ZINnig Innovatie van taaltherapie voor kinderen met complexe taalproblemen. ZINnige informatie over het project

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "ZINnig Innovatie van taaltherapie voor kinderen met complexe taalproblemen. ZINnige informatie over het project"

Transcriptie

1 ZINnig Innovatie van taaltherapie voor kinderen met complexe taalproblemen HU Logopediesymposium 2019 Evidence Beest, wat een feest! Inge Klatte MSc Vera van Heugten MA dr. Rob Zwitserlood 22 maart 2019 KENNISCENTRUM GEZOND EN DUURZAAM LEVEN LECTORAAT LOGOPEDIE Er zijn zoveel verschillende grammaticale structuren, hoe prioriteer je je doelen? Spontane taalanalyses zijn nuttig, maar moeilijk toepasbaar en tijdrovend. Ik heb meer kennis nodig over de grammaticale ontwikkeling bij oudere kinderen. Het meeste gaat over de jongere kinderen. Voor kinderen van 7-8 jaar oud is geen geschikte behandelmethode. Voor MetaTaal zijn ze te jong en voor Transparant zijn ze te oud. WP 1 en WP 2 WP 3 en WP 4 Spontane taalanalyses Juni januari 2019 Doelstellingen: Drempel verlagen voor het afnemen van spontane taalanalyses in de logopediepraktijk Ontwikkeling therapieprogramma Januari juni 2020 Doelstellingen: Ontwikkeling van metalinguïstisch therapieprogramma voor kinderen met grammaticale problemen (7-10jr) Vandaag: Ontwikkeling van een therapieprogramma Hoe pakken we dit aan? Wat doen jullie in de praktijk? + studenten logopedie, ICT en CMD 1

2 Startpunt: MetaTaal Basisprincipe MetaTaal (Zwitserlood et al., 2015), is een multimodale en metalinguïstische taaltherapie voor kinderen met grammaticale problemen vanaf 10 jaar Video MetaTaal Literatuuronderzoek naar grammaticale ontwikkeling Therapie programma ZINnig Literatuuronderzoek naar metalinguïstische vaardigheden Literatuuronderzoek naar metalinguistische behandelmethoden Literatuuronderzoek grammaticale ontwikkeling 7 10 jaar Het geven van grammaticale mijlpalen is niet mogelijk. Morfologische en syntactische basisverschijnselen zijn verworven. Toename van de syntactische complexiteit: o.a. langere en complexere zinnen, steeds meer bijzinnen, passieve zinnen, uitbreiding van naam- en werkwoordgroepen, afname van fouten. Weinig onderzoek (zeker in het Nederlands). Resultaten worden beïnvloed door de aard van de onderzoekstaak en de maat waarmee complexiteit wordt gemeten. Metalinguïstische vaardigheden bij TOS Metalinguïstisch bewustzijn: Het vermogen om te kunnen nadenken over en te kunnen reflecteren op de structuur en functies van taal. Aandacht verschuift van de inhoud van de boodschap naar de vorm. Zwakker bij kinderen met TOS: o.a. meer moeite met herkennen van fouten en verdelen van uitingen in kleinere eenheden. Echter, weinig bekend en eenduidige maten ontbreken. Niet duidelijk of zwakkere metalinguïstische vaardigheden leiden tot het moeilijker leren van taal of dat metalinguïstisch bewustzijn achterblijft door beperktere taalontwikkeling. 2

3 MetaTaal (Zwitserlood, 2015) Redenen voor het expliciet aanleren van grammaticale regels bij oudere kinderen met TOS: Moeite met impliciete verwerving Inzetten van declaratief geheugen bij kinderen met TOS om zwakker procedureel geheugen te omzeilen/compenseren Multimodale benadering: inzetten van meerdere inputkanalen (visueel, auditief, tactiel) om mogelijk beperkte verwerkingscapaciteit bij TOS te omzeilen/compenseren Nevenschikking Nevenschikking met reductie Relatieve bijzinnen: R lijdend voorwerp RelBijzin Ingebedde onderwerps RelBijzin Shape Coding (Ebbels, 2007) Colourful Semantics (Bryan, 1997) Gesprekken met logopedisten (n=6) Gesprekken met logopedisten (n=6) Evaluatie MetaTaal (enquête + interviews) Behoeften nieuw therapieprogramma Je hebt het in je handen. Je legt het blokje voor blokje neer. Dus je krijgt echt grip op zo'n zin Sterke punten Visueel, tactiel en gestructureerd LEGO is leuk! Behoeften: Mogelijkheden voor thuis (ondersteuning van ouders, aansprekend spel/oefeningen voor het kind) Monitoren (wat heeft het kind thuis gedaan, gaat dit goed? Oefeningen voor automatiseren Meer leuke oefeningen om kind gemotiveerd te houden Eenvoudigere zinsconstructies Concreet materiaal in combinatie met een digitale app Minder sterke punten Testmap Grote en zware map, veel zoeken 3

4 Wat doen jullie? Aan welke grammaticale doelen werk jij in de leeftijdsgroep 7-10 jaar? Welk materiaal gebruik je en hoe? 3 thema s: - Behandeling - Transfer naar spontane taal - Thuis (huiswerk + monitoren) Welke ondersteunende technieken gebruik je? (bv. Picto s/ modelling) Wat voor huiswerk geef je mee? Voorbeeld toegelicht 4

5 Gamificatie Hoe gaan we nu verder? Vraag aan jullie: - Wat voor spelelementen gebruik je in de grammaticale behandeling (7-10jr)? En met welk doel? Op de hoogte blijven? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief via zinnig.hu.nl Bedankt voor jullie aandacht en input! 5

ZINnig. Innovatie van taaltherapie voor kinderen met complexe taalproblemen

ZINnig. Innovatie van taaltherapie voor kinderen met complexe taalproblemen ZINnig Innovatie van taaltherapie voor kinderen met complexe taalproblemen Nieuwsbrief 2 ZINnig april 2019 Via deze Nieuwsbrief van het onderzoeksproject ZINnig brengen we u op de hoogte van de activiteiten

Nadere informatie

Kick-off project ZINnig

Kick-off project ZINnig Kick-off project ZINnig Lectoraat Logopedie Participatie door Communicatie Kennismakingsronde Wie ben je? Waar werk je? Wat is je motivatie om mee te doen aan het project? Inhoud project Aanleiding en

Nadere informatie

13-04-14. Metataal: multimodale en metalinguïstische taaltherapie voor oudere kinderen met een TOS

13-04-14. Metataal: multimodale en metalinguïstische taaltherapie voor oudere kinderen met een TOS Metataal: multimodale en metalinguïstische taaltherapie voor oudere kinderen met een TOS Rob Zwitserlood Simea congres 11-4-2014 Onderdeel promotieproject: Taalgroei bij kinderen met een TOS in de basisschoolleeftijd

Nadere informatie

Metalinguïstische taaltherapie voor oudere kinderen met TOS

Metalinguïstische taaltherapie voor oudere kinderen met TOS Metalinguïstische taaltherapie voor oudere kinderen met TOS Rob Zwitserlood Grammaticaal profiel ( Language growth in Dutch school-age children with SLI ) Grammaticale complexiteit / correctheid: groei

Nadere informatie

Metalinguïstische taaltherapie voor oudere kinderen met een TOS

Metalinguïstische taaltherapie voor oudere kinderen met een TOS Metalinguïstische taaltherapie voor oudere kinderen met een TOS Rob Zwitserlood Alle Taal Centraal 13-11-2014 Onderdeel promotieproject: Taalgroei bij kinderen met TOS in de basisschoolleeftijd 1. Grammaticale

Nadere informatie

Prak%jkgericht onderzoek bij Auris: Leren van woorden & zinnen door kinderen met TOS

Prak%jkgericht onderzoek bij Auris: Leren van woorden & zinnen door kinderen met TOS Prak%jkgericht onderzoek bij Auris: Leren van woorden & zinnen door kinderen met TOS Dr. Maartje Kouwenberg & Dr. Rob Zwitserlood Symposium ter ere van ora=e Prof. dr. Ellen Gerrits 7 september 2015 Woordleren

Nadere informatie

Metalinguïstische taaltherapie voor oudere kinderen met TOS

Metalinguïstische taaltherapie voor oudere kinderen met TOS Metalinguïstische taaltherapie voor oudere kinderen met TOS Rob Zwitserlood 36e VVL Congres 20-3-2015 Flanders Expo, Gent Vandaag: 2 lezingen over metalinguïstische taaltherapie 1. Ochtend (Sessie 1):

Nadere informatie

Simea Congres 2016: MetaTaal

Simea Congres 2016: MetaTaal Simea Congres 2016: MetaTaal Simea, Anders Werkt!, Rob Zwitserlood, 14-4-2016 Aanleiding voor de ontwikkeling van MetaTaal Is de behandeling van oudere kinderen met TOS effectief? Aanname cluster 2: oudere

Nadere informatie

MWidW bij peuters en kleuters met TOS

MWidW bij peuters en kleuters met TOS MWidW bij peuters en kleuters met TOS Prof. dr. Paul Leseman, promotor (UU) Dr. Maartje Kouwenberg, copromotor (Auris) Dr. Connie Fortgens, copromotor (Auris) Marike Kempen MSc, promovenda (Auris & UU)

Nadere informatie

Aantekeningen naar aanleiding van de workshop van Ellen Gerrits tijdens het congres TOS in Utrecht op 18 mei 2017

Aantekeningen naar aanleiding van de workshop van Ellen Gerrits tijdens het congres TOS in Utrecht op 18 mei 2017 Aantekeningen naar aanleiding van de workshop van Ellen Gerrits tijdens het congres TOS in Utrecht op 18 mei 2017 Kinderen met TOS zijn slimme kinderen die moeite hebben met praten en vertellen, en met

Nadere informatie

Spraak & Taal Ambulatorium

Spraak & Taal Ambulatorium Spraak & Taal Ambulatorium Communicatieontwikkeling van het kind weer snel op het goede spoor Hans Kaffener, Gz-psycholoog h.kaffener@kentalis.nl Wendy Boelhouwer, klinisch linguïst w.boelhouwer@kentalis.nl

Nadere informatie

TOS en Dyslexie. De grenzen van mijn taal....zijn de grenzen van mijn wereld

TOS en Dyslexie. De grenzen van mijn taal....zijn de grenzen van mijn wereld TOS en Dyslexie De grenzen van mijn taal....zijn de grenzen van mijn wereld Inhoud: Wie zijn wij? Wat is een TOS? TOS en dyslexie, cormobiditeit TOS en dyslexie, dé aanpak Wie zijn wij? Auris: helpt mensen

Nadere informatie

Co-creëren met verpleegkundigen: van werkdruk naar werkgeluk

Co-creëren met verpleegkundigen: van werkdruk naar werkgeluk Zorg & ICT, Seminars Ascom Donderdag 14 maart 2019, Utrecht Co-creëren met verpleegkundigen: van werkdruk naar werkgeluk Dr. Anita Cremers, Lector Multimodal User Interface Design Lectoraat Co-design Hogeschool

Nadere informatie

Deel 1 Gebruik van het computerprogramma Behandeldoelen tos. 2 Stappen bij het opstellen van een behandelplan 29

Deel 1 Gebruik van het computerprogramma Behandeldoelen tos. 2 Stappen bij het opstellen van een behandelplan 29 Inhoud Inleiding 15 Deel 1 Gebruik van het computerprogramma Behandeldoelen tos 1 Het computerprogramma 23 1.1 Inleiding 23 1.2 Doel van het computerprogramma Behandeldoelen tos 23 1.3 Doelgroep en gebruikers

Nadere informatie

Van Logopedische praktijk naar Logopediewetenschap! Prof dr Ellen Gerrits Symposium promotie dr Joost Hurkmans 12 februari 2016

Van Logopedische praktijk naar Logopediewetenschap! Prof dr Ellen Gerrits Symposium promotie dr Joost Hurkmans 12 februari 2016 Van Logopedische praktijk naar Logopediewetenschap! Prof dr Ellen Gerrits Symposium promotie dr Joost Hurkmans 12 februari 2016 1 Spraak-, Taal-, Stem-, Gehooren Slikstoornissen Klinische expertise Beste

Nadere informatie

To game or Not to game: games in taaltherapie bij kinderen

To game or Not to game: games in taaltherapie bij kinderen To game or Not to game: games in taaltherapie bij kinderen Project DigiTaal: Taalgames in taaltherapie Selectie games Toepassing games Effect games en zoekwebsite Ellen Gerrits, Marjan ter Harmsel, Johanna

Nadere informatie

Ergotherapie bij Parkinsonpatiënten ALGEMENE AANDACHTSPUNTEN BIJ DE BEHANDELING

Ergotherapie bij Parkinsonpatiënten ALGEMENE AANDACHTSPUNTEN BIJ DE BEHANDELING Ergotherapie bij Parkinsonpatiënten ALGEMENE AANDACHTSPUNTEN BIJ DE BEHANDELING Observatie Beperkingen komen vaak voor bij volgende motorische activiteiten: Transfers Houding Reiken en grijpen Balans Stappen

Nadere informatie

Siméa Nienke Lam de Waal, MA Dr. Annette Scheper

Siméa Nienke Lam de Waal, MA Dr. Annette Scheper Vertelvaardigheid: Kleuters versus kinderen met SLI Siméa 11-04-2013 Nienke Lam de Waal, MA Dr. Annette Scheper Inhoud Waar hebben we het over? Achtergrond Onderzoeksvragen Methode Resultaten Discussie

Nadere informatie

$% & ' & , -., /.., 0 )+ # ""1 2 # ""! 3 & &&- $# 4$"4# ""! & /

$% & ' & , -., /.., 0 )+ # 1 2 # ! 3 & &&- $# 4$4# ! & / ! ""# " $% & ' & ' & ( )* +! ""# """$, -., /.., 0 )+ # ""1 2 # ""! 3 & &&- $# 4$"4# ""! & / 0 ( $5 *. * 6 3 7 2 # 56 3 35 6., 7 8 * 5 53 9 73 6 13 : 58 ;

Nadere informatie

De ontwikkeling van effectieve leerstrategieën en metacognitieve vaardigheden. Nieuwegein, 10 november 2015

De ontwikkeling van effectieve leerstrategieën en metacognitieve vaardigheden. Nieuwegein, 10 november 2015 De ontwikkeling van effectieve leerstrategieën en metacognitieve vaardigheden Nieuwegein, 10 november 2015 Geef leerlingen een stuur! Even kennismaken Lineke van Tricht ECHA specialist in gifted education

Nadere informatie

Onderwerp. VVKBaO. Kinderen leren moeilijkere problemen oplossen door pijltjes te verslepen en door stukjes te herhalen.

Onderwerp. VVKBaO. Kinderen leren moeilijkere problemen oplossen door pijltjes te verslepen en door stukjes te herhalen. Onderwerp Kinderen leren moeilijkere problemen oplossen door pijltjes te verslepen en door stukjes te herhalen. ICT 1 Hebben een positieve houding tegenover ICT en zijn bereid ICT te gebruiken om hen te

Nadere informatie

RICHTLIJN DIAGNOSTIEK EN BEHANDELING VAN AFASIE

RICHTLIJN DIAGNOSTIEK EN BEHANDELING VAN AFASIE RICHTLIJN DIAGNOSTIEK EN BEHANDELING VAN AFASIE Samenvatting versie voor mensen met afasie en naasten Afasie is een taalstoornis, geen intelligentiestoornis Juli 2017 1 van 23 Inhoud Inleiding... 3 H1:

Nadere informatie

Hoe oefen je grammatica? Liesbeth Schenk Sonja van Boxtel TUDelft, ITAV Nederlands voor buitenlanders

Hoe oefen je grammatica? Liesbeth Schenk Sonja van Boxtel TUDelft, ITAV Nederlands voor buitenlanders Hoe oefen je grammatica? Liesbeth Schenk Sonja van Boxtel TUDelft, ITAV Nederlands voor buitenlanders 1 Programma Aanleiding + Twee typen leerders Theorie: Expliciet vs. impliciet Focus on Form: hoe? Processing

Nadere informatie

twee initiatieven Academisch Nederlands

twee initiatieven Academisch Nederlands twee initiatieven Academisch Nederlands Boekpresentatie Breda, 28 maart 2012 Inleiding Twee verhalen Cursusontwikkeling Taalgericht vakonderwijs Academisch Nederlands? Link secundair hoger onderwijs? Draaiboek

Nadere informatie

Karin Nijman & Inge Verstraete. CNV onderwijsthemadag Masterclass leerstrategieën

Karin Nijman & Inge Verstraete. CNV onderwijsthemadag Masterclass leerstrategieën Karin Nijman & Inge Verstraete CNV onderwijsthemadag Masterclass leerstrategieën masterclass Deel I/ theorie De basis van leren (leren is-zintuigenkennishaakjes-wg-zelfregulatie & metacognitie) Regie

Nadere informatie

Innovatie van taaltherapie met tabletgames

Innovatie van taaltherapie met tabletgames DigiTaal Innovatie van taaltherapie met tabletgames Marjan ter Harmsel, junior onderzoeker Hogeschool Utrecht Johanna Schulting, junior onderzoeker Hogeschool Utrecht Het project onderwerp Hier staat de

Nadere informatie

1. ONDERZOEK. Voorwaarden bij onderzoek:

1. ONDERZOEK. Voorwaarden bij onderzoek: Charter voor onderzoek en behandeling van spraak-, taal- en communicatieproblemen bij de ziekte van Huntington Versie voor zorgmedewerkers, mantelzorgers en patiënten 1. ONDERZOEK Voorwaarden bij onderzoek:

Nadere informatie

Onderbouwd onderwijs aan leerlingen met een TOS

Onderbouwd onderwijs aan leerlingen met een TOS Onderbouwd onderwijs aan leerlingen met een TOS Iris Duinmeijer Senior onderzoeker Koninklijke Auris Groep Presentatie Congres Jeugd in Onderzoek, 24 mei 2018 Onderwijs aan leerlingen met een TOS Instellingen

Nadere informatie

Samen naar woorden zoeken

Samen naar woorden zoeken Samen naar woorden zoeken Diagnostiek en behandeling van woordvindingsproblemen in de logopedische praktijk Lieke Cools Amsterdam, 7 november 2014 Symposium Stichting dysfatische ontwikkeling Praktijk

Nadere informatie

CHECKLIST LEIDSTERVAARDIGHEDEN DE TAALLIJN

CHECKLIST LEIDSTERVAARDIGHEDEN DE TAALLIJN CHECKLIST LEIDSTERVAARDIGHEDEN DE TAALLIJN CHECKLIST LEIDSTERVAARDIGHEDEN Binnen de Taallijn staat de deskundigheidsbevordering van (toekomstige) leidsters centraal. De nadruk in de scholing ligt dan ook

Nadere informatie

Nederlands tijdschrift voor

Nederlands tijdschrift voor Nederlands tijdschrift voor MetaTaal Betrokkenheid van kinderen bij afasietherapie De evidencebased richtlijn stotteren (3) november 2015 11 Sinds wanneer werk je als logopedist? Ik ben in 2003 afgestudeerd

Nadere informatie

Even voorstellen; Cor Reusen; - fysiotherapeut s Heerenloo - consulent SI voor CCE - docent SI bij estasi-training

Even voorstellen; Cor Reusen; - fysiotherapeut s Heerenloo - consulent SI voor CCE - docent SI bij estasi-training Even voorstellen; Cor Reusen; - fysiotherapeut s Heerenloo - consulent SI voor CCE - docent SI bij estasi-training Even voorstellen; Marlèn Lemmens; - Logopedist - Consulent Expertisecentrum Doofblindheid

Nadere informatie

De Afname, Indexen en Subtests

De Afname, Indexen en Subtests De Afname, Indexen en Subtests Dé test voor diagnose en evaluatie van taalproblemen bij kinderen van 5 t/m 18 jaar Diagnose stellen Stappenplan om tot diagnose te komen 1. Observatieschaal De Observatieschaal

Nadere informatie

Zorg en technologie in het onderwijs voor verpleegkundigen

Zorg en technologie in het onderwijs voor verpleegkundigen Zorg en technologie in het onderwijs voor verpleegkundigen Thijs van Houwelingen Promovendus Lectoraat Vraaggestuurde Zorg Kenniscentrum Innovatie van Zorgverlening Docent Verpleegkunde Hogeschool Utrecht

Nadere informatie

Onderwerp. VVKBaO. Kinderen leren eenvoudige problemen oplossen door pijltjes te verslepen.

Onderwerp. VVKBaO. Kinderen leren eenvoudige problemen oplossen door pijltjes te verslepen. Onderwerp Kinderen leren eenvoudige problemen oplossen door pijltjes te verslepen. ICT 1 Hebben een positieve houding tegenover ICT en zijn bereid ICT te gebruiken om hen te ondersteunen bij het leren.

Nadere informatie

12/04/2015. Effectieve behandeling van kleuters. morfosyntaxis bij kleuters met S- TOS. Morfosyntaxis. Thijs (4;9 jaar) Problemen in morfosyntaxis

12/04/2015. Effectieve behandeling van kleuters. morfosyntaxis bij kleuters met S- TOS. Morfosyntaxis. Thijs (4;9 jaar) Problemen in morfosyntaxis Morfosyntaxis Effectieve behandeling van morfosyntaxis bij kleuters met S- TOS MSc Anouk Bruggink Simea congres 2015 Syntaxis: Zinsbouw van een taal: Woorden in groepen samenvoegen Woorden/groepen woorden

Nadere informatie

Taal en gedrag. Afke Posthuma, logopedist. NVLF congres 18-11-2011. Tine Mersmann

Taal en gedrag. Afke Posthuma, logopedist. NVLF congres 18-11-2011. Tine Mersmann Taal en gedrag NVLF congres 18-11-2011 Afke Posthuma, logopedist Tine Mersmann Programma 1. Inleiding 2. Gedrag bij taalontwikkelingsstoornissen 3. Taal bij gedragsstoonissen 4. Eindbeschouwing 5. Mijn

Nadere informatie

Leerpsychologie als basis voor effectieve instructie. Liesbeth Kester

Leerpsychologie als basis voor effectieve instructie. Liesbeth Kester Leerpsychologie als basis voor effectieve instructie Liesbeth Kester Inhoud Instructie Gagné s instructietheorie (hoofdstuk 10) Constructivisme (hoofdstuk 11) Leren Cognitieve informatieverwerking (hoofdstuk

Nadere informatie

Richting geven. door inzicht in het leerproces. door Inge Verstraete

Richting geven. door inzicht in het leerproces. door Inge Verstraete Richting geven door inzicht in het leerproces door Inge Verstraete Wat gaan we doen? 1. Wat is leren leren 2. Zicht op je leerproces 3. Aan de slag 4. Uitwisseling Wat is leren leren? Kennis Vaardigheden

Nadere informatie

veilig leren Veilig leren lezen Artikelen - Letterkennis, aanpak b/d-probleem lezen Auteur: Susan van der Linden Stap 1

veilig leren Veilig leren lezen Artikelen - Letterkennis, aanpak b/d-probleem lezen Auteur: Susan van der Linden Stap 1 veilig leren lezen Letterkennis Aanpak b/d-probleem Auteur: Susan van der Linden De letters b en d zijn voor veel kinderen een bron van verwarring. Dit komt door hun gelijke vorm. Toch kunt u dit probleem

Nadere informatie

Zelfregulatie in het basisonderwijs; de rol van de docent. Alien van der Sluis en Arjan Pruim

Zelfregulatie in het basisonderwijs; de rol van de docent. Alien van der Sluis en Arjan Pruim Zelfregulatie in het basisonderwijs; de rol van de docent Alien van der Sluis en Arjan Pruim Introductie Quiz(je) Beetje theorie Praktijk Gesprek Zelfregulatie; Wat doe je al? Waar heb je (on)bewust al

Nadere informatie

04/04/2017. IntervenTOS Cohortstudie 219 kinderen met TOS Gevolgd in

04/04/2017. IntervenTOS Cohortstudie 219 kinderen met TOS Gevolgd in Cohortstudie 219 kinderen met TOS Gevolgd in 2014-2015 Kwaliteitskenmerken van logopedie en speciaal en regulier onderwijs bij kleuters met TOS Gerda Bruinsma MSc Siméacongres Inzicht Uitzicht 6 april

Nadere informatie

2013-2017. Huiswerkbeleid

2013-2017. Huiswerkbeleid 01-017 Huiswerkbeleid Inhoudsopgave Beschrijving doelgroep Visie op onderwijs Basisvisie Leerinhouden/Activiteiten De voor- en nadelen van het geven van huiswerk Voordelen Nadelen Richtlijnen voor het

Nadere informatie

1. Inleiding tot The Assessment of Basic Language and Learning Skills: The ABLLS-R. James W. Partington

1. Inleiding tot The Assessment of Basic Language and Learning Skills: The ABLLS-R. James W. Partington 1. Inleiding tot The Assessment of Basic Language and Learning Skills: The ABLLS-R. James W. Partington 2. Autisme: Kwalitatieve verschillen op 3 gebieden: taalvaardigheden, sociale vaardigheden en beperkte/

Nadere informatie

Mensen met afasie hebben moeite met taal, maar zij zijn niet gek!

Mensen met afasie hebben moeite met taal, maar zij zijn niet gek! Afasie Logopedie Afasie is een taalstoornis die ontstaat door schade aan de hersenen, bijvoorbeeld na een beroerte of CVA (hersenbloeding, herseninfarct). In deze folder leest u hoe afasie ontstaat en

Nadere informatie

Het leren van Engels bij kinderen met TOS

Het leren van Engels bij kinderen met TOS Het leren van Engels bij kinderen met TOS Siméa congres 15-04-2016 Master Thesis Logopediewetenschap Inge Zoutenbier, MSc Onder begeleiding van: Dr. Rob Zwitserlood In een notendop http://auris.instantmagazine.com/auriscomdigit

Nadere informatie

Behandeling van spraak- en taalstoornissen bij kinderen met een cluster 2 indicatie

Behandeling van spraak- en taalstoornissen bij kinderen met een cluster 2 indicatie Behandeling van spraak- en taalstoornissen bij kinderen met een cluster 2 indicatie Beschrijving van frequentie, duur en inhoud Afstudeerproject van: Frederieke Apeldoorn Laura Vinke José Vonhof Opdrachtgevers

Nadere informatie

Therapiekeuze bij verstaanbaarheidsproblemen. Waarom dit onderwerp? Goed nieuws! Therapiekeuze bij verstaanbaarheidsproblemen

Therapiekeuze bij verstaanbaarheidsproblemen. Waarom dit onderwerp? Goed nieuws! Therapiekeuze bij verstaanbaarheidsproblemen Therapiekeuze bij verstaanbaarheidsproblemen Regiodag logopedie 27 mei 2014 Waarom dit onderwerp? Maaike Diender Klinisch linguïst Audiologisch centrum Alkmaar: ACHN Kinderen 2-5 jaar, 2010-2013 Geen spraakproductieprobleem

Nadere informatie

SKC CMD. Naam: De Studiekeuzecheck (SKC) gaat je helpen om bekend te raken met & voor te bereiden op de opleiding Communication Multimedia Design.

SKC CMD. Naam: De Studiekeuzecheck (SKC) gaat je helpen om bekend te raken met & voor te bereiden op de opleiding Communication Multimedia Design. SKC CMD De Studiekeuzecheck (SKC) gaat je helpen om bekend te raken met & voor te bereiden op de opleiding Communication Multimedia Design. De opdrachten in dit boekje zijn huiswerk voor de werkgroep.

Nadere informatie

Aandacht door aanspreken. Afdeling logopedie

Aandacht door aanspreken. Afdeling logopedie Aandacht door aanspreken Afdeling logopedie De wijze van aanspreken heeft significante invloed op: Aandacht Oogcontact Taakgerichtheid Concentratie Taalbegrip Taalproduktie Oorzaken beperkte aandacht Gehoor

Nadere informatie

Pragmatiek en communicatie beïnvloed door een autismespectrumstoornis

Pragmatiek en communicatie beïnvloed door een autismespectrumstoornis Pragmatiek en communicatie beïnvloed door een autismespectrumstoornis 10 februari 2017 Zorgbehoeften van de leerling met autisme Zorg dat ik boodschappen kan begrijpen Zorg dat ik de organisatie van een

Nadere informatie

Ouderbetrokkenheid bij begrijpend lezen. René Berends, 30-10-2013

Ouderbetrokkenheid bij begrijpend lezen. René Berends, 30-10-2013 Ouderbetrokkenheid bij begrijpend lezen René Berends, 30-10-2013 Actief monitoren bij BL Hij legde een briefje van 20,= voor het glas; Actief monitoren bij BL Hij legde een briefje van 20,= voor het glas;

Nadere informatie

SAMENVATTING Het doel van dit proefschrift is drieledig. Ten eerste wordt inzicht verschaft in het gebruik van directe-rede-constructies (bijvoorbeeld Marie zei: Kom, we gaan! ) door sprekers met afasie.

Nadere informatie

Format voor het plan van aanpak voor het aanvragen van een ster

Format voor het plan van aanpak voor het aanvragen van een ster Format voor het plan van aanpak voor het aanvragen van een ster Uitwerking Domein Gezondheidszorg Hogeschool Utrecht Honoursforum GZ Onderwerp / thema: Naam student: Studentnummer: Opleiding: Studiejaar

Nadere informatie

Formeel en informeel. Formeel: Je gebruikt u om iemand aan te spreken. Je noemt iemand bij zijn achternaam.

Formeel en informeel. Formeel: Je gebruikt u om iemand aan te spreken. Je noemt iemand bij zijn achternaam. Formeel en informeel Tijdens je stage praat je veel met mensen. Soms is het een officieel gesprek, soms een gezellig praatje met een collega. Dit noem je formele en informele gesprekken. Formeel betekent

Nadere informatie

Online trainingsplatform voor gespreksvaardigheden

Online trainingsplatform voor gespreksvaardigheden Online trainingsplatform voor gespreksvaardigheden Welkom! Communicatie-onderwijs 2.0: hoe virtuele trainingsacteurs gespreksvaardigheden van (toekomstig) zorgprofessionals vooruit helpen (door Renske

Nadere informatie

De QuickScan: Reken(B)-(W)eter

De QuickScan: Reken(B)-(W)eter De QuickScan: Reken(B)-(W)eter Argumentatie Aanleiding Als rekenteam van het Alfa college locatie Hardenberg, willen wij onze studenten optimaal laten profiteren van ons rekenonderwijs. Wij vinden het

Nadere informatie

Onderwerp. VVKBaO. De kinderen wegwijs maken in Scratch Junior en ze laten experimenteren.

Onderwerp. VVKBaO. De kinderen wegwijs maken in Scratch Junior en ze laten experimenteren. Onderwerp De kinderen wegwijs maken in Scratch Junior en ze laten experimenteren. ICT 1 Hebben een positieve houding tegenover ICT en zijn bereid ICT te gebruiken om hen te ondersteunen bij het leren.

Nadere informatie

Vraagje. Een honkbalknuppel met bal kost 1,10 De knuppel kost één euro meer dan de bal Hoe duur is de bal? Wat komt er als eerste op in je hoofd?

Vraagje. Een honkbalknuppel met bal kost 1,10 De knuppel kost één euro meer dan de bal Hoe duur is de bal? Wat komt er als eerste op in je hoofd? Vraagje Een honkbalknuppel met bal kost 1,10 De knuppel kost één euro meer dan de bal Hoe duur is de bal? Wat komt er als eerste op in je hoofd? Voorstellen Marike Hendriks Erica Baarends Achtergrond:

Nadere informatie

Sectorwerkstuk 2010-2011

Sectorwerkstuk 2010-2011 Sectorwerkstuk 2010-2011 Namen: ---------------------------------------------------------------------------------------- Klas: -------------------- Sector: --------------------------------------------

Nadere informatie

Inleiding LEGO MINDSTORMS Education EV3-programmeerapp

Inleiding LEGO MINDSTORMS Education EV3-programmeerapp Inleiding LEGO MINDSTORMS Education EV3-programmeerapp LEGO Education presenteert met trots de tablet-editie van de LEGO MINDSTORMS Education EV3-software een leuke, gestructureerde manier om uw LEGO MINDSTORMS

Nadere informatie

3 LEERPLANDOELEN. De katholieke basisschool stelt zich als algemeen streefdoel voor mediaopvoeding:

3 LEERPLANDOELEN. De katholieke basisschool stelt zich als algemeen streefdoel voor mediaopvoeding: 3 LEERPLANDOELEN Algemeen streefdoel De katholieke basisschool stelt zich als algemeen streefdoel voor mediaopvoeding: De leerlingen kunnen op een behendige, zelfredzame en kritische manier participeren

Nadere informatie

Succesvol social media inzetten Nick Nijhuis NickLink

Succesvol social media inzetten Nick Nijhuis NickLink Succesvol social media inzetten Nick Nijhuis NickLink Wat zorgt voor bereik. en succes op social media De juiste keuzes! Welke social media zijn er Wat is hun rol in het beslisproces Wie is, en wat wil,

Nadere informatie

Sectorwerkstuk 2012-2013

Sectorwerkstuk 2012-2013 Sectorwerkstuk 2012-2013 Namen: ---------------------------------------------------------------------------------------- Klas: -------------------- Sector: --------------------------------------------

Nadere informatie

Lezen en spellen voor niet of nauwelijks sprekende kinderen

Lezen en spellen voor niet of nauwelijks sprekende kinderen ISAAC-NF congres Communicatie in een nieuw perspectief, 3 oktober 2017 Lezen en spellen voor niet of nauwelijks sprekende kinderen Presentatie ISAAC-NF studiedag 3 oktober 2017 door Loes Theunissen, logopedist

Nadere informatie

Niet methodegebonden toetsen die gedurende de schoolperiode afgenomen worden op het gebied van taal, lezen en spelling:

Niet methodegebonden toetsen die gedurende de schoolperiode afgenomen worden op het gebied van taal, lezen en spelling: R.K. Daltonschool De Driesprong Taal- leesprotocol groep 1 8, versie 01-08-2011 Dit protocol is onze vertaling van het Dyslexieprotocol naar onze schoolsituatie. De taal- leesontwikkeling van de wordt

Nadere informatie

RID, daar kom je verder mee. Jelle wil net als zijn vriendjes naar de havo. Dyscalculie houdt hem niet tegen. Dyscalculiebehandeling

RID, daar kom je verder mee. Jelle wil net als zijn vriendjes naar de havo. Dyscalculie houdt hem niet tegen. Dyscalculiebehandeling RID, daar kom je verder mee Jelle wil net als zijn vriendjes naar de havo. Dyscalculie houdt hem niet tegen. Dyscalculiebehandeling Waarom het RID? Wat is dyscalculie? Een gestructureerde aanpak Ruim 25

Nadere informatie

Hoe help je meertalige kinderen bij het leren van een tweede taal? Tips voor leerkrachten

Hoe help je meertalige kinderen bij het leren van een tweede taal? Tips voor leerkrachten Hoe help je meertalige kinderen bij het leren van een tweede taal? Tips voor leerkrachten Enkele tips 1. Goed begonnen is half gewonnen! Zorg van bij het begin voor een zo open en positief mogelijke klassfeer

Nadere informatie

Logboek Mijn profielwerkstuk

Logboek Mijn profielwerkstuk Logboek Mijn profielwerkstuk naam: profiel: O Techniek O Zorg & welzijn O Economie O Landbouw Begeleider(s): belangrijke dag - Waar/uur Woensdag 12 december 2018 Presentatieavond 4T Albert Verweylaan 19.00-21.00

Nadere informatie

TWEEDETAALVERWERVING EN NT2-DIDACTIEK

TWEEDETAALVERWERVING EN NT2-DIDACTIEK TWEEDETAALVERWERVING EN NT2-DIDACTIEK AZC Dronten 2016-2017 Bijeenkomst 1 Lies.Alons@itta.uva.nl 1 ONDERWERPEN Scholing 2016-2017 De context van tweedetaalverwerving Didactiek in de NT2-les De praktijkopdracht

Nadere informatie

Consensus over definitie communicatieve redzaamheid Ingrid Singer, Inge Klatte, Ingrid Cnossen en Ellen Gerrits. Siméa congres 6 april 2017

Consensus over definitie communicatieve redzaamheid Ingrid Singer, Inge Klatte, Ingrid Cnossen en Ellen Gerrits. Siméa congres 6 april 2017 Consensus over definitie communicatieve redzaamheid Ingrid Singer, Inge Klatte, Ingrid Cnossen en Ellen Gerrits Siméa congres 6 april 2017 Inhoud Deel I: Consensus over communicatieve redzaamheid Deel

Nadere informatie

AANPASSEN IN DENKEN EN DOEN!

AANPASSEN IN DENKEN EN DOEN! AANPASSEN IN DENKEN EN DOEN! Zorgverlening aan mensen met licht verstandelijke beperkingen SPV Studiemiddag 16 mei 2019 1 Agenda 1. Licht verstandelijke beperkingen en groei 2. Tweesystemen model 3. Beperkt

Nadere informatie

SPOT EEN JOB! Later wil ik worden. Inhoud. Doelgroep. Vakgebied. Materialen. Doelen STERKE SCHAKELS

SPOT EEN JOB! Later wil ik worden. Inhoud. Doelgroep. Vakgebied. Materialen. Doelen STERKE SCHAKELS SPOT EEN JOB! Wie zoekt die vindt! Er zijn veel manieren om vacatures te vinden. In dit lespakket worden de jongeren aan het werk gezet om via verschillende kanalen vacatures te vinden: kranten, internet,

Nadere informatie

Onderwerp. VVKBaO. Het verloop van een sessie Scratch Junior.

Onderwerp. VVKBaO. Het verloop van een sessie Scratch Junior. Onderwerp Het verloop van een sessie Scratch Junior. ICT 1 Hebben een positieve houding tegenover ICT en zijn bereid ICT te gebruiken om hen te ondersteunen bij het leren. ICT 2 Gebruiken ICT op een veilige,

Nadere informatie

BEHANDELINGSADVIEZEN BIJ LAGERE SCHOOL KINDEREN L U T S C H E L P E OPBOUW

BEHANDELINGSADVIEZEN BIJ LAGERE SCHOOL KINDEREN L U T S C H E L P E OPBOUW BEHANDELINGSADVIEZEN BIJ LAGERE SCHOOL KINDEREN L U T S C H E L P E OPBOUW Belang van het bekijken van de taalontwikkeling bij de aanvang van therapie De therapie zelf Beroep doen op het metalinguïstisch

Nadere informatie

Trainershandleiding. Grip op Agressie - Module 3. Herkennen van Gedachten

Trainershandleiding. Grip op Agressie - Module 3. Herkennen van Gedachten Trainershandleiding Grip op Agressie - Module 3 Herkennen van Gedachten Colofon 2018 Trajectum. Grip op Agressie, een integraal behandelprogramma voor mensen met een lichte verstandelijke beperking (LVB)

Nadere informatie

Het Communicatie Identiteitsbewijs: ComID. en de ComID app

Het Communicatie Identiteitsbewijs: ComID. en de ComID app Het Communicatie Identiteitsbewijs: ComID en de ComID app 10 juni 2014 Autismeweek 2014 Kentalis: onderzoek en behandeling bij communicatieproblemen 2 Doelgroep Jongeren met een Autisme Spectrumstoornis

Nadere informatie

NIEUWE INSPIRATIEBIJEENKOMST

NIEUWE INSPIRATIEBIJEENKOMST NIEUWE INSPIRATIEBIJEENKOMST Na de herfstvakantie starten we met de eerste inspiratiebijeenkomst van dit schooljaar. Woensdag 25 oktober vertellen Jet en Suus van het Onderwijspakhuis ons alles over SEPPO,

Nadere informatie

Zelfregulatie in het basisonderwijs; de rol van de docent

Zelfregulatie in het basisonderwijs; de rol van de docent Move to make a difference Zelfregulatie in het basisonderwijs; de rol van de docent Alien van der Sluis en Arjan Pruim Introductie Quiz(je) Beetje theorie Praktijk Gesprek Rondje la Rondje langs de velden

Nadere informatie

KOL bijeenkomst 3 12-13

KOL bijeenkomst 3 12-13 KOL bijeenkomst 3 12-13 Terugblik: H1:demotoets uitwisselen Bijeenkomst 2 leerstijlen (slb) Wat heb je afgelopen stagedagen gezien/gedaan dat te maken heeft met leren? Aanvullen spin leren: Mijn leren

Nadere informatie

Werkgeheugen en TOS. Brigitte Vugs. Klinisch Neuropsycholoog Koninklijke Kentalis

Werkgeheugen en TOS. Brigitte Vugs. Klinisch Neuropsycholoog Koninklijke Kentalis Werkgeheugen en TOS Brigitte Vugs Klinisch Neuropsycholoog Koninklijke Kentalis Inhoud presentatie 1. Taalontwikkelingsstoornis 2. Werkgeheugen 3. Werkgeheugen & TOS 4. Behandeling 1. Taalontwikkelingsstoornis

Nadere informatie

Schrijven en leren op de pabo en de basisschool. Zomerschool Lopon2 28 augustus 2014 Mieke Smits

Schrijven en leren op de pabo en de basisschool. Zomerschool Lopon2 28 augustus 2014 Mieke Smits Schrijven en leren op de pabo en de basisschool Zomerschool Lopon2 28 augustus 2014 Mieke Smits Onderwerpen Schrijven op de lerarenopleiding en de basisschool De kracht van schrijven voor het leren en

Nadere informatie

HouvASSt voor personen met autisme binnen de psychiatrie Hoe de psychiatrie autivriendelijk(er) maken?

HouvASSt voor personen met autisme binnen de psychiatrie Hoe de psychiatrie autivriendelijk(er) maken? HouvASSt voor personen met autisme binnen de psychiatrie Hoe de psychiatrie autivriendelijk(er) maken? Veerle Daniels en Els Gullentops Lunchcauserie OPZ Geel 15/06/2018 Kristiansand, Noorwegen - oktober

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/20554 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Lai, Jun Title: The learnability of center-embedded recursion : experimental studies

Nadere informatie

Omgaan met een taalstoornis bij hersenbeschadiging

Omgaan met een taalstoornis bij hersenbeschadiging Logopedie Omgaan met een taalstoornis bij hersenbeschadiging www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl LOG007 / Omgaan met een taalstoornis bij hersenbeschadiging

Nadere informatie

Werkt confrontatie met eigen vooroordelen tegen discriminatie op de arbeidsmarkt?

Werkt confrontatie met eigen vooroordelen tegen discriminatie op de arbeidsmarkt? Werkt confrontatie met eigen vooroordelen tegen discriminatie op de arbeidsmarkt? Februari 2016 SEPTEMBER 2016 ONDERZOEK NAAR DE PLAUSIBILITEIT VAN TRAININGEN GERICHT OP BEWUSTWORDING VAN VOOROORDELEN

Nadere informatie

Arnhems overdrachtsformulier peuters

Arnhems overdrachtsformulier peuters Arnhems overdrachtsformulier peuters Gegevens voorschoolse voorziening Naam voorschoolse voorziening:... Ingevuld door:... Tel:... Werkzaam op de volgende dagdelen:... Datum eerste afname:... Datum tweede

Nadere informatie

Bijlage interview meisje

Bijlage interview meisje Bijlage interview meisje Wat moet er aan de leerlingen gezegd worden voor het interview begint: Ik ben een student van de Universiteit van Gent. Ik wil met jou praten over schrijven en taken waarbij je

Nadere informatie

Zinnen. Zinsontleding VOORBEELDPAGINA S. Bestelnr Het grote taalboek - oefenboek - Paragraaf 18 Zinsontleding.

Zinnen. Zinsontleding VOORBEELDPAGINA S. Bestelnr Het grote taalboek - oefenboek - Paragraaf 18 Zinsontleding. VOORBEELDPAGINA S Zinnen Zinsontleding Soorten zinnen Er zijn verschillende soorten zinnen. De meest gebruikte zijn: s MEDEDELENDE ZINNEN IN DE AANTONENDE WIJS )K GA VANDAAG NAAR HET STRAND s VRAGENDE

Nadere informatie

Afasie (taalstoornis)

Afasie (taalstoornis) Afasie (taalstoornis) Deze informatiefolder wordt u aangeboden, omdat u afasie heeft opgelopen als gevolg van een beschadiging in de hersenen. De informatie is behalve voor u ook bedoeld voor uw partner

Nadere informatie

Cliënten leren zelfstandig wonen met (computer)programma Mpower. Kennisplein 18 november 2013

Cliënten leren zelfstandig wonen met (computer)programma Mpower. Kennisplein 18 november 2013 Cliënten leren zelfstandig wonen met (computer)programma Mpower Kennisplein 18 november 2013 Ad & Ellen presenteren... 1. Wat is Mpower? 2. Waarom Mpower? 3. De Pilot 4. De toekomst van Mpower 5. De succesfactor

Nadere informatie

De jonge onderzoeker in het VWO

De jonge onderzoeker in het VWO De jonge onderzoeker in het VWO vakgerichte onderzoeksdidactiek WON-traject Randstad 2016-2017 zesde bijeenkomst 23 februari 2017 Vincent Jonker / Freudenthal Instituut Universiteit Utrecht DE ACTUALITEIT

Nadere informatie

GoAPP. Godivapp Applied in Pediatric Primary care. Een manier om gemakkelijk en veilig video s te delen met je kinderfysiotherapeut.

GoAPP. Godivapp Applied in Pediatric Primary care. Een manier om gemakkelijk en veilig video s te delen met je kinderfysiotherapeut. GoAPP Godivapp Applied in Pediatric Primary care Een manier om gemakkelijk en veilig video s te delen met je kinderfysiotherapeut. Probleemstelling Als een jong kind bewegingsproblemen heeft, zijn ouders

Nadere informatie

Adaptief met woorden in de weer

Adaptief met woorden in de weer Adaptief met woorden in de weer Promotieonderzoek naar MWidW Marike Kempen MSc (Auris & UU) Prof. Dr. Paul Leseman (UU) Dr. Connie Fortgens (Auris) Dr. Maartje Kouwenberg (ex-auris) Overzicht Huidige situatie

Nadere informatie

De effectiviteit van het Viertaktmodel voor de passieve woordenschatuitbreiding van kinderen in groep 7 en 8 in het cluster 2 onderwijs

De effectiviteit van het Viertaktmodel voor de passieve woordenschatuitbreiding van kinderen in groep 7 en 8 in het cluster 2 onderwijs De effectiviteit van het Viertaktmodel voor de passieve woordenschatuitbreiding van kinderen in groep 7 en 8 in het cluster 2 onderwijs NVLF congres 2013 L I E K E K U I P E R S, M S C G E R D A B R U

Nadere informatie

Het Afasieteam. Gluren bij de buren 2 oktober 2013. Elsbeth Boxum

Het Afasieteam. Gluren bij de buren 2 oktober 2013. Elsbeth Boxum Het Afasieteam Gluren bij de buren 2 oktober 2013 Elsbeth Boxum Introductie: - van mij - van jullie Kennisrondje Inhoud van deze presentatie 1. Doelstellingen en uitgangspunten van het afasieteam 2. Samenstelling

Nadere informatie

Codeerprotocol Schooltaal stimuleren. Nanke Dokter

Codeerprotocol Schooltaal stimuleren. Nanke Dokter Codeerprotocol Schooltaal stimuleren Inhoudsopgave 1. Overzicht Schooltaal Stimuleren door aanbod en strategieën... 2 2. Uitwerkingen.... 4 2.1 Strategieën gericht op schooltaalbegrip van leerlingen...

Nadere informatie

Onderwerp. VVKBaO. Kinderen leren problemen op te lossen door pijltjes in een bepaalde volgorde te plaatsen en blokjes te herhalen.

Onderwerp. VVKBaO. Kinderen leren problemen op te lossen door pijltjes in een bepaalde volgorde te plaatsen en blokjes te herhalen. Onderwerp Kinderen leren problemen op te lossen door pijltjes in een bepaalde volgorde te plaatsen en blokjes te herhalen. SOC 3 WIS 5.4 WIS 4.1 WO 2.7 de leerlingen kunnen samenwerken met anderen, zonder

Nadere informatie