Wijkteams als living lab

Transcriptie

1 Ondersteuningsprogramma Wijkteams als living lab Een ondersteuningsprogramma voor het najaar van 2014 gericht op samenwerkende professionals van het cluster Maatschappelijke Ontwikkeling in nieuw te vormen integrale wijkteams en de ((verbrede)) vraagwijzers. Een praktijkgerichte leeromgeving en een gezamenlijk actieonderzoek naar de methodische en organisatorische aanknopingspunten. Rotterdam, 28 augustus 2014 Elizabeth van Twist, Hogeschool Rotterdam Erik Sterk, Hogeschool Inholland Rotterdam 1

2 Ondersteuningsprogramma Wijkteams als living lab Een product van de Wmo werkplaats Rotterdam Implementatietraject, een samenwerkingsverband van het Lectoraat Dynamiek van de Stad van Inholland en het Kenniscentrum Talentontwikkeling van Hogeschool Rotterdam. Projectleiders: Elizabeth van Twist, Kenniscentrum Talentontwikkeling, Hogeschool Rotterdam Erik Sterk, associate lector Dynamiek van de Stad, Hogeschool Inholland Rotterdam Het ondersteuningsprogramma is een coproductie van de WMO Werkplaats Rotterdam Implementatietraject en het Cluster Maatschappelijke Ontwikkeling Rotterdam gericht op 2014 en het lange termijn traject van professionalisering Jeugd & Volwassenen binnen de gemeente. Opdrachtgever: Onno de Zwart, gemeente Rotterdam Betrokken programmamanagers: Sonja Alblas Marieke Neervoort Contactpersoon: Pauline de Vries 2

3 Inhoudsopgave Ondersteuning Integrale Wijkteams Inleiding Doel en doelgroep ontwikkelingsprogramma najaar Programma op hoofdlijnen Leerkring 1: Methodiek-ontwikkeling integrale wijkteams en (verbrede) vraagwijzers Leerkring 2: Organisatie-ontwikkeling integrale wijkteams en (verbrede) vraagwijzers Planning Kennisdeling- en ontwikkeling via mini conferentie Toelichting op het ontwikkelprogramma Ontwikkel- en onderzoeksstrategie Resultaat - 9-3

4 Ondersteuning integrale wijkteams Wijkteams als Living Lab De gemeente Rotterdam staat voor de opgave om in een ingrijpend veranderende samenleving samen met bewoners, ondernemers en professionals te werken aan maatschappelijke ontwikkeling. Landelijk worden wijkteams gezien als één van de belangrijkste instrumenten om die samenwerking mogelijk te maken. Deze opgave vergt een groot innovatief vermogen van professionals. De extra aandacht voor het mogelijk maken van 42 integrale wijkteams op 1 januari 2015 vraagt van professionals en beleidsmakers extra inzet en flexibiliteit op de korte termijn. Een aandachtspunt daarbij is, dat de extra aandacht nog geen voldoende antwoord op methodische vragen en nieuwe manieren van (samen)werken. Om de professionals in wijkteams te ondersteunen bij hun leerproces, werkt de gemeente Rotterdam de komende tijd samen met de twee hogescholen in de stad: Hogeschool Rotterdam 1 en Hogeschool INholland Rotterdam 2. Inleiding Gemeenten hebben een urgente ondersteuningsvraag rond integrale wijkteams, waar de bestaande kennisinfrastructuur onvoldoende antwoord op biedt. Vragen van door ons gesproken Rotterdamse professionals over het functioneren van de wijkteams zijn o.a.: hoe gaat het in reeds functioneren teams? Kunnen we goede praktijken elders binnen Rotterdam reproduceren? Aan welke voorwaarden moet worden voldaan? Vragen van de Rotterdamse professionals over het handelen in de wijkteams zijn o.a.: hoe kunnen we het concept sturing van zelfsturing vertalen naar eenduidige criteria voor beroepsmatig handelen in wijkteams? Uit een landelijke inventarisatie naar de ondersteuningsbehoefte van gemeenten bij de ontwikkeling en implementatie van wijkteams, blijkt dat deze bestaat uit: - Ondersteuning van de uitvoeringspraktijk - Ontwikkeling van de uitvoeringspraktijk - Onderzoek (praktijkgericht en fundamenteel) Het doel van het ondersteuningsprogramma van Hogeschool Rotterdam en Hogeschool Inholland Rotterdam is de gemeente Rotterdam te ondersteunen bij deze drie O s. Het ondersteuningsprogramma is ontwikkeld en aangeboden vanuit de Wmo werkplaats Rotterdam. Het programma wordt verzorgd door projectleider Elizabeth van Twist (Hogeschool Rotterdam) en Erik Sterk (Hogeschool Inholland Rotterdam), ondersteund door docenten Social Work van de beide hogescholen. In 2014 richt ons ondersteuningsprogramma zich op de meeste urgente ondersteuningsbehoefte, namelijk de ontwikkeling van de uitvoeringspraktijk. Naar verwachting zal de ondersteuningsbehoefte 1 Kenniscentrum Talentontwikkeling 2 Lectoraat Dynamiek van de Stad 4

5 van professionals in dus: nádat de wijkteams geïnstalleerd zijn - meer gericht zijn op de ondersteuning van de uitvoeringspraktijk. Doel en doelgroep ontwikkelingsprogramma najaar 2014 Hoofddoel van het ondersteuningsprogramma is: mee-ontwikkelen van de uitvoeringspraktijk. De inhoudelijke doelen van het programma zijn: Het gezamenlijk ontwikkelen van praktijkgerichte inhoudelijke aanknopingspunten voor de (verdere) ontwikkeling van integrale wijkteams in Rotterdam (Noot: in de eerste fase van het ondersteuningsprogramma ligt de focus op aspecten van professioneel handelen. Het gezamenlijk ontwikkelen van praktijkgerichte organisatorische aanknopingspunten voor de (verdere) ontwikkeling van integrale wijkteams in Rotterdam (Noot: in de eerste fase van het ondersteuningsprogramma ligt de focus ligt op thema s sturing (het organisatieperspectief), zelfsturing (het klantperspectief) en sturing op zelfsturing (het integrale perspectief). De leerdoelen van het programma zijn: Inzicht in de te nemen stappen om vanuit de eigen functie vorm en inhoud te geven aan de uitgangspunten en doelstellingen van de integrale wijkteams. Een bijdrage leveren aan de inhoudelijke transitie van zeker weten naar onzeker weten en de organisatorische transitie van New Public Management naar horizontale sturing. Een persoonlijk profiel van de (nieuwe) publieke professional in de nieuw te vormen integrale wijkteams, vanuit de vragen: welke kennis heeft deze professional nodig, vanuit welke visie werkt hij (m/v), wat is de gewenste attitude en over welke handelingsvaardigheden horen daarbij? Om deze doelstellingen te kunnen realiseren bieden we een inspirerende leeromgeving, waarin samenwerkende professionals kunnen experimenteren met hun veranderende rollen en functies. Ten eerste om de persoonlijke ontwikkeling te bevorderen. Ten tweede om daarmee een positieve bijdrage te kunnen leveren aan Rotterdam en Rotterdammers. En ten derde om mee te kunnen bouwen aan de gemeente van de toekomst ; een lokale overheid die meer dan voorheen weet aan te sluiten open gebruik te maken van de eigen kracht van Rotterdammers. De groep samenwerkende professionals vormen de leerkringen ofwel een community of practice. De doelgroep van de leerkringen bestaat uit een dwarsdoorsnede van samenwerkende professionals binnen de integrale wijkteams in Rotterdam. Het is uitdrukkelijk de bedoeling dat een grote diversiteit aan professionals gaat participeren in de leerkringen. Immers: het hogere doel is gezamenlijk praktijkkennis te ontwikkelen over de verdere inhoudelijke en organisatieontwikkeling van de integrale wijkteams. Programma op hoofdlijnen Het programma bestaat uit twee leerkringen ofwel communities of practice (drie workshops per leerkring, een gezamenlijk te organiseren (mini)conferentie en een eindverslag. 5

6 Leerkring 1: Methodiek-ontwikkeling integrale wijkteams en (verbrede) vraagwijzers Het motto van deze leerkring is: Van zeker weten naar onzeker weten. Het programma bestaat uit drie praktijksessies voor 15 professionals. Deze leerkring wordt verzorgd door docenten van de Hogeschool Rotterdam. Programmaleider is Elizabeth van Twist. In de onderstaande sessies zal de focus (nog) liggen op de professional. Deze focus past bij de ontwikkelfase van wijkteams in Rotterdam. In de vervolgsessies - in zal de aandacht verlegd worden van de professional naar het adequaat reageren op de vragen en noden uit de wijk. Eerste sessie: transities zorg en welzijn en wijkteams en (verbrede) vraagwijzers De (methodische en persoonlijke) ontwikkelvragen voor deze sessie zijn: Wat betekent voor jou de Wmo (in de context van integrale wijkteams en (verbrede) vraagwijzers)? Hoe verhoudt de Wmo zich tot de andere velden, zoals jeugd, schulden en participatie? Welke missie hebben we als wijkteam (wat is ons bestaansrecht en welke identiteit hebben we?) Wat willen we bereiken (gezamenlijk belang), wat doen we voor de Rotterdammer en hoe maken we dit waar? Welke normen, waarden en overtuigingen staan centraal in ons handelen? Tweede sessie: wijkteams, (verbrede) vraagwijzers en professie De (methodische en persoonlijke) ontwikkelvragen voor deze sessie zijn: Wat betekent voor jou professie m.b.t. Wmo, jeugd, schulden en participatie? Wat wil je dat een wijkteammedewerker van jouw professie af weet en zelf kan overdragen? Waar ligt het bereik en de grens van jouw professie? Waar loop je tegenaan en wat is er al wel? (knelpunten, handelingsverlegenheid, handelingsbekwaamheid) Hoe staat het gezamenlijk belang t.a.v. de burger in verhouding tot jouw verantwoordelijkheid binnen het wijkteam (vanuit een probleem-analyserend perspectief)? Derde sessie: verbinding professie aan andere professies t.b.v. burger De (methodische en persoonlijke) ontwikkelvragen voor deze sessie zijn: Op welke manier(en) verbind je in het wijkteam en vraagwijzer je professie aan de andere professies t.b.v. de burger? Met welke relaties/mogelijke partners uit een breder wijknetwerk ben je nu verbonden? Met welke relaties/mogelijke partners wil je je op korte termijn verbinden t.b.v. de burger? Hoe stimuleer je een (blijvende) leergierige houding, waarbij je aan je vak (of specialisme) blijft werken, je kunt legitimeren wat je doet en je je handelen kunt toetsen en kennis kunt delen? Waar loop je tegenaan? Hoe kun je die barrière(s) overwinnen? 6

7 Leerkring 2: Organisatie-ontwikkeling integrale wijkteams en (verbrede) vraagwijzers Het motto van deze leerkring is: Van New Public Management naar horizontale sturing. Het programma bestaat uit drie praktijksessies voor 15 professionals. Deze leerkring wordt verzorgd door docenten Social Work van Hogeschool Inholland Rotterdam en Den Haag. Programmaleider is Erik Sterk (Associate lector van het Lectoraat Dynamiek van de Stad en co-projectleider Wmo implementatie van de Wmo werkplaats Rotterdam). De onderwijscoördinatie van het programma is in handen van docent en onderzoeker Greet Fokker. In de onderstaande sessies zal de focus liggen op het wijkteam als organisatievorm. Die focus past goed bij de ontwikkelfase van de wijkteams in Rotterdam. In de vervolgsessies - in zal de aandacht verlegd worden van het wijkteam als organisatievorm naar het wijkteam als proces. In de onderstaande sessies zal er ruime aandacht worden besteed aan de betekenis van begrippen als sturing en zelfsturing en de (nieuwe) vragen en dilemma s die deze begrippen oproepen. Eerste sessie: Zelf sturen (het organisatieperspectief) De (organisatorische en persoonlijke) ontwikkelvragen voor deze sessie zijn: - Wat betekent voor jou sturing (in de context van wijkteams en vraagwijzers)? - Hoe geef je daar binnen je eigen team invulling aan? - Waar loop je tegenaan? - Hoe kun je (organisatorische) belemmeringen overwinnen? Tweede sessie: Zelfsturing (het klantperspectief) De (organisatorische en persoonlijke) ontwikkelvragen voor deze sessie zijn: - Wat betekent voor jou zelfsturing? - Hoe geef je daar binnen je eigen team invulling aan? - Waar loop je tegenaan? - Hoe kun je (organisatorische) belemmeringen overwinnen? Derde sessie: Sturing op zelfsturing (het integrale perspectief) De (organisatorische en persoonlijke) ontwikkelvragen voor deze sessie zijn: - Wat betekent voor jou sturing door zelfsturing (in de context van wijkteams en vraagwijzers)? - Hoe geef je daar binnen je eigen team invulling aan? - Waar loop je tegenaan? - Hoe kun je (organisatorische) belemmeringen overwinnen? 7

8 Planning Leerkringen / conferentie Data en tijdstippen (locatie volgt) Leerkring 1 Inhoudelijke ontwikkeling HR 29 september: u Leerkring 2 Organisatie-ontwikkeling INH 2 oktober: u Leerkring 1 Inhoudelijke ontwikkeling HR 27 oktober: u Leerkring 2 Organisatie-ontwikkeling INH 30 oktober: u Leerkring 1 Inhoudelijke ontwikkeling HR 24 november: u Leerkring 2 Organisatie-ontwikkeling INH 27 november: u Focusdag Jeugd (2 workshops) 8 december 2014: hele dag Focusdag Integrale Wijkteams 26 januari 2015: hele dag Kennisdeling en -ontwikkeling via mini conferentie De input vanuit Focusdag Jeugd in december wordt zo mogelijk ook gebruikt. Een mini conferentie voor ca professionals op basis van uitkomsten leerkringen eind januari. Het inhoudelijke programma wordt gezamenlijk ontwikkeld met de opdrachtgever. De organisatie is in handen van de gemeente Rotterdam, in het verlengde van de informatiebijeenkomst van juni. Toelichting op het ontwikkelprogramma Hogeschool Rotterdam en Hogeschool Inholland Rotterdam werken al enige tijd samen om sociale en publieke professionals te ondersteunen bij de implementatie van de Wmo. De laatste jaren zijn de beide hogescholen betrokken geweest bij diverse projecten waar professionals reflecteren op hun professioneel handelen en (mede) vorm te geven aan de ontwikkeling van hun beroepspraktijk. Onder andere in de Rotterdamse Wmo werkplaats. In het Wmo implementatietraject van deze werkplaats richten we ons 2014 en 2015 op het systematisch en planmatig invoeren van bestaande kennis over zorg en welzijn, met als doel deze een structurele plaats te geven in het beroepsmatig handelen en/of functioneren van de Rotterdamse wijkteams. Als het gaat om het beroepsmatig handelen en/of functioneren van wijkteams hebben wij ons de volgende vragen gesteld: - Wat zijn methodische aanknopingspunten van integrale wijkteams in Rotterdam (beschrijvend)? Hoe geef je als (publieke) professional op een goede wijze uitvoering aan deze uitgangspunten (ontwikkelend)? - Hoe ziet de veranderende inhoudelijke en organisatorische context van de publieke professional in Rotterdamse integrale wijkteams eruit (beschrijvend)? Wat betekent dit voor het profiel van de nieuwe publieke professional (ontwikkelend)? De beschreven activiteiten in 2014 passen binnen dit programma. Docenten van de beide hogescholen zullen op basis van de uitkomsten van de leerkringen ingaan op bovenstaande vragen. Hun rapportages maken deel uit van het eindverslag van de eerste van het Living Lab. Ontwikkel- en onderzoeksstrategie Op basis van gesprekken met een tiental (beoogde) professionals in de Rotterdam wijkteams, stellen we de volgende ontwikkel- en onderzoeksstrategie voor: een Living Lab Integrale wijkteams. Wat is 8

9 een Living Lab? De naam zegt het eigenlijk al. Een Living Lab is een open-innovatie-ecosysteem waarin samen met de eindgebruikers (hier: de publieke professionals die de teams gaan vormen) een product of dienst wordt ontwikkeld, getest en in gebruik genomen. Dit product (of dienst) biedt een praktische oplossing voor een probleem van de eindgebruikers. Het publiek-private samenwerkingsverband tussen eindgebruikers, (lokale) bedrijven en publieke instellingen vindt plaats in een werkelijk bestaande context, bijvoorbeeld een wijk, stad of regio. De doelstelling van het Living Lab Integrale wijkteams is tweeledig: Ten eerste stelt het zich tot taak om praktijkgerichte kennis te ontwikkelen en te mobiliseren op een wijze die past bij de nieuwe werkvormen waarmee publieke professionals in integrale wijkteams experimenteren om vorm te geven aan de doelstelling en uitgangspunten van de wijkteams. De tweede doelstelling van het Living Lab Integrale Wijkteams ligt hiervan in het verlengde en richt zich op het beschikbaar stellen van die kennis van en over de stad in op maat gesneden vormen aan zowel studenten en docenten, als burgers, ambtenaren en professionals van de stad. De gekozen aanpak past bij deze ontwikkel- en onderzoeksstrategie. Resultaat Op 1 januari 2015 zijn twee leerkringen ofwel community of practice gevormd en vindt er actieve ervarings- en kennisuitwisseling plaats op onderdelen zoals eerder benoemd. Het resultaat bij de start van 2015 is dat de Rotterdamse wijkteams goed functionerende leerkringen / communities of practice heeft, met een inhoudelijk ondersteuningsprogramma dat voorkomt uit de in 2014 georganiseerde leerkringen. Parallel aan deze interventie wordt vanuit de Wmo werkplaats een meerjarig ondersteuningsprogramma ontwikkeld, dat gaandeweg en in overleg met de opdrachtgever tot stand komt in de loop van