Bijlage A Competenties en curriculum. A.1 Ontwikkelingen. Ontwikkelingen in de samenleving. Ontwikkelingen in het werkveld

Transcriptie

1 Bijlage A Competenties en curriculum A.1 Ontwikkelingen A.1.1 Ontwikkelingen in de samenleving De samenleving verandert voortdurend en van iedereen wordt daarom een goed ontwikkeld aanpassingsvermogen gevraagd. Aanpassen is geen eenvoudige opgave en vraagt om een houding gericht op een leven lang leren. Stenden wil studenten opleiden die goed functioneren in de snel veranderende en complexe maatschappij van de 21ste eeuw. Dit betekent dat afgestudeerden moeten beschikken over een brede beroepsbekwaamheid en zelf een bijdrage moeten kunnen leveren aan hun verdere competentieontwikkeling. De breed toepasbare competenties zijn belangrijk voor alle studenten, gezien de snelle ontwikkelingen binnen beroepen en het voortdurend ontstaan van nieuwe beroepen op de arbeidsmarkt. A.1.2 Ontwikkelingen in het werkveld De Nederlandse hogescholen leiden sinds jaar en dag engineers op die in binnen- en buitenland veelal in een industriële omgeving komen te werken. Door de continue ontwikkelingen in zowel beroepspraktijk, technologie en wetenschap ontwikkelt het kennisdomein voor hoger technisch opgeleiden zich razendsnel. Vanuit de economische positie van Nederland en een analyse van de arbeidsmarkt heeft de Nederlandse overheid een agenda opgesteld voor kennis en innovatie via het topsectorenbeleid. Daarin zijn negen sectoren benoemd waarin bedrijfsleven, onderzoek en onderwijs samen het verschil moeten gaan, zowel nationaal als internationaal. Deze sectoren zijn: Water, AgroFood, Life Sciences, Chemie, High Tech Systemen & Materialen, Energie, Logistiek, Creatieve Industrie en Tuinbouw & Uitgangsmaterialen. In al deze sectoren spelen engineers met verschillende specialisaties een belangrijke rol. Voor alle sectoren en hun grensgebieden geldt dat er multidisciplinair gewerkt wordt, in een combinatie van onderzoeken en toepassen, denken en doen. Dit vraagt mensen met competenties zoals samenwerken met andere (niet technische) disciplines, creatief vermogen, fantasie & innovativiteit en een attitude van nieuwsgierigheid en exploreren. De meeste werkgevers in de technologie en industrie werken samen met buitenlandse partners, leveranciers en/of afnemers. Een internationale oriëntatie is dus essentieel. A.1.3 Ontwikkelingen in het beroep werktuigbouwkundig ingenieur De voortdurende verhoging van het welvaartsniveau is te danken aan de dynamische technologische ontwikkelingen. Onophoudelijk worden nieuwe producten en productieprocessen ontwikkeld en verbeterd. Ondernemingen worden geconfronteerd met een omgeving die steeds complexer en minder voorspelbaar wordt. Behalve efficiëntie, kwaliteit en flexibiliteit is er nog een aanvullende eis op ondernemingen afgekomen: innovativiteit, ofwel het vermogen om in een hoog tempo nieuwe producten te ontwikkelen en produceren. De werktuigbouwkundig ingenieur speelt hierin een centrale rol en onderscheidt zich van andere ingenieurs door zijn overkoepelende multidisciplinaire visie op en interesse in de techniek en de bedrijfsprocessen als geheel, waardoor hij in de technologische ontwikkelingen vaak de voortrekkersrol op zich neemt. Als intermediair tussen opdrachtgevers, leveranciers, gebruikers en collega s is hij een sleutelfiguur die ervoor zorgt dat technische projecten succesvol zijn. Naast zijn brede kijk op ontwikkelingen is hij ook technisch voldoende onderlegd om goed gefundeerde beslissingen te nemen. Een werktuigbouwkundig ingenieur is zich ervan bewust dat hij niet alles weet, maar is wel in staat om zich de benodigde kennis voor het goed uit kunnen voeren van een innovatieproject snel eigen te maken. Binnen een projectteam is hij er steeds op gericht technische vraagstukken tot een oplossing te brengen. Vertrouwend op zijn basiskennis en zijn vermogen te verdiepen, te verbreden en te combineren treedt hij steeds het onbekende tegemoet. Samen met de anderen in zijn projectteam werkt hij duidelijk oplossingsgericht aan de technische vraagstukken die voorliggen. Stenden University OER opleiding werktuigbouwkunde bijlage A V1.0 1

2 A.2 Landelijk vastgestelde competenties A.2.1 Inleiding De opleiding werktuigbouwkunde valt in het domein HBO Engineering. In 2012 heeft het domein HBO Engineering haar competentiegerichte profielbeschrijving Bachelor of Engineering uitgegeven. In dit hoofdstuk worden de domeincompetenties benoemd en toegelicht. A.2.2 Domeincompetenties Bachelor of Engineering Het profiel van het domein Engineering omvat acht domeincompetenties: 1. Onderzoeken 2. Analyseren 3. Ontwerpen 4. Realiseren 5. Beheren 6. Managen 7. Adviseren 8. Professionaliseren A.2.3 Definities van domeincompetenties In deze paragraaf is voor elke competentie aangegeven welke betekenis dit heeft voor het type werkzaamheden van een engineer en welke gedragskenmerken hierbij horen. 1. Onderzoeken De engineer heeft een kritisch onderzoekende houding en maakt gebruik van geschikte methoden en technieken m.b.t. het vergaren en beoordelen van informatie, om toegepast onderzoek uit te kunnen voeren. Deze methoden kunnen zijn: literatuuronderzoek, het ontwerp en de uitvoering van experimenten, de interpretatie van data en computer simulaties. Hiervoor worden databanken, standaarden en (veiligheids)normen geraadpleegd. Hij laat dit zien m.b.v. de volgende gedragskenmerken: a. de doelstellingen van een gewenst onderzoek vanuit de vraagstelling opstellen; b. zelfstandig (wetenschappelijke) literatuur en eigen / andere informatiebronnen selecteren en verkrijgen om zich verder in de vraagstelling te verdiepen, daarbij de betrouwbaarheid van de verschillende informatiebronnen kunnen valideren; c. de resultaten samenvatten, structureren en interpreteren en conclusies trekken in relatie tot de onderzoeksvraag; d. resultaten te rapporteren volgens de in het werkveld geldende standaard; e. op basis van de verkregen resultaten de gekozen aanpak kritisch evalueren en aanbevelingen te doen voor vervolgonderzoek. 2. Analyseren Het analyseren van een engineeringvraagstuk omvat de identificatie van het probleem of klantbehoefte, de afweging van mogelijke ontwerpstrategieën / oplossingsrichtingen en het eenduidig in kaart brengen van de eisen /doelstellingen / randvoorwaarden. Hierbij wordt een scala aan methoden gebruikt, waaronder wiskundige analyses, computermodellen, simulaties en experimenten. Randvoorwaarden op het gebied van o.a. (bedrijfs) Stenden University OER opleiding werktuigbouwkunde bijlage A V1.0 2

3 economie & commercie, mens & maatschappij, gezondheid, veiligheid, milieu & duurzaamheid worden hierbij meegenomen. Hij laat dit zien m.b.v. de volgende gedragskenmerken: a. selecteren van relevante aspecten met betrekking tot de vraagstelling; b. aangeven wat de mogelijke invloed is op bedrijfseconomische, maatschappelijke en tot het vakgebied gerelateerde aspecten; c. formuleren van een heldere probleemstelling, doelstelling en opdracht aan de hand van de wensen van de klant; d. opstellen van een programma van (technische & niettechnische) eisen en dit vast kunnen leggen; e. modelleren van een bestaand product, proces of dienst. 3. Ontwerpen Het realiseren van een engineeringontwerp en hierbij kunnen samenwerken met engineers en niet-engineers. Het te realiseren ontwerp kan voor een apparaat, een proces of een methode zijn en kan meer omvatten dan alleen het technisch ontwerp, waarbij de engineer een gevoel heeft voor de impact van zijn ontwerp op de maatschappelijke omgeving, gezondheid, veiligheid, milieu, duurzaamheid (bijv. cradle-to-cradle) en commerciële afwegingen. De engineer maakt bij het opstellen van zijn ontwerp gebruik van zijn kennis van ontwerpmethodieken en weet deze toe te passen. Het te realiseren ontwerp is gebaseerd op het programma van eisen en vormt een volledige en correcte implementatie van alle opgestelde eisen. Hij laat dit zien m.b.v. de volgende gedragskenmerken: a. in staat zijn om vanuit de opgestelde eisen een conceptoplossing (architectuur) te bedenken en te kiezen; b. maken van gedetailleerde ontwerpen aan de hand van de gekozen conceptoplossing (architectuur); c. rekening kunnen houden met de maakbaarheid en testbaarheid van het ontwerp; d. het verifiëren van het ontwerp aan de hand van het programma van eisen; e. selecteren van de juiste ontwerphulpmiddelen f. opstellen van de documentatie ten behoeve van het product, dienst of proces. 4. Realiseren Het realiseren en opleveren van een product of dienst of de implementatie van een proces dat aan de gestelde eisen voldoet. De engineer ontwikkelt hiervoor praktische vaardigheden om engineeringproblemen op te lossen en voert hiervoor onderzoeken en testen uit. Deze vaardigheden omvatten kennis van het gebruik en de beperkingen van materialen, computer simulatie modellen, engineeringprocessen, apparatuur, praktische vaardigheden, technische literatuur en informatiebronnen. De bachelor is ook in staat om de (veelal niet-technische) gevolgen te overzien van zijn werkzaamheden, bijv. op het gebied van ethiek, maatschappelijke omgeving en duurzaamheid. Hij laat dit zien m.b.v. de volgende gedragskenmerken: a. passend gebruik maken van materialen, processen, methoden, normen en standaarden; b. assembleren van componenten tot een integraal product, dienst of proces; c. verifiëren en valideren van het product, dienst of proces t.o.v. de gestelde eisen; d. documenteren van het realisatieproces. 5. Beheren Het optimaal laten functioneren van een product, dienst of proces in zijn toepassingscontext of werkomgeving, rekening houdend met aspecten op het gebied van veiligheid, milieu, technische en economische levensduur. De engineer laat dit zien m.b.v. de volgende gedragskenmerken: a. invoeren, testen, integreren en inbedrijfstellen van een nieuw product, dienst of proces; Stenden University OER opleiding werktuigbouwkunde bijlage A V1.0 3

4 b. een bijdrage leveren aan beheersystemen en/of onderhoudsplannen, zowel correctief (monitoren, signaleren en optimaliseren) als preventief (anticiperen); c. de performance van een product, dienst of proces kunnen toetsen aan kwaliteitscriteria; d. terugkoppeling kunnen verzorgen n.a.v. gewijzigde omstandigheden en/of performance van een product, dienst of proces. 6. Managen De engineer geeft richting en sturing aan organisatieprocessen en de daarbij betrokken medewerkers teneinde de doelen te realiseren van het organisatieonderdeel of het project waar hij leiding aan geeft. Hij laat dit zien m.b.v. de volgende gedragskenmerken: a. opzetten van een (deel)project: kwantificeren van tijd en geld, afwegen en kwantificeren van risico s, opzetten van projectdocumentatie en het organiseren van resources (mensen & middelen); b. monitoren en bijsturen van activiteiten in termen van tijd, geld, kwaliteit, informatie en organisatie; c. taak- en procesgericht communiceren; d. begeleiden van medewerkers, stimuleren van samenwerking en kunnen delegeren; e. communiceren en samenwerken met anderen in een multiculturele, internationale en/of multidisciplinaire omgeving en het voldoen aan de eisen die het participeren in een arbeidsorganisatie stelt. 7. Adviseren De engineer geeft goed onderbouwde adviezen over het ontwerpen, verbeteren of toepassen van producten, processen en methoden en brengt renderende transacties tot stand met goederen of diensten. Hij laat dit zien m.b.v. de volgende gedragskenmerken: a. zich inleven in de positie van de (interne of externe) klant; b. verhelderen van de behoefte van de opdrachtgever; c. in overleg met relevante partijen de klantbehoefte vertalen naar technisch & economisch haalbare oplossingen; d. kunnen onderbouwen van een advies en de klant hiervan overtuigen; e. relaties met klanten op een adequate wijze onderhouden. 8. Professionaliseren Het zich eigen maken en bijhouden van vaardigheden die benodigd zijn om de engineeringcompetenties effectief uit te kunnen voeren. Deze vaardigheden kunnen ook in breder verband van toepassing zijn. Dit omvat onder meer het hebben van een internationale oriëntatie en het kunnen plaatsen van de nieuwste ontwikkelingen, bijvoorbeeld in relatie tot maatschappelijke normen, waarden en ethische dilemma s. De engineer laat dit zien m.b.v. de volgende gedragskenmerken: a. op zelfstandige wijze een leerdoel en een leerstrategie bepalen en uitvoeren en het resultaat terugkoppelen naar het leerdoel; b. zich flexibel opstellen in uiteenlopende beroepssituaties; c. bij beroepsmatige en ethische dilemma s een afweging maken en een besluit nemen, rekening houdend met geaccepteerde normen en waarden; d. op constructieve wijze feedback kunnen geven en ontvangen, zowel op gedrag als inhoud; e. kunnen reflecteren op eigen handelen, denken en resultaten; f. kunnen gebruiken van diverse communicatievormen en -middelen om effectief te kunnen communiceren in het Nederlands en Engels. Stenden University OER opleiding werktuigbouwkunde bijlage A V1.0 4

5 A.3 Curriculum opleiding werktuigbouwkunde A.3.1 Inleiding In dit hoofdstuk wordt aangegeven hoe de Stenden Hogeschool in Emmen haar beroepsprofiel voor werktuigbouwkundig ingenieurs definieert. IN dit hoofdstuk wordt inzichtelijk gemaakt hoe het curriculum in fasen is onderverdeeld en hoe het curriculum is onderverdeeld in (clusters van) bouwstenen en leerlijnen. De BoKS van de opleiding wordt uitgewerkt. A.3.2 Beroepsprofiel opleiding werktuigbouwkunde De opleiding werktuigbouwkunde aan de Stenden Hogeschool in Emmen leidt haar studenten op tot innovatieve ontwerpers en ontwikkelaars van duurzame, technische producten, systemen en productieprocessen. - Het begrip innovatief appelleert aan het vernieuwende en scheppende aspect van de werktuigbouwkundig ingenieur. - De ontwerper vertaalt in een technisch ontwerp de functionele eisen die vanuit een behoefte gesteld zijn tot een concrete vorm. - De ontwikkelaar realiseert vanuit het technisch ontwerp producten die in een behoefte voorzien. - Het begrip duurzaam* appelleert aan het integreren van duurzame eisen in de ontwerpfase en het doen van toegepast onderzoek naar de toepassing van duurzame materialen. - Het begrip techniek appelleert aan het door mensen gemaakte, in een industriële context. - Het begrip product appelleert aan de materialisatie van een technisch ontwerp. - Het begrip systeem appelleert aan een samenhangend geheel van onderdelen (frame, besturing, krachtbron en aandrijving). - Het begrip productieproces appelleert aan het voortbrenginsgproces. * duurzame ontwikkeling: het voorzien in de behoefte van de huidige generatie zonder die van de toekomstige generaties te kort te doen. A.3.3 Werkveld voor werktuigbouwkundig ingenieurs De Stenden Hogeschool hanteert de volgende indeling om te komen tot een illustratie van de arbeidsmarkt (werkveld) voor haar afgestudeerde werktuigbouwkundig ingenieurs: per werkgebied worden één of meerdere illustraties van functies & beroepen beschreven. Er is een kolom met bedrijven uit het werkgebied waar onze studenten afstuderen aan toegevoegd. Werkveldillustraties werktuigbouwkundig ingenieur Nr Werkgebied specificatie functies & beroepen bedrijven uit het werkgebied 01 Procesindustrie: chemie, olie en gas Productiebedrijven Technische dienstverlening Ingenieursbureaus Proces Engineer Projectleider Maintenance Engineer Quality Engineer NAM/Shell (Assen, productielocaties in Noord Nederland) Coil Services Emmen Balance Point Control Emmen DSM Emmen Teijin Aramid Emmen EMMTEC Emmen 02 Productie en Industriele Design Engineer Philips Drachten Stenden University OER opleiding werktuigbouwkunde bijlage A V1.0 5

6 fabricage 03 OEMs en Machinebouw productiebedrijven Kunststofverwerkende industrie Fijnmechanische industrie Apparatenbouw Ingenieursbureaus OEMs (= Original Equipment Manufacturers) Machinebouw (system integrators) Ingenieursbureaus Process Engineer Quality Engineer Bedrijfsleider Werkvoorbereider Projectleider Systeemontwerper Constructeur Design Engineer Process Engineer Quality Engineer Maintenance Engineer Projectleider Creacon Emmen Spark Holland Emmen Landes Emmen VDL Wientjes Emmen Fokker Aerostructures Hoogeveen Schoeller Arca Hardenberg Wavin Hardenberg Manter Emmen Stevens Engineering Philips Drachten Irmato Drachten Case New Holland Brugge (B) Agrifac Steenwijk Honeywell Emmen 04 Design & Engineering specialisten Ontwerp- en ingenieursbureaus 05 Onderzoek R&D (in-company en extern) onderzoeksinstellingen Productontwerper Design Engineer Process Engineer Quality Engineer Constructeur Productontwikkelaar Projectleider Onderzoeker Projectleider Pezy Groningen Stevens Engineering Emmen Wavin I&T Dedemsvaart Bertrandt GmbH Tappenbeck (D) PRE Emmen API Emmen Teijin Aramid Emmen Wavin I&T Dedemsvaart 06 Technische ondersteuning / (commerciële) dienstverlening In-company ondersteunende diensten commerciële dienstverlening importeurs van equipment Technisch inkoper Technisch verkoper Productspecialist Technisch adviseur Projectleider Nuon-Emmtec- Emmen Arburg Nederland 07 Maintenance Technische dienst Onderhouds-management Tabel 1: werkveldillustraties Maintenance Engineer Projectleider Maintenance manager Stork maintenance Imtech Services Nuon-Emmtec Emmen De afgestudeerde werktuigbouwer is startbekwaam. Dat wil zeggen dat hij beschikt over de competenties om zijn werk als startende ingenieur uit te kunnen voeren. Hij kan op termijn doorgroeien naar senior- en managementsfuncties. Een deel van de afgestudeerden wordt later directeur of eigenaar van een bedrijf. Stenden University OER opleiding werktuigbouwkunde bijlage A V1.0 6

7 A.3.4 Relatie beroepsprofiel werktuigbouwkundig ingenieur en domeincompetenties Het beroepsprofiel van de werktuigbouwkundig ingenieur is sterk verweven met het voortbrengingsproces in de industriële sector. Het voortbrengingsproces kan schematisch weergegeven worden in de zogeheten Product Life Cycle. Deze cyclus beschrijft de fasen die een product doorloopt. In onderstaande tabel is de relatie tussen de Product Life Cycle, beroepscompetenties en de domeincompetenties weergegeven. In het beroepsprofiel zijn geen competenties gerelateerd aan de fase Abraak/Hergebruik. De beroepscompetenties die horen bij het beroepsprofiel overlappen in werkelijkheid verschillende fasen van de Product Life Cycle. Vandaar dat de start- en eindpunten van deze competenties niet volkomen synchroon lopen met de fasen van de Product Life Cycle. Product Life Cycle Onderzoek -> Ontwerp -> Productie -> Gebruik -> Afbraak/Hergebruik Onderzoeken van eisen en wensen beroepscompetenties Assembleren of produceren van het product In bedrijf nemen van het product Onderzoeken van behoeften markt Diensten verlenen bij gebruik van het product Ontwerpen en ontwikkelen van het Onderhouden van product of proces installaties Onderzoeken van toepassingen materialen Onderzoeken van productiemethode Optimaliseren van productie Onderzoeken (duurzame) materialen domeincompetenties onderzoeken analyseren ontwerpen (producten) ontwerpen (systemen) realiseren (producten) realiseren (systemen) beheren adviseren managen (projecten) managen (organisatie) professionaliseren Tabel 2: relatie beroepsprofiel en domeincompetenties Afbreken van installaties Hergebruiken van materialen De kleuren in deze tabel komen overeen met de kleuren van de clusters van bouwstenen waarmee de opleiding werktuigbouwkunde is opgebouwd. Meer hierover vindt u in hoofdstuk A.3.5. De handelingen die horen bij de competenties ontwerpen, realiseren en beheren zijn deels afgeleid van de beroepscompetenties. Vandaar dat de start- en eindpunten van deze competenties ook niet synchroon lopen met de fasen van de Product Life Cycle. Stenden University OER opleiding werktuigbouwkunde bijlage A V1.0 7

8 A.3.5 Opbouw curriculum van de opleiding werktuigbouwkunde A Inleiding In dit hoofdstuk wordt inzichtelijk gemaakt hoe het doorlopen van de opleiding leidt tot het behalen van de vereiste eindkwalificaties. Er wordt aangegeven hoe het curriculum in fasen is onderverdeeld en hoe het curriculum is onderverdeeld in (clusters van) bouwstenen en leerlijnen. De BoKS van de opleiding wordt uitgewerkt. Uiteindelijk maakt een competentiematrix inzichtelijk hoe de opbouw van de kwalificaties gedurende het curriculum is opgebouwd. A Opbouw curriculum in fasen De opleiding Werktuigbouwkunde kent een opbouw met een major- en minorfase. Daarnaast wordt een fasering in een propedeutische- en een hoofdfase gebruikt. In iedere fase worden bouwstenen aangeboden. De studielast voor de gehele opleiding bedraagt 240 EC s (European Credits). Eén EC komt overeen met een studiebelasting van 28 uur. Eén schooljaar heeft een waarde van 60 EC s (= uur). Ieder jaar is opgebouwd uit vier perioden. Iedere periode kan de student vijftien credits behalen. De student heeft een totale studiebelasting van 40 uur per week. Na het doorlopen van het eerste studiejaar dient de student een totaal van 51 EC s te hebben behaald om door te mogen naar het tweede studiejaar. De student krijgt van de examencommissie een bindend studieadvies. Meer informatie over het bindend studieadvies is opgenomen in de OER (Onderwijs- en Examenreglement) van de opleiding werktuigbouwkunde. propedeutische fase studiejaar periode 1 periode 2 periode 3 periode 4 1 bouwstenen (15 ec) bouwstenen (15 ec) bouwstenen (15 ec) bouwstenen (15 ec) hoofdfase studiejaar periode 1 periode 2 periode 3 periode 4 2 bouwstenen (15 ec) bouwstenen (15 ec) bouwstenen (15 ec) bouwstenen (15 ec) 3 bouwstenen (15 ec) bouwstenen (15 ec) beroepsoriënterende stage (30 ec) 4 minor 1 (15 ec) minor 2 (15 ec) afstuderen (30 ec) tabel 3: opbouw opleiding in propedeutische- en hoofdfase De opleiding Werktuigbouwkunde kent een major- en een minorfase. studiejaar periode 1 periode 2 periode 3 periode 4 1 bouwstenen (15 ec) major bouwstenen (15 ec) major 2 bouwstenen (15 ec) bouwstenen (15 ec) major major 3 bouwstenen (15 ec) bouwstenen (15 ec) major major 4 minor 1 (15 ec) minor 2 (15 ec) minor minor tabel 4: opbouw opleiding in major- en minorfase bouwstenen (15 ec) bouwstenen (15 ec) major major bouwstenen (15 ec) bouwstenen (15 ec) major major beroepsoriënterende stage (30 ec) major afstuderen (30 ec) major Majorfase De majorfase van elke opleiding bestaat uit basisjaren (twee-en-half jaar, 150 EC) plus het verplichte praktijkjaar van de opleiding (stage 30 EC / afstuderen 30 EC). Hiermee heeft de major een omvang van 210 EC. In de Majorfase van de opleiding worden studenten opgeleid tot op uitstroomniveau. Kenmerkend voor de basisjaren is dat de ontwikkeling binnen plaatsvindt. Studenten blijven in meer dan één opzicht binnen de opleiding. De te ontwikkelen beroepscompetenties worden binnen de muren van de eigen opleiding ontwikkeld. Het onderwijsaanbod is opleidingsspecifiek. Daarnaast impliceert binnen ook fysiek Stenden University OER opleiding werktuigbouwkunde bijlage A V1.0 8

9 binnen de opleiding, de praktijk wordt naar binnen gehaald. Uiteraard worden de studenten intensief in contact met de praktijk gebracht. Projectopdrachten zijn gebaseerd op authentieke beroepssituaties, de studenten leveren reële beroepsproducten op. Het praktijkjaar werkt de student aan praktijkopdrachten bij bedrijven, buiten de muren van de hogeschool. De student bepaalt zelf een gewenst ontwikkelingsgebied en heeft zelf de verantwoordelijkheid voor het vinden van een geschikte stage- of afstudeeropdracht bij een bedrijf. Vanzelfsprekend kan deze opdracht alleen plaatsvinden binnen de grenzen die door het beroeps- en competentieprofiel van de opleiding worden bepaald. Deze grenzen worden bewaakt door de stage- en afstudeercoördinator namens de curriculumcommissie. Minorfase In de minorfase kunnen studenten zich verbreden en verdiepen door het volgen van specifieke minoren. De minor heeft een omvang van 30 EC en bestaat uit twee blokken van 15 EC elk. Bij de minoren is er een onderscheid tussen verbredende, verdiepende en open minoren. De opleiding Werktuigbouwkunde biedt twee verdiepende en één verbredende minor aan. Verbredende minoren zijn breed van opzet. Zij draaien deels om competenties die niet letterlijk staan genoemd in het beroepsprofiel van de opleiding. Verdiepende minoren draaien om competenties die wel letterlijk in het beroepsprofiel van de opleiding zijn genoemd: ze brengen deze competenties op een hoger niveau waardoor de student met een hoger profiel kan afstuderen. De opleiding werktuigbouwkunde biedt de volgende minoren aan: 1. Engineering (verdiepend) 2. Productontwikkeling en ondernemerschap (verbredend) 3. Kunststoftechnologie (verdiepend) Een beschrijving van de aangeboden minoren is opgenomen in de OER. Een beschrijving van de inhoud van de minoren is tevens opgenomen in bijlage C. Studenten die een minor kiezen uit de OER hoeven geen aanvraag via de examencommissie in te dienen. Open minoren zijn minoren die niet in de OER van de opleiding zijn opgenomen. Studenten zijn vrij om open minoren te volgen bij universiteiten (pre-masters o.a. in Twente en Groningen) en andere hogescholen. Als voorwaarde geldt dat deze minoren op de website van zijn te vinden. De student dient daartoe een aanvraag voor te bereiden. In deze aanvraag is opgenomen: - aanbieder (instantie, opleiding, locatie), - naam minor, - motivatie student, - beschrijving van de opbouw van de minor, - te behalen leerdoelen en competenties, - beoordelingsmodel (normen, scoring rubrics), - literatuur, - voorkennis, - op te leveren beroepsproducten (verslag, producten a/b/c.., onderzoek, presentatie..), - planning / urenverantwoording, De student moet tevens een aanvraagformulier voor minoren ophalen bij IStudy en invullen. De student levert de aanvraag + het ingevulde formulier in bij de minorcoördinator. Deze beoordeelt of de minor een duidelijke relatie heeft met de eindcompetenties van de opleiding (OER, H5 Art. 9 lid 2). Als de coördinator toetstemming heeft verleent levert de student de aanvraag + het ingevulde formulier in bij de examencommissie. Na het doorlopen van de minor moet de student aan de examencommissie kunnen aantonen de doelstellingen te hebben behaald middels het overleggen van een gewaarborgde beoordeling. Mogelijkheden voor verbreding en verdieping zijn: een door de hogeschool aangeboden verbredende minor, vastgelegd in de OER een door de opleiding aangeboden verdiepende minor, vastgelegd in de OER een door de opleiding aangeboden open minor. Het kan voorkomen dat een minor wordt aangeboden die niet vastgelegd is in de OER. Stenden University OER opleiding werktuigbouwkunde bijlage A V1.0 9

10 een door de Hochschule Osnabrück aangeboden studie. Er is een formele overeenkomst tussen de beide hogescholen. Deze studie gevolgd door een afstudeeropdracht in Duitsland levert naast het Nederlandse getuigschrift ook het Duitse getuigschrift van de Bacheloropleidingen. Dit traject wordt ook wel Doppeldiplomiering genoemd. Dit traject is niet vastgelegd in de OER. Keuze uit het aanbod van domeingerelateerde open minoren van Universiteiten en hogescholen in Nederland. A Specialisaties De opleiding Werktuigbouwkunde kent geen afstudeerspecialisaties. De eindkwalificaties voor de afstudeeropdrachten zijn wisselend omdat de de aard van de gekozen opdracht en de context waarbinnen de competenties worden getraind en getoetst specifiek zijn voor iedere afstudeeropdracht. Als een student zowel zijn 3e jaars project (6 EC), stage- (30 EC), afstudeeropdracht (30 EC) én een minor (30 EC) binnen één beroepscontext kiest is er sprake van een specialisatie van 96 EC. A Bouwstenen Stenden Hogeschool heeft de strategische keuze gemaakt om al haar opleidingen op te bouwen met behulp van (deels gemeenschappelijke) bouwstenen 1. Een studiejaar is opgedeeld in onderwijsperioden van 9 weken. Binnen een onderwijsperiode worden verschillende bouwstenen. Er bestaan vier soorten bouwstenen 2: 1. Generieke bouwstenen. 2. Domeingerelateerde bouwstenen. 3. Opleidingsspecifieke bouwstenen. 4. Integratieve bouwstenen(project). Een integratieve bouwsteen is uniek voor de eigen opleiding. In deze bouwstenen staat de competentieontwikkeling centraal aan de hand van het periodethema. Deze bouwstenen vormen de basis van een onderwijsperiode en zijn in die periode leidend, de overige bouwstenen zijn ondersteunend. Een opleidingsspecifieke bouwsteen is uniek voor de eigen opleiding. In deze bouwstenen worden sets van kennis en vaardigheden aangereikt die kenmerkend zijn voor die specifieke opleiding. Een domeingerelateerde bouwsteen wordt aangeboden in een aantal verwante opleidingen. Deze opleidingen kunnen afkomstig zijn uit hetzelfde domein of uit verschillende domeinen. In deze bouwstenen worden opleidingsoverstijgende sets van kennis en vaardigheden aangeboden. Een generieke bouwsteen wordt aangeboden in alle opleidingen van Stenden hogeschool. In deze bouwstenen worden sets van kennis en vaardigheden aangeboden die voortkomen uit de Dublin Descriptoren en de generieke Hbo-kernkwalificaties. Er zijn vier clusters van generieke bouwstenen 3: 1. Studievaardigheden, algemene vaardigheden en studieloopbaan-begeleiding Aan deze bouwstenen ligt de Dublin Descriptor Leervaardigheden ten grondslag. 2. Mondelinge en schriftelijke communicatie Aan deze bouwstenen ligt de Dublin Descriptor Communicatie ten grondslag. 3. Onderzoeksvaardigheden en rekenen Aan deze bouwstenen liggen de Dublin Descriptoren Kennis en inzicht, Toepassen kennis en inzicht en Oordeelsvorming ten grondslag. 4. Creativiteit en conceptueel denken 1 Uitgangspunten en operationalisering Bouwstenen, Referentiekader Bouwstenen, generieke bouwstenen startdocument, Stenden University OER opleiding werktuigbouwkunde bijlage A V1.0 10

11 Aan deze bouwsteen ligt de Dublin Descriptor Oordeelsvorming ten grondslag. Een domeingerelateerde bouwsteen wordt aangeboden in een aantal verwante opleidingen. Deze opleidingen kunnen afkomstig zijn uit hetzelfde domein of uit verschillende domeinen. Ook hier wordt de bouwsteen geschikt gemaakt voor opname in het eigen curriculum door deze te koppelen aan een kenmerkende beroepssituatie, het centrale thema. Het domein Techniek binnen de hogeschool, bestaande uit de vijf opleidingen Werktuigbouwkunde, Chemie, Biologie en Medisch Laboratoriumonderzoek, Technische Informatica en Informatica, heeft een achttal domeingerelateerde bouwstenen opgesteld. Werktuigbouwkunde heeft vijf domeingerelateerde bouwstenen opgenomen in het curriculum. Een opleidingsspecifieke bouwsteen is uniek voor de eigen opleiding. In deze bouwstenen worden kennis en vaardigheden aangereikt die kenmerkend zijn voor die specifieke opleiding. A Opbouw Curriculum in bouwstenen Binnen het opleidingsprogramma van de opleiding werktuigbouwkunde zijn bouwstenen geclusterd naar inhoud. Bouwstenen zijn de onderwijseenheden waarmee de Stenden Hogeschool werkt. In onderstaande tabel is de relatie weergegeven tussen de clusters van bouwstenen en de onderverdeling van typen bouwstenen uit hoofdstuk 1.8, deel 1. type opleidingsspecifiek domeinspecifiek generiek integratief cluster ontwerp en en ontwikk elen fundamentele werktuigbouwkunde Quality engineering geregelde systemen wiskunde Bedrijfskunde generieke bouwstenen projecten / minoren / stage / afstuderen Tabel 5: Clusters van bouwstenen In onderstaand curriculumoverzicht is de opbouw van de bouwstenen over het hele curriculum van de opleiding werktuigbouwkunde voor het schooljaar weergegeven. Iedere bouwsteen heeft een waarde van 3 EC s of veelvouden hiervan. 1e jaar Studieloopbaanbegeleiding 1A Mondelinge Communicatie 1 Schriftelijke Communicatie 1 Studieloopbaanbegeleiding 1B Wiskunde 1 Wiskunde 2 Geregelde systemen 1 Quality Engineering 1 CAD/CAM/CAE 1 Materiaalkunde 1 CAD/CAM/CAE 2 Constructieleer 1 Methodisch ontwerpen 1 Statica 1 Statica 2 Dynamica 1 Windrichtingsmeter 1 Windrichtingsmeter 2 Project W1: Methodisch ontwerpen 15EC 15EC 15EC 15EC 2 e jaar Engels I Schriftelijke Project W2: onderzoek en innovatie Communicatie 2 Wiskunde 3 Materiaalkunde 2 Quality Engineering 2 Quality Engineering 3 Stromingsleer 1 Stromingsleer 2 Warmteleer 1 Warmteleer 2 Stenden University OER opleiding werktuigbouwkunde bijlage A V1.0 11

12 Duurzame productontwikkeling en Ontwerpen 1 Studieloopbaanbegeleiding 2 3 e jaar Duurzame Duurzame productontwikkeling en Ontwerpen 3 productontwikkeling en Ontwerpen 2 Sterkteleer 1 Sterkteleer 2 Geregelde systemen 2 15EC 15EC 15EC 15EC Project W3 Project W3 Stage Management en Organisatie 1 Constructieleer 2 Sterkteleer 3 Quality Engineering 4 Quality Engineering 5 Geregelde systemen 3 Geregelde systemen 4 15 EC 15 EC 30 EC 4 e jaar Minor 1 Minor 2 Afstuderen 15 EC 15 EC 30 EC Tabel 6: opbouw curriculum werktuigbouwkunde in bouwstenen A Body of Knowledge and Skills (BoKS) In onderstaande tabel is een algemene omschrijving van de clusters opgenomen. De verzameling van al deze beschrijvingen vormt de Body of Knowledge & Skills (BoKS) van de opleiding werktuigbouwkunde. De BoKS is de groepering van kennis en vaardigheden die in een specifieke opleiding worden gedoceerd. Deze kennis en vaardigheden dienen studenten zich eigen te maken om competent te worden in het beroep. In bijlage X is een verzameling van beschrijvingen van alle bouwstenen opgenomen. Hierin wordt de BOkS verder uitgewerkt. In het schooljaar zal voor de opleidingen werktuigbouwkunde landelijk een BoKS worden vastgesteld. Tot die tijd hanteert de opleiding werktuigbouwkunde van Stenden haar eigen BoKS. cluster Ontwerpen en ontwikkelen Omschrijving Het moderne bedrijfsleven is steeds meer georiënteerd op duurzame producten vanuit een verantwoordelijkheid voor de toekomst. In de bouwstenen in dit cluster worden competenties getoetst die te maken hebben met duurzame productontwikkeling en ontwerpen. Het aspect duurzaamheid krijgt aandacht, omdat rekening gehouden wordt met het spaarzaam gebruik van materialen, met een milieuvriendelijk productieproces en met een product dat energiezuinig is in gebruik en dat recyclebaar is: DPO&O1: Hoe een product wordt ontwikkeld qua activiteiten in de fasen in het productontwikkelingsproces wordt geoefend aan de hand van een opdracht. DPO&O2: Het duurzame ontwerpen wordt geoefend aan de hand van actiepunten waarop inhoudelijk gelet moet worden bij het ontwerp van voorgaand product. Bij het gebruik van duurzame gebruiksgoederen is de toepassing van kunststoffen niet meer weg te denken. Om rekening te kunnen houden met het spaarzaam gebruik van materialen worden ontwerpmethoden en de bijbehorende berekeningsmethoden voor kunststof producten toegepast. DPO&O3: In deze bouwsteen binnen dit cluster wordt ook een product gerealiseerd met behulp van de meest gebruikte productiemethode voor kunststoffen spuitgieten. Hiervoor wordt het spuitgietproces Stenden University OER opleiding werktuigbouwkunde bijlage A V1.0 12

13 Fundamentele werktuigbouwkunde Quality engineering gesimuleerd en een matrijs voor een spuitgietmachine ontworpen. DPO&O4: De student verdiept zich in de milieu-impact. Hierbij maakt hij gebruik van het programma Simapro om een Levenscyclus analyse (LCA) te maken en de milieu-effecten van dit product door te rekenen in de levenscyclus van een product: productie, gebruik en afdanking. Dit helpt hem bij het duurzaam ontwerpen van producten. Om een apparaat of installatie werktuigbouwkundig te kunnen ontwikkelen, ontwerpen en onderhouden heeft de student kennis & inzicht nodig uit bouwstenen, die het fundament leggen voor dit inzicht en deze kennis. De clustering, die voor de hand ligt omdat de inhoud van de bouwstenen met elkaar te maken heeft, bevat de volgende bouwstenen: Materiaalkunde: Hiermee is kennis & inzicht te verkrijgen in het verband tussen de samenstelling en structuur van materialen aan de ene kant en hun eigenschappen aan de andere kant. Belangrijke materialen, die toegepast worden in werktuigbouwkundige constructies, zijn metalen en kunststoffen. Dynamica: Hiermee is kennis& inzicht te verkrijgen in de gevolgen van krachten voor de beweging van voorwerpen. Het laatst genoemde onderscheidt dit vak van statica. In apparaten en installaties bewegen veel onderdelen. Statica: Hiermee is kennis & inzicht te verkrijgen in het evenwicht van constructies, die onderhevig zijn aan krachten. Zo mag een constructie onder zijn eigen gewicht en de te verwachten belasting niet bezwijken, verschuiven of kantelen. Sterkteleer: Hiermee is kennis & inzicht te verkrijgen in de voorwaarden, waaraan stilstaande en bewegende constructies moeten voldoen om niet te bezwijken, de gewenste stijfheid te hebben en voldoende duurzaam te zijn. Constructieleer: Met behulp van berekeningen is kennis & inzicht te verkrijgen in de stijfheid en sterkte van constructies. Warmteleer: Hiermee is kennis & inzicht te verkrijgen in de werking en inrichting van de apparaten en installaties waarin gewenste energieomzettingen worden gerealiseerd. Mechanische energie wordt meestal verkregen door transformatie van thermische energie en wordt voor allerlei doeleinden toegepast. Stromingsleer: Hiermee is kennis & inzicht te verkrijgen in verscheidene technische stromingsverschijnselen. Bij de omzetting van de ene energievorm in de andere, speelt heel vaak de stroming van één of meerdere vloeibare of gasvormige stoffen een grote rol. De cluster Quality Engineering wordt aandacht besteed aan kansrekenen, statistiek, procesbeheersing, kwaliteitsmanagementssytemen, bedrijfszekerheid en Lean Six Sigma. On-line Quality Engineering : procesbeheersing gebaseerd op SPC: Statistical Proces Control. Theorie (toegepaste kansrekening en statistiek) en praktijk (het produceren van producten met een spuitgietproces en bewerken van meetgegevens). In de uitwerking worden uitschieters gedetecteerd, verdelingen gekarakteriseerd (normaal en niet-normaal), regelkaarten gemaakt, Cp en Cpk waarden berekend, tussen-holte verschillen getest m.b.v. statistische verschiltoetsen voor varianties en gemiddelden. Later wordt e.e.a. geplaatst in de context van Lean Six Sigma (LSS). Kwaliteitsmanagement: De basiskenmerken van een kwaliteitsmanagementsysteem worden bestudeerd, t/m de opbouw van ISO 9000 en van ISO-TS De filosofie achter Six Sigma en Lean Six Sigma wordt behandeld en geplaatst in het kader van het streven naar Continuous Improvement en Innovatie. Elementen uit de LSS-toolbox worden behandeld: reductie van variatie, werken in projecten, pull en perfectie, Value Stream Mapping, 6S, SMED, kanban, SPC, Design- en process-fmea, Validatie van meetsystemen (Gage R&R), DoE (Design of Experiments), Robuust optimaliseren. Voor levensduurproblemen wordt de theorie van faalgedrag behandeld t/m modellering middels Weibullverdelingen. Minitab software wordt gebruikt voor de uitvoering van opdrachten Stenden University OER opleiding werktuigbouwkunde bijlage A V1.0 13

14 Geregelde Systemen In Geregelde Systemen 1 maakt de student kennis met industriële automatisering. Hij maakt kennis met verschillende componenten van automatisering: hydrauliek, pneumatiek, elektrische systemen, besturing en sensoren. In een practicum doet de student ervaring op met het simuleren en besturen van een aantal eenvoudige geregelde systemen. In Geregelde Systemen 2 worden elementaire begrippen uit de kinematica verdiept (de theorie waarmee bewegingen beschreven kunnen worden) en dynamica (wetten van Newton, krachtenleer, impulswet) aan de orde. In Geregelde Systemen 3 worden elementaire begrippen uit de meet en regeltechniek behandeld. In Geregelde Systemen 4 gaat de student aan de slag met populaire industriële hardware componenten. Hij brengt een servo besturing in regeling. Hij bouwt een proof of principle (POP). Hij maakt een temperatuur simulatie. Hij maakt real time aansturing. Hij maakt een POP opstelling met hardware en brengt deze met LabView in regeling. Wiskunde Bedrijfskunde Generieke Bouwstenen In Wiskunde 1 wordt een gedeelte van de HAVO wiskunde B herhaald om zodoende een voldoende basisniveau te garanderen van de wiskundige kennis en vaardigheden, die voor de beroepspraktijk zijn vereist. In Wiskunde 2 maakt de student kennis met het opstellen van wiskundige modellen van technische processen. Aan de hand van concrete voorbeelden zal een aantal wiskundige begrippen worden behandeld. De kennis en vaardigheden met betrekking tot de onderwerpen exponentiële functies, logaritmen en differentiëren worden herhaald en uitgebreid. Daarbij worden twee nieuwe onderwerpen geïntroduceerd: differentiaalvergelijkingen en integreren. Bovendien maakt de student kennis met het computerprogramma MathCad, waarmee wiskundige berekeningen eenvoudig kunnen worden uitgevoerd. In de bouwsteen Wiskunde 3 maakt de student nader kennis met het opstellen en gebruiken van wiskundige technieken. De kennis en vaardigheden met betrekking tot de onderwerpen (partieel) differentiëren en integreren wordt herhaald en uitgebreid. Nieuwe onderwerpen als differentiaalvergelijkingen en complexe getallen worden geïntroduceerd. In Management en Organisatie 1 gaat het om het functioneren van organisaties en de wijze waarop deze worden aangestuurd, kortweg organisatie en management. Management en Organisatie 2 geeft een verdieping op een aantal onderwerpen, daarnaast worden een aantal nieuwe onderwerpen behandeld. Nieuwe onderwerpen zijn: Strategisch Management en Samenwerking tussen organisatie (strategische allianties, joint ventures, fusie e.d.) De verdieping zal betrekking hebben op management, besluitvorming, besturing, structurering en organisatie ontwikkeling. In de generieke bouwstenen SLB worden de studievaardigheden Studeren op HBO niveau betekend meer eigen regie in handen nemen: Je bent zelf verantwoordelijk voor je studie. Je leert ontdekken wie je bent, en wat je na je afstuderen in huis moeten hebben om een goede professional te kunnen zijn. In het onderdeel studieloopbaanbegeleiding maak je een begin met het kijken naar je zelf, naar je competenties en naar het zogenaamde beroeps- en opleidingsprofiel. Om je eigen ontwikkelingsproces goed vast te leggen en te kunnen volgen, maak je een portfolio en een pop, dat, net als jij je gehele studieloopbaan blijft ontwikkelen. De bouwsteen SLB2 is gebaseerd op het centrale thema: werk maken van jezelf. Je gaat zelfstandig aan de slag met een aantal competenties. Deze kunnen door jouw opleiding voorgeschreven worden en in sommige gevallen heb je daar in meer of mindere mate een bepaalde keuzevrijheid in. Werk maken van jezelf is in principe nooit klaar en ook tijdens jouw actieve loopbaan blijf je jezelf ontwikkelen. Daarom is de structuur van SLB2 gebaseerd op de zogenaamde kwaliteitscyclus, ook wel Deming Circle genoemd. In de bouwsteen Mondelinge Communicatie 1 wordt ingegaan op effectief mondeling presenteren. Daarbij staan drie zaken centraal: het doel, het publiek en de hulpmiddelen. Tevens moet je als Hbo er effectief kunnen vergaderen. In deze bouwsteen leer je de spelregels, de voorbereiding, hoe je een vergadering leidt en hoe je een zo actief mogelijke bijdrage kan leveren. Stenden University OER opleiding werktuigbouwkunde bijlage A V1.0 14

15 Leerbedrijf (projecten / minoren / stage / afstuderen) In de bouwsteen Schriftelijke Communicatie 1 wordt aandacht besteed aan rapporten schrijven, goed citeren (plagiaat voorkomen), samenvatten en argumenteren. Je leert jezelf gepast schriftelijk uit te drukken en je gebruikt hiervoor IT faciliteiten. Je maakt complexe informatie schriftelijk duidelijk en je stuurt de juiste boodschap naar de juiste doelgroep via het juiste kanaal. In Schriftelijke Communicatie 2 richt de student zich op het schrijven van een literatuurverslag. Een literatuurverslag is een onderdeel van diverse onderzoeksrapporten die je tijdens je opleiding zult schrijven. Verslagen, bouwsteenopdrachten en je scriptie bevatten allen een soort van literatuuronderzoek. In de bouwsteen Engels I leer je Engels zowel schriftelijk als mondeling toepassen in het vakgebied. Het leerbedrijf van de opleiding werktuigbouwkunde begeleidt studenten bij het uitvoeren van integratieve bouwstenen: projecten, minoren, een stage en afstuderen. Tabel 7: BOkS opleiding Werktuigbouwkunde A Opbouw curriculum in leerlijnen Leerlijnen bepalen de onderwijskundige-/didactische vormgeving van het onderwijs. De leerlijnen in kwestie zijn vastgesteld op basis van de eerder geformuleerde omschrijving van het begrip competentie en de componenten daarvan. Om er zeker van te zijn dat alle samenstellende delen van de competenties worden getraind en getoetst, is het met name in de eerste fase van de opleiding noodzakelijk deze administratief in aparte leerlijnen op te nemen. Er worden vijf verschillende leerlijnen onderscheiden: de vakinhoudelijke -, de integrale -, de vaardigheden-, de conceptuele - en de reflectieve leerlijn. De vakinhoudelijke leerlijn zorgt voor verticale en horizontale afstemming binnen het curriculum. In de integrale leerlijn werken studenten aan beroepsproducten in authentieke situaties. De conceptuele en de vaardigheden-leerlijn zijn ondersteunend aan de integrale leerlijn en zullen naarmate de studie vordert opgaan in de integrale leerlijn. De inhoudelijke leerlijn Deze inhoudelijke lijn is opleidingsspecifiek, hij legt het fundament onder het curriculum en verschaft de studenten zoveel mogelijk inzicht in de latere beroepspraktijk. De keuze omtrent de inhoudelijke lijn in het curriculum wordt bepaald door een analyse te maken van de beroepspraktijk en deze zo realistisch mogelijk in het curriculum te brengen. De rode draad zorgt voor de verticale en horizontale afstemming binnen het curriculum. Dit betekent dat de rode draad zorgt voor een logische opvolging van de te ontwikkelen competenties, voor afdekking van alle competenties, voor een logische opvolging van rollen en contexten, ook wat betreft toename in complexiteit en voor een goede aansluiting tussen de verschillende onderdelen. De integrale leerlijn Binnen de integrale leerlijn worden de studenten in authentieke, complexe situaties gebracht, om de gewenste beroepsvaardigheden/competenties te verwerven. Studenten maken op een gestructureerde manier beroepsproducten. De mate van structurering en complexiteit van de opdrachten in de tijd verloopt volgens een tegengesteld patroon. Anders uitgedrukt: ondersteuning door middel van sturende opdrachten en intensiteit van de begeleiding verdwijnt meer en meer naar de achtergrond naarmate de studie vordert en de complexiteit toe neemt. De opdrachten voor de studenten zijn in de propedeuse gestructureerd en richtinggevend voor de te volgen aanpak. Vanaf de hoofdfase worden opdrachten steeds minder gestructureerd aangeboden. Uiteindelijk wordt studenten in een gegeven context een probleem aangeboden, waarbij de te volgen methodiek tot en met het uitbrengen van een advies door de studenten geïnitieerd moet worden. Er is sprake van een toenemende mate van complexiteit. De opleiding werktuigbouwkunde geeft haar integratieve leerlijn vorm in integratieve bouwstenen. De bouwstenen worden projectmatig uitgevoerd binnen haar leerbedrijf. De opleiding doceert projectmatig onderwijs volgens de methodische aanpak van Grit (2009). Specifiek voor het onderwijs is de relatie tussen Stenden University OER opleiding werktuigbouwkunde bijlage A V1.0 15

16 projectmatig werken en het ontwikkelproces. PREPROJECT P R O J E C T POSTPROJECT Initiatieffase Definitiefase Procesontwerp Business Case Plan van aanpak Deelprojecten Voorbereidingsfase Realisatiefase Implementatiefase Nazorg/Onderhoud IDEE OPDRACHT WAT Vooronderzoek Probleemdefinitie Werkwijzebepaling Vormgeving Beschrijving productieproces Productiewijze Eisen onderdelen/ testprocedure Productie eindresultaat Invoering product Instandhouding Productidee Programma van eisen Beoordelingsmatrix Keuzediagram Ontwerptekening Proefmodel/Prototype HOE PRODUCT PREPROJECT P R O J E C T POSTPROJECT Figuur 1: relatie projectmatig werken en methodisch ontwerpen De vaardigheden-leerlijn De vaardigheden-leerlijn beslaat zowel de training en toetsing van vaardigheden als het reflecteren op vaardigheden. In deze leerlijn ontvangen studenten opdrachten om (zo zelfstandig mogelijk) vaardigheden te verwerven (vooral oefenen) die nodig zijn voor een of meer competenties. Het gaat om vaardigheden die deels apart van de competenties geleerd en geoefend worden, maar die wel van begin af aan in verband met die competenties worden aangebracht. Zo wordt binnen de integratieve onderwijseenheden waarin de competenties centraal staan- tegelijk ook algemene vaardigheden als voorzitten en samenwerken getraind en geëvalueerd. Training van vaardigheden vindt dus ook voor een belangrijk deel plaats in de integrale lijn. Naarmate de opleiding vordert zal afzonderlijke en gerichte training van vaardigheden verdwijnen en zal de student in staat moeten zijn integraal te handelen en daarop te reflecteren (de vaardigheden- en integrale lijn gaan in elkaar op). De conceptuele leerlijn Deze leerlijn heeft betrekking op het separaat aanbrengen van kennis. Het betreft hier kennis die de studenten leert als een professional te redeneren: separaat is dus iets anders dan strikt gescheiden. De aan te brengen kennis wordt weliswaar in een aparte onderwijssetting aangebracht, maar is zoveel mogelijk gerelateerd aan de contexten in de integrale leerlijn. De reflectieve leerlijn Het studiesucces van een student is niet alleen afhankelijk van de inrichting en kwaliteit van het onderwijs, daarnaast zijn de eigenschappen van de student zelf van belang. De reflectieve leerlijn heeft dan ook als doel aandacht te besteden aan leerstijlen, houding, vaardigheden en studeerproblemen. Hoofddoel is bovendien zelfsturing (gevoed door zelfreflectie en reflectie op eigen competenties) te bevorderen. De opbouw van de opleiding werktuigbouwkunde kan ook weergegeven worden door het plaatsen van bouwstenen in leerlijnen. Op basis van deze clustering zijn verschillende leerlijnen samengesteld: vakinhoudelijke leerlijn Ontwerpen fundamentele & werktuigontwikkelen bouwkunde integrale leerlijn (toepassen) conceptuele leerlijn (kennis) Ontwerpen fundamentele & werktuigontwikkelen bouwkunde vaardigheden leerlijn Ontwerpen & ontwikkelen reflectieve leerlijn fundamentele werktuigbouwkunde Quality Engineering Quality Engineering Quality Engineering tabel 8: leerlijnen opleiding werktuigbouwkunde leerlijnen Geregelde systemen geregelde systemen geregelde systemen Genenriek cluster Genenriek cluster Genenriek cluster Projecten / Minoren Projecten / Minoren wiskunde wiskunde bedrijfskunde bedrijfskunde Stenden University OER opleiding werktuigbouwkunde bijlage A V1.0 16

17 A.3 (Internationale) kwalificaties A.3.1 Inleiding Er zijn twee belangrijke standaarden waaraan de beginnende beroepsbeoefenaar op HBO-niveau dient te voldoen: 1. Dublin-descriptoren 2. De HBO-standaard Eén van de eisen die door de overheid wordt gesteld aan de accreditatie, is dat het niveau van de HBOopleidingen aansluit bij het internationaal en nationaal geaccepteerde niveau van de bachelor. 7 De Dublindescriptoren beschrijven het internationaal geaccepteerde niveau van de bachelor. Het nationale niveau van de bachelor wordt beschreven in de HBO-standaard. De opleiding werktuigbouwbouwkunde hanteert de Dublin-descriptoren en de HBO-standaard als referentiekader om te voldoen aan het internationaal en nationaal geaccepteerde niveau van de Bachelor of Engineering. 7 : procedure op- en vaststelling landelijke opleidingsprofielen bachelor-opleidingen hogescholen (vastgesteld door de Algemene Vergadering van de HBO-raad op ). A.3.2 Dublin-descriptoren De Dublin-descriptoren komen voort uit de Europese afspraken die gemaakt zijn om het niveau van opleidingen met elkaar te kunnen vergelijken. In onderstaande tabel zijn de descriptoren beschreven waaraan de beginnende beroepsbeoefenaar op HBO-niveau dient te voldoen: Dublin-descriptor beschrijving Kennis en inzicht Heeft aantoonbare kennis en inzicht van een vakgebied, waarbij wordt voortgebouwd op het niveau bereikt in het voortgezet onderwijs en dit wordt overtroffen; functioneert doorgaans op een niveau waarop met ondersteuning van gespecialiseerde handboeken, enige aspecten voorkomen waarvoor kennis van de laatste ontwikkelingen in het vakgebied vereist is. Toepassen kennis en inzicht Is in staat om zijn/haar kennis en inzicht op dusdanige wijze toe te passen, dat dit een professionele benadering van zijn/haar werk of beroep laat zien, en beschikt verder over competenties voor het opstellen en verdiepen van argumentaties en voor het oplossen van problemen op het vakgebied. Oordeelsvorming Is in staat om relevante gegevens te verzamelen en interpreteren (meestal op het vakgebied) met het doel een oordeel te vormen dat mede gebaseerd is op het afwegen van relevante sociaal-maatschappelijke, wetenschappelijke of ethische aspecten. Communicatie Is in staat om informatie, ideeën en oplossingen over te brengen op een publiek bestaande uit specialisten of niet-specialisten. Leervaardigheden Bezit de leervaardigheden die noodzakelijk zijn om een vervolgstudie die een hoog niveau van autonomie veronderstelt aan te gaan. Tabel 9: Dublin-descriptoren A.3.3 HBO standaard In 2010 heeft de HBO-raad de HBO-standaard vastgesteld. Deze standaard beschrijft een aantal generieke kernkwalificaties waaraan de beginnende beroepsbeoefenaar op HBO-niveau dient te voldoen. HBO-standaard beschrijving Een gedegen theoretische Bij elke standaard behoort een hoeveelheid basiskennis. Voor de instroom is basis kennis op vakgebieden als Nederlands, Engels en rekenen/wiskunde een Stenden University OER opleiding werktuigbouwkunde bijlage A V1.0 17

18 Kennis en inzicht Toepassing kennis en inzicht Oordeelsvorming Communicatie Leervaardigheden Het onderzoekend vermogen Professioneel vakmanschap Beroepsethiek en maatschappelijke oriëntatie Tabel 10: HBO-standaard vereiste. Deze kennis dient gedurende de opleiding toe te nemen. Maar daarnaast gaat het vooral om de vakspecifieke kennis van het beroepsdomein waarvoor wordt opgeleid. Het gaat hierbij om de noodzaak dat studenten over de theoretische bagage beschikken die hen de basis biedt om kritisch en creatief naar hun eigen vakgebied te kunnen kijken. Deze kennisbasis is daarmee onlosmakelijk verbonden met het hbo-bachelorniveau. Bij professionele bachelors gaat het niet alleen om het vertalen van aangeleerde kennis van hoog niveau naar een praktijksituatie. In onze moderne samenleving is het cruciaal dat hbo-bachelors over een onderzoekend vermogen beschikken dat leidt tot reflectie, tot evidence based practice, en tot innovatie. Vakmanschap is onlosmakelijk verbonden met de opleidingen die hogescholen verzorgen. De professionele bacheloropleiding is voor velen de hoogste vorm van beroepsonderwijs die zij volgen. Dat betekent dat onze bacheloropleidingen moeten zorgen dat studenten de kennis en vaardigheden aanleren die specifiek zijn voor de rol van de professional in een werkveld. Een goede verbinding tussen de opleiding en de beroepspraktijk is daarvoor een noodzakelijke voorwaarde. Docenten met actuele praktijkervaring en het inzetten van gastdocenten geven hiervoor de juiste context. De stages bieden studenten de confrontatie tussen de opgedane kennis en oefeningen met de realiteit van de eigenlijke beroepspraktijk. Ook het hebben van een internationale oriëntatie maakt onderdeel uit van het vakmanschap, evenals het beschikken over een ondernemende houding. HBO-bachelors zijn geen eenzijdige toepassers, maar beroepsbeoefenaren die relaties moeten leggen met maatschappelijke en soms ethische vraagstukken, die beschikken over een culturele bagage, die - in de ware betekenis van het woord - academische vorming hebben genoten. Het wordt steeds belangrijker professionals voor de zorg op te leiden die kritisch kunnen reflecteren op de waardigheid van het leven, economen op te leiden die zichzelf vragen stellen over de relatie tussen winstmaximalisatie op de korte termijn en het vertrouwen in het economisch stelsel op de langere termijn en ingenieurs voor te bereiden op een werkzaam leven waar aandacht voor duurzaamheid meer centraal komt te staan. Het gaat om het bewustzijn van de betekenis van aangeleerde kennis en vaardigheden in hun maatschappelijke context. Van studenten mag worden verwacht dat zij beschikken over het vermogen om kennis kritisch te beoordelen aan de hand van morele waarden. A.3.4 De relatie tussen de Dublin-descriptoren en de domeincompetenties De competenties voor het Domein Engineering zijn als volgt gerelateerd aan de Dublin-descriptoren: Dublin-descriptoren domeincompetenties 1. onderzoeken x a b c, d, e e 2. analyseren x x a, b c, d 3. ontwerpen x x a, e f 4. realiseren x a, b c d 5. beheren x x c c 6. managen x a b c, d, e 7. adviseren x d c a, b, d, e Stenden University OER opleiding werktuigbouwkunde bijlage A V1.0 18

19 Gedegen theoretische basis Onderzoekend vermogen Professioneel vakmanschap Beroepsethiek en maatschappelijke oriëntatie 8. professionaliseren x x a, b, c d, f x Tabel 11: relatie Dublin-descriptoren en domeincompetenties Een x houdt in dat alle gedragskenmerken van de betreffende domeincompetentie bijdragen aan de invulling van de Dublin-descriptor. Een letter (bijvoorbeeld a ) geeft aan dat het specifieke gedragskenmerk van die domeincompetentie bijdraagt aan invulling van de Dublin-descriptor. A.3.5 De relatie tussen de Hbo-standaard en de domeincompetenties De competenties voor het domein Engineering zijn als volgt gerelateerd aan de Hbo-standaard: domeincompetenties HBO-standaard 1. onderzoeken x a 2. analyseren x x x b 3. ontwerpen x x x 4. realiseren x x 5. beheren x c, d x 6. managen x x 7. adviseren x a, b, c, d c a, b, d, e 8. professionaliseren x x c, d, e Tabel 12: relatie HBO-standaard en domeincompetenties Een x houdt in dat alle gedragskenmerken van de betreffende domeincompetentie bijdragen aan de invulling van de Dublin-descriptor. Een letter (bijvoorbeeld a ) geeft aan dat het specifieke gedragskenmerk van die domeincompetentie bijdraagt aan invulling van de Dublin-descriptor. A.3.6 Relatie Dublin-descriptoren, HBO-standaard en de domeincompetenties De opleiding heeft de domeincompetenties op de volgende wijze gekoppeld aan de Dublin-descriptoren en de HBO-standaard: Dublin-descriptoren HBO-standaard competenties Kennis en inzicht Gedegen theoretische basis Onderzoekend vermogen Professioneel vakmanschap Onderzoeken Analyseren Ontwerpen Realiseren Beheren Managen Adviseren Professionaliseren Toepassing kennis en inzicht Gedegen theoretische basis Professioneel vakmanschap Onderzoeken: doel vaststellen Analyseren Ontwerpen Realiseren: normen, assembleren Beheren Managen: opzetten (deel-)project Adviseren: advies onderbouwen Professionaliseren Stenden University OER opleiding werktuigbouwkunde bijlage A V1.0 19

20 Oordeelsvorming Gedegen theoretische basis Onderzoekend vermogen Professioneel vakmanschap Beroepsethiek en maatschappelijke oriëntatie Onderzoeken: onderzoek opzetten en uitvoeren Analyseren: bepalen hoofd- en bijzaken, resultaten kunnen interpreteren Ontwerpen: oplossingsroute, gebruik hulpmiddelen Realiseren: product of proces verifiëren Beheren: verifiëren performance Managen: sturen werkzaamheden Adviseren: behoeften verduidelijken Professionaliseren: zelfstandig leerstrategie bepalen, flexibele houden, verantwoorde keuzes maken Communicatie Professioneel vakmanschap Onderzoeken: resultaten structureren en conclusies trekken, rapporteren, aanbevelingen doen Analyseren: formuleren probleemstelling, opstellen programma van eisen Ontwerpen: technisch dossier Realiseren: technisch dossier Beheren: terugkoppeling Managen: taakgericht communiceren, begeleiden en samenwerken (intern, multidisciplinair, international) Adviseren: inleven klant, behoeft klant verhelderen, advies onderbouwen, relaties opbouwen en onderhouden Professionaliseren: constructief, communieren in Nederlands en Engels Leervaardigheden Gedegen theoretische basis Onderzoekend vermogen Professioneel vakmanschap Tabel 13: relaties Dublin-descriptoren, HBO-standaard en domeincompetenties Onderzoeken: aanbevelingen doen Professionaliseren Stenden University OER opleiding werktuigbouwkunde bijlage A V1.0 20