Ambachtsman of dienstverlener II

Transcriptie

1 Een onderzoek naar het competentieprofiel van installatiebedrijven in de utiliteitsmarkt Ambachtsman of dienstverlener II In een eerder verschenen artikel is inzicht gegeven in de door klanten gewenste toegevoegde waarde. Om deze toegevoegde waarde te kunnen leveren moeten installatiebedrijven beschikken over de juiste competenties. In dit artikel wordt een ideaaltypisch competentieprofiel gepresenteerd waarmee installatiebedrijven in staat zijn om de door klanten gewenste toegevoegde waarde te leveren. - drs. E. Steffens* De heer E. Steffens Het vorige artikel geeft een beeld van de door klanten van installatiebedrijven gewenste toegevoegde waarde. Deze toegevoegde waarde is het oordeel van klanten over de aspecten kosten en prestatie van de twee producten. Deze producten zijn: het product ontwikkeling van en het product instandhouding van. De kosten van het product ontwikkeling worden door klanten vooral beoordeeld op marktconformiteit. Echter het aspect dienstverlening mag in de prijs zijn verdisconteerd. De kosten van het product instandhouding worden vooral beoordeeld op de mate waarin het totale product verlichting geeft in de inzet van middelen van een klant. De kosten van dit product behoeven hierdoor dan ook niet in eerste aanleg marktconform te zijn. De prestatie van het product ontwikkeling valt uiteen in de fysieke prestatie (kan de installatie dat leveren wat de klant heeft gevraagd) en de prestatie van de dienstverlening. De prestatie van het product instandhouding betreft vooral de dienstverlening en het vermogen tot samenwerken met de klantorganisatie. Op basis van dit beeld van de gewenste toegevoegde waarde wordt hierna een ideaaltypisch competentieprofiel ontwikkeld waarmee de gewenste toegevoegde waarde kan worden geproduceerd. Dit competentieprofiel is het uitgangspunt waarop het huidige competentieprofiel van installatiebedrijven wordt beoordeeld. Deze beoordeling wordt in het derde artikel gepresenteerd evenals een reflectie op het onderzoek. COMPETENTIES Competenties, capaciteiten of deskundigheden, met deze begrippen wordt het vermogen bedoeld van een organisatie om toegevoegde waarde voor klanten te kunnen produceren en te leveren. In het onderzoek is dus gezocht naar competenties van een organisatie (installatiebedrijf) en niet alleen naar competenties van personen. Competenties zijn de bron van een duurzaam concurrentievoordeel voor ondernemingen [1,2,3]. Het concurrentievoordeel is duurzaam omdat competenties tot stand komen door ervaring en vaak langdurige ontwikkeltrajecten, die alleen met veel inspanning door een concurrent kunnen worden herhaald. Het denken over competenties in relatie tot de toegevoegde waarde is zelfs een voorwaarde voor een organisatie om voldoende aanpassingsvermogen te ontwikkelen, zodat de organisatie ook op langere termijn kan overleven [4,5]. Een competentieprofiel is niet statisch, immers de veranderingen in de omgeving zijn continu [5,6,7]. Dat geldt dus ook voor het in dit artikel gepresenteerde ideale competentieprofiel. De geldigheid van dit onderzoek zal hierdoor met enige regelmaat opnieuw moeten worden vastgesteld door het onderzoek te herhalen. Voor een competentie van een installatiebedrijf wordt de volgende definitie gehanteerd [9,10]. Een competentie is een combinatie van vaardigheden, kennis en gedrag dat is verspreid door de gehele organisatie en haar mensen en is ingebed in systemen, processen, structuur en cultuur. -KADER 1- Competenties die een duurzaam concurrentievoordeel realiseren zijn competenties waarmee de gewenste toegevoegde waarde kan worden geproduceerd [1,2,3,10,11]. Deze competenties bestaan dus uit vaardigheden, kennis en gedrag die een bijdrage leveren aan * K & R Consultants te Deventer 58 ORGANISATIE

2 het produceren van de gewenste toegevoegde waarde. De relatie tussen de attributen vaardigheden, kennis en gedrag van een competentie wordt weergegeven in figuur 1. De attributen: vaardigheden en kennis zijn specifiek voor de competentie, dit wordt gesymboliseerd door de overeenkomstige vorm van de blokken competentie en de blokken vaardigheden en kennis. Gedrag is niet specifiek voor de competentie maar brengt wel de koppeling tussen de attributen: vaardigheden en kennis teweeg [12]. Hierdoor ontstaat er een bruikbare competentie en zelfs de mogelijkheid om meerdere competenties aan elkaar te koppelen of opnieuw te rangschikken, zoals gebeurt bij productontwikkeling. Om vaardigheden en kennis te kunnen koppelen is openheid en aanpassingsvermogen nodig. De openheid om tekortkomingen waar te nemen en aanpassingsvermogen om de waargenomen tekortkomingen te corrigeren. Op basis van een lijst met gedragskenmerken van het GITP (Gemeenschappelijk Instituut voor Toegepaste Psychologie) zijn de volgende gedragskenmerken beschreven die behoren bij openheid en aanpassingsvermogen: competentie Relatie tussen vaardigheden, kennis en gedrag van een competentie. vaardigheden - creatief kunnen bepalen van mogelijke - kunnen vertalen van de relatie tussen het probleem van de klant en de van zijn productieproces afgeleide prestatie-eisen in de meest efficiënte oplossing - ramen van kosten van voorgedragen - samenwerken met andere actoren gericht op een gezamenlijk belang kennis -FIGUUR 1- - regelgeving, normen en voorschriften voor levering - beperkt bedrijfseconomisch inzicht in productieproces van klant - trends in de omgeving van klanten in - technologie van op elementniveau - omgevingsbewustzijn; - ondernemerschap; - flexibel; - oordeelsvorming; - aanpassingsvermogen. Het omgevingsbewustzijn is het vermogen van een organisatie om de kennis over maatschappelijke en politieke ontwikkelingen of andere omgevingsfactoren, effectief te kunnen benutten voor de eigen organisatie of die van klanten. Het ondernemerschap is het vermogen om kansen in de markt te signaleren zowel voor bestaande als nieuwe producten, hiernaar te handelen en risico s durven te nemen. Flexibiliteit is het vermogen om het gedrag aan te passen aan de kansen en problemen die zich voordoen zodat een gesteld doel wordt bereikt. Oordeelsvorming is het vermogen om gegevens en mogelijke handelwijzen in het licht van relevante criteria tegen elkaar af te wegen en tot een realistische beoordeling te komen. Het laatste gedragskenmerk aanpassingsvermogen is het vermogen om doelmatig te blijven handelen door zich aan te passen aan een veranderende omgeving, veranderende en prestatie-eisen, bouwfysische en constructieve in een efficiënt - beheersen van proces - calculeren van naar openbegroting - werken conform projectmatig werken model - flexibel omgaan met verstoringen - samenwerken gericht op een gezamenlijk belang - inkopen en monteren taken, verantwoordelijkheden en of mensen. Als al deze gedragskenmerken bij een organisatie aanwezig zijn is er sprake van aanpassingsvermogen en een open en breed georiënteerde houding. COMPETENTIES VOOR HET PRODUCT ONTWIKKELING De respondenten benoemen, op basis - invloed van prestatie-eisen op - invloed van bouwfysische - invloed van constructieve - technologie op onderdelen niveau - projectmatig werken - eigen productieproces - samenwerkingsverbanden voor het leveren van Competenties voor ontwikkeling van -TABEL 1- van de gewenste toegevoegde waarde, de volgende competenties voor dit product:, en en. Over het gedrag van installatiebedrijven hebben alle respondenten aangegeven dat een open en breed georiënteerde houding en aanpassingsvermogen essentieel is om de vaardigheden en kennis van de verschillende competenties te kunnen benutten. Tevens onderschrijven zij de noodzakelijke gedragskenmerken. TVVL magazine 4/

3 competentie en vaardigheden - creatief kunnen bepalen van mogelijke het probleem van de klanten de van zijn productieproces afgeleide prestatie-eisen in de meest efficiënte oplossing - ramen van kosten van voorgedragen - samenwerken met andere actoren gericht op een gezamenlijk belang prestatie-eisen, bouwfysische en constructieve in een efficiënt - beheersen van proces - calculeren van tot een openbegroting - werken conform projectmatig werken model - flexibel omgaan met verstoringen - samenwerken - efficiënt inkopen, monteren en onderhouden In tabel 1 wordt een samenvatting gegeven van de competentiespecifieke vaardigheden en kennis voor dit product. De functie van de competentie voor dit product is het ondersteunen van een klant bij het formuleren van prestatie-eisen aan huisvesting en het vormen van besluitvorming over een te prefereren alternatief voor de. De aangeboden moeten zijn afgeleid van de relatie tussen het productieproces van de klant en de hiervan afgeleide prestatie-eisen voor zijn huisvesting. Door de respondenten wordt het essentieel bevonden om de aangeboden te kunnen beoordelen in samenhang met de bijbehorende kosten en invloed op de prestatie van de huisvesting. De functie van de competentie en voor dit product is het produceren van een van waarmee de prestatie-eisen worden ondersteund zoals kennis - bedrijfskundig inzicht in productieproces - bedrijfseconomisch inzicht van productieproces - trends in de omgeving van klanten - de technologie op variant elementniveau - regelgeving, normen en voorschriften voor levering - invloed van prestatie-eisen op - invloed van bouwfysische - invloed van constructieve - technologie op onderdelen niveau - projectmatig werken - eigen productieproces - samenwerkingsverbanden voor het leveren van voor het onderhouden van Competenties voor instandhouding van -TABEL 2- deze door de klant aan zijn huisvesting worden gesteld. Het dient integraal te worden opgesteld. Hiermee wordt bedoeld dat na de oplevering van de de gebruiker de installatie efficiënt moet kunnen bedienen en gebruiken. De functie van de competentie voor dit product is het realiseren van een efficiënte installatie in het betreffende huisvestingsobject. COMPETENTIES VOOR HET PRODUCT INSTANDHOUDING Wat opvalt aan de trends en toegevoegde waarde die behoren bij het product instandhouding is dat deze nagenoeg overeenstemmen met die van het product ontwikkeling (zie het vorige artikel). De respondenten benoemen dan ook dezelfde drie competenties:, en en als noodzakelijk om dit product te kunnen leveren. Ook bij dit product geldt dat de respondenten over het gedrag hebben aangegeven dat een open en breed georiënteerde houding essentieel is om de vaardigheden en kennis van de verschillende competenties te kunnen benutten en onderschrijven zij de gedragskenmerken. In tabel 2 wordt een samenvatting gegeven van de competentiespecifieke vaardigheden en kennis voor dit product. De functie van de competentie voor dit product is het ondersteunen van een klant bij besluitvorming over het efficiënt blijven ondersteunen van en het vormen van besluitvorming voor het verbeteren van de efficiëntie. De overige tekst van deze functieomschrijving komt overeen met het product ontwikkeling. De functie van de competentie en is gelijk aan de functieomschrijving van het product ontwikkeling. Voor dit product geldt wel dat de nadruk ligt op het blijven ondersteunen van de van de aan de huisvesting gestelde prestatieeisen. Het integrale karakter van het (in de zin van levering en straks het gebruik) is uiteraard een essentieel punt voor klanten van dit product. Te meer omdat klanten nu direct met de prestatie van de worden geconfronteerd en hierdoor een beter idee hebben van de prestatie-eisen tijdens het gebruik van de. De functie van de competentie voor dit product is het realiseren van een efficiënte installatie die de prestatie-eisen van de huisvesting efficiënt blijft ondersteunen. HET IDEAALTYPISCHE COMPETENTIEPROFIEL Om de door de klanten gewenste toegevoegde waarde te kunnen realiseren hebben de respondenten drie competenties onderscheiden:, en en. Het in tabel 3 weergegeven ideale competentieprofiel voor installatiebedrijven vormt de basis van dit onderzoek voor het vaststellen van de afwijking tussen het ideale competentieprofiel en het huidige competentieprofiel van installatiebedrijven. Wat opvalt aan het ideale competentieprofiel is dat er geen onderscheid wordt gemaakt tussen de beide producten. 60 ORGANISATIE

4 Door de respondenten worden voor beide producten dezelfde competenties onderscheiden en nagenoeg dezelfde kenmerken. Het verschil in beide producten zit voornamelijk in het belang van de verschillende competenties en in de functieverschillen van de competenties bij de twee producten. Dit is een gevolg van het kenmerkende verschil tussen de productieprocessen van beide producten. Bij het product ontwikkeling wordt het productieproces overwegend planmatig uitgevoerd. Het installatiebedrijf is vaak niet al in de initiatieffase betrokken bij het productieproces. Hierdoor ligt de nadruk meer op de competenties en en van dit product. Uit de toegevoegde waarde van dit product blijkt (zie het vorige artikel) dat de kosten (en aanschafprijs als onderdeel hiervan) voor klanten het meest zwaarwegende criterium is. De kosten van het productieproces komen voornamelijk tot stand met de competentie en en. Dit betekent dat een efficiënte (dus effectief en met zo min mogelijk opoffering van middelen) beheersing van het productieproces het meest zwaarwegende kenmerk is om de toegevoegde waarde te realiseren. Voor het product instandhouding geldt dat het productieproces overwegend improviserend wordt uitgevoerd. Het meest zwaarwegende criterium voor de toegevoegde waarde bestaat uit het kunnen samenwerken met de organisatie van de klant en deze ondersteunen met besluitvorming over het steeds efficiënter beheersen van zijn exploitatie. Deze toegevoegde waarde wordt vooral inhoud gegeven met de competenties en en. De competentie wordt door klanten eveneens als belangrijk ervaren, maar dan in het bijzonder gericht op de vaardigheid samenwerken. Het van de montage en onderhoudswerkzaamheden moet vooral geruisloos plaatsvinden. TOT BESLUIT De respondenten onderkennen drie competenties (, en en ) om de door klanten gewenste toegevoegde waarde te produceren. Dit heeft geresulteerd in een ideaaltypisch competentieprofiel voor installatiebedrijven dat bestaat uit 30 verschillende kenmerken. competentie en vaardigheden kennis gedrag 1 creatief kunnen bepalen van mogelijke 2 kunnen vertalen van de relatie tussen het probleem van de klant en de van zijn productieproces afgeleide prestatieeisen in een efficiënte oplossing 3 ramen van kosten van voorgedragen 4 kunnen vertalen van de relatie tussen prestatie-eisen, bouwfysische en constructieve in een efficiënt 5 beheersen van proces 6 calculeren van tot open begroting 7 werken conform projectmatig werken model 8 flexibel omgaan met verstoringen 9 samenwerken met andere actoren gericht op een gezamenlijk belang 10 efficiënt inkopen, monteren en onderhouden van * De gedragskenmerken 26 t/m 30 gelden ook voor deze competenties Het is nodig om klanten te kunnen ondersteunen bij het formuleren van prestatie-eisen voor de huisvesting en de. Daarnaast is de competentie nodig om de klant te ondersteunen bij de besluitvorming over de te prefereren oplossing voor het probleem van de klant. De competentie en is nodig om er voor te zorgen dat er een efficiënte oplossing voor de toe te passen installatie technologie ontstaat, die past binnen de gestelde over de prestatie-eisen voor de 11 bedrijfskundig inzicht in productieproces van klant 12 bedrijfseconomisch inzicht in productieproces van klant 13 trends in de omgeving van klanten 14 technologische ontwikkelingen van 15 technologie van 16 kosten van op elementniveau 17 invloed van prestatie-eisen huisvesting op 18 invloed van bouwfysische op 19 invloed van constructieve op 20 kosten van op onderdelen niveau 21 projectmatig werken 22 eigen productieproces 23 verschillende soorten samenwerkingsverbanden met actoren uit de markt 24 regels, normen en voorschriften voor het leveren van 25 regels, normen en voorschriften voor het onderhouden van 26 Omgevingsbewustzijn 27 Ondernemerschap 28 Flexibel 29 Oordeelsvorming 30 Aanpassingsvermogen Het ideale competentieprofiel voor installatiebedrijven * * -TABEL 3- huisvesting en bouwfysische en constructieve van de huisvesting van klanten. De competentie is nodig om er zorg voor te dragen dat er niet alleen een oplossing voor een efficiënte installatie wordt geleverd, maar ook dat het productieproces op de meest efficiënte wijze wordt doorlopen. In het derde en laatste artikel wordt inzicht gegeven in welke mate de installatiebedrijven in staat zijn de door klanten gewenste toegevoegde waarde te produceren. TVVL magazine 4/

5 GEBRUIKTE LITERATUUR 1. Tidd, J. (Ed.). (2000). From knowledge management to strategic competence. London: Imperial College Press. 2. Hamel, G., & Prahalad, C.K. (1994). De strijd om de toekomst: Baanbrekende strategieën voor marktleiderschap en het creëren van nieuwe markten (A.M. Westendorp- Kaufmann, Trans.). Schiedam: Scriptum Books. 3. Prahalad, C.K., & Hamel, G. (1990, May-June). The Core Competence of the Corporation. Harvard Business Review, pp D Aveni, R.A. (1998). Hyperconcurrentie: Strategische manoeuvres voor het behalen en behouden van concurrentievoordeel (Utrechtse Vertaal Associatie, Trans.). Schiedam: Scriptum Management. 5. Weick, K.E. (1979). The Social Psychology of Organizing. New York: McGraw-Hill. 6. Ashby, W.R. (1960). Design for a Brain: The Origin of adaptive behaviour. London: Chapman and Hall. 7. Espejo, R., Schumann, W., Schwaninger, M., & Bilello, U. (1996). Organizational transformation and learning. A cybernetic approach to management. Chicester: John Wiley & Sons. 8. Brazell, J., Devinney, T.M., & Midgley, D. (1998). Customer value and strategic competence: A discrete choice experiment approach. Unpublished manuscript. University of Sydney. 9. Hamel, G., & Heene, A. (Eds.). (1995). Competence-based competition. Chicester: Wiley. 10.Heene, A., & Sanchez, R. (Eds.). (1997). Competence-based strategic management. Chichester: Wiley. 11.D Aveni, R.A. (2001). Strategic supremacy: How industry leaders create growth, wealth, and power through spheres of influence. New York: The Free Press. 12.Senge, P.M. (1990). The fifth discipline: the art and practice of the learning organization, New York: Bantam Doubleday Dell Publishing Group. 13.Wijnen, G., & Kor, R. (1997). Het managen van unieke opgaven: Samen werken aan projecten en programma s. Deventer: Kluwer Bedrijfswetenschappen. 14.Caluwé, de, L., Kor, R., Weggeman, M., & Wijnen, G. (2002). Essenties van organiseren, managen en veranderen. Schiedam: Scriptum. Berichten NEDERLANDS PLATFORM WARMTEPOMPEN Onlangs is het Nederlands Platform Warmtepompen (NPW) opgericht. De voornaamste doelstelling van het Platform is bijeenkomsten te organiseren over alles wat te maken heeft met warmtepomptechnologie. Er dreigde namelijk een gat te ontstaan in de informatievoorziening, nadat het Convenant Warmtepompen in de Woningbouw eind 2003 afliep. In dit convenant waren de overheid (Novem en de ministeries EZ en VROM), marktpartijen uit de energiesector, de installatiebranche en de woningbouw verenigd met als doel de toepassing van warmtepomptechnologie te bevorderen door kennisoverdracht en kennisontwikkeling. Naar aanleiding van het beëindigen van het convenant is door de Stichting Warmtepompen het initiatief genomen om via een enquête onderzoek te doen naar de wenselijkheid informatie-uitwisseling tussen de convenantpartijen te continueren. De Werkgroep Warmtepompen van UNETO VNI gaf aan dit initiatief te ondersteunen. De reacties op de enquête waren zeer positief. Reden om tot oprichting van het platform te besluiten. Vier partijen zijn hierin vertegenwoordigd: de Stichting Warmtepompen, UNETO VNI, ISSO en MHP management & secretary support. Dit jaar worden er al twee informatieve bijeenkomsten georganiseerd: de eerste op woensdag 9 juni en de tweede op donderdag 30 september in de vorm van een conferentie. Deelname aan het Nederlands Platform Warmtepompen staat open voor iedereen die professioneel met warmtepompen te maken heeft. Het lidmaatschap voor het eerste jaar is gratis. Informatie: MHP management & secretary support Tel INTERESSE KIWA VOOR OVERNAME GASTEC Kiwa heeft interesse in de overname van Gastec. Het onderzoeks- en keuringsinstituut Kiwa ziet in bepaalde bedrijfstakken van Gastec een goede aanvulling van vooral haar certificeringactiviteiten. Volgens Kiwa-directielid Bouke Meekma zijn er op het gebied van certificering grote parallellen. Het zou een mooi bedrijf worden. Meekma staat niet afkerig tegenover een overname van of fusie met heel Gastec. Volgens Meekma is Gastec de fout ingegaan door onverenigbare activiteiten zoals productie en onderzoek en certificering bij elkaar te brengen. Wij zijn actief om ons heen aan het kijken naar gezonde certificeringbedrijven, met de nadruk op beide woorden. De Evenementenhal Rijswijk heeft de Installatie Vakbeurs Rijswijk verzet naar 5, 6 en 7 oktober Er was aan belangstelling geen gebrek, zo meldt de organisatie maar voor enkele bedrijven bleek We willen een betere marktpositie in Europa verkrijgen en dat lukt niet alleen door autonoom te groeien. Zelfs een fusie tussen Kema, Kiwa en Gastec behoort wat Meekma betreft tot de mogelijkheden. Met Kiwa zelf gaat het volgens Meekma goed. De gehele organisatie laat een mooie winst zien, wat wil zeggen dat alle onderdelen het goed doen. Kiwa heeft vier divisies: Certificatie en Keuringen, Inspectie, Water Research en Management Consultants. De omzet bedraagt ongeveer 40 miljoen euro en het aantal medewerkers loopt tegen de 400. (Bron: Energeia) VAKBEURS RIJSWIJK VERZET de datum in maart onmogelijk te combineren met de landelijke VSK beurs in Utrecht februari jl. Informatie: Evenementenhal Rijswijk Tel