Kadernotitie Platform #Onderwijs 2032 SLO, versie 13 januari 2015

Transcriptie

1 Kadernotitie Platform #Onderwijs 2032 SLO, versie 13 januari 2015 Doel en beoogde opbrengst van de dialoog De opdracht van het platform is te komen tot een integrale, maatschappelijk breed gedragen en gefundeerde visie op een toekomstgericht curriculum van het funderend onderwijs. In de visie wordt ingegaan op de drie functies van onderwijs, zoals verwoord in de vragen uit de Kamerbrief Toekomstgericht funderend onderwijs, d.d.17/11/2014: Welke kennis en vaardigheden moeten een plek krijgen in het curriculum zodat leerlingen optimaal worden voorbereid op het vervolgonderwijs en de toekomstige arbeidsmarkt? Welke kennis en vaardigheden moeten worden verankerd in het curriculum zodat leerlingen volwaardig leren te participeren in een pluriforme democratische samenleving? Welke bijdrage moet het onderwijs leveren aan persoonsvorming en talentontwikkeling en hoe moet dit tot uitdrukking komen in het curriculum? Onderdeel van het advies vormt eveneens een analyse van het huidige curriculum en de nu geldende kerndoelen en eindtermen. Aangegeven wordt waar het huidige curriculum vanuit de ontwikkelde visie tekort schiet. De visie bevat uitspraken over algemene doelen van het onderwijs. Deze doelen beschrijven beoogde 'kwaliteiten' van leerlingen, waarin kennis, vaardigheden en houdingen tezamen komen. In Schotland zijn bijvoorbeeld vier centrale kwaliteiten van leerlingen benoemd (succesvolle lerenden, verantwoordelijke burgers, personen met zelfvertrouwen, effectieve ondernemers), met bijbehorende kennis, vaardigheden en houdingen (zie bijlage). Perspectieven voor de dialoog Na de landelijke brainstorm over meer toekomstgericht onderwijs wordt de brede maatschappelijk dialoog voortgezet onder regie van het Platform #Onderwijs2032. De dialoog gaat daarmee een tweede fase in. Naast ruimte voor een brede maatschappelijke verkenning van waardevolle kennis en vaardigheden voor de toekomstige samenleving, wordt daarin ook verdieping aangebracht om tot de gewenste visievorming te komen. Om de dialoog voldoende breed te voeren, met ruimte voor inbreng uit velerlei invalshoeken, en om te zorgen voor de gewenste verdieping, is het van belang perspectieven te benoemen die de dialoog richting kunnen geven, kunnen stimuleren en verdiepen en, waar nodig, ook inkaderen. Vanuit de drie kernfuncties van onderwijs gedacht, tevens verwoord in genoemde Kamerbrief, zijn drie perspectieven van belang bij het formuleren van inhoudsthema's: (i) kennis voor leren en werk: hoe kan het onderwijs leerlingen voorbereiden op vervolgonderwijs en arbeidsmarkt, (ii) maatschappelijke toerusting: hoe kan het onderwijs leerlingen voorbereiden op deelname aan maatschappelijke verbanden, en (iii) persoonlijke vorming: hoe kan het onderwijs bijdragen aan persoonlijke ontplooiing van leerlingen. Deze perspectieven bevatten verschillende elementen (zie onderstaand kader) die elk weer een ander licht werpen op de vraag 'wat is, met oog op de toekomst, het meest de moeite waard om te leren?'. Bij het beantwoorden van deze vraag, vanuit al de verschillende perspectieven, gaat het steeds om het 'waartoe': niet alleen 'dat' bepaalde elementen van belang zijn, maar vooral 'waarom' dat zo is. Deze argumentatie is nodig om in een volgende fase van de dialoog te komen tot een afgewogen en onderbouwde visie.

2 1. Kennis voor leren en werk 1a Kennisontwikkeling 1b Leren leren 1c Beroepsvorming 2. Maatschappelijke toerusting 2a Burgerschap 2b Digitale geletterdheid 2c Internationale oriëntatie 3. Persoonsvorming 3a Talenten ontwikkelen 3b Identiteitsontwikkeling 3c Creativiteit 1. Kennis voor werk en leren 1a Kennisontwikkeling Kennisontwikkeling behoort tot de primaire taak van het onderwijs. In de huidige kennissamenleving is kennis altijd en overal beschikbaar en in een steeds hoger tempo. Wat betekent dit voor de invulling taak van de school in het aanreiken en ontsluiten van kennis? Wat is voorwaardelijk om verder te kunnen leren en om de wereld om je heen te kunnen begrijpen? Welke basiskennis hebben leerlingen nodig om de overal beschikbare kennis betekenisvol te benutten? De toegenomen complexiteit van maatschappelijke vraagstukken vereist een multidisciplinaire aanpak en nieuwe inzichten ontstaan vaak op het snijvlak van disciplines. Hoe kunnen leerlingen worden toegerust om brede samenhangen te zien en interdisciplinaire problemen op te lossen? Wat is een goede verbinding tussen vakkennis en meer vakoverstijgende vaardigheden? 1b Leren leren De huidige kennissamenleving wordt gekenmerkt door snelle wetenschappelijke en technologische ontwikkelingen. Dit doet een groot beroep op het lerend vermogen van werknemers en burgers. Welke kennis en vaardigheden zijn van belang voor een levenslang leren? Hoe kan het onderwijs leerlingen toerusten om hun kennis en vaardigheden te kunnen blijven vernieuwen? Welke metacognitieve vaardigheden moet het onderwijs bijbrengen? 1c Beroepsvorming De toenemende technologisering en informatisering van de samenleving leidt tot tal van veranderingen op de arbeidsmarkt. De verwachting is dat het aantal banen met routinematig productiewerk afneemt, en er steeds meer vraag komt naar werknemers met flexibiliteit, probleemoplossend vermogen en een ondernemende houding. Wat betekent deze ontwikkeling voor het onderwijs? Welke basis moet het onderwijs leerlingen meegeven om te kunnen participeren in de toekomstige arbeidsmarkt? Welke type kennis en vaardigheden is van belang? Welke behoefte is er aan praktische beroepsvaardigheden en hoe verhoudt zich dat tot 'academische' vorming? 2. Maatschappelijke vorming 2a Burgerschap Een belangrijke taak van het onderwijs is om leerlingen toe te rusten in hun rol als burger in de samenleving. Welke kennis, vaardigheden en houdingen zijn van belang om te kunnen functioneren in onze democratische rechtsstaat en welke fundamentele waarden zou het onderwijs moeten stimuleren? Wat zou het onderwijs mee moeten geven om leerlingen respectvol te leren omgaan met verschillen in onze pluriforme

3 samenleving? En welke basis hebben leerlingen nodig om een eigenstandige mening te vormen en om vanuit deze visie een actieve bijdrage te leveren aan samenleving? 2b Digitale geletterdheid Technologie speelt een steeds grotere rol in ons dagelijks leven en leidt voortdurend tot nieuwe mogelijkheden voor samen werken en samen leren. Wat hebben leerlingen nodig om te kunnen omgaan met snelle technologische ontwikkelingen? Welke basiskennis en vaardigheden zijn nodig om de mogelijkheden van digitalisering van informatie en communicatie te gebruiken en te begrijpen? Hoe moeten leerlingen worden toegerust om actief en verantwoord te kunnen communiceren en samenwerken via (nieuwe) media? En wat hebben leerlingen nodig om digitale informatie te zoeken, vinden en kritisch te beoordelen? 2c Internationale oriëntatie De globalisering van de samenleving is een belangrijke maatschappelijke trend. We bewegen ons naar een mondiale economie waarin we in toenemende mate verweven zijn met ontwikkelingen buiten onze landsgrenzen. Ook zijn er complexe maatschappelijke kwesties die om mondiale oplossingen vragen. Welke vaardigheden en houdingen zijn nodig om leerlingen over grenzen heen te leren communiceren en samenwerken? Welke sociale en culturele vaardigheden zijn van belang om te kunnen samenwerken met mensen met verschillende zienswijzen en culturele achtergronden? En wat zijn onderscheidende aspecten van de Nederlandse identiteit die aandacht behoeven in het curriculum? 3. Persoonsvorming 3a Talenten ontwikkelen Een belangrijke taak van het onderwijs is om bij te dragen aan de persoonlijke groei en ontplooiing van leerlingen. Welke basis moet het onderwijs leerlingen meegeven om zich te kunnen oriënteren op hun eigen capaciteiten, interesses en talenten? Wat is nodig om een brede ontwikkeling te stimuleren en ruimte te bieden voor een diversiteit aan talenten? Wat is nodig om leerlingen te stimuleren hun talenten ten volle te benutten en het beste uit zichzelf te halen? 3b Identiteitsontwikkeling Een belangrijke functie van het onderwijs is om bij te dragen aan de persoonlijke vorming van leerlingen. De individualisering van de samenleving zorgt voor nieuwe vormen van autonomie en keuzevrijheid, maar impliceert ook het dragen van verantwoordelijkheid en doet een beroep op het vermogen om zelf vorm te geven aan het eigen leven. Wat moet het onderwijs leerlingen meegeven om eigen keuzes te leren maken en zich tot ontwikkelen tot zelfredzame individuen? Hoe kan het onderwijs bijdragen aan een evenwichtige identiteitsontwikkeling van leerlingen? 3c Creativiteit In de huidige samenleving is de snelheid van verandering sterk toegenomen. Hoe kunnen we leerlingen voorbereiden op een onvoorspelbare toekomst? De uitdagingen van de toekomst vragen in ieder geval om mensen met het vermogen om veranderingen productief tegemoet te treden. Creatief denken en ontwerpvaardigheden zijn hiervoor van belang. Welke bijdrage moet het onderwijs bieden aan het ontwikkelen van een dergelijk creatief vermogen bij leerlingen? Welke rol kan cultuureducatie hierin vervullen?

4 Reflectie op de opbrengsten van de dialoog De brede verkenning levert een veelheid aan wenselijke inzichten en suggesties op voor de formulering van een gedragen visie op een toekomstgericht curriculum. In een volgende fase van de dialoog is het zaak om de aangedragen bouwstenen samen te voegen en met elkaar in verband te brengen. Om te komen tot samenhangende en onderbouwde visie is het van belang keuzes te maken op basis van een heldere en inzichtelijke argumentatie. Daarbij zijn de volgende aandachtspunten van belang: Balans: onderwijs heeft de taak leerlingen toe te rusten met kennis voor werk en leren en om bij te dragen aan hun maatschappelijke vorming en persoonlijke ontwikkeling. Zijn alle perspectieven in het curriculum van de toekomst van even groot belang of zijn er prioriteiten in aan te brengen? Wat is een juiste balans in aspecten van kennis voor werk en leren, maatschappelijke toerusting en persoonsvorming? En dient dat in gelijke mate te gelden voor alle leerlingen in alle leeftijdsfasen van het funderend onderwijs - of is daarin variatie wenselijk? Uitvoerbaarheid: een belangrijk aandachtspunt is de uitvoerbaarheid van het onderwijsaanbod. Niet alles wat wenselijk wordt gevonden is ook uitvoerbaar binnen de begrensde onderwijstijd - scherpe keuzes zijn hierbij van belang. Hierbij past de vraag wat tot de taak van de school kan worden gerekend en welke kwaliteiten leerlingen ook buiten de school kunnen ontwikkelen? En hoe kunnen nieuwe accenten en relevant gevonden elementen van het huidige curriculum samengevoegd worden tot een uitvoerbaar geheel? Samenhang: een belangrijke functie van de visie is om de samenhang in het curriculum tot uitdrukking te brengen en waar nodig te verstevigen. Wat zijn kernkwaliteiten die vanuit alle perspectieven van belang zijn? Hoe kan de visie bijdragen aan de samenhang in het curriculum? Hierbij gaat het om verticale samenhang (verbinding tussen leerjaren en sectoren, doorlopende leerlijn) en horizontale samenhang (verbindingen tussen vakinhouden).

5 Bijlage: Onderwijsvisie Schotland