Dr. Erik Jansen Associate Lector Lectoraat Lokale Dienstverlening vanuit Klantperspectief Kenniscentrum HAN SOCIAAL Hogeschool van Arnhem en Nijmegen

Transcriptie

1 Dr. Erik Jansen Associate Lector Lectoraat Lokale Dienstverlening vanuit Klantperspectief Kenniscentrum HAN SOCIAAL Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Drs. Cindy Caanen Onderzoeker, projectleider implementatietraject 3 (gemeenten) Wmo-werkplaats Zuyd Lectoraat Zuyd Hogeschool 16 oktober 2015

2 1. Reflectie casus ZRM 2. Waar gaat het wel om in transformatie binnen wijkteams? 3. Hoe transformeren: Capability Approach (theoretisch kader) 4. Hoe transformeren: Reflexieve professional (praktijkgericht) 5. Deelnemers aan het werk (oefening) 6. Reflectie oefening

3

4 Gericht op symptomen (=functioneren)

5

6 Gaat het om het invullen van vragenlijsten, toepassen van instrumenten, uitvoeren van procedures? Wat is doel, wat is middel? Wat is gekanteld werken? Leefwereld moet centraal staan: Het gaat om de levens die mensen willen leiden vanuit hun eigen wensen, mogelijkheden, verwachtingen, keuzes en aspiraties en wel binnen hun eigen context

7 Dr. Erik Jansen

8 De Capability Approach biedt een integraal, mensgericht kader voor welzijn Mens-centraal (ethisch individualisme): a life of human dignity Elk mens is een doel op zichzelf Ontwikkeling leidt tot vrijheid Breed, normatief begrippenkader voor evaluatie en bestudering individueel welbevinden en kwaliteit van leven politiek filosofische stroming Onderscheid tussen doelen en middelen Sluit aan bij filosofisch liberale ideeën over sociale rechtvaardigheid Meervoudigheid van welzijn Democratische processen Biedt een kader voor tegengaan van ongelijkheid Biedt mogelijk richtlijnen voor evaluatie van sociale arrangementen, beleid en sociale verandering

9 Capability Approach (Sen, 1999; Nussbaum, 2000) Capabilities = Vrijheden of waardevolle mogelijkheden om het soort leven te leiden dat hij of zij wil leiden of om te doen wat hij of zij wil doen en de persoon te zijn die hij of zij wil zijn (the life one has reason to value) Capability is het antwoord op de vraag: Wat is een mens in staat om te doen en te zijn? ~> Reële vermogens

10 Functioning (=functioneren) is: Het daadwerkelijke functioneren van een persoon als het resultaat van vrijheden en keuzemogelijkheden omgevingsconversiefactoren Hulpbronnen Antecendenten van het functioneren persoonlijke conversiefactoren Mogelijkheden Capabilities: - leven - gezondheid - etc.. scheppen kansen op Keuzevrijheid ZRM, e.d. een waardevol leven Functioning sociale conversiefactoren naar Robeyns, 2005

11 Waar bestaat minimaal menselijk welzijn uit? Theorie van Nussbaum Nussbaums Centrale Capabilities (universeel) 1. Leven 2. Lichamelijke gezondheid 3. Lichamelijke integriteit 4. Zintuigen, verbeelding en denken 5. Emoties 6. Praktische rede 7. Relaties a. sociaal b. afkomst en identiteit 8. Andere soorten 9. Spel 10. Controle over de eigen omgeving a. politiek b. materieel

12 CA geïnspireerde reflexieve vragen voor wijkteamleden Wat voor reële mogelijkheden heeft de cliënt (gehad)? Welke hulpbronnen bieden de cliënt vergroting van zijn of haar opties of keuzes? Welke factoren beperken de opties of keuzes en zijn deze te beïnvloeden? Wat kunnen we inzetten als middelen en wat is de beoogde outcome (einddoel)? Welke niet-bedoelde gunstige uitkomsten (unintended outcomes) kunnen we gebruiken? Welke aspiraties heeft de cliënt/bewoner? Hoe staat het met de meervoudige capabilities van cliënten? Etc.

13 Door te werken vanuit de CA in de praktijken van wijkteams ontstaat een meer organische verbinding in: Het zoeken naar individuele mogelijkheden om kwaliteit van leven te verbeteren De verbinding tussen individuele vermogens en collectieve/publieke hulpbronnen Individueel en collectief gerichte sociaal werkers/dienstverleners Dit vereist een reflexiev en op outcome gerichte benadering van welzijn ipv puur op functioneren en instrumenteel gestuurd handelen

14 Lectoraat Drs. Cindy Caanen

15 Het is een definitie die in sommige literatuur in verband wordt gebracht met o.a. professioneel handelen en verander-/transformatieprocessen Het is een persoon of een groep mensen Het is een vaardigheid, het vermogen om feedback te geven, te zoeken en te ontvangen over de uitvoering van de opgedragen taken; het vermogen om eigen prestaties en prestaties van anderen te observeren of te monitoren Het een cyclisch proces op individueel en collectief niveau; proces van bewust terugblikken en vooruitblikken zowel direct vanuit concrete beleving als op enige afstand als toeschouwer (H. Vos & H. Vlas, 2000): - terugblikken: leren van wat eerder is gedaan, erachter komen waarom iets wel of niet goed werkt; bewustzijn groeit mbt wat wel/niet effectief blijkt in specifieke situaties - voorblikken: focus krijgen op wat nodig/gewenst is

16 Reflectie is van belang bij (door)ontwikkeling competenties Reflectie is een hulpmiddel bij: - transformatie van autonome professionaliteit naar reflectieve en normatieve professionaliteit (G. Jacobs, 2010) - leren anders zien, ervaren en voelen (see, feel) anders denken, werken, handelen (do) (J. Bommerez et al., 2013)

17 Casus Landgraaf: - proefdraaien met integraal wijkteam in Ubach over Worms - opdracht wijkteam: meldingen oppakken en uitwerken/uitvoeren transformatieopgave toegangspoort Mix van modellen/technieken die voortvloeien uit theorieën gericht op: - ervaringsleren (Dewey, 1916; Kolb, 1984) - probleem oplossen (Schön, 1983) - leren reflecteren (Cowan, 1998); - individueel leren (Korthagen, 1982) en/of collectief leren (Van Strien, 1975,1986; Dixon, 2002) Casus Landgraaf Reflectie is een bewuste, doelgerichte activiteit die kan worden ingezet voor verandering van attitude en gedrag. Een reflexieve professional in het wijkteam is een professional die: zich durft kwetsbaar en open op te stellen; nieuwsgiering, leergierig is en/of gefrustreerd; kritisch interne en externe dialoog voert over zien, ervaren, voelen, denken, werken, handelen; bereid is los te laten en bepaalde mate van onzekerheid accepteert.

18 Structureel Reflectie- en dialoogvragen gebruiken in dagelijks werk (bijv. casusbespreking, voorbereiding en nabespreking keukentafelgesprekken) Een logboek/dagboek bijhouden (individueel/collectief) en aan reflectiesessies koppelen (bestaande overleggen benutten) Beoogde veranderingen (output, outcome, impact) meenemen in beoordeling- en functioneringsgesprekken (toezichthouders, bestuurders, managers, uitvoerders) Incidenteel / additioneel Intervisiebijeenkomsten / training & coaching (bijv. teamleren/leercoach, Wmo-werkplaats Nijmegen, reflectiesessies/coaching op maat van Wmo-werkplaats Zuyd) (longitudinaal) onderzoek

19 Reflecteren afhankelijk van: - persoonlijke factoren (o.a. leerstijlen, persoonlijkheidstype, fase) - situationele factoren (o.a. aanleiding, context) Reflectie hoeft niet te leiden tot actie Voorwaarden voor reflectie: zelfvertrouwen, openheid, creativiteit, en besluitvaardigheid Voorwaarden voor vervolgactie(s): aanleiding/motivatie (intrinsiek en/of extrinsieke) of waarden, voorkennis, tijd, oriëntatie

20 Reflectievragen (C. Caanen, 2014) Exploratie: Wat is de vraag? Wat is het probleem? Wat heb je meegemaakt? Wat heb je voorgenomen om mee aan de slag te gaan? Reflectie 1/verdieping exploratie: Wat heb je gedaan of gezegd? Welke oplossingen of antwoorden reiken je collega s aan? Actie(s): Wat doe of zeg je een volgende keer? Wat doe je met het advies van je collega s? Wat spreek je binnen het wijkteam af? Reflectie 2/evaluatie (resultaten & effecten): Wat is het effect tot nu toe? Hebben de tips/afspraken geleid tot andere uitkomsten? Wat is veranderd in vergelijking met vergelijkbare vragen/situaties in het verleden? Wat zijn de ervaringen (pos/neg)? Wat is aan je ontglipt wat je je had voorgenomen? Dialoogvragen (Van Biene, 2005; 2014; M. van Biene, M. Heessels, M. van Erp et al., 2013) Open vragen: hoe, wie, wat, weke, waar, wanneer vragen Wat is kenmerkend voor gekanteld denken, werken/handelen in deze casus? Welke signalen wijzen erop dat een professional gekanteld denkt, werkt/handelt? Wat is de rol van de instanties die bij de situatie van de cliënt zijn betrokken? Hoe stem je jouw taalgebruik af op dat van cliënt? Welke achterliggende vragen kunnen met behulp van het keukentafelgesprek worden opgespoord? Welke persoonlijke krachtbronnen boort je aan om..? Welke ondersteuning is gevraagd vanuit het sociale of informeel netwerk van de cliënt? Welke competenties gebruikt je als je contact hebt met de cliënt?

21

22 Vorm een groepje van 4-6 personen Een van de deelnemers brengt een casus van een wijkteam of van wijkgericht werken in (5 min.) Ieder verzint voor zichzelf een reflexieve vraag en schrijft deze op een kaartje (2 min.) De vragen worden op tafel gelegd, kort toegelicht en met je groep ga je in gesprek over een route van beneden naar boven (20 min.): Bovenaan: vragen tav einddoel, of uiteindelijke beoogde uitkomst Onderaan: vragen tav instrumentele doelen Bereid een pitch voor om je casus en bijbehorende vragenordening plenair te presenteren (3 min.)

23 Dr. Erik Jansen Wmo-werkplaats Nijmegen / Lectoraat Lokale Dienstverlening vanuit Klantperspectief Kenniscentrum HAN SOCIAAL Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (024) erik.jansen@han.nl Drs. Cindy Caanen Wmo-werkplaats Zuyd Lectoraat Zuyd Hogeschool (043) (06) cindy.caanen@zuyd.nl