Welzijn van mens en dier: Ethische beschouwingen

Transcriptie

1 Welzijn van mens en dier: Ethische beschouwingen Dr. Ir. Stef Aerts Odisee Hogeschool KU Leuven

2 Thema s Mens-dierrelatie Dierethiek en welzijn Bekommernissen in AAI 2

3 Historisch perspectief 3

4 Mens-dierrelatie Mens en dier leven samen van voor domesticatie: kantelmoment Van dier bepaalt wereld mens naar mens bepaalt wereld dier 4

5 Mens-dierrelatie Tot diep in de 19 e eeuw Mens en dier sterk verweven Leefwereld amper gescheiden ( landbouwhuisdier ) Landbouw = amper meer dan overlevingslandbouw Weinig andere dieren 5

6 Mens-dierrelatie Alles verandert na 1880 Landbouwcrisis en heroriëntatie naar o.a. veeteelt à intensivering Mens en dier groeien (steeds sneller) uit elkaar Landbouwdieren verdwenen uit de maatschappij 6

7 Mens-dierrelatie 2 de helft einde 20 e eeuw Diversificatie in mens-dierrelaties Nutsdieren, Gezelschapsdieren, Hulpdieren, Exotische dieren, Hobbydieren, Schadelijke dieren, Wilde dieren Taxonomie & eigenschappen irrelevant 7

8 Dierethiek 8

9 Dierethiek Traditionele Westerse ethiek Combinatie van Grieks-Christelijke traditie en moderniteit Antropocentrisme Visie op dieren = instrumenteel Dier in functie van mens Mens bepaalt doel/nut/leven/dood van dier Intrinsieke waarde enkel voor mensen Waarde omdat je mens bent, los van eigenschappen Basis voor ethische/morele relevantie Basis voor (grenzen aan) handelen à mensenrechten 9

10 Dierethiek Niet alles toegelaten in antropocentrisme Dier vrijwaren van beschadiging omwille van: Schade voor eigenaar Verruwing van de mens Kant (1797): Our duties towards animals are merely indirect duties towards humanity. [ ] [a man] must practise kindness towards animals, for he who is cruel to animals becomes hard also in his dealing with men. 10

11 Dierethiek Vanaf 1964: welzijnsconcept (basis = dier) Animal Machines (Ruth Harrison, 1964) Animal Liberation (Peter Singer, 1975) Tegenreactie: The Case for Animal Rights (Tom Regan, 1983) Directe plicht tot bescherming 11

12 Dierethiek Dierethiek = systematische analyse van menselijk handelen t.o.v. dieren Continuum: Extreem mensgericht extreem diergericht Dier = ding Dier = mens 12

13 Dierethiek Maatschappelijke baseline: gematigd antropocentrisme Dier mag instrumenteel gebruikt worden door de mens, maar er moet (meer) aandacht zijn voor het dier Let op: ook AAI is instrumenteel gebruik van dieren Kunnen we de redenering van Kant omdraaien? He who is kind to animals becomes kind also in his dealing with men 13

14 Dierethiek Singer Gevolgenethiek Pijn, lijden & geluk Utilitarisme Diergebruik kan Regan Rechtenethiek Ervaringspotentieel Deontologie Diergebruik kan niet Nussbaum Waardigheidsethiek Vermogens Capabilities Diergebruik kan 14

15 Dierethiek & AAI AAI veronderstelt a priori openheid tov diergebruik Geen (harde) dierenrechtenethiek welzijn en welbevinden (Singer, Nussbaum) 15

16 Welzijn & Welbevinden 16

17 Dierenwelzijn (Singer) Hoe welzijn te meten? Biologisch functioneren à lang de norm Meetbare parameters Emoties en preferenties Het dier beslist Natuurlijk gedrag Specifiek of algemeen Integriteit Fysieke volledigheid 17

18 Welbevinden (Nussbaum) Recht op vermogens van belang voor een florerend leven (een dat beantwoordt aan hun waardigheid) Leven Lichamelijke gezondheid Lichamelijke onschendbaarheid Zintuiglijke waarneming Emoties Autonomie relationele autonomie Sociale banden Relaties met andere species Spel Vormgeving van de eigen omgeving 18

19 Enkele beschouwingen 19

20 Hangijzers & bekommernissen Hoe verhouden het welzijn/welbevinden van mens en dier zich? Wat heeft prioriteit? Wie bepaalt de grenzen? Wat met de dieren die niet (meer) geschikt zijn? 20

21 Besluit Vanuit een (gematigd) antropocentrische kijk is er geen specifiek probleem Vanuit bepaalde zoöcentrische visies ook niet De resterende uitdagingen zijn in essentie technische vragen 21

22 Dank voor de aandacht Vragen en discussie 22