Rapportage verkennend onderzoek naar opzeggers thuiszorg in verband met de verhoging van de eigen bijdrage in 2004.

Transcriptie

1 Rapportage verkennend onderzoek naar opzeggers thuiszorg in verband met de verhoging van de eigen bijdrage in Enschede, 30 maart 2004 TV/04/0884/ebt ir. G. Vernhout drs. P.F. Bakker drs. W. Dragt

2 Samenvatting De eigen bijdrage voor extramurale zorg die onder de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) valt, is met ingang van 2004 verhoogd. Thuiszorgorganisaties hebben aangegeven dat er cliënten zijn die vanwege de aangekondigde verhoging de thuiszorg hebben opgezegd. Het Ministerie van VWS heeft opdracht gegeven tot een verkennend onderzoek naar de opzeggingen in de thuiszorg als gevolg van de verhoging van de eigen bijdrage. Deze rapportage bevat de resultaten van dit onderzoek. De rapportage geeft inzicht in: 1. het aantal cliënten dat als gevolg van de aangekondigde verhoging van de eigen bijdrage de thuiszorg heeft opgezegd in de periode van 16 december 2003 tot en met 31 januari 2004; 2. de kenmerken van deze groep cliënten; 3. de alternatieven waar deze cliënten gebruik van (gaan) maken nadat ze de thuiszorg hebben opgezegd. Alle thuiszorgorganisaties in Nederland (138) zijn telefonisch benaderd in combinatie met een schriftelijke vragenlijst. Een steekproef van 345 (ex)cliënten is telefonisch geïnterviewd. Gegevens van het Centraal Administratie Kantoor (CAK) over de thuiszorgconsumptie, reguliere mutaties in de thuiszorg en de samenstelling van de thuiszorgpopulatie zijn betrokken bij het analyseren van de gegevens. De respons op het onderzoek is zeer goed (74% onder thuiszorgorganisaties, 90% onder cliënten). Op basis van gegevens van thuiszorgorganisaties en interviews onder cliënten blijkt dat in de periode 16/12/03 tot en met 31/1/04 landelijk circa cliënten de thuiszorg volledig hebben opgezegd. Dit is 2% van het totale aantal thuiszorgcliënten ( ). De categorie cliënten die de thuiszorg heeft opgezegd wordt - in relatie tot de totale groep thuiszorggebruikers - gekenmerkt door een relatief hoog aantal vrouwen, een lage gemiddelde leeftijd (59 jaar), een zorgbehoefte veelal gebaseerd op lichamelijke klachten, een relatief groot aantal meerpersoonshuishoudens en een hoger inkomen dan de gemiddelde thuiszorgcliënt. Bijna alle opzeggers (98%) gaan ervan uit dat ze meer eigen bijdrage moeten gaan betalen. Hiervan denkt de helft dat ze 11,80 per uur zorg moeten gaan betalen. De opzeggingen hebben voornamelijk betrekking op enkelvoudige huishoudelijke verzorging en het gemiddelde aantal uren per week dat zorg werd ontvangen is lager dan het landelijk gemiddelde. De alternatieven waarvoor wordt gekozen zijn informele zorg (35%), zelfredzaamheid (21%) en particuliere zorg (16%). Van de categorie die (nog) geen alternatief heeft (26%) wacht 64% af totdat de beschikkingen en de facturen zijn verstuurd en duidelijk is wat de verhoging van de eigen bijdrage exact betekent. TV/04/0884/ebt, 30 maart 2004 i

3 De grootste categorie volledige opzeggers (74%) kan worden gekenmerkt als: Relatief jonge cliënten/minderbejaarden met een partner en een meer dan gemiddeld inkomen, die huishoudelijke verzorging ontvangen, vaak vanwege een chronische ziekte. Deze categorie bestaat voor 90% uit vrouwen en doet na het opzeggen veelal een beroep op informele zorg (hulp van vrijwilligers of mantelzorgers). De overige categorie opzeggers (26%) is iets ouder, is alleenstaand en/of een éénoudergezin met minderjarige kinderen en heeft een lager inkomen. Het percentage mannen is bij deze categorie hoger. TV/04/0884/ebt, 30 maart 2004 ii

4 Inhoudsopgave Samenvatting 1. Inleiding Doel van het onderzoek Aanpak van het onderzoek Uitgangspunten Werkwijze Respons Representativiteit Projectorganisatie Resultaten Vragenlijst thuiszorgorganisaties Cliënteninterviews Algemene persoonsgegevens Aanleiding Opgezegde thuiszorg (inhoud, omvang en startdatum) Keuze alternatieven voor thuiszorg Typering volledige opzeggers Conclusies en aanbevelingen Conclusies Aanbevelingen Bijlage 1: Vragenlijst thuiszorgorganisaties. Bijlage 2: Vragenlijst cliënteninterviews. Bijlage 3: Mogelijk onderscheid tussen gehele en gedeeltelijke opzeggers. Bijlage 4: Uitstroomcijfers thuiszorg. TV/04/0884/ebt, 30 maart 2004

5 1. Inleiding Het kabinet heeft besloten de eigen bijdrage voor extramurale zorg die onder de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) valt, met ingang van zorgjaar 2004 te verhogen. Dit besluit is in december 2003 bij AMVB vastgesteld, waarna betrokken partijen (cliënten, thuiszorginstellingen, verpleeg- en verzorgingshuizen en zorgkantoren) over de veranderingen zijn geïnformeerd. In de week van 16 december 2003 heeft het Centraal Administratie Kantoor (CAK) alle thuiszorgcliënten geïnformeerd over de verhoging van de eigen bijdrage. Vanwege de korte termijn tussen besluitvorming en het verzenden van de berichtgeving, had de brief aan cliënten een algemeen karakter en ging niet in op cliëntspecifieke situaties. Hierdoor was het niet direct duidelijk voor cliënten wat de verhoging van de eigen bijdrage voor hun eigen situatie zou gaan betekenen. Dit leidde tot de nodige ongerustheid onder cliënten. De thuiszorgorganisaties kregen te maken met cliënten die vanwege de aangekondigde verhoging van de eigen bijdrage de thuiszorg opzegden. De daarop volgende maatschappelijke onrust heeft op 21 januari 2004 geleid tot een spoeddebat in de Tweede Kamer. De Staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) heeft toen onder meer toegezegd op korte termijn een onderzoek te laten uitvoeren naar de opzeggingen om meer inzicht te krijgen in het aantal opzeggers en de achtergronden van deze groep cliënten. De Tweede Kamer wordt in maart geïnformeerd over de resultaten van dit onderzoek. Het Ministerie van VWS, Directie Verpleging, Verzorging & Ouderen heeft aan Hoeksma Homans & Menting organisatieadviseurs (bureau HHM) gevraagd om een verkennend onderzoek uit te voeren naar de opzeggingen in de thuiszorg als gevolg van de verhoging van de eigen bijdrage. In deze rapportage staan de resultaten van dit onderzoek. De resultaten zijn gebaseerd op een enquête onder alle thuiszorgorganisaties en een telefonisch interview onder een steekproef van cliënten die hun thuiszorg in de periode tussen 16 december 2003 en 1 februari 2004 volledig hebben opgezegd vanwege de aangekondigde verhoging van de eigen bijdrage. De resultaten zijn voor zover mogelijk vergeleken met landelijke cijfers over de thuiszorgproductie en thuiszorgcliënten, dat door het Centraal Administratie Kantoor (CAK) is verzameld. TV/04/0884/ebt, 30 maart 2004 Pagina 1 van 34

6 2. Doel van het onderzoek Het onderzoek naar opzeggers thuiszorg als gevolg van de verhoging van de eigen bijdrage in 2004 is opgebouwd uit de volgende twee onderdelen: I Verkenning achtergronden eerste golf opzeggingen thuiszorg. II Indicatieve peiling tweede golf opzeggingen. I. VERKENNEND ONDERZOEK De doelstelling van het verkennende onderzoek is het verkrijgen van inzicht in: 1. het aantal cliënten dat als gevolg van de aangekondigde verhoging van de eigen bijdrage de thuiszorg heeft opgezegd in de periode van 16 december 2003 tot en met 31 januari 2004; 2. de kenmerken van deze groep cliënten; 3. de alternatieven waar deze cliënten gebruik van (gaan) maken nadat ze de thuiszorg hebben opgezegd. II. INDICATIEVE PEILING TWEEDE GOLF Naast een eerste verkenning dient het onderzoek antwoord te geven op de vraag of er sprake is van een tweede opzeggingsgolf nadat de beschikkingen en facturen over de eerste zorgperiode in 2004 verstuurd zijn aan de cliënten. REIKWIJDTE ONDERZOEK De huidige opdracht van het ministerie van VWS aan bureau HHM beperkt zich tot het onderzoeken van de achtergronden van de cliënten die hun thuiszorg volledig hebben opgezegd. Afhankelijk van de uitkomsten van het onderzoek (globale verkenning op basis van de hierboven genoemde drie punten) en de indicatieve peiling of er een tweede golf opzeggingen ontstaat, wordt het onderzoek mogelijk uitgebreid en verdiept. In het verkennende onderzoek wordt niet naar mogelijke andere effecten van de verhoging van de eigen bijdrage voor extramurale zorg gekeken. De resultaten in deze rapportage hebben alleen betrekking op het eerste deel van het onderzoek (verkenning). De peiling "tweede golf" vindt in april plaats (enkele weken nadat de beschikkingen en facturen over de eerste periode van 2004 zijn verstuurd naar de thuiszorgcliënten). Eind april zal de vraag of er sprake is van een tweede golf opzeggingen kunnen worden beantwoord. TV/04/0884/ebt, 30 maart 2004 Pagina 2 van 34

7 3. Aanpak van het onderzoek 3.1 Uitgangspunten Het onderzoek moet op korte termijn antwoord geven op de vraag hoeveel en welk type cliënten als gevolg van de verhoging van de eigen bijdrage voor extramurale zorg de zorgverlening hebben stopgezet en voor welke alternatieve vormen van zorgverlening deze cliënten eventueel hebben gekozen. Het onderzoek concentreert zich in eerste instantie op cliënten van thuiszorgorganisaties omdat het merendeel van de extramurale zorg wordt geleverd door thuiszorgorganisaties. De thuiswonende cliënten die zorg ontvangen van een verpleeg- of verzorgingshuis zijn dus buiten beschouwing gelaten. Er wordt vooralsnog van uitgegaan dat met onderzoek onder cliënten van thuiszorgorganisaties een volledig beeld wordt gekregen van cliënten die extramurale zorg hebben opgezegd als gevolg van de verhoging van de eigen bijdrage. Een tweede uitgangspunt is dat thuiszorgorganisaties weten welke cliënten hun zorg in de periode van 16 december 2003 tot en met 31 januari 2004 hebben opgezegd vanwege de aangekondigde verhoging van de eigen bijdrage. Gezien de gekozen werkwijze is het van belang dat een thuiszorgorganisatie antwoord kan geven op de vraag hoeveel cliënten hebben opgezegd en zo mogelijk een bestand met gegevens van deze cliënten kan aanleveren. 3.2 Werkwijze Er is informatie verzameld over de opzeggingen in de thuiszorg die hebben plaatsgevonden in de periode van 16 december 2003 tot en met 31 januari Deze informatie is op de volgende wijze verkregen: telefonische interviews in combinatie met een schriftelijke vragenlijst, waarbij alle thuiszorgorganisaties in Nederland zijn benaderd; telefonische interviews onder een steekproef van cliënten die hun thuiszorg hebben opgezegd; landelijk referentiemateriaal over de thuiszorgconsumptie, reguliere mutaties in de thuiszorg en de samenstelling van de thuiszorgpopulatie. ONDERZOEK ONDER THUISZORGORGANISATIES Aan alle thuiszorgdirecties is een aankondigingsbrief verstuurd, tezamen met een samenvatting van de onderzoeksopzet, een privacy-overeenkomst, een vragenlijst (zie bijlage 1) en een voorbeeldbrief om cliënten te informeren over het onderzoek en hen te vragen of ze hieraan mee willen werken. De inhoud van de aankondiging is opgesteld in overleg met de leden van de begeleidingscommissie. De brancheorganisaties voor thuiszorg zijn in deze commissie vertegenwoordigd (zie paragraaf 3.5). TV/04/0884/ebt, 30 maart 2004 Pagina 3 van 34

8 Alle thuiszorgorganisaties in Nederland zijn vervolgens gebeld met de vraag of ze antwoord kunnen en willen geven op de vragen die in de vragenlijst staan en of ze een lijst kunnen aanleveren met gegevens van cliënten die in de aangegeven periode de thuiszorg hebben opgezegd vanwege de verhoging van de eigen bijdrage per De meeste thuiszorgorganisaties hadden enige tijd nodig om de vragen te beantwoorden en deden dat daarom schriftelijk. De bereidheid om mee te werken aan het onderzoek was groot, ondanks het feit dat er op zeer korte termijn moest worden gereageerd. De antwoorden op de vragen aan de thuiszorgorganisaties geven inzicht in: het aantal cliënten dat in zorg is; het totale aantal zorgbeëindigingen in de periode 15/12/03 tot en met 31/1/04 vergeleken met dat in dezelfde periode vorig jaar; het aantal opzeggingen dat heeft plaatsgevonden in de periode 16/12/03 tot en met 31/1/04 als gevolg van de aangekondigde verhoging van de eigen bijdrage in 2004; de mogelijkheid van thuiszorgorganisaties om een bestand aan te leveren met bepaalde persoons- en zorggegevens van de opzeggers. ONDERZOEK ONDER EX-CLIËNTEN Uit de door thuiszorgorganisaties aangeleverde cliëntenbestanden is aselect een steekproef genomen. In totaal zijn 360 ex-cliënten telefonisch benaderd. Indien een ex-cliënt aan het onderzoek wilde deelnemen en toestemming gaf om zijn/haar antwoorden te gebruiken voor het onderzoek, is met de ex-cliënt een vragenlijst doorgenomen (zie bijlage 2). 3.3 Respons THUISZORGORGANISATIES Hieronder staat een overzicht van de respons van thuiszorgorganisaties op de vraag om de vragenlijst te beantwoorden en een bestand aan te leveren met cliënten die de zorg vanwege de verhoging van de eigen bijdrage hebben opgezegd (tabel 1). Situatie Aantal thuiszorgorganisaties Aantal cliënten in zorg non respons: wil niet meewerken, kan niet tijdig reageren of geen reactie 35 (26%) (10%) geen opzeggingen 10 (7%) (1%) wel opzeggingen 93 (67%) (89%) Totaal 138 (100%) ± (100%) Tabel 1. Respons thuiszorgorganisaties. 1 Bron: CAK, cijfers zorgjaar TV/04/0884/ebt, 30 maart 2004 Pagina 4 van 34

9 Uit tabel 1 blijkt dat met name de grotere thuiszorgorganisaties, dat wil zeggen de organisaties met relatief veel cliënten in zorg, hebben meegewerkt aan het onderzoek. De thuiszorgorganisaties die hebben aangegeven geen opzeggingen te hebben gehad in de aangegeven periode, zijn relatief klein (ze zijn verantwoordelijk voor 1% van het totale zorgvolume). De totale respons is (zie tabel 1): 74% uitgedrukt in aandeel thuiszorgorganisaties (7% + 67%); 90% uitgedrukt in aandeel thuiszorgcliënten (1% + 89%). Niet alle thuiszorgorganisaties in de respons hebben de vragenlijst beantwoord of een cliëntenbestand aangeleverd. In tabel 2 is te zien hoeveel vragenlijsten respectievelijk cliëntenbestanden de basis hebben gevormd voor de resultaten van dit onderzoek. Situatie Geen opzeggers Wel opzeggers Totaal niets aangeleverd 6 (60%) 0 (0%) 6 (6%) alleen vragenlijst ingevuld 4 (40%) 17 (18%) 21 (20%) alleen cliëntenbestand aangeleverd zowel een vragenlijst als cliëntenbestand n.v.t. 21 (23%) 21 (20%) n.v.t. 55 (59%) 55 (54%) Totaal 10 (100%) 93 (100%) 103 (100%) Tabel 2. Overzicht aantal aangeleverde vragenlijsten en cliëntenbestanden. In totaal is ontvangen van 103 thuiszorgorganisaties (zie tabel 2): 76 vragenlijsten ( ); 76 bestanden met ex-cliënten (21+55). EX-CLIËNTEN Hieronder staat een overzicht van de respons onder ex-cliënten die telefonisch zijn benaderd (tabel 3). Zoals is te zien was de bereidheid onder ex-cliënten om aan het onderzoek deel te nemen zeer groot. Situatie Aantal cliënten niet bereikt of wil niet deelnemen aan het onderzoek 15 (4%) bereid deel te nemen en toestemming gebruik gegevens 345 (96%) Totaal 360 (100%) Tabel 3. Respons ex-cliënten. TV/04/0884/ebt, 30 maart 2004 Pagina 5 van 34

10 Uit de beantwoording van de eerste vragen is gebleken dat niet elke cliënt behoorde tot de doelgroep van het onderzoek, dat wil zeggen dat ze daadwerkelijk de zorg volledig hebben opgezegd en dat ze dit hebben gedaan vanwege de verhoging van de eigen bijdrage. Hierdoor is het aantal bruikbare cliëntinterviews lager (zie tabel 4). Situatie Vanwege Vanwege Totaal verhoging eigen bijdrage andere reden heeft de thuiszorg niet opgezegd n.v.t. n.v.t. 3 heeft de thuiszorg gedeeltelijk opgezegd heeft de thuiszorg volledig opgezegd Totaal Tabel 4. Overzicht bruikbaarheid cliënteninterviews. Uit tabel 4 valt op te maken dat van de 345 cliënteninterviews die zijn afgenomen er 281 (81%) betrekking hebben op cliënten die tot de doelgroep van het onderzoek behoren, dat wil zeggen: die de thuiszorg in de periode 16/12/03 tot en met 31/1/04 volledig hebben opgezegd; die dit hebben gedaan vanwege de verhoging van de eigen bijdrage. De resultaten van de cliënteninterviews zijn uitsluitend gebaseerd op de 281 excliënten die tot de doelgroep behoren. Er is wel een vergelijking gemaakt tussen de kenmerken van deze doelgroep en die van de cliënten die bleken de thuiszorg slechts gedeeltelijk te hebben opgezegd. Het resultaat van deze vergelijking staat in bijlage Representativiteit De thuiszorgorganisaties die hebben deelgenomen aan het onderzoek, zijn qua werkgebied gelijkmatig verdeeld over Nederland. Ze blijken niet gelijkmatig verdeeld te zijn naar omvang van de organisatie, gemeten in het aantal cliënten dat bij hen in zorg is (zie paragraaf 3.3). Daarom wordt voor het extrapoleren van de onderzoeksgegevens naar de totale onderzoekspopulatie uitgegaan van het volume (aantal cliënten). De cliënten in de steekproef laten ook een gelijkmatige geografische spreiding zien, gemeten naar postcode van het verblijfadres van de cliënt. Van de cliënten in de steekproef blijkt 81% inderdaad de thuiszorg volledig te hebben opgezegd vanwege de aangekondigde verhoging van de eigen bijdrage en 19% behoort dus niet tot de doelgroep. Bij het berekenen van het landelijk aantal opzeggers, moet met deze "vervuiling" rekening worden gehouden. TV/04/0884/ebt, 30 maart 2004 Pagina 6 van 34

11 Op grond van de gekozen steekproefgrootte kunnen met een betrouwbaarheid van 90 tot 95% uitspraken worden gedaan over de totale doelgroep van het onderzoek. 3.5 Projectorganisatie Het onderzoek vindt plaats in opdracht van het Ministerie van VWS. Het verkennende onderzoek is uitgevoerd door een team van onderzoekers van bureau HHM onder leiding van drie senioradviseurs/onderzoekers. Er is ten behoeve van het onderzoek een begeleidingscommissie ingesteld. Hierin zijn de volgende partijen vertegenwoordigd: het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS); het College voor Zorgverzekeringen (CVZ); het Centraal Administratiekantoor (CAK); de Landelijke Vereniging voor Thuiszorg (LVT); Branchebelang Thuiszorg Nederland (BTN); het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP). TV/04/0884/ebt, 30 maart 2004 Pagina 7 van 34

12 4. Resultaten 4.1 Vragenlijst thuiszorgorganisaties In deze paragraaf staan de resultaten van de vragen die aan thuiszorgorganisaties zijn gesteld. In totaal hebben 76 thuiszorgorganisaties de vragenlijst geheel of gedeeltelijk beantwoord. Deze 76 organisaties hebben in totaal 64% van het landelijke aantal thuiszorgcliënten in zorg. In onderstaande tabel staat een overzicht van het aantal cliënten dat in zorg is en het aantal opzeggers (tabel 5). Deze aantallen worden vergeleken met de landelijke cijfers. Bij elk onderdeel staat op hoeveel thuiszorgorganisaties het resultaat betrekking heeft ("n 1 =..") en - indien bekend - wat de spreiding is (minimumwaarde maximumwaarde). Het landelijke aantal heeft betrekking op 138 thuiszorgorganisaties. De gegevens over de thuiszorgorganisaties die hebben deelgenomen aan het onderzoek, zijn gebaseerd op de antwoorden op de vragen in de vragenlijst, tenzij anders is aangegeven. rij onderdeel totale aantal in landelijke aantal gem. aantal per gem. aantal per onderzoek (globaal) (n=138) organisatie in onderzoek organisatie landelijk 1 aantal cliënten in zorg eind 2003/begin (64%) (n=76) (100%) aantal opzeggers vanwege verhoging eigen bijdrage (periode t/m (n=75) ( ) ) 3 aantal opzeggers als per- 2% centage van het aantal cliënten (rij 2 / rij1) Tabel 5. Overzicht aantal cliënten en aantal opzeggers. 1 Indien n kleiner is dan de totale respons (76) betekent dit dat de betreffende vraag niet door alle thuiszorgorganisaties is beantwoord. 2 Bron: CAK, cijfers zorgjaar Geëxtrapoleerd naar 100% van het zorgvolume met correctie i.v.m. vervuiling doelgroep (-19%). Zie voor een toelichting op dit percentage paragraaf 3.4. TV/04/0884/ebt, 30 maart 2004 Pagina 8 van 34

13 TOELICHTING TABEL 5 1. Aantal cliënten in zorg In tegenstelling tot de overige onderdelen in deze tabel is het aantal cliënten dat in zorg is bij de 76 thuiszorgorganisaties die de vragenlijst hebben beantwoord, gebaseerd op het aantal zoals dit bekend is bij het CAK. Omdat het aantal cliënten de basis vormt voor het doen van uitspraken over de totale thuiszorgpopulatie, is het van belang dat het opgegeven aantal correct is. De beantwoording van deze vraag door de thuiszorgorganisaties bleek echter te onzorgvuldig te zijn om als basis te dienen voor algemene uitspraken. Het totale aantal cliënten dat in zorg is op enig moment in de periode 15/12/03 tot en met 31/1/04 is om en nabij de De aantallen worden per periode van 4 weken geregistreerd bij het CAK maar zijn binnen een periode redelijk constant. Uitgegaan is van het gemiddelde aantal cliënten over de laatste drie perioden van en 3. Totaal aantal opzeggers Hier staat het aantal cliënten dat volgens de thuiszorgorganisaties de zorg volledig heeft opgezegd met als reden de aangekondigde verhoging van de eigen bijdrage. Uit de gesprekken met een steekproef van deze cliënten is echter gebleken dat dit voor 81% van het opgegeven aantal cliënten geldt (zie paragraaf 3.3). Bij het berekenen van het totale aantal volledige opzeggers vanwege de verhoging van de eigen bijdrage is met deze "vervuiling" rekening gehouden. Van het totale aantal thuiszorgcliënten heeft 2% de zorg volledig opgezegd vanwege de aangekondigde verhoging van de eigen bijdrage. BEKENDHEID THUISZORGORGANISATIES MET OPZEGGERS In onderstaand overzicht (tabel 6) staat in hoeverre de thuiszorgorganisaties zicht hebben op wie er hebben opgezegd met reden verhoging eigen bijdrage. Bekend wie heeft opgezegd? Aantal thuiszorgorganisaties met opzeggers Percentage ja 85 91% nee, alleen het aantal opzeggers is bekend nee en het aantal opzeggers is ook niet opgegeven 7 8% 1 1% Totaal % Tabel 6. Inzicht thuiszorgorganisaties in welke cliënten hebben opgezegd. TV/04/0884/ebt, 30 maart 2004 Pagina 9 van 34

14 4.2 Cliënteninterviews Het aantal geïnterviewde cliënten dat tot de doelgroep van het onderzoek behoort is 281. In deze paragraaf worden de resultaten van deze interviews samengevat en vergeleken met landelijke cijfers. De gegevens over de onderzoeksgroep zijn gebaseerd op de cliënteninterviews tenzij anders is aangegeven. Niet elke vraag is door alle cliënten beantwoord. Bij sommige gegevens wordt aangegeven op hoeveel antwoorden het betreffende resultaat betrekking heeft (n) Algemene persoonsgegevens In onderstaande tabel (tabel 7) staan algemene kenmerken van de cliënten die de thuiszorg volledig hebben opgezegd vanwege de aangekondigde verhoging van de eigen bijdrage, in relatie tot de kenmerken van de totale thuiszorgpopulatie. Kenmerk Onderzoekspopulatie Totale thuiszorgpopulatie 1 geslacht: percentage vrouwen 87% 75% leeftijd: percentage 65-plussers 44% 77% achtergrond zorgbehoefte: - lichamelijke ouderdomsklachten - lichamelijke handicap - chronisch ziek - zorg na ziekenhuisopname - verstandelijke handicap - pg + psych. problematiek huishouden: - alleenstaand - eenoudergezin - minimaal met partner - geen partner wel volwassen huisgenoot - 27% - 18% - 44% - 6% - 1% - 4% - 25% - 1% - 72% - 2% geen gegevens over bekend - 65% alleenstaand inkomen: gemiddelde bijdrageplichtige inkomen 2 (n=242) ( ) euro (n= ) woonsituatie: percentage huiseigenaren 49% niet onderzocht; totale populatie in Nederland: 55 3 % Tabel 7. Kenmerken opzeggers in relatie tot totale thuiszorgpopulatie Bron: CAK, cijfers zorgjaar Bron: CAK. Voor de berekening van de eigen bijdrage in 2003 is het gecorrigeerde verzamelinkomen van 2001 gebruikt. De grondslag voor de berekening van de eigen bijdrage kan per jaar verschillend zijn. Voor 2004 geldt bijvoorbeeld een andere berekeningswijze (verzamelinkomen 2002). Het (gecorrigeerde) verzamelinkomen kan het beste worden vergeleken met het bruto jaarinkomen van een huishouden. Bron: CBS, statistisch jaarboek TV/04/0884/ebt, 30 maart 2004 Pagina 10 van 34

15 CONCLUSIE OP BASIS VAN PERSOONLIJKE KENMERKEN Op grond van de persoonlijke kenmerken van de opzeggers valt het volgende op ten opzichte van het totale aantal thuiszorgcliënten: het aantal vrouwen is relatief hoog; het aantal 65-plussers is relatief laag (de gemiddelde leeftijd van de opzeggers is 59 op peildatum 1/2/04; de spreiding is 18 tot 89 jaar); de zorgbehoefte is met name gebaseerd op lichamelijke klachten; het aantal meerpersoonshuishoudens ligt een stuk hoger dan dat van de gemiddelde thuiszorgcliënt; het inkomen is (veel) hoger dan dat van de gemiddelde thuiszorgcliënt Aanleiding Hieronder staat een overzicht (tabel 8) met daarin de wijze waarop cliënten vernamen dat de eigen bijdrage verhoogd zou worden en de conclusie die zij daaraan verbonden. Deze vraag is door 258 van de 281 steekproefcliënten beantwoord. Berichtgeving Conclusie cliënt Totaal ik moet 11,80 per uur gaan betalen ik moet meer betalen maar onbekend hoeveel ik weet nog niet wat het voor mij gaat betekenen CAK-brief 111 (43%) 97 (38%) 5 (2%) 213 (82%) media 8 (3%) 14 (5%) 0 (0%) 22 (9%) anders 10 (4%) 12 (5%) 1 (<1%) 23 (9%) Totaal 129 (50%) 123 (48%) 6 (2%) 258 (100%) Tabel 8. Directe aanleiding opzegging door cliënt. CONCLUSIE OP BASIS VAN DE ACHTERGROND VAN DE OPZEGGING Bijna alle opzeggers ( = 98%) zijn in de veronderstelling dat ze meer eigen bijdrage moeten gaan betalen. Hiervan denkt de helft dat ze 11,80 per uur zorg moeten gaan betalen. Voor het merendeel van de opzeggers (82%) was de verhoging van de eigen bijdrage die werd aangekondigd in de brief van het CAK de directe aanleiding om de thuiszorg te beëindigen. TV/04/0884/ebt, 30 maart 2004 Pagina 11 van 34

16 4.2.3 Opgezegde thuiszorg (inhoud, omvang en startdatum) In tabel 9 staat welke zorg de cliënten hebben opgezegd vanwege de verhoging van de eigen bijdrage en hoeveel uren per week men ontving vóór de opzegging. Het aantal opzeggers per product en het aantal uren per week dat deze zorg ontvingen is vergeleken met de landelijke cijfers (bron: CAK cijfers zorgjaar 2003). Betekenis van de productcodes: HV = huishoudelijke verzorging (inclusief alphahulp). PV = persoonlijke verzorging. VP = verpleging. BEG = begeleiding ter ondersteuning van de klachten. product/functie aantal opzeggers landelijk percentage totaal aantal uren/week gem. aantal uren/week/cliënt gem. aantal uren/week/cliënt tz-cliënten (opzeggers) (opzeggers) (landelijk) HV 257 (91%) 52% 832 (n=275) PV 2 (1%) 32% 29,5 (n=11) VP 1 (<1%) 16% 24,5 (n=9) BEG 1 (<1%) (<1%) 3,75 (n=2) 3,0 (0,25-21,5) 2,7 (0,2-10,5) 2,7 (0,03-10,5) 1,9 (0,75-3,0) 3,5 4,0 3,0 1,7 combi HV en PV 8 (3%) - - combi HV en VP 8 (3%) - - combi HV en BEG 2 (1%) - - combi HV, PV en VP 1 (<1%) - - combi PV en VP 1 (<1%) - - Totaal 281 (100%) 890 3,0 3,61 Tabel 9. Opgezegde uren zorg per product/functie. TV/04/0884/ebt, 30 maart 2004 Pagina 12 van 34

17 In onderstaande tabel staat vanaf welk jaar de cliënten die de zorg hebben opgezegd deze zorg al ontvingen (tabel 10). Startdatum opgezegde thuiszorg Aantal Percentage vóór % in % in % in % in % onbekend 15 5% Totaal % Tabel 10. Overzicht vanaf welk jaar opzeggers thuiszorg ontvingen. CONCLUSIE OP BASIS VAN DE OPGEZEGDE THUISZORG Uit tabel 9 en tabel 10 wordt duidelijk dat: de opzeggingen meestal betrekking hebben op enkelvoudige thuiszorg; het voornamelijk om huishoudelijke verzorging gaat; het gemiddelde aantal uren huishoudelijke verzorging bij de opzeggers iets lager ligt dan bij de gemiddelde thuiszorgcliënt; ruim 40% van de opzeggers korter dan een jaar de opgezegde thuiszorg ontving, voor eenzelfde deel de opgezegde thuiszorg gestart is in de periode 2000 t/m 2002 en 20% al langer dan drie jaar de opgezegde thuiszorg ontving (tot die laatste categorie behoren met name de lichamelijk en verstandelijk gehandicapten en chronisch zieken) Keuze alternatieven voor thuiszorg De cliënten die hun thuiszorg volledig hebben opgezegd vanwege de aangekondigde verhoging van de eigen bijdrage, zullen op een andere wijze in hun zorgbehoefte gaan voorzien. Aan deze ex-cliënten is gevraagd voor welke alternatieven ze hebben gekozen of gaan kiezen. In deze paragraaf worden de verschillende opties in relatie tot de cliëntkenmerken gepresenteerd, waarbij ook de mate van tevredenheid met het alternatief aan de orde komt. TV/04/0884/ebt, 30 maart 2004 Pagina 13 van 34

18 GLOBAAL OVERZICHT ALTERNATIEVEN In tabel 11 staat een overzicht van de verschillende opties met een toelichting en het aantal opzeggers in de steekproef dat voor de betreffende optie heeft gekozen, al dan niet bewust. Alternatief Toelichting Aantal Percentage Geen alternatief Redt zichzelf Informele zorg cliënt heeft (nog) geen alternatief voor de thuiszorg die is opgezegd idem, waarbij cliënt aangeeft zichzelf te kunnen redden op dit moment cliënt ontvangt mantelzorg (van familie of bekenden) of hulp via een vrijwilligersorganisatie 72 26% 60 21% 97 35% Particuliere zorg cliënt huurt zorg in en betaalt deze zelf 46 16% Ander alternatief Opnieuw thuiszorg cliënt heeft een ander alternatief gevonden cliënt heeft zich op het moment van het interview al weer aangemeld bij de thuiszorgorganisatie 1 <1% 5 2% Totaal % Tabel 11. Overzicht gekozen alternatieven. KEUZE VOOR PARTICULIERE ZORG De cliënten die voor particuliere zorg kiezen worden in onderstaande tabel (tabel 12) nader toegelicht. Vraag Antwoord Aantal/percentage soort zorg - huishoudelijke verzorging - andere vorm van zorg - 44 (96%) - 2 (4%) gemiddelde uurtarief 7,80 ( 2-10) - denkt cliënt hiermee goedkoper uit te zijn dan de eigen bijdrage? - ja - nee - weet niet - 42 (91%) - 1 (2%) - 3 (7%) Totaal 46 (100%) Tabel 12. Keuze voor particuliere zorg. TV/04/0884/ebt, 30 maart 2004 Pagina 14 van 34

19 NADERE ANALYSE KEUZE VOOR ALTERNATIEVEN De keuze voor een bepaald alternatief is in tabel 13 gerelateerd aan diverse cliëntkenmerken, alsmede aan de tevredenheid van de cliënt met het betreffende alternatief. De meest voorkomende alternatieven zijn in de tabel opgenomen: geen alternatief; zelfredzaam; informele zorg; particuliere zorg. Kenmerk geen zelfredzaam informele particuliere alle totale tz- alternatief zorg zorg opzeggers populatie aantal vrouwen 60% 46% 91% 89% 87% 75% aantal 65-plussers 34% 56% 47% 37% 44% 77% grondslag AWBZ: - somatisch - 29% - 32% - 28% - 20% - 27% onbekend - lichamelijke handicap - chronisch ziek - 20% - 44% - 10% - 35% - 17% - 47% - 22% - 50% - 18% - 44% - zorg na ziekenhuis - pg/verst.geh./psych. - 4% - 3% - 13% - 10% - 4% - 4% - 4% - 4% - 6% - 5% zorgzwaarte (gem. aantal uren HV per week) 2,7 3,1 3,2 3,0 3,0 3,5 huishouden: - alleen/éénoudergezin - met partner/volwassene(n) - 30% - 70% - 25% - 75% - 22% - 78% - 33% - 67% - 26% - 74% - 65% - 35% aantal huiseigenaren 36% 43% 50% 72% 49% 55% (heel NL) gem. bijdrageplichtige inkomen (2001) tevredenheid: n.v.t. - ja, opl. voor langere termijn - nee, geen defintieve opl. - 3% - 33% - 43% - 30% - 32% - 46% - 59% - 28% - 32% - 36% - onbekend/afwachten - 64% - 27% - 22% - 13% - 32% Tabel 13. Overzicht cliëntkenmerken per gekozen alternatief. TV/04/0884/ebt, 30 maart 2004 Pagina 15 van 34

20 NADERE ANALYSE TEVREDENHEID OPZEGGERS MET ALTERNATIEF Aan de opzeggers is gevraagd in hoeverre het gekozen alternatief voor de langere termijn een goede oplossing is. De antwoorden zijn in onderstaande tabel (tabel 14) gerelateerd aan verschillende cliëntkenmerken. Kenmerk oplossing voor geen oplossing onbekend/ alle totale tz- langere termijn voor langere termijn afwachten opzeggers populatie aantal vrouwen 86% 87% 84% 87% 75% aantal 65-plussers 52% 41% 47% 44% 77% grondslag AWBZ: - somatisch - 29% - 23% - 33% - 27% onbekend - lichamelijke handicap - chronisch ziek - zorg na ziekenhuis - 20% - 35% - 9% - 19% - 50% - 3% - 16% - 38% - 9% - 18% - 44% - 6% - pg/verst.geh./psych. - 7% - 5% - 4% - 5% huishouden: - alleen/éénoudergezin - 28% - 25% - 31% - 26% - 65% - met partner/volwassene(n) - 72% - 75% - 69% - 74% - 35% aantal huiseigenaren 56% 49% 38% 49% 55% (heel NL) gem. bijdrageplichtige inkomen (2001) Tabel 14. Overzicht cliëntkenmerken in relatie tot tevredenheid met alternatief. CONCLUSIE OP BASIS VAN ALTERNATIEVE OPLOSSINGEN Voor de opzeggers in het algemeen geldt dat ongeveer 1/3 het gekozen alternatief ook voor de langere termijn een goed alternatief vindt, 1/3 vindt dat dit niet zo is en 1/3 kan dat op dit moment nog niet beoordelen en wacht de nabije toekomst af. Op grond van de gepresenteerde tabellen (tabel 11 t/m 14), zijn de opzeggers op de volgende wijze globaal in te delen naar het alternatief dat ze kiezen: Typering ex-cliënten die geen alternatief voor de opgezegde thuiszorg hebben 26% van alle opzeggers heeft geen alternatief; het aantal minderbejaarde 1 mannen zonder alternatief is relatief groot; het aantal mensen met een huurwoning is groter dan het gemiddele van alle opzeggers; zeer weinig mensen vinden de huidige situatie bevredigend (3%), een relatief groot aantal mensen (64%) wacht de toekomst af en/of is nog op zoek naa een goed alternatief. r 1 Het begrip "minderbejaard" heeft in het kader van dit onderzoek betrekking op een categorie die vooral bestaat uit mensen met een leeftijd tussen de 50 en 65 TV/04/0884/ebt, 30 maart 2004 Pagina 16 van 34

21 Typering ex-cliënten die zich zonder thuiszorg zelf weten te redden 21% van alle opzeggers heeft geen alternatief en zegt zichzelf te kunnen redden; zowel ten opzichte van het totale aantal opzeggers als het totale aantal thuiszorgcliënten zijn er opmerkelijk veel mannen die aangeven zichzelf te kunnen redden zonder thuiszorg; het gaat hierbij om wat oudere mensen vergeleken bij het totale aantal opzeggers en relatief veel mensen die uit het ziekenhuis komen; kennelijk menen zij de herstelperiode ook zonder hulp te kunnen doorkomen, te meer daar ze een beroep zouden kunnen doen op huisgenoten (75% heeft een partner en/of één of meer volwassen huisgenoten) en 43% met zekerheid zegt dat de zelfredzaamheid voor de langere termijn een goede oplossing biedt. Typering ex-cliënten die een beroep doen op informele zorg 35% van alle opzeggers doet een beroep op informele zorg; opmerkelijk veel vrouwelijke cliënten doen een beroep op informele zorg; meer dan driekwart (78%) maakt onderdeel uit van een meerpersoonshuishouden; bijna de helft (46%) geeft met zekerheid aan dat deze optie geen goede oplossing is voor de langere termijn. Typering ex-cliënten die particuliere zorg inkopen 16% van alle opzeggers heeft voor particuliere zorg gekozen; onder de mensen die als alternatief voor de thuiszorg particuliere zorg inkopen bevinden zich relatief veel chronisch zieken; het aantal huiseigenaren is relatief hoog, ook ten opzichte van het landelijke gemiddelde van de Nederlandse bevolking; het gemiddelde inkomen is relatief hoog, zowel ten opzichte van alle thuiszorgcliënten als ten opzichte van de opzeggers en deze oplossing is dan ook voor 59% van de ex-cliënten ook goed voor de langere termijn; 91% van de mensen die is overgestapt op particuliere zorg denkt hiermee goedkoper uit te zijn dan het betalen van de verhoogde eigen bijdrage. 4.3 Typering volledige opzeggers Door van de cliënten die de thuiszorg volledig hebben opgezegd verschillende kenmerken in relatie tot elkaar te bekijken, valt de groep opzeggers globaal uiteen in twee categorieën. Dit is in onderstaande tabel te zien (tabel 15). In deze tabel zijn alleen die kenmerken opgenomen die onderscheidend zijn voor deze twee categorieën volledige opzeggers. TV/04/0884/ebt, 30 maart 2004 Pagina 17 van 34

22 Kenmerk Alleenstaanden of Huishoudens met een Vergelijking met alleenstaanden met minderjarige kinderen partner en/of andere volwassen leden landelijke gemiddelden in (26%) (n=73) (74%) (n=208) de thuiszorg 1 geslacht 77% vrouw 90% vrouw 75% vrouw aantal 65-plussers 66% 36% 77% achtergrond zorgbehoefte: - lich. ouderdomsklachten - 40% - 22% geen gegevens over bekend - lichamelijke handicap - chronisch ziek - zorg na ziekenhuisopname - 25% - 23% - 8% - 15% - 51% - 5% - verstandelijke handicap, pgproblematiek of psycholo- - 4% - 6% gische/psychiatrische problematiek gemiddeld aantal uren HV 2,6 3,2 3,5 gekozen alternatief: - geen alternatief - 29% - 24% n.v.t. - zelf doen - informele zorg - particuliere zorg - 21% - 29% - 21% - 22% - 37% - 15% - ander alternatief - 0% - 2% tevreden met alternatief: - ja, ook voor langere termijn - 39% - 38% n.v.t. - afwachten/onbekend - nee, geen goed alternatief - 22% - 39% - 18% - 44% percentage huiseigenaren 36% 53% 55 2 % gemiddelde bijdrageplichtige inkomen 3 (2001) inkomen beneden modaal 4 (2001) % 31% onbekend Tabel 15. Typering opzeggers Bron: CAK, cijfers thuiszorg Bron: CBS, statistisch jaarboek 2004: dit geldt voor de totale bevolking in Nederland (in tegenstelling tot de overige kengetallen in deze kolom die alleen op thuiszorgcliënten betrekking hebben). Bron: CAK. Voor de berekening van de eigen bijdrage in 2003 is het gecorrigeerde verzamelinkomen van 2001 gebruikt. De grondslag voor de berekening van de eigen bijdrage kan per jaar verschillend zijn. Voor 2004 geldt bijvoorbeeld een andere berekeningswijze (verzamelinkomen 2002). Het (gecorrigeerde) verzamelinkomen kan het beste worden vergeleken met het bruto jaarinkomen van een huishouden. Voor 65-plussers was in 2001 een modaal jaarinkomen en voor mensen jonger dan TV/04/0884/ebt, 30 maart 2004 Pagina 18 van 34

23 5. Conclusies en aanbevelingen Het verkennende onderzoek heeft zich gericht op het volledig opzeggen van de thuiszorg door cliënten die bij thuiszorgorganisaties in zorg waren. Dit is één van de eerste, zichtbare, effecten van de verhoging van de eigen bijdrage, die aanleiding is geweest voor dit onderzoek. De resultaten zijn gebaseerd op hetgeen thuiszorgorganisaties en cliënten aan informatie hebben verstrekt, aangevuld met landelijk cijfermateriaal uit de database van het Centraal Administratie Kantoor (CAK). De benodigde informatie is in korte tijd verzameld en verwerkt tot de resultaten die in deze rapportage staan. Op grond van deze resultaten worden de drie onderzoeksvragen beantwoord (conclusies) en wordt aangegeven op welke punten een nadere analyse meerwaarde kan hebben (aanbevelingen). 5.1 Conclusies 1. AANTAL OPZEGGERS Van alle 103 thuiszorgorganisaties die hebben meegewerkt aan het onderzoek hebben er 93 (90%) in de aangegeven periode te maken gehad met opzeggingen waarbij de cliënt als reden de verhoging van de eigen bijdrage opgaf. Van deze 93 thuiszorgorganisaties hebben er 85 bijgehouden welke cliënten hebben opgezegd waarvan er 76 een cliëntenbestand hebben aangeleverd. Hieruit is een steekproef getrokken van ex-cliënten die zijn benaderd voor een telefonisch interview. Uit de cliënteninterviews bleek dat van het aantal door de thuiszorgorganisaties opgegeven opzeggers 81% daadwerkelijk de thuiszorg volledig had opgezegd vanwege de aangekondigde verhoging van de eigen bijdrage. Gebaseerd op de resultaten van het verkennende onderzoek kan worden geconcludeerd dat er in de periode van 15 december 2003 tot en met 31 januari 2004 in totaal ongeveer cliënten 1 hun thuiszorg volledig hebben opgezegd vanwege de verhoging van de eigen bijdrage. Dit is 2% van het totale aantal cliënten dat voor de opzeggingen in zorg was bij de thuiszorgorganisaties ( ). 1 Dit aantal is berekend door vanuit het aantal dat is genoemd door 76 thuiszorgorganisaties, die tezamen 64% van het totale aantal thuiszorgcliënten in zorg hebben, te extrapoleren naar 100%. Van dit aantal is vervolgens 19% afgetrokken, omdat uit de cliëntinterviews is gebleken dat het door de thuiszorgorganisaties opgegeven aantal is "vervuild" met cliënten die zelf aangeven de zorg niet of gedeeltelijk te hebben opgezegd en/of de thuiszorg hebben opgezegd met een andere reden. Van de 345 cliënten die bereid werden gevonden aan het onderzoek mee te doen, voldeden er 281 aan de definitie van de doelgroep (81%). TV/04/0884/ebt, 30 maart 2004 Pagina 19 van 34

24 2. KEUZE VOOR ALTERNATIEVE VORMEN VAN ZORG De cliënten die hun zorg volledig hebben opgezegd, kiezen in het algemeen voor de volgende alternatieven: 1. informele zorg (35%): met name vrouwen (91%) die deel uitmaken van een meerpersoonshuishouden (partner en/of andere volwassen huisgenoten), van wie bijna de helft dit geen goede oplossing voor de lange termijn vindt. 2. zelfredzaamheid (21%): relatief veel mannen (54%) die bijvoorbeeld na een ziekenhuisopname (13%) zeggen dat ze zichzelf wel kunnen redden (43%). 3. particuliere zorg (16%): relatief welgestelde cliënten met relatief vaak een chronische ziekte, voor wie het zelf inkopen van zorg goedkoper is dan de verschuldigde eigen bijdrage voor AWBZ-zorg; voor 59% van deze ex-thuiszorgcliënten is dit een goede oplossing voor de lange termijn. Dan resteert een categorie ex-cliënten die (nog) geen alternatief heeft voor de opgezegde thuiszorg (26%). Tot deze categorie behoren relatief veel minderbejaarde mannen. De meeste zijn nog zoekende want slechts 3% vindt dit een optie voor de langere termijn. Van de geïnterviewden had 2% zich alweer aangemeld voor thuiszorg. Een vrij groot deel (64%) wacht af totdat de beschikkingen zijn verstuurd en duidelijk is wat de verhoging van de eigen bijdrage op individueel niveau betekent. 3. TYPERING CLIËNTEN DIE HUN THUISZORG VOLLEDIG HEBBEN OPGEZEGD De cliënten die de thuiszorg volledig hebben opgezegd vanwege de verhoging van de eigen bijdrage is vergeleken met de totale thuiszorgpopulatie. De grootste categorie (74%) die de thuiszorg volledig heeft opgezegd, kan gekenschetst worden als: Relatief jonge cliënten/minderbejaarden met een partner en een meer dan gemiddeld inkomen, die huishoudelijke verzorging ontvangen, vaak vanwege een chronische ziekte. Deze categorie bestaat voor een relatief groot deel uit vrouwen en doet na het opzeggen veelal een beroep op informele zorg (hulp van vrijwilligers of mantelzorgers). De overige categorie opzeggers is, vergeleken met de hierboven genoemde categorie, wat ouder (maar toch nog relatief jong ten opzichte van de totale thuiszorgpopulatie). Deze categorie is alleenstaand of een éénoudergezin met minderjarige kinderen. Het percentage mannen is hoger en deze categorie heeft een lager inkomen en heeft minder vaak een koopwoning. TV/04/0884/ebt, 30 maart 2004 Pagina 20 van 34

25 5.2 Aanbevelingen BETROUWBAARHEID UITSPRAKEN NADER ONDERZOEKEN Binnen de onderzoeksperiode konden een beperkt aantal gegevens die bij thuiszorgorganisaties en cliënten zijn verzameld, worden gecheckt met de bij het CAK geregistreerde gegevens Gebleken is dat thuiszorgorganisaties en (ex)cliënten niet in staat zijn om op alle vragen een goed antwoord te geven. Een CAK check is overigens niet voor alle gegevens mogelijk. Om een aantal gegeven antwoorden te verifiëren en aan te vullen, kunnen nadere analyses worden uitgevoerd op de database van het CAK. Voorbeelden van aanvullende informatie is: de reguliere uitstroom van cliënten, zodat het aantal opzeggers hiermee kan worden vergeleken; op dit moment is niet duidelijk of het feit dat er cliënten hebben opgezegd ook heeft geleid tot een hogere uitstroom; het op cliëntniveau berekenen van de maximale eigen bijdrage conform de regeling in 2003 en van die in 2004, om meer inzicht te krijgen in de daadwerkelijke effecten op de individuele eigen bijdrage in relatie tot de gevonden cliëntprofielen (dit is met name voor de categorie ex-cliënten zonder goed alternatief relevant). EFFECTEN OP LANGERE TERMIJN VOLGEN Binnenkort zijn alle beschikkingen en facturen over de eerste periode van zorgjaar 2004 verstuurd naar cliënten. Op dat moment wordt het voor veel cliënten pas echt duidelijk wat de verhoging van de eigen bijdrage voor hen persoonlijk betekent. Voor de één kan het meevallen (voor sommigen betekent de verandering zelfs dat ze minder eigen bijdrage hoeven te gaan betalen) en voor de ander kan het aanleiding zijn om alsnog (een deel van) de thuiszorg op te zeggen. In de onderzoeksopdracht is voorzien om begin april bij enkele thuiszorgorganisaties te peilen of het verzenden van de beschikking en factuur tot een tweede golf van opzeggingen leidt. Omdat er cliënten waren die aangaven dat ze, in afwachting van de daadwerkelijke hoogte van de door hen te betalen eigen bijdrage, overwegen om zich opnieuw aan te melden bij de thuiszorg, wordt aanbevolen in de peiling ook de vraag mee te nemen in welke mate er sprake is van "spijtoptanten". Mocht dit een relatief groot aantal zijn, dan is een relevante onderzoeksvraag wat de reden is dat men weer thuiszorg is gaan afnemen: meevallende hoogte van de eigen bijdrage en/of de noodzaak om zorg te ontvangen. In dat geval zouden bijvoorbeeld dezelfde cliënten kunnen worden benaderd als in het eerste deel van het onderzoek, om meer inzicht te krijgen in het effect van de verhoging van de eigen bijdrage op langere termijn. TV/04/0884/ebt, 30 maart 2004 Pagina 21 van 34

26 Bijlage 1. Vragenlijst thuiszorgorganisaties Vragenlijst thuiszorgorganisaties t.b.v. onderzoek opzeggingen als gevolg van verhoging eigen bijdragen thuiszorg. ALGEMENE VRAGEN 1. Aan hoeveel cliënten levert uw organisatie op dit moment zorg? O Aan... cliënten O Onbekend 2. Voor hoeveel cliënten is de zorgverlening beëindigd in de periode van 16 december 2003 tot en met 31 januari 2004? O De totale uitstroom (= cliënten uit zorg) in die periode bedraagt: O Onbekend. 3. Voor hoeveel cliënten is de zorgverlening beëindigd in dezelfde periode vorig jaar (16 december 2002 tot en met 31 januari 2003)? O Totale uitstroom in die periode bedraagt:.., waarvan... op basis van een opzegging door de cliënt. O Onbekend. 4. Wordt bijgehouden wat de reden is dat de zorgverlening aan een cliënt wordt stopgezet? O Nee O Ja, in de periode van 16 december 2003 tot en met 31 januari 2004 levert dit het volgende beeld op (N.B. één reden per cliënt): Reden Aantal a. Overleden b. Geldigheidsduur indicatiebesluit afgelopen c. Zorg niet meer nodig d. Andere zorg nodig e. Verhoging eigen bijdrage f. Andere reden TV/04/0884/ebt, 30 maart 2004 Pagina 22 van 34

27 Bijlage 1. Vragenlijst thuiszorgorganisaties SPECIFIEKE VRAGEN 5. Heeft u bijgehouden hoeveel cliënten in de periode van 16 december 2003 tot en met 31 januari 2004 de zorgverlening bij uw organisatie hebben opgezegd, met als reden de verhoging van de eigen bijdragen? O Ja, aantal:. O Nee, onbekend. Indien vraag 5 met Ja is beantwoord: 6. Weet u welke cliënten hebben opgezegd? O Ja O Nee 7. Kunt u tenminste de volgende gegevens aanleveren van de cliënten die in de periode van 16 december 2003 tot en met 31 januari 2004 de zorgovereenkomst hebben opgezegd met als reden de verhoging van de eigen bijdragen? Aanlevering t.b.v. onderzoek mogelijk? Persoonlijke gegevens wel niet Achternaam Voorletters Geslacht Geboortedatum Postcode Huisnummer Telefoonnummer Opmerking: Deze minimale gegevens worden opgevraagd voor alle cliënten die in de aangegeven periode hebben opgezegd vanwege de verhoging van de eigen bijdrage. 8. Kunt u aanvullend de volgende gegevens aanleveren van de cliënten die in de periode van 16 december 2003 tot en met 31 januari 2004 de zorgovereenkomst hebben opgezegd met als reden de verhoging van de eigen bijdragen? Aanlevering t.b.v. onderzoek mogelijk? Persoonlijke gegevens wel niet Aantal leden huishouding cliënt Burgerlijke staat (alleenstaand, gehuwd/ samenwonend, weduwe/weduwnaar) TV/04/0884/ebt, 30 maart 2004 Pagina 23 van 34

28 Bijlage 1. Vragenlijst thuiszorgorganisaties Aanlevering t.b.v. onderzoek mogelijk? Gegevens m.b.t. ontvangen zorg wel niet Aard ontvangen zorg die is opgezegd (product/functie/prestatiecode) Omvang ontvangen zorg die is opgezegd (aantal uren per week) Primaire grondslag zorglevering: a. Somatische ziekte/ aandoening b. Psychogeriatrische ziekte/ aandoening c. Psychische stoornis / psychiatrische aandoening d. Lichamelijke handicap (functiestoornis) e. Verstandelijke handicap (functiestoornis) f. Zintuiglijke handicap (functiestoornis) g. Psychosociale problemen Begindatum van de zorgverlening Geplande einddatum van de zorgverlening als de zorg niet was opgezegd Opmerking: Deze aanvullende gegevens worden in elk geval opgevraagd voor de cliënten die tot de steekproef behoren (< 10 cliënten per thuiszorgorganisatie) en zo mogelijk voor alle opzeggers (indien dit niet al teveel werk is). OPMERKING OVER AANLEVEREN MINIMALE GEGEVENS EN AANVULLENDE GEGEVENS Als hulpmiddel ontvangt u een Excelbestand met daarin de velden die u kunt invullen. In overleg met u kan ook een andere wijze van aanleveren worden afgesproken. Ook de termijn van aanlevering wordt met u overlegd. TWEEDE OPZEGGINGSGOLF? Het kan zijn dat u eind maart opnieuw wordt benaderd met de vraag of er nog meer opzeggingen hebben plaatsgevonden met als reden de verhoging van de eigen bijdragen. Het is daarom aan te bevelen om bij te houden welke cliënten dit zijn (voor zover u dit nog niet deed). TV/04/0884/ebt, 30 maart 2004 Pagina 24 van 34

29 Bijlage 2. Vragenlijst cliënteninterviews Vragenlijst cliënten die thuiszorg hebben opgezegd vanwege de verhoging van de eigen bijdragen. BELPROTOCOL Toelichting doel onderzoek: inzicht verkrijgen in de effecten van de verhoging van de eigen bijdrage voor thuiszorg. Opdrachtgever: ministerie van VWS (politiek belang). In maart wordt de Tweede Kamer over de resultaten van het onderzoek geïnformeerd. Toelichting werkwijze: thuiszorg X heeft naam cliënt doorgegeven die de zorgverlening heeft stopgezet; als het goed is heeft de cliënt hier ook een brief over ontvangen (verifiëren). Vraag of cliënt bereid is mee te werken aan het onderzoek door enkele vragen te beantwoorden, waarbij de volgende regels in acht worden genomen: - met de gegeven antwoorden wordt vertrouwelijk omgegaan; - de antwoorden worden anoniem verwerkt; dit betekent dat niemand dan alleen de onderzoeker weet gedurende het interview welke antwoorden door de cliënt zijn gegeven, hierover wordt met niemand (ook niet de thuiszorgorganisatie) gecommuniceerd; nadat de antwoorden zijn geregistreerd worden de naw-gegevens van de cliënt verwijderd zodat achteraf niet meer is te herleiden wie de antwoorden heeft gegeven (ook niet door de onderzoekers); - de gegeven antwoorden kunnen dan ook op geen enkele wijze in het nadeel van de cliënt werken; - als de cliënt wil meewerken betekent dit niet dat alle vragen ook beantwoord moeten worden; per vraag mag de cliënt bepalen of hij/zij daar op wil antwoorden of niet. Aan het eind van de vragenlijst: bedanken voor de medewerking en nogmaals vragen of de antwoorden mogen worden gebruikt voor het onderzoek (cliënt kan op dat moment alsnog weigeren maar in een later stadium is dat niet meer mogelijk omdat na het interview de cliëntgegevens worden ontkoppeld van de gegeven antwoorden, dit wordt ook aan de cliënt meegedeeld). VRAGENLIJST Algemene vragen 1. Zijn uw naw-gegevens correct (naam, geboortedatum, postcode en huisnummer)? (controleren en/of aanvullen van de bij ons bekende gegevens) volgnummer cliënt naam + voorletters geslacht geboortedatum adres postcode woonplaats TV/04/0884/ebt, 30 maart 2004 Pagina 25 van 34