5.1 Zetje dat zomaar in elkaar?

Transcriptie

1 Hoe kunnen ze het maken? 5 Een eigen d 1 a Een tekstshrijver moet een aantal nummers shrijven. De tekst moet op muziek gezet worden. De nummers moeten door muzikanten worden opgenomen in een studio. De opnames moeten geprodueerd worden tot een d. De d moet in een grote oplage gekopieerd worden. De d's moeten getransporteerd worden naar de detailhandel. De detailhandel moet de d's verkopen. Daarnaast moet de platenmaatshappij de nieuwe d promoten. Bijvooreeld door voor elkaar te krijgen dat dj's de d op de radio gaan draaien of dat er een lip op een tv-zender wordt uitgezonden, door optredens voor de artiest(en) te regelen, door puliiteit in tijdshriften of kranten, door relame, door een opvallende plek voor de d in de winkel te krijgen, enzovoort. De platenmaatshapprj loopt het meeste risio als de d van Freeze and Fun niet aanslaat. Zij investeert in de produtie van de d's. Als de d niet voldoende verkoht wordt, dan verdient de platenmaatshappij de gemaakte kosten niet terug. 5.1 Zetje dat zomaar in elkaar? 2 a produtie rn ruime zin produtie in enge zin 3 a Foto links: Vooral areid: de kappers. Kapitaal: het gereedshap van de kapper, de kapperstoel. Foto rehts: Vooral kapitaal: de magazijninrihting, de magazijnhal. Areid: de magazijnmedewerker op de heftruk. In eide gevallen zryn de produtiefatoren ondernemershap en natuur ook aanwezig, maar niet diret zihtaar. Grond dient om gewassen te verouwen, om vee te laten gtazen, om huizen op te ouwen, voor rereatie, ijvooreeld een wandelgeied. 4 a Produtiefatoren Beloning Areid Ondernemershap Winst Kapitaal (geld) Rente Loon, salaris Produenten etalen areid, natuur en de rente op kapitaal uit hun inkomsten. Het geld dat ze overhouden is de winst. Dit is de vergoeding voor de produtiefator ondernemershap. Van de winst kunnen de ondernemers een deel reserveren om de produtiefator kapitaal (kapitaalgoederen) te kunnen kopen. In dat geval hoeven ze minder geld te lenen van de ank, zodat ze ook minder rente hoeven te etalen. 5O pinode vmo kgt 4 Uitwerkingen 5 Hoe kunnen ze het Wolters-Noordhoff v

2 5 a Voordelen van kapitaalintensieve produtie zijn ijvooreeld: Produtie met mahines gaat vaak sneller, waardoor de produtie goedkoper is. Mahines, met name roots, kunnen preiezer werken dan mensen. Soms mag een produt (ijvooreeld geneesmiddelen) niet in aanraking komen met ateriën. Hoe minder mensen op de werkvloer, des te kleiner de kans op esmetting. Een ondernemer zal areidsintensief produeren, als: areid in verhouding goedkoper is dan kapitaal. het produt of de dienst niet door een mahine gemaakt of gedaan kan worden. Denk ijvooreeld aan een zwemles. de ondernemer 'handgemaakt' kan geruiken als middel om zijn produt aante prijzen, ijvooreeld handgemaakt e zeep, handgemaakte onons. 6 Deze ontwikkeling heeft tot gevolg dat de produtiefator areid wordt vervangen door de produtiefator kapitaal, waardoor het produtieproes kapitaalintensiever wordt Ct5: 20 8 a 0,58-0,05: 0,53 11,57-7,73: 3,84 De platenmaatshappij doet meer ativiteiten, zoals het regelen van de auteursrehten en het promoten van de artiesten. Bovendien loopt de platenmaatshapprj meer risio als de d van een artiest niet verkoht wordt. 9 a Dit is de linker edrijfskolom. Als de d's via internet worden verspreid, komt er geen detailhandel aan te pas. Een kortere edrijfskolom kan een lagere prijs tot gevolg heen. Er zijn minder ondernemers die er iets aan hoeven te verdienen. 10 Om te epalen ofje dit een redelijke prijs vindt, kun je de prijs vergelijken met de prijs van een d in de winkel. Daarnaast moet je er rekening mee houden dat de platenmaatshappij, groothandel en detailhandel geen geld verdienen aan de d. 5.2 Mag het een eurootje minder? 1l L2 a Flow Reords: tertiaire setor (een platenmaatshappij is een ommerieel dienstverlenend edrijf). CDTrak: seundaire setor (industrieel edrijf, CDTrak produeert goederen). Detailhandel: tertiaire setor (een winkel is een ommerieel dienstverlenend edrijf). Grindwinning: primaire setor (grondstoffen worden uit de natuur gehaald). Honden trimmen: tertiaire setor (ommeriële dienstverlening). Kapitaalintensief: grindwinning. Areidsintensief: honden trimmen. 13 a Loonkosten, opleidingskosten, kosten van voorzieningen als de kantine, koffieautomaten en dergelijke. Rentekosten, afshrijvingen, onderhouds- enreparatiekosten. Paht, kosten van Wolters-Noordhoff v Pinode vmo kgt 4 Uitwerkingen 5 Hoe kunnen ze het maken? 5l

3 14 à 1,20+ 2,05 + 0,30+ l,l0 + 1,40 + 3,80: 9,85 Winst: 9,85 : 100 x 30: 2,96 Verkoopprijs die de platenmaatshapprj aan de detailhandel erekent: 9,85 +C2,96: 12,81 15 a In 6 jaar, want dan is de drukpers verouderd. n4ilp: looo De d-drukpers kost nu e7.200 Verwahte prijsstijging 15% Nieuwe aanshafprijs De afshrijving per jaar is dan: : Door op te treden (foto links) promoten artiesten hun muziek. Op de foto rehts promoot Anouk haar nieuwe d door aan kopers ervan handtekeningen uit te delen. 17 a CDTrak had een afzet van d's :22%. l% is : 22: d's. De totale afzet (: 100%) : x 100 : d's. Trak 'm en Mediamultus hadden eide een marktaandeel van l0%. Dit is : 100 x 10: d's. of: :22 x l0: d's. 18 De totale marktomvang was het afgelopen jaar d's. Stel dat deze gedaald is naar CDTrak had een marktaandeel van 20oÀ. Stel dat dit gestegen is naar 25Yo. In dat geval zou CDTrak een afzet heen van : 100 x 25 : d's. Dat is meer dan dit jaar! 19 De afzet aan platenmaatshappijen is nog maar 45%o van de totale afzetvan CDTrak. De totale afzet is d's. De afzet aanplatenmaatshappijen is dus: : 100 x 45: d's. 5.3 De éhte prijs? d's x 1,40: L Omzet x 14,35 = 77.23t.700 Brutowinst O Inkoopwaarde Bedrijfskosten, Nettowinst x 9,75 = Lonen, et fshrijvingen 1.7OO.OOO Overige Totaal s pinode vmo kgt 4 Uitwerkingen 5 Hoe kunnen ze het maken? O Wolters-Noordhoff v

4 22 a Brutowinst: verkoopprijs exlusief t'w - inkoopprijs Verkoopprijs exlusief tw: 19,99-3,19: 16,80 Brutowinst : 16,80-12,80 : 4 Nettoresultaat : rutowinst - edrijfskosten Nettoresultaat : 4 - C 3,45 : 0,55 23 a Als de edrijfskosten stijgen en de winkelier kan de verkoopprijs niet verhogen, zal zijn nettowinst lager worden. De winkelierkanzrln verkoopprijs niet verhogen omdat: onurrenten dat ook niet doen, hij verwaht dat mensen tegen een hogere verkoopprijs het produt (ijna) niet meer kopen. 24 Je geruikt voor deze erekeningen de perentages in de graíiek. a De inkoopwaarde is 75Yo van de verkoopprijs exlusief tw. De verkoopprijs exlusief tw is: 7,08 : 75 x 100: 9,44 De tw is: 9,44 : 100 x 6: 0,57 De onsumentenprijs is: 9,44 +.0,57 : 10,01 De verkoopprijs exlusief tw is: 14,50-0,82: 13,68 De inkoopwaarde is 750Àvan de verkoopprijs exlusief tw. De inkoopwaarde is: 13,68 : 100 x 75: 10,26 25 a De omzet exlusief tw is: : De inkoopwaarde exlusief tw is: C2.280: Het rutoresultaat (de rutowinst) is Bedrijfskosten Het nettoresultaat (de nettowinst) is a x 510 :25 l7l gram COz -uitstoot. Dit komt overeen met ton CO2. Essent stoot ton COz uit. Het edrijf krijgt voor 95% hiervan gratis emissierehten. Dit is voor : 100 x 95 : ton. Essent moet voor : 100 x 5 : ton emissierehten ijkopen tegen 20 per ton. Dit kost x 20 : e I a Gemiddeld is de COz-uitstoot pff huishouden x 0,5 : kilogram. De kosten van emissierehten edrag hiervoor I 750 : x 20 : 35. De elektriiteitsrekening van een gemiddeld huishouden stijgt dan met: 28 a stijgen dalen 35 : 100 x 30: 10,50 Dan stijgt de elektriiteitsrekening met: 35: 100 x70: 24,50 29 a De susidie van 400 is 80% van de kosten. De kosten van het inouwen van een roetfilter zouden zonder susidie zqn:,400 : 80 x 100 : 500 Vooreelden van een goed antwoord: Ja, een roetfilter dringt de COz-uitstoot met 90%o terug en dat is goed voor het milieu. Ik he het geld daar wel voor over. Nee, het kost mij 100 en dat vind ik te veel geld of dat kan ik niet Wolters-Noordhoff v Pinode vmo kgt 4 Uitwerkingen 5 Hoe kunnen ze het maken? 53

5 5.4 Kun je sneller produeren? 30 C Bedenk dat je ook in de stilstaande mahines het geïnvesteerd. De afshrijvingskosten ervan gaan gewoon door! 31 De produtieapaiteit ij CDTrak is onderezet. Er staan geregeld mahines stil. 32 a Areidsprodutiviteit per week is: : 200 : C 720. De werknemers werken gemiddeld 36 uur per week, dus de areidsprodutiviteit per uuris: 720:36: 20. De areidsprodutiviteit per week wordt dan: 25 x 36 uur: 900. De produtiewaarde wordt 900 x 200 : C Of: : 20 x 25: Met de nieuwe mahine,iin 9!!9: 160 werknemers nodig B Er worden dus :40 mensen overodig door de nieuwe mahine. 34 Mensen downloaden muziek van het internet en randen zelf een d of zetten muziek op een mp3-speler. 35 Vooreelden van goede antwoorden. Cd- winkel: Bestaat over 20 jaar niet meer, omdat de mp3-speler de d verdringt. Bestaat over 20 jaar nog steeds, maar alleen als speiaalzaak en voor de verkoop van tweedehands materiaal. Bestaat over 20 jaar nog steeds, omdat veel mensen nog een d-speler heen. I Uurfotoservie: Bestaat over 20 jaar niet meer, omdat iedereen digitale foto's maakt en die thuis op fotokwaliteit kan afdrukken. Bestaat over 20 jaar niet meer, omdat mensen hun fotoafdrukken via het intemet estellen. Bestaat over 20 jaar nog steeds, omdat mensen (nog) niet tevreden zijn over de kwaliteit van de foto's die ze thuis afdrukken. Bestaat over 20 jaar nog steeds, omdat ze meeí diensten zijn gaan aanieden, zoals het afdrukken van foto's op ekers, T-shirts en dergelijke. Videotheek: Bestaat over 20 jaar niet meer, omdat je dan video-on-demand op de tv kunt krijgen. Bestaat over 20 jaar niet meer, omdat mensen zelf films downloaden van internet. Bestaat over 20 jaar nog steeds, maar dan huur je misshien geen dvd's meer, maar een andere eelddrager. 36 Doordat de produtie toegenomen is, is het aansturen van alle produtiefasen te veel werk voor één persoon. Door het werk te verdelen kan Hans zih helemaal toeleggen op de opnames. Hij kan doen waar hij goed in is en wordt hier steeds eter in. 37 Door areidsverdeling doe je lang ahter elkaar hetzelfde werk en dat kan saai zijn. 54 pinode vmo kgt 4 Uitwerkingen 5 Hoe kunnen ze het maken? O Wolters-Noordhoff v

6 38 r 4900:10:490d'speruur Er komen dan 8 produtie-uren ij. Er kunnen dan 8 x 490:3 920 d's méér geprodueerd worden. De produtieapaiteit per week wordt dan (4 900 x 5) : d's. Of: Er zijn dan 58 produtie-uren per week. Dat levert een produtieapaiteit op 39D d van58 490:28420d's. Per dag produeert CDTrak :255:3 882 d's. Dit is ig x 100% :1g.z%van de produtieapaiteit Nee. Het heeft geen zin om de edrijfstijd te verlengen voor CDTrak omdat de produtieapaiteit onderezet is. 40 Eigen antwoord Als je het eerste advies het gekozen, moet je in je antwoord heen opgenomen dat door te investeren in mahines met een hogere produtiviteit: CDTrak kan ezuinigen op personeelskosten en/of CDTrak minder edrijfsruimte nodig heeft en daarop kan ezuinigen. Voor het tweede advies moet je aangeven voor welke andere klantgroepen CDTrak zou kunnen gaan produeren. Je zou kunnen denken aan het drukken van d's voor eduatieve uitgeverijen en andere edrijven (ijvooreeld atalogus op d, d's met software of demo's, edrij fspresentaties, enzovoort). Het derde advies is het minst gunstige: CDTrak zou dan inkrimpen en het is de vraag of het edrijf dan wel kan overleven. Test L a Onjuist. De eloning voor ondernemershap is winst. Onjuist. Dit is produtie in ruime zin. 2 Beloning Produtiefator Rente Winst Loon Paht 3 a afshrijvingen loonkosten C20-C95: 23s Kapitaal Ondernemershap Areid Natuur 5 Primaire setor landouw, delfstoffenwinning Seundaire setor - Tertiaire setor Quartaire setor 6 eonomishe induskie, ouwedrijven ommeriële dienstverlening, ijvooreeld een kapper, detailhandel, zoals een supermarkt niet-ommeriële dienstverlening, ijvooreeld een Wolters-Noordhoff v Pinode vmo kgt 4 Uitwerkingen 5 Hoe kunnen ze het maken? 55

7 7 Vervangingswaarde : : 100 x 120: Afshrijving - 360' '000 : perjaar 8 B De afzet is het aantal stuks dat een edrijfverkoopt van een produt. 9 a Brutowinst2004: : Nettoresultaat2004: ( ) : (nettoverlies) 10 a Omzetexl.tw: :, Inkoopwaarde exl. tw : : Brutowinst: Bedrijfskosten : * Nettowinst: Ll De kosten die ten laste komen van de maatshappij, ijvooreeld die van milieuvenuiling. L2. 127,8 miljoen : 2 016medewerkers : ,86 13 Vijf manieren om de areidsprodutiviteit te vereteren: sholing van werknemers veretering van de areidsomstandigheden en de werksfeer etere eloning ij etere prestaties het geruik van moderne apparaten en mahines een etere areidsverdeling L4 Twee mogelijkheden om de produtiekosten te verlagen: I als de produtieapaiteit niet helemaal ezet is: door overodige mahines te verkopen en overodig personeel te ontslaan. 2 als de produtieapaiteit helemaal ezet is: door edrijfstijdverlenging, waardoor mahines eter enut worden, door de areidsprodutiviteit van werknemers te verhogen. 15 Nadeel van areidsverdeling is dat het werk saai kan worden. Voordeel van areidsverdeling is dat je doet waar je goed in ent, zodat je meer produeert of de kwaliteit van je produten eter wordt. Herhalingsopgaven Paragraaf 5.1 Hl D H2 De produtiefator kapitaal estaat ij een iosoop uit het geouw en de apparatuur. 's Ohtends worden deze nauwelijks enut omdat dan vrijwel niemand naar de iosoop gaat. Met deze atie proeert Pathé ook 's ohtends ezoekers te trekken, waardoor het geouw en de apparatuur eter enut worden. H3 BenC 56 pinode vmo kgt 4 Uitwerkingen 5 Hoe kunnen ze het maken? O Wotters-Noordhoff v

8 H4 Suikerietenteelt Bosouw Bietentransport Houtzagerij SuikerUnie Suikerproduten Houttransport Van Gilse Suikerproduten Meuelfariek Groothandel Meueltransport Supermarkt Meuelwinkel Paragraaf 5.2 H5 203 miljoen milioen kg H6a Natuur: de weg wordt aangelegd op grond, daarnaast geruikt de wegenouwer ijvooreeld zand en grind. Areid: de mensen die meewerken aan de aanleg van de weg. Kapitaal: de mahines, ijvooreeld een grondverzetmahine en een stoomwals. HB L H9C Arhiteten en ingenieurs - tertiaire setor Bouwmaterialen groothandel - tertiaire setor Woningouw - seundaire setor Water- en wegenouw - seundaire setor Installatietehniek en afiverking - seundaire setor - staal en onderdelen hulpstoffen afshrijvingskosten manuren 20 uur à 29 afzetkosten overige kosten Kostprijs Kostprijs Winstopslag : 100 x 23 Verkoopprijs t ,05 H1O A t70 : 7ts 2 Op de fietstassen shrijfje niet af. H miljoen luisterminuten: 10,8o% Het totale aantal luisterminuten : 100% :296 miljoen : 10,8 x 100: 2.741miljoen Wolters-Noordhoff v Pinode vmo kgt 4 Uitwerkingen 5 Hoe kunnen ze het maken? 57

9 Paragraaf 5.3 HL2 D H13 a 750 mountainikes 750x 595: Brutowinst: = 170 HL4 a 170 x loo%o:40% 425 d Bedrijfskosten gemiddeld per mountainike : 750 : C 70,67 Nettowinst per mountainike e 70,67 : e 99,33 Shiphol Er is sprake van edrijfskosten, omdat Shiphol de shadeedragen moet etalen. H15 a I l9 miljoen miljoen x l00yo: - 10,5%o, dus een daling met 10,50À. 133 miljoen 5'4 miljoen - 10,3 miljoen x r00yo: - 10,3 miljoen 47,6%odus een daling met 47,6yo. De nettowinst daalde in verhouding meer dan de omzet doordat de produtiekosten zijn gestegen. H16 omzetexl.rw : Inkoopwaardeexl.tw : Brutowinst Bedrijfskosten : _ Nettowinst HL7 D De CO2-uitstoot (maatshappelijke kosten) neemt af en edrijven esparen op randstofkosten (edrij fskosten). Paragraaf 5.4 HlB a !q9 492 x fi1oà:s,syogestegen _ H Ïi-!j oen : ,05 per persoon per jaar H2o De werkgelegenheid in de reisranhe daalt, doordat reiswinkels marktaandeel verliezen aan reisoekingen via internet. H21 a Als je eter opgeleid ent, kun je je werk eter doen. Mensen met een hogere opleiding heen etere vaardigheden om nieuwe produten en produtieproessen te ontwikkelen. 58 pinode vmo kgt 4 Uitwerkingen 5 Hoe kunnen ze het makent O Wolters-Noordhoff v

10 Examenopgaven El a E2 a E3 C Primaire setor De produtiekosten stijgen, doordat de gratis emissierehten niet voldoende zijn voor de totale uitstoot van de glastuinouwedrijven. Rentekosten, afshrijvingen, onderhoudskosten. Energiekosten, kosten van emissierehten. Wat de glastuinouwedrijven esparen op energiekosten, is meer dàn wat ze kwijt zljn aan kosten van de warmtepompen (anders zouden ze niet daarin investeren). E4 800'00q 1 90'000 : ,33 per jaar 15 E5 Sneller afshrijven etekent een hoger afshrijvingsedrag perjaar. Door de hogere afshrijving, wordt de winst lager. Hierdoor hoeft Tomato minder elasting te etalen. E6 Graanteelt Meelfariek / molenaar Meeltransport Bakker Groothandel Supermarkt E7 a Omzet exl. tw Inkoopwaarde exl. tw : Toegevoegde waarde Ontvangen tw over de omzet: : 100 x 6 : Betaalde tw over de inkoopwaarde Af te dragen aan de elastingdienst of: Af te dragen tw : 60À over de toegevoegde waarde : 60À van : E8 Zijn rutowinst is gelijk aan de toegevoegde waarde (zieb7) Bedrijfskosten : Nettowinst E9 B Omzet in Inkoopwaarde Brutoverlies Bedrijfskosten Nettoverlies Wolters-Noordhoff v Pinode vmo kgt 4 Uitwerkingen 5 Hoe kunnen ze het maken? 59

11 E10 A E1l a Et2 a : kapitaalintensiever toenemen De edrijfskosten zullen stijgen, omdat het edrijf de likjes moet terughalen. Vooreelden van een goed antwoord: Voor, omdat hierdoor het zwerfafizal afneemt. De kosten van het rwerfafval komen dan niet voor rekening van de maatshappij. Tegen, omdat het niet redelijk is dat edrijven voor de kosten op-moeten draaien terwijl onsumenten het zwerfafual veroorzaken. E13 C E14 Milieuheffing --> werkgelegenheid daalt. E15, "Ïll:t" :s 5oosheerapparaten :6 ts4sheerapparaten 2 =t=ïu"ll^ E16 a Glad verplaatst de produtie toh naar China, omdat daar de loonkosten lager zijn. De areidsprodutiviteit was dan gestegen, ervan uitgaande dat Glad kapitaalintensiever was gaan produeren. Rentekosten, afshrijvingskosten, onderhoudskosten. EL7 a Omzet 900 miljoen Inkoopwaarde 315 miljoen - Brutowinst 585 miljoen Bedrijfskosten: 500 miljoen + 70 miljoen: 570 miljoen - Nettowinst 15 miljoen 15 miljoen x roooà: r-7% 900 miljoen E18 Andere manieren om de areidsprodutiviteit te vereteren: sholing van werknemers veretering van de areidsomstandigheden en de werksfeer etere eloning ij etere prestaties etere areidsverdeling E19 a Omdat vaste kosten, zoals de kosten van automatisering, over een groter aantal produten uitgesmeerd kunnen worden. Omdat hij dan minder produeert en daardoor de kosten per plant in verhouding hoger zijn. Uit jouw antwoord moet lijken dat je egrijpt dat de kweker veel onurrenten heeft en daarom de kosten per plant laag moet houden. Als de kosten per plant te hoog worden, daalt zljn winst of lijdt hij zelfs verlies. Gezien de onurrentie kan hij zijn verkoopprijs niet verhogen. Op lange termijn kan dit etekenen dat hrj failliet gaat. 6O pinode vmo kgt 4 Uitwerkingen 5 Hoe kunnen ze het Wolters-Noordhoff v

12 É2o a Hlj verwaht dat hu door zijn speialisatie eter is dan andere uitgeverijen"en dat hij, daardoor meer oeken verkoopt. Vöàreelden van een goed antwoord: Nee, een grote uitgeverij kan een onderdeel heen dat alleen kinderoeken uitgeeft. Dit onderdeel heeft hetzelfde voordeel van speialisatie als de gespeialiseerde uitgeverij én kan geruik maken van het kapitaal van de grote uitgeverij, ijvooreeld van de drukí<erij. Ja, een uitgeverij die zih speialiseert trekt shrijvers en illustratoren aan die het elangrijk vinden dat hun uitgeverij zih toelegt op kinderoeken. Hierdoor kan de uitgeverij etere shrijvers en illustratoren onder ontrat Wotters-Noordhoff v Pinode vmdo kgè 4 Uitwerking n 5.Éroe kunnen ze het maken? 6l