De staat van het woordleerklimaat

Transcriptie

1 De staat van het woordleerklimaat in peuter- en kleutergroepen van Auris Marike Kempen MSc, promotieonderzoeker (Auris & UU) Prof. Dr. Paul Leseman, promotor (UU) Dr. Maartje Kouwenberg, copromotor (Auris) Dr. Connie Fortgens, copromotor (Auris)

2 Typisch woordleren (0-2 jaar) 0 jaar Associatief Statistisch Belichaamd 1 jaar Fonologisch Semantisch 2 jaar Morfologisch Syntactisch Pragmatisch Aslin & Newport, 2009; Diesendruck, 2007; Gillis, 2000; Goswami, 2008; Hockema & Smith, 2009; Hoff, 2014; Nagy & Scott, 2000; Namy, 2012; Schaerlaekens, 2008; Waxman & Lidz, 2006

3 Woordenschatprofiel kinderen met TOS Eerste woordjes ongeveer een jaar later Minder verstaanbaar Meer moeite met werkwoordleren Minder - vloeiende woordproductie Vaak in combinatie met woordbegripsproblemen Kleiner semantisch netwerk Toenemende woordenschatachterstand (mattheuseffect) Fenson, Dale, Reznick, Bates, Thal & Pethick, 1994; Kan & Windsor, 2010; Leonard, 2014; McGregor, 2009; Schwartz, 2009; Rice & Hoffman, 2015; Trauner, Wulfeck, Tallal & Hesselink, 2000

4 Verstoord woordleren door kinderen met TOS 1 jaar 0 jaar Associatief Statistisch Belichaamd Fonologisch Semantisch 2 jaar Morfologisch Syntactisch Pragmatisch

5 Succesvolle instructieaspecten Combinatie expliciete en impliciete instructie Kwaliteit interactie tussen volwassene en kind Actieve betrokkenheid kind Semantisch gerelateerd aanbod doelwoorden Gebaren (m.n. aanwijzen) Automatisering Meer gelegenheden voor blootstelling aan doelwoorden Kempen, Kouwenberg, Fortgens & Leseman (2016)

6 Met Woorden in de Weer Selecteren Woordcluster of 3-4 nieuwe, frequente, nuttige en opvallende (pregnante) woorden (= uitbreiden) Semantiseren Voorbewerken De drie uitjes: uitleggen, uitbeelden, uitbreiden (2 min. fame) Interactieve verwerking (het gouden uitje) Consolideren Herhaling van gesemantiseerde woorden in oefeningen en taalaanbod. Controleren Van den Nulft & Verhallen (2009)

7 Veldstudie Onderzoeksvraag Hoe bevorderen professionals die volgens de principes van MWidW werken het woordleren in groepen jonge kinderen met een TOS? Methode Interviews en groepsobservaties

8 Interviews Deelnemers: kennis- en vaardigheidstoetsen behaald 6 pedagogisch begeleiders uit regio: Midden (4), Zuid(1) West (1) 5 leerkrachten groep 1 en 2 uit regio: Midden (0) Zuid (1) West (4)

9 Groepsobservaties (1) Deelnemers: 11 professionals, dezelfde als bij de interviews 64 kinderen: 4 tot 6 kinderen per dag per groep. Duur: 2 dagen per groep, meestal in dezelfde week. Observanten: Marike Kempen: 3 peutergroepen, 3 kleutergroepen Desirée van de Reep (masterstudent orthopedagogiek UU): 3 peutergroepen, 2 kleutergroepen

10 Groepsobservaties (2): Intervalobservaties met vaste volgorde: P P Codes Activiteit (30 optionele codes): bv. semantiseren (definitie tot woordspin), voorlezen, overgang, eten_drinken, etc. Gezelschap (12) Interactie (40): bv. geen interactie, interactie met dingen, interactie, doelwoord, film, aanwijzen, etc.

11 Gefragmenteerde reacties Voorspelbaarheid Voorbewerken moeilijkheidsgraad woorden Lagere cognitie Abstracte woorden

12 100 zielen welke gedeelde gedachten??????

13 Betrokkenheid kinderen Positieve ervaringen Instructiekenmerken: Iets laten doen Concreet materiaal Doen alsof Logo3000 Voorspelbaarheid Voorbewerken Knelpunten Woordkenmerken: Abstracte woorden: bv. vrede, nep, want (voegwoord) Kindkenmerken: Articulatieproblemen Woordenschat gemiddeld (begrip en productie) Bijkomende problemen bv. relatief lage cognitie Deels bekende woorden

14 Selecteren Gewoonten Werkwoorden Concrete en praktische woorden (hierbij geen speciale aandacht voor abstracte woorden) Link met thema/ andere activiteiten Logo3000 vs. zelfgemaakte woordclusters Knelpunten Aantal woorden Link met thema/ andere activiteiten Logo3000 vs. zelfgemaakte woordclusters

15 Semantiseren Positieve ervaringen Uitbeelden Concreet materiaal Doen alsof Gemengde reacties Interactieve verwerking Knelpunten Uitbeelden: webben en plaatjes Percentage observaties peuters kleuters gemiddeld Semantiseren 3,4% 4,7% 3,9% Voorlezen 1,6% 3,7% 2,5% Eten & drinken 26,1% 14,8% 21,1% Doelwoordaanbod 10,6% 5,7% 8,4%

16 Consolideren Positieve ervaringen In oefeningen In taalaanbod Gemengde reacties/ knelpunten Hoeveelheid herhaling (dosisaspect) Percentage observaties peuters kleuters gemiddeld Consolideren 2,3% 0,9% 1,7% Voorlezen 1,6% 3,7% 2,5% Eten & drinken 26,1% 14,8% 21,1% Doelwoordaanbod 10,6% 5,7% 8,4%

17 Controleren Gewoontes/ Positieve ervaringen Tussendoor (elke week) Om de 6-7 weken (eind thema); witte week Gemengde reacties/ Knelpunten Twijfel aan nut controleren van leerwinst op doelwoorden Frequentie controle varieert

18 100 zielen welke gedeelde gedachten??????

19 Gezamenlijke aandacht voor woorden: 100 zielen 4 dezelfde gedachten? Selectie Uitbeelden Herhalen Controleren Werkwoorden Abstracte woorden Link andere activiteiten Timing: eind en/of doorlopend?

20 Dank voor jullie aandacht voor woorden