Examenprogramma natuurkunde havo/vwo

Transcriptie

1 Examenprogramma nauurkunde havo/vwo Havo He edexamen He edexamen besaa ui he cenraal examen en he schoolexamen. He examenprogramma besaa ui de volgende domeen: Dome A Vaardigheden Dome A Analyse van en reflecie op nauurweenschap en echniek Dome B Elekrische processen Dome C Lich en geluid Dome D Krach en bewegg Dome E Maerie en energie. He cenraal examen He cenraal examen heef berekkg op de subdomeen B, B, C, C, D, D en E, combaie me de vaardigheden ui dome A. De CEVO kan bepalen, da he cenraal examen en dele berekkg heef op andere subdomeen, mis de subdomeen van he cenraal examen ezamen dezelfde sudielas hebben als de de vorige z genoemde. De CEVO sel he aanal en de ijdsduur van de zigen van he cenraal examen vas. De CEVO maak dien nodig een specificaie bekend van de examensof van he cenraal examen. He schoolexamen He schoolexamen heef berekkg op dome A en: - de domeen en subdomeen waarop he cenraal examen geen berekkg heef; - dien he bevoegd gezag daarvoor kies: een of meer domeen of subdomeen waarop he cenraal examen berekkg heef; - dien he bevoegd gezag daarvoor kies: andere vakonderdelen, die per kandidaa kunnen verschillen.

2 De examensof Dome A: Vaardigheden Subdome A-: Taalvaardigheden. De kandidaa kan adequaa schrifelijk en mondelg communiceren over nauurweenschappelijke onderwerpen. Subdome A-: Reken-/wiskundige vaardigheden. De kandidaa kan een aanal voor he vak relevane reken-/wiskundige vaardigheden oepassen om nauurweenschappelijke problemen op e lossen. Subdome A-3: Informaievaardigheden 3. De kandidaa kan, mede me behulp van ICT, formaie seleceren, verwerken, beoordelen en preseneren. Subdome A-4: Technisch-srumenele vaardigheden 4. De kandidaa kan op een veranwoorde manier omgaan me voor he vak relevane organismen en soffen, srumenen, apparaen en ICT-oepassgen. Subdome A-5: Onwerpvaardigheden 5. De kandidaa kan een echnisch onwerp voorbereiden, uivoeren, esen en evalueren. Subdome A-6: Onderzoeksvaardigheden 6. De kandidaa kan een nauurweenschappelijk onderzoek voorbereiden, uivoeren, de verzamelde onderzoeksresulaen verwerken en hierui conclusie rekken. Subdome A-7: Maaschappij, sudie en beroep 7. De kandidaa kan oepassgen en effecen van nauurweenschappen en echniek verschillende maaschappelijke siuaies herkennen en benoemen. Tevens kan hij een verband leggen ussen de prakijk van verschillende beroepen en de eigen kennis, vaardigheden en aiude. Dome A: Analyse van en reflecie op nauurweenschap en echniek Subdome A-: Kennisvormg 8. De kandidaa kan weergeven hoe nauurweenschappelijke kennis onsaa, welke vragen nauurweenschappelijke onderzoekers kunnen sellen en hoe ze aan berouwbare anwoorden komen. Subdome A-: Toepassg van kennis 9. De kandidaa kan analyseren hoe nauurweenschappelijke en echnische kennis word oegepas en kan refleceren op de wisselwerkg ussen nauurweenschap, echniek en samenlevg. Subdome A-3: De vloed van nauurweenschap en echniek 0. De kandidaa kan oordelen over de berouwbaarheid van oegepase nauurweenschappelijke kennis en een eigen meng over maaschappelijknauurweenschappelijke vraagsukken vormen.

3 Dome B: Elekrische processen Subdome B: Elekriciei. De kandidaa kan oepassgen van he gebruik van elekriciei beschrijven, de bijbehorende schakelgen en de onderdelen daarvan analyseren en de volgende formules oepassen: Q I =, U = IR, U = U+ U +..., Rv = R+ R +..., I = I+ I +..., l E = , R = ρ, P =, P = UI, P = I R. R R R A v Subdome B: Regelsysemen en signaalverwerkg. De kandidaa kan een geauomaiseerd syseem onwerpen en de werkg van de componenen beschrijven. Subdome B3: Elekromagneisme 3. De kandidaa kan elekromagneische verschijnselen verklaren en en mse de volgende formules oepassen: Pnuig FL = BIl, η = 00%. P Subdome B4: Opwekkg en ranspor van elekrische energie 4. De kandidaa kan de opwekkg en he ranspor van elekrische energie en de werkg van de benodigde onderdelen uileggen en en mse de volgende formules oepassen: Up Np =, p s U N P = P. s s Dome C: Lich en geluid Subdome C: Lich 5. De kandidaa kan de eigenschappen van lich analyseren en oepassen op echnieken om beelden vas e leggen en de volgende formules oepassen: si n, s r = s g = n, S = b beeldgrooe, = +, N = =. f f b v v voorwerpgrooe Subdome C: Trillgen en golven 6. De kandidaa kan he elekromagneisch specrum en de eigenschappen van rillgen en golven beschrijven en oepassen op resonanie- en erferenieverschijnselen en de volgende formules oepassen: m l f =, λ = vt, v = fλ, T = π, T = π, l = n λ ( n =,,... ), T C g l = (n ) λ ( n=,,... ). 4 3

4 Dome D: Krach en bewegg Subdome D: Bewegg 7. De kandidaa kan beweggen beschrijven en analyseren en de volgende formules oepassen: Δs Δv π r s() = v, vgem =, a =, s() = a, v =. Δ Δ T Subdome D: Krach, arbeid en energie 8. De kandidaa kan krachen weergeven als vecoren en bij sysemen rus of eenparige bewegg de eerse we van Newon oepassen. Tevens kan hij de weede en derde we van Newon, de relaies ussen de begrippen krach, arbeid en vermogen, de we van behoud van energie en de volgende formules oepassen: F = mg m = ρv, Fres = ma, Ez = mgh, E = mv W = Fs, W o = Δ E k, z, ΔE W P =, P =, P = Fv, Δ Wui η = 00%. E Subdome D3: Versnellen en verragen 9. Verplaas Enuig η = 00%, E k, Pnuig η = 00%, P Subdome D4: Cirkelbewegg 0. Vervallen Dome E: Maerie en energie Subdome E: Maerie en energie. De kandidaa kan eigenschappen van maerie en energie beschrijven en me behulp van modellen verklaren en en mse de volgende formules oepassen: Q = cmδ T, Q = CΔ T. Subdome E: Sralg en gezondheid. De kandidaa kan eigenschappen en onsaan van ioniserende sralg beschrijven, oepassgen daarvan verklaren en de effecen beschrijven van ioniserende sralg op mens en milieu. Daarnaas kan hij de energieproducie een kerncenrale beschrijven en de volgende formule oepassen: A = N + Z, H = QD, E D = s r, m E = mc. Subdome E3: Kernenergie en echniek 3. Vervallen 4

5 Vwo He edexamen He edexamen besaa ui he cenraal examen en he schoolexamen. He examenprogramma besaa ui de volgende domeen: Dome A Vaardigheden Dome B Elekriciei en magneisme Dome C Mechanica Dome D Warmeleer Dome E Golven en sralg. He cenraal examen He cenraal examen heef berekkg op de subdomeen B, B3, C, C, C3, C4, E, E en E4, combaie me de daarbij behorende vaardigheden ui dome A. De CEVO kan bepalen, da he cenraal examen en dele berekkg heef op andere subdomeen, mis de subdomeen van he cenraal examen ezamen dezelfde sudielas hebben als de de vorige z genoemde. De CEVO sel he aanal en de ijdsduur van de zigen van he cenraal examen vas. De CEVO maak dien nodig een specificaie bekend van de examensof van he cenraal examen. He schoolexamen He schoolexamen heef berekkg op dome A en: - de domeen en subdomeen waarop he cenraal examen geen berekkg heef; - dien he bevoegd gezag daarvoor kies: een of meer domeen of subdomeen waarop he cenraal examen berekkg heef; - dien he bevoegd gezag daarvoor kies: andere vakonderdelen, die per kandidaa kunnen verschillen. De examensof Dome A: Vaardigheden Subdome A: Taalvaardigheden. De kandidaa kan adequaa schrifelijk en mondelg communiceren over nauurweenschappelijke onderwerpen. Subdome A: Reken-/wiskundige vaardigheden. De kandidaa kan een aanal voor he vak relevane reken-/wiskundige vaardigheden oepassen om nauurweenschappelijke problemen op e lossen. Subdome A3: Informaievaardigheden 3. De kandidaa kan, mede me behulp van ICT, formaie seleceren, verwerken, beoordelen en preseneren. 5

6 Subdome A4: Technisch-srumenele vaardigheden 4. De kandidaa kan op een veranwoorde manier omgaan me voor he vak relevane organismen en soffen, srumenen, apparaen en ICT-oepassgen. Subdome A5: Onwerpvaardigheden 5. De kandidaa kan een echnisch onwerp voorbereiden, uivoeren, esen en evalueren. Subdome A6: Onderzoeksvaardigheden 6. De kandidaa kan een nauurweenschappelijk onderzoek voorbereiden, uivoeren, de verzamelde onderzoeksresulaen verwerken en hierui conclusie rekken. Subdome A7: Maaschappij, sudie en beroep 7. De kandidaa kan oepassgen en effecen van nauurweenschappen en echniek verschillende maaschappelijke siuaies herkennen en benoemen. Tevens kan hij een verband leggen ussen de prakijk van verschillende beroepen en de eigen kennis, vaardigheden en aiude. Dome B: Elekriciei en magneisme Subdome B: Elekrische sroom 8. De kandidaa kan elekrische schakelgen onwerpen en analyseren en de volgende formules oepassen: ΔQ I =, U = IR, U = U Δ + U +..., Rv = R+ R +..., I = I+ I +..., l ΔE = , R = ρ, P =, P = UI. R R R A Δ v Subdome B: Signaalverwerkg 9. De kandidaa kan een geauomaiseerd syseem onwerpen en de werkg van de componenen beschrijven. Subdome B3: Elekromagneisme 0. De kandidaa kan elekrische en magneische velden beschrijven, elekromagneische verschijnselen verklaren en analyseren en de volgende formules oepassen: NI Fel = qe, Δ Ek = qu, FL = BIl, FL = Bqv, B = μ 0. l Subdome B4: Inducie en wisselsromen. De kandidaa kan he prcipe van elekromagneische ducie oepassen, he gedrag van wisselspanngen en sromen beschrijven en analyseren en en mse de volgende formules oepassen: ΔΦ Up Np Φ= BA n, Ud = N, =, p s Δ U N P = P, U ( ) = Umax s(π f), I() = I s(π f), U max eff = U max, Ieff = I max, s s Pnuig η = 00%,. P 6

7 Dome C: Mechanica Subdome C: Rechlijnige bewegg. De kandidaa kan rechlijnige beweggen beschrijven en analyseren en en mse de volgende formules oepassen: Δx Δv vgem =, s() = v, a =, s() = a. Δ Δ Subdome C: Krach en momen 3. De kandidaa kan krachen weergeven als vecoren en de eerse, weede en derde we van Newon en de volgende formules oepassen: F r r = ma, Fz = mg, M = Fr, Fveer = Cu. Subdome C3: Arbeid en energie 4. De kandidaa kan he begrip arbeid bij energieomzegen en de we van behoud van energie oepassen, he rendemen van energieomzegen bepalen en de volgende formules oepassen: W = Fscos α, W o = Δ E k, ΔE W P = = = Fv, Ek = mv, Ez = mgh, E veer = Cu, Wui η = 00%. E Subdome C4: Kromlijnige bewegg 5. De kandidaa kan de kenmerken van een eenparige cirkelbaan beschrijven en de daarbij opredende krachen analyseren, de bewegg van voorwerpen een graviaieveld beschrijven en modelleren en de volgende formules oepassen: x() = v en y() = g, s () = ϕ() rme ϕ() rad, ϕ() = ω, v = ωr, x a v mpz = = ω r, r mv mpz = = ω, F m r r mm F G r g =. ω = π, T Dome D: Warmeleer Subdome D: Gas en vloeisof 6. De kandidaa kan macroscopische verschijnselen verklaren aan de hand van de eigenschappen en wisselwerkg van moleculen en de algemene gaswe en en mse de volgende formules oepassen: F pv p =, Tkelv = Tcelsius + 73,5, nr consan. A T = = Subdome D: Thermische processen 7. De kandidaa kan de hoeveelheid warme berekenen die bij verwarmg en afkoelg ussen sysemen word uigewisseld, de vormen van energieranspor bij warme beschrijven en en mse de volgende formules oepassen: Pnuig Q = cmδ T, Q = CΔ T, η = 00%. P 7

8 Dome E: Golven en sralg Subdome E: Trillg en golf 8. De kandidaa kan golf- en rillgsverschijnselen beschrijven en analyseren, resonanie- en erferenieverschijnselen verklaren en de volgende formules oepassen: π A f =, u () = As(π f), vmax, T = Δ Δ ϕ = T T, Fv = Cu, E max CA mv m l Δx = = max, T = π, T = π, λ = vt, Δ ϕ =, C g λ l = n λ ( n =,,... ), l = (n ) λ ( n =,,... ). 4 Subdome E: Lich 9. De kandidaa kan de eigenschappen van lich en oepassgen daarvan beschrijven en analyseren en de volgende formules oepassen: si n, s r = s g = n, S = b beeldgrooe c, = +, N = =, f =, f f b v v voorwerpgrooe λ nλ s α = ( n =,,...). d Subdome E3: Elekromagneisch specrum 0. De kandidaa kan he elekromagneisch specrum en oepassgen daarvan beschrijven, absorpie en emissie van lich verband brengen me de specraallijnen van aomen, he foo-elekrisch effec en de golf-deelje dualiei oelichen en en mse de volgende formule oepassen: c E = hf = h, Δ E = hf. λ Subdome E4: Radioaciviei. De kandidaa kan eigenschappen en onsaan van ioniserende sralg beschrijven, oepassgen daarvan verklaren en de effecen beschrijven van ioniserende sralg op mens en milieu. Daarnaas kan hij kernreacies beschrijven, de werkg van een kerncenrale bespreken en en mse de volgende formules oepassen: x ΔN () A = N + Z, N () = N(0) ( ) d, A () =, I( x) = I(0) ( ), E = mc. Δ Dome F: Moderne fysica Subdome F: Aoomfysica. Vervallen. (Kwaliaief oegevoegd aan E3.) Subdome F: Kernfysica 3. Vervallen. (Gedeelelijk oegevoegd aan E4.) Subdome F3: Asrofysica 4. Vervallen. 8