog verder geprofessionaliseerd. Het taakveld blijft daarmee een volwaardige samenwerkingspartner binnen de diverse gremia. Op meerdere onderwerpen zal in 2016 beleid worden ontwikkeld dan wel geactualiseerd. Het gaat hierbij o.a. om BIBOB beleid, evenementenbeleid, prostitutiebeleid en het instellen van een horeca-overleg. Vormgeving digitale aangifteloket in Wormer In 2016 zal conform besluitvorming in het driehoeksoverleg aan de ontwikkeling van een digitale aangifteloket in Wormer worden vorm gegeven. Reductie woninginbraak We blijven ook in 2016 in samenwerking met onze partners communicatieve activiteiten ontwikkelen en uitvoeren ter reductie van de woninginbraak. 4. Uitvoeren reguliere gemeentelijke uitvoeringstaken Het op een efficiënte en effectieve manier uitvoeren van de reguliere gemeentelijke uitvoeringstaken (going concerntaken) zodat de continuïteit van de dienstverlening gewaarborgd is. Hieronder vallen alle reguliere (wettelijke) taken en taken die voortvloeien uit vastgesteld beleid. In Bijlage 6 is een toelichting op onderstaande activiteiten opgenomen. Het uitvoeren van de activiteiten omtrent de volgende onderwerpen (niet uitputtend): Gemeentelijke wegen en pleinen Gemeentelijke kunstwerken. Pontveren Openbare verlichting waterpartijen Openbaar groen Afval Riolering Veiligheidsbeleid en rampenbestrijding Beheer gemeentelijke panden en gronden Meervoudige complexe vergunningaanvragen Enkelvoudige vergunningaanvragen Omgevingsvergunningen 5. Beheersen van de risico s Risicomanagement is het identificeren en kwantificeren van risico s en het bepalen van activiteiten die de kans van optreden en/of de gevolgen van risico s beheersbaar houdt. Een risico wordt daarbij gedefinieerd als de kans op een gebeurtenis die een negatief effect heeft op de continuïteit van de bedrijfsvoering of op de financiële positie van de gemeente. Een actueel risicoprofiel zorgt er onder andere voor dat er beter kan worden ingeschat hoe de risico s zich verhouden tot het weerstandsvermogen van de organisatie. Het weerstandsvermogen is de mate waarin financiële tegenvallers kunnen worden opgevangen. Onder deze doelstelling worden de risico s van dit programma weergegeven en de beheersactiviteiten. Een totaaloverzicht van de risico s voor onze gemeente is opgenomen in de paragraaf weerstandsvermogen. Welke risico s zijn er en wat doen we in 2016 hiervoor: Beheersen risico Aandeelhouderschap HVC Gemeente Wormerland maakt onderdeel uit van VVI (Vuilverbrandingsinstallatie Alkmaar en omstreken). De VVI is aandeelhouder, niet de individuele gemeenten. Hierdoor is er minder directe bestuurlijke invloed dan bij rechtstreeks deelnemende gemeenten. Het is mogelijk dat Wormerland financieel wordt aangesproken indien HVC onverhoopt in financieel slecht weer zou gaan verkeren, Wormerland staat nl. mede garant voor de door HVC aangetrokken langlopende geldleningen en eventuele verliezen. Pagina 63 van 128

64 Beheersmaatregel: Op basis van aandeelhouderschap; de in de VVI deelnemende gemeenten kunnen een gezamenlijk standpunt bepalen en staan daarmee sterker dan rechtstreeks deelnemende gemeenten; gemeenteraad kan haar controlerende en toezichthoudende taak op HVC uitoefenen door zienswijze te geven op de begroting en jaarrekening van de VVI. Kengetallen en indicatoren Omschrijving Rekening Aantal ingediende en toegewezen schadeclaims ten gevolge van slecht onderhouden wegen % van het wegenoppervlak dat minimaal aan CROM-norm voldoet 0% slecht 15% matig 85% voldoende 0% slecht 15% matig 85% voldoende 1 2 0% slecht 10% matig 90% voldoende Aantal storingen openbare verlichting Energieverbruik openbare verlichting kWh kwh Tevredenheid inwoners over: - straatverlichting - onderhoud wegen/fietspaden - aantal en kwaliteit speelvoorzieningen - onderhoud groen/afval/schoon Geregistreerde meldingen front office: - binnen 1 week afgehandeld - binnen 2 weken afgehandeld - binnen 3 weken afgehandeld - na 3 weken afgehandeld - niet afgehandeld ,0 8,0 7,5 8, ,0 8,0 7,5 8, Begraven Aantal begrafenissen Aantal geruimde graven Aantal geplaatste urnen Aantal vergunningen grafmonumenten Afdoeningtermijn grafmonumenten 10 dagen 10 dagen 10 dagen % kostendekkendheid 70% 87% 87% Afvalscheidingresultaten (gemeente Wormerland versus LAP-doelstellingen) Hoeveelheid huishoudelijk restafval per huishouden 51% (Q1 t/m Q3 2014) Pm nog niet bekend 57% 60% 450 kg 250 kg Aantal niet aangesloten objecten op het riool Verstrekte duurzaamheidleningen, in percentage van totaal hiervoor beschikbaar gestelde bedrag % 15% 35% Pagina 64 van 128

65 Wat kost het? (bedragen x 1.000) Rekening Integraal Veiligheidsbeleid Rampenbestrijding Gebouwenbeheer brandweer Diversen brandweer Wegen Bruggen en kunstwerken Pontveren Openbare verlichting Waterpartijen en - gangen Kaden en oevers Speelplaatsen Openbaar groen Openbare ruimte algemeen 200 Afval Rioolbeheer Eerste aanleg riool Milieubeleid algemeen 225 Klimaatbeleid Begraafplaatsen Beheer panden en gronden Totaal lasten Gebouwenbeheer brandweer Diversen brandweer Wegen Pontveren Waterpartijen en - gangen Openbare ruimte algemeen Afval Rioolbeheer Begraafplaatsen Begraven Beheer panden en gronden Totaal baten Totaal 05 Leefomgeving Pagina 65 van 128

66 Toelichting financiële verschillen, groter dan ( N = nadelig ten opzichte van 2015 V = voordelig ten opzichte van 2015) Genoemde bedragen zijn x 1.000) Product Verschil Toelichting verschil 2016 t.o.v Integraal veiligheidsbeleid -46 (V) Het voordeel is het gevolg van het toerekenen van minder ambtelijke uren. Vanaf 2016 wordt meer met een flexibele schil gewerkt en hierdoor kan het voorkomen dat er per jaar verschuiving in kosten plaatsvindt. 060 Wegen 27 (N) Enerzijds zijn de lasten voor 2016 ( ) hoger dan voor 2015 door de kapitaallasten die voortvloeien uit de investeringen (wegenbeheerplan, GVVP) die we in 2015 doen; anderzijds zijn de lasten voor 2015 ( ) hoger door de bijdrage die de gemeente doet t.b.v. de aanleg van de rotonde in de N515 nabij de Zuiderweg. 061 Bruggen en kunstwerken -18 (V) Het voordeel is het gevolg van het toerekenen van minder ambtelijke uren. Vanaf 2016 wordt meer met een flexibele schil gewerkt en hierdoor kan het voorkomen dat er per jaar verschuiving in kosten plaatsvindt. 062 Pontveren 11 (N) 22 (V) Zowel de lasten van dit product (zijnde bedieningskosten) zijn voor 2016 verhoogd, als de baten (zijnde pontgelden), omdat deze door het bedrijf dat de bediening verzorgd, met elkaar verrekend worden. Gelet op de werkelijke baten in de afgelopen jaren zijn de pontgelden met een groter bedrag verhoogd. 070 Waterpartijen en -gangen -21 (V) Het grootste verschil ( ) wordt veroorzaakt door lagere uitgaven aan Baggeren (ten laste van de reserve Onderhoud vaarwegen, budgettair neutraal dus). 120 Openbaar groen -52 (V) Voor 2016 zijn aan dit product minder ambtelijke kosten toegerekend, dit betreft slechts een verschuiving. 125 Openbare ruimte algemeen (V) In 2015 zal er (waarschijnlijk) eenmalig een bedrag van aan Wormerwonen worden uitbetaald voor de Molenbuurt (gedekt door de reserve Nuon-gelden, conform raadsbesluit van ). In dat jaar zijn de lasten dus hoger. 200 Afval 19 (N) 30 (V) Dit verschil betreft zo ongeveer de gebruikelijke inflatiecorrectie. Ook bij de baten is het grootste verschil de inflatiecorrectie ( ), daarnaast een verhoging in verband met een groter aantal huishoudens waar afval wordt opgehaald. 210 Rioolbeheer -15 (V) De lagere lasten in 2016 komen voornamelijk door een lagere doorberekening van de ambtelijke organisatie. Pagina 66 van 128

67 Product Verschil Toelichting verschil 2016 t.o.v (N) De baten zijn in 2016 enerzijds hoger door de gebruikelijke inflatiecorrectie en de 2% extra tariefstijging conform het GRP; en anderzijds lager doordat er een lager tekort wordt onttrokken aan de egalisatievoorziening. 220 Milieubeleid algemeen -20 (V) De lagere lasten in 2016 betreft een verlaging van het budget voor de diensten van de Milieudienst, welke niet ieder jaar haar tarieven met inflatie verhoogd, zoals wij dat doen met de budgetten. 225 Klimaatbeleid - 82 (V) In 2015 is er een budget voor de uitvoering van het Duurzaamheidsprogramma en de wijkaanpak. (Deze uitgaven worden gedekt door de reserve Duurzame Energie, waardoor het geen verschil in de exploitatie betekend). Voor het jaar 2016 worden er tot nu toe geen uitgaven verwacht. 278 Beheer panden en gronden -32 (N) De baten zijn voor 2016 lager, omdat in de berekening van de huurinkomsten voor het gemeentehuis, de raadzaal niet meer inbegrepen is (deze huurt OVER-gemeenten niet, maar wordt alleen gebruikt voor de Raad en het sluiten van huwelijken; zie de Kadernota 2016). Reserves en voorzieningen. Stand reserves per (bedragen x 1.000) Rekening Bestemmingsreserve Duurzame energie Bestemmingsreserve speelplaatsen Bestemmingsreserve vaarwegen Bestemmingsreserve wegenbeheerplan Fonds Duurzaamheidsleningen Nieuwe brandweerkazerne Reserve nog uit te voeren werken Totaal reserves Stand voorzieningen per (bedragen x 1.000) Rekening Voorziening egalisatie afval Voorziening egalisatie riolering Totaal voorzieningen Toelichting op mutaties tussen eind 2016 versus eind 2015 Reserve Duurzame energie: Naar verwachting zijn de uitgaven voortvloeiend uit de duurzaamheidsagenda en de wijkaanpak in de loop van 2015 gedaan. Voor het resterende saldo was tot medio 2015 geen door de Raad besloten bestemming. Pagina 67 van 128

68 Reserve Speelplaatsen: De jaarlijkse toevoeging bedraagt Er wordt verwacht in 2016 een bedrag van uit deze reserve te onttrekken om aan speelplaatsen uit te geven. Reserve Onderhoud vaarwegen: De jaarlijkse toevoeging bedraagt We verwachten in 2016 eveneens een bedrag van uit te geven aan het baggeren, en dus te onttrekken aan deze reserve. Reserve Wegenbeheerplan: Deze reserve is per eind 2015 leeg, en wordt dan opgeheven. Reserve Fonds Duurzaamheidsleningen: Er is door de Raad nog niet tot invulling van de laatste van deze reserve besloten. Reserve Nieuwe brandweerkazerne: Aan deze reserve wordt ieder jaar onttrokken, zijnde de kapitaallasten van de opstallen van de brandweerkazerne in Wormer. Reserve Nog uit te voeren werken: Er is op dit moment nog niet bekend welke eventuele restkredieten dan wel restbudgetten eind 2015 naar het komende jaar doorschuiven. Geen verwachte mutaties dus. Voorziening egalisatie riolering Volgens de vernieuwde BBV voorschriften is per eind 2014 zowel voor riolering als voor afval een egalisatievoorziening in plaats van een egalisatiereserve. Volgens de berekening van kostendekkendheid van de producten Rioolbeheer en Eerste aanleg riolen, inclusief de BCFcomponent, wordt naar verwachting in 2016 aan deze reserve ruim onttrokken. Voorziening egalisatie afval Volgens de berekening van kostendekkendheid van het product Afval, inclusief de BCF-component, wordt aan deze reserve in 2016 naar verwachting bijna onttrokken. Pagina 68 van 128

69 Programma 6 Bestuur en organisatie Portefeuillehouder Ambtelijke programmamanager P.C. Tange, J.M. Schalkwijk Afdelingshoofd Bedrijfsvoering Omschrijving programma In dit programma worden de uitgaven en inkomsten geraamd van de bestuursorganen, communicatie, juridische zaken, algemene financiële zaken en belastingen. De volgende producten maken deel uit van dit programma: Producten Raad, commissies en griffie Representatie bestuur Gemeenschappelijke regelingen en samenwerkingsprojecten College van B&W Feesten en gedenkdagen Communicatie Bezwaar- en beroepschriften Juridische zaken Organisatie Kwaliteitszorg Wet WOZ Vastgoedbestand Onroerende Zaak belasting Forensenbelasting Hondenbelasting Roerende zaakbelasting Lasten heffing en invordering gemeentelijke belastingen Planning en control-cyclus Algemene uitkering uit het gemeentefonds Financiering Onvoorzien Achtergrondinformatie Hieronder volgen alle actuele beleidsnota s die voor dit programma zijn vastgesteld. Deze beleidsnota s bevatten de kaders die gelden voor de uitvoering van de activiteiten binnen dit programma. Naam beleidsnota Communicatiebeleidsplan 2015 Reglement van orde voor de vergaderingen en andere 2006 werkzaamheden van de raad Verordening Commissie Bezwaarschriften 2014 Inspraakverordening gemeente Wormerland 2011 Telecommunicatieverordening gemeente Wormerland 1999 Archiefverordening 2013 Financiële verordening Nota afschrijving- en rentebeleid 2016 Nota reserves en voorzieningen 2015 Treasurystatuut 2015 Kadernota Tarievennota Verordening op de heffing en de invordering van Onroerende 2014 Jaar vastgesteld in raad Pagina 69 van 128

70 Naam beleidsnota Zaakbelasting 2015 Verordening op de heffing en de invordering van belastingen op 2014 Roerende woon- en bedrijfsruimten 2015 Verordening op de heffing en de invordering van forensenbelasting Verordening op de heffing en de invordering van hondenbelasting Kwijtscheldingsregeling gemeentelijke heffingen 2011 Gemeenschappelijke regeling Cocensus 2014 Jaar vastgesteld in raad Wat willen we bereiken Een goed bestuur is een randvoorwaarde voor het bereiken van de doelen van de gemeente. Wormerland wil een sterke, zelfstandige en duurzame gemeente blijven met een transparante en open bestuurscultuur, ondersteunt door een effectieve en efficiënte ambtelijke organisatie. Ons handelen blijft erop gericht om onze financiële huishouding gezond te houden. Juist in financieel onzekere tijden is het belangrijk om onze basis op orde te hebben. Structurele uitgaven dekken we af met structurele inkomsten. Bij bezuinigingen wordt de relatie tussen de voorgenomen bezuinigingen en de resultaten in de jaarrekening en begroting inzichtelijk gemaakt. Transparantie staat voor ons centraal. Voor het bereiken van een goed bestuur is het belangrijk dat de bestuursorganen optimaal kunnen functioneren in hun rol. De komende jaren blijven wij ons inzetten om in de jaarstukken zichtbaar te maken wat de beïnvloedbare kosten zijn en werken wij aan een planning en controlcyclus die tegemoet komt aan de toezichthoudende en sturende rol van de bestuursorganen. Vanaf 2016 houden wij ons voornamelijk bezig met het ontwikkelen van visie en kaders vooraf en evaluatie en controle achteraf. Goede communicatie en participatie versterken het democratisch gehalte. De externe communicatie van de gemeente Wormerland is duidelijk, toegankelijk en tijdig en wordt op maat aangeboden aan de verschillende doelgroepen (doelgroepengericht). Digitalisering en interactiviteit zijn daarbij belangrijke thema s. De gemeente communiceert en betrekt inwoners vroegtijdig met als gevolg goed geïnformeerde en betrokken inwoners die meedoen en meedenken. Burgers zijn gebaat bij een goede juridische kwaliteit van de gemeentelijke producten en diensten. Onvoldoende kwaliteit levert imago- en financiële schade op en gerechtelijke procedures kosten de gemeente veel geld en tijd. Wij zetten ons in op het borgen en verhogen van de juridische kwaliteit. Wat gaan we er voor doen? Vanuit wat we - op langer termijn- willen bereiken vloeit een aantal doelstellingen voort. Naast het uitvoeren van de reguliere taken voeren we de volgende speerpunten in 2016 uit om deze doelstellingen te behalen. 1. We willen de financiële huishouding gezond houden Ons handelen blijft erop gericht om onze financiële huishouding gezond te houden. Juist in financieel onzekere tijden is het belangrijk om onze basis op orde te hebben. Structurele uitgaven dekken we af met structurele inkomsten. Bij bezuinigingen wordt de relatie tussen de voorgenomen bezuinigingen en de resultaten in de jaarrekening en begroting inzichtelijk gemaakt. Pagina 70 van 128

71 Wat doen we in 2016 hiervoor: Evalueren contract met de accountant In 2014 is met Ernst & Young Accountants LLP (EY) een overeenkomst voor het leveren van accountantsdiensten afgesloten. In 2016 zal er een evaluatie plaatsvinden over de uitvoering van de geleverde diensten in relatie tot het van programma eisen dat is vastgesteld. 2. We willen een transparante en open bestuurscultuur Transparantie staat voor ons centraal. Voor het bereiken van een goed bestuur is het belangrijk dat de bestuursorganen optimaal kunnen functioneren in hun rol. De komende jaren blijven wij ons inzetten om in de jaarstukken zichtbaar te maken wat de beïnvloedbare kosten zijn en werken wij aan een planning en controlcyclus die tegemoet komt aan de toezichthoudende en sturende rol van de bestuursorganen. Wat doen we in 2016 hiervoor: digitaliseren planning- en control (P&C) documenten Wij willen meer transparantie en samenhang in de financiële documenten aanbrengen. Om dit te kunnen realiseren en het opstelproces van de planning en control (P&C) producten efficiënter en op flexibele wijze op te zetten, wordt het P&C proces gedigitaliseerd. Hiervoor is voor 2 jaar extra budget beschikbaar gesteld. In het tweede kwartaal van 2015 zijn we gestart met de implementatie en de begrotingen 2016 is het eerste document dat digitaal is opgesteld. In 2016 volgt de digitalisering van de voortgangsdocumenten. Aanpassen Besluit en Verantwoording (BBV) Om gemeenten onderling beter te kunnen vergelijken, heeft de commissie Besluit en Verantwoording (BBV) voorgesteld om de huidige BBV voorschriften aan te passen. Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties heeft voor de uitvoering van adviezen een stuurgroep ingesteld en heeft en brochure opgesteld waarin de voornemens tot verwerking van de adviezen is verwerkt. Naar verwachting volgt er eind 2015 een concept wijzigingsbesluit van het BBV. Het is nog onduidelijk welke inspanningen nodig zijn in 2016 maar zeker is dat de begroting en jaarrekening van de gemeente gedeeltelijk anders ingericht moet worden en dat nieuwe informatie moet worden toegevoegd. Zodra een en ander duidelijk is wordt een uitvoeringsplan opgesteld. De adviezen gaan over: De uitvoeringsinformatie De beleidsindicatoren De kengetallen over de financiële positie De verbonden partijen Het inzicht in overhead en kosten en Het stelsel van baten en lasten 3. We willen goede communicatie en participatie Vanaf 2016 houden wij ons voornamelijk bezig met het ontwikkelen van visie en kaders vooraf en evaluatie en controle achteraf. Goede communicatie en participatie versterken het democratisch gehalte. De externe communicatie van de gemeente Wormerland is duidelijk, toegankelijk en tijdig en wordt op maat aangeboden aan de verschillende doelgroepen (doelgroepengericht). Digitalisering en interactiviteit zijn daarbij belangrijke thema s. De gemeente communiceert en betrekt inwoners vroegtijdig met als gevolg goed geïnformeerde en betrokken inwoners die meedoen en meedenken. Wat doen we in 2016 hiervoor: Uitvoeren Digiprogramma rijksoverheid Het streven van de overheid is dat in 2017 alle voor burgers relevante informatie digitaal beschikbaar is om zaken te kunnen doen met de overheid. Daarnaast moeten burgers alle (aan)vragen aan de overheid digitaal kunnen versturen en alle berichten van de overheid digitaal kunnen ontvangen. In 2016 en 2017 moeten nog stappen worden gezet om deze digitaliseringoperatie af te ronden. Pagina 71 van 128

72 4. We willen de juridische kwaliteit borgen en verhogen Burgers zijn gebaat bij een goede juridische kwaliteit van de gemeentelijke producten en diensten. Onvoldoende kwaliteit levert imago- en financiële schade op en gerechtelijke procedures kosten de gemeente veel geld en tijd. Wij zetten ons in op het borgen en verhogen van de juridische kwaliteit. Wat doen we in 2016 hiervoor: Strategisch opleidingsplan Het opleidingsplan voor 2016 biedt inzicht in de wijze waarop opleiding en training de ambtelijke organisatie de komende vijf jaar zowel vakmatig inhoudelijk als procesmatig ondersteunt. Met aandacht voor instrumenten als train je collega. De strategische doelstellingen zijn het uitgangspunt voor dit plan. Wij zijn een lerende organisatie en medewerkers krijgen jaarlijks een gericht opleidingsaanbod samen om hen verder te ontwikkelen en te ondersteunen bij het behalen van de strategische doelstellingen van onze organisatie. Het opleidingsplan voor 2016 houdt vooral ook rekening met wat er aan coachen en begeleiden nodig is om het resultaatgericht werken en het werken binnen opgaven als onderdeel van de organisatieontwikkeling verder te helpen. 5. Uitvoeren reguliere gemeentelijke uitvoeringstaken Het op een efficiënte en effectieve manier uitvoeren van de reguliere gemeentelijke uitvoeringstaken (going concerntaken) zodat de continuïteit van de dienstverlening gewaarborgd is. Hieronder vallen alle reguliere (wettelijke) taken en taken die voortvloeien uit vastgesteld beleid. In Bijlage 6 is een toelichting op onderstaande activiteiten opgenomen. Het uitvoeren van de activiteiten omtrent de volgende onderwerpen (niet uitputtend): Politiek besluitvormingsprocessen. Contactcommissies Gemeenschappelijke regelingen en samenwerkingsprojecten Feest- en gedenkdagen Communicatie Juridische zaken Belastingen en heffingen Begroten en verantwoorden Algemene administratieve zaken gemeenten 6. Beheersen van de risico s Risicomanagement is het identificeren en kwantificeren van risico s en het bepalen van activiteiten die de kans van optreden en/of de gevolgen van risico s beheersbaar houdt. Een risico wordt daarbij gedefinieerd als de kans op een gebeurtenis die een negatief effect heeft op de continuïteit van de bedrijfsvoering of op de financiële positie van de gemeente. Een actueel risicoprofiel zorgt er onder andere voor dat er beter kan worden ingeschat hoe de risico s zich verhouden tot het weerstandsvermogen van de organisatie. Het weerstandsvermogen is de mate waarin financiële tegenvallers kunnen worden opgevangen. Onder deze doelstelling worden de risico s van dit programma weergegeven en de beheersactiviteiten. Een totaaloverzicht van de risico s voor onze gemeente is opgenomen in de paragraaf weerstandsvermogen. Welke risico s zijn er en wat doen we in 2016 hiervoor: Beheersen risico Gemeentegaranties Hoewel het huidige beleid van de gemeente is om geen garanties op geldleningen meer te verstrekken, zijn er vanuit het verleden nog een aantal leningen van derden waar wij als gemeente (gedeeltelijk) garant voor staan. Naast het in programma 5 beschreven risico van de garantstelling voor leningen afgesloten door de VVI, staan we garant voor leningen van sportverenigingen, zorgcentra en woningstichtingen. Hoewel we hier in het verleden nog nooit een nadeel door hebben ervaren, bestaat er een risico dat één van de partijen niet aan zijn verplichtingen kan voldoen, en de gemeente op de garantstelling wordt aangesproken. Beheersmaatregel: Volgen financiële positie en saldi leningen van instellingen waar we garant voor staan. Pagina 72 van 128

73 Beheersen risico Algemene Uitkering Bij de Algemene Uitkering wordt de samen trap op/samen trap af systematiek gehanteerd. Als de rijksuitgaven dalen, daalt de Algemene Uitkering mee en vice versa. Uit ervaring blijkt dat dit zowel negatieve als positieve effecten kan hebben voor de gemeente. Beheersmaatregel: Gedurende het begrotingsjaar worden aanpassingen in de algemene uitkering verwerkt in de p&c cyclusdocumenten. Risico s op grote mutaties worden door het jaar heen gemonitord. Kengetallen en indicatoren Omschrijving Rekening Dualisme Mening burgers over goed *) 6,6 *) gemeentebestuur Rapportcijfer: de burger als kiezer *) 6,2 *) Aantal gemeenschappelijke regelingen Organisatie Aantal klachten ombudsman Aantal bezwaarschriften Aantal ingetrokken bezwaarschriften Aantal klachten Communicatie Duidelijkheid informatie *) 7,1 *) Toegankelijkheid informatie *) 7,3 *) Gem. informatie via kranten *) 7,2 *) Informatie via website *) 7,2 *) Aantal volgers via Twitter Aantal likes Facebook Publicaties Zaankanter Burgerjaarverslag Nieuwsbrief Wormerland (huis-aan-huis) Gemeentegids Juridische handhaving Handhaving zonder procedure Brief met constatering Vooraanschrijving Dwangsom/bestuursdwang Bezwaar tegen handhavingsbesluit Beroep tegen handhavingsbesluit Hoger beroep tegen handhavingsbesluit Algemeen % Algemene Reserve van 18% 16% 14% begrotingstotaal (min.10%) Solvabiliteit 46% 47% 43% Weerstandsvermogen per wooneenheid Norm provincie weerstandsvermogen per wooneenheid *) Waar staat je gemeente werd niet in 2014 gehouden, tevens niet in Pagina 73 van 128