Behoeftefrustratie en therapeutische relatie als verklarend proces in de relatie tussen perfectionisme en eetpathologie

Transcriptie

1 Behoeftefrustratie en therapeutische relatie als verklarend proces in de relatie tussen perfectionisme en eetpathologie Liesbet Boone Bart Soenens (Universiteit Gent) Walter Vandereycken (Universiteit Leuven) Vlaams Geestelijk Gezondheidscongres 18 & 19 september

2 Wat is perfectionisme? Een persoonlijkheidskarakteristiek gekenmerkt door: Het stellen van hoge standaarden voor zichzelf voor anderen Het gevoel hebben dat anderen hoge verwachtingen hebben (Hewitt & Flett, 1991) Een zeer kritische zelf-evaluatieve houding, zorgen en twijfels over prestaties (Frost et al., 1990) Een zelfwaardegevoel afhankelijk van prestaties (Burns, 1980; Shafran et al., 2002)

3 Twee dimensies van perfectionisme PERFECTIONISME Prestatiegericht perfectionisme Onduidelijk: Stellen - Positief van hoge voor welzijn standaarden & Hoge zelfbeeld verwachtingen Lat - hoog Geen leggen associatie met psychopathologie - Verband met eetstoornissen Zelfkritisch perfectionisme Absolute perfectie Consistent: Nooit voldoening ervaren - Negatief voor welzijn Fouten zijn onaanvaardbaar - Geassocieerd met Twijfel over prestaties psychopathologie, zoals Zelfwaardegevoel ~ prestatie eetstoornissen - Success Ik ben erg is goed the result in het of richten perfection, van hard mijn work, inspanningen learning from op het failure, bereiken loyalty, van and een persistence doel (Colin Powell) - You Het is must belangrijk accept voor that you mezelf might dat fail; ik then, heel erg if you competent do your best ben and in alles still don t wat ik win, doe at least you can be satisfied that you ve - Ik stel tried mezelf (Rosalynn extreem Carter) hoge doelen In de media te lezen over de instorting van Peter Goossens: Hij - Als heeft ik faal de op jongste school jaren of op keihard het werk, gewerkt. ben In ik alles een wat hij doet, mislukkeling hij een grenzeloze perfectionist, tot in het kleinste detail. - Andere Peter mensen is een echte zullen controlefreak me waarschijnlijk en een minder publiek figuur die waarderen onder enorme als ik een druk fout leeft. bega Dat heeft hem uitgeput. Fysiek én mentaal - Ik zou moeten overstuur zijn als ik een fout bega

4 Relatie tussen perfectionisme dimensies en eetstoornissymptomen Prestatie gericht Perfectionisme Zelfkritisch Perfectionisme? Eetstoornissymptomen Zijn zowel PG en ZK perfectionism geassocieerd zijn met eetstoornissymptomen? Welke onderliggend mechanismes verklaren deze relatie? -> noodfrustratie & therapeutische relatie

5 4. Noodbevrediging versus noodfrustratie Noden zijn gedefinieerd als: De drie psychologische basisnoden zijn aangeboren en zijn essentiële en universele voedingselementen voor iemands groei, integriteit en welzijn (Ryan & Deci, 2000) 3 essentiële noden: (1) Nood aan Autonomie: wens om uit vrije keuze te kunnen handelen en beslissingen te nemen. (2) Nood aan verbondenheid: wens om zich geliefd te voelen en anderen te kunnen liefhebben. Nood aan sociale interacties, verbondenheid met anderen. (3) Nood aan Competentie: wens om zich competent te voelen in hetgeen men doet. Het gevoel hebben dat men goed is in hetgeen men doet. Onderzoek wijst uit dat bevrediging van deze noden, gepaard gaat met een hogere mate van psychosociaal welzijn. Frustratie van deze noden, gaat samen met meer psychopathologie. 5

6 Hoe kan perfectionisme gerelateerd zijn aan noodfrustratie & therapeutische relatie? Druk opgelegd aan zichzelf / door anderen Autonomie PG / ZK Perfectionisme Falen / Zelfkritische attitude Competentie Vijandige houding / eigen streven Verbondenheid Therapeutische relatie

7 DOEL STUDIE: a) PG en ZK perfectionisme in relatie tot ES symptomen & noodfrustratie b) Noodfrustratie & therapeutische relatie als verklarend mechanisme PG & ZK perfectionisme Noodfrustratie - Autonomie -Verbondenheid -Competentie & Therapeutische relatie -Taak - Doel - Band Drang naar slankheid Lichaamsontevredenheid (edi & lav) Ineffectiviteit Interpersoonlijk wantrouwen Intrapersoonlijk bewustzijn Angst volwassenheid T1 T1 -> T2 T2

8 2. Studie Deelnemers: 97 vrouwelijke eetstoornispatiënten kliniek Tienen; gemiddelde leeftijd: 22 jaar; 43% AN-R, 13% AN-P, 20%BUL, 24%EDNOS Opgevolgd op 2 tijdsmomenten [aanvang therapie (n = 97), 2 maand in therapie (n = 53)] Meetinstrumenten: (1) Perfectionisme: Frost Multidimensionele Perfectionisme Schaal (MPS; Frost et al., 1990) (2) Noodbevrediging: Noodsatisfactie Vragenlijst (Sheldon et al., 2001) (3) Therapeutische relatie: Werkalliantievragenlijst (WAV-12 kort; Vertommen & Vervaeke, 1990) (4) Eetstoornissymptomen: - Eating Disorder Inventory (EDI-II; Garner et al., 1983) - Lichaamsattitude vragenlijst (LAV; Probst et al., 1995) 8

9 RESULTATEN a ) Verband perfectionisme eetstoornissen: Verschil in perfectionisme scores tussen eetstoornispatiënten en gezonde controles? 4 3,5 3 2,5 2 1,5 Prestatiegericht perf Zelfkritisch perf 1 0,5 0 Eetstoornissengroep (n = 97) Controlegroep (n= 153) 9

10 Verschil in perfectionisme scores tussen diagnostische groepen 4 3,8 3,6 3,4 3,2 AN-Restr AN-Purg Boulemie EDNOS 3 2,8 Prestatie gericht Perfectionisme Zelf-kritisch Perfectionisme Zeer belangrijk om de rol van perfectionisme te onderzoek in eetstoornispatiënten! 10

11 3. RESULTATEN a) Verband PG & ZK perfectionisme eetstoornissymptomen eetstoornissen Aanvang therapie (T1) Prestatiegericht perfectionisme Zelfkritisch Perfectionisme T1 T1 T1 Drang naar slankheid.27*.43*** Boulimische symptomen Lichaamsontevredenheid.18.36** Ineffectiviteit.23*.60*** Interpersoonlijk wantrouwen.07.33** Introceptief bewustzijn.19.36*** Angst voor de volwassenheid.08.22* Lichaamsattitude vragenlijst.31**.50*** Algemene noodfrustratie.21*.43*** Autonomie frustratie.22*.34*** Competentie frustratie.23*.47*** Verbondenheidfrustratie

12 AANVANG THERAPIE (T1) Noodfrustratie en therapeutische relatie als verklarend mechanisme: PRESTATIEGERICHT PERFECTIONISME PG Perf 1 Drang slankheid 1 PG perf 1 -> Autonomie & Competentiefrustratie 1 PG perf 1 -> Slankheid 1, Ineffect 1, lichaamsont1 Competentie frustratie 1 PG Perf 1 Lichaamsontevredenheid 1 PG Perf 1 Ineffectiviteit 1 Competentie frustratie 1 Autonomie frustratie 1 Competentie frustratie 1 Algemene nood frustratie 1 T1

13 AANVANG THERAPIE (T1) Noodfrustratie als verklarend mechanisme ZELFKRITISCH PERFECTIONISME ZK perf 1 -> Autonomie & Competentiefrustratie 1 ZK perf 1 -> Drang slankheid, lichaamsontevr, angst volwassenheid 1 ZK Perf 1 Angst voor volwassenheid 1 Autonomie frustratie 1 T1

14 a) Verband PG & ZK perfectionisme eetstoornissymptomen eetstoornissen 2 maand therapie (T2) Prestatiegericht perfectionisme T2 T2 T2 Drang naar slankheid.31*.43** Boulimische symptomen Lichaamsontevredenheid.22.39** Ineffectiviteit.17.55*** Interpersoonlijk wantrouwen.02.34* Introceptief bewustzijn.35*.46*** Angst voor de volwassenheid.23.43*** Lichaamsattitude vragenlijst.53***.53*** Zelfkritisch Perfectionisme Algemene noodfrustratie.14.35** Autonomie frustratie.07.43*** Competentie frustratie * Verbondenheidfrustratie Overeenstemming omtrent doelen Overeenstemming omtrent taken Kwaliteit van de interpersoonlijke band tussen cliënt en therapeut * 14

15 2 MAAND THERAPIE (T2) Noodfrustratie en therapeutische relatie als verklarend mechanisme ZK Perf 2 Autonomie frustratie 2 Competentie frustratie 2 Lichaamsontevredenheid 2 ZK Perf 2 ZK perf 2 -> Autonomie & Competentiefrustratie 2 therapeutische band2 ZK perf 2 -> lichaamsontvr, ineff, interpers wantrouwen, angst volwassenheid 2 Autonomie frustratie 2 Ineffectiviteit 2 Algemene noodfrustratie 2 Competentie frustratie 2 T2

16 2 MAAND THERAPIE (T2) Noodfrustratie en therapeutische relatie als verklarend mechanisme ZK Perf 2 Interpersoonlijk wantrouwen 2 ZK perf 2 -> Autonomie & Competentiefrustratie 2 & therapeutische band 2 Autonomie frustratie 2 ZK perf 2 -> lichaamsontvr, ineff, interpers wantrouwen, angst volwassenheid 2 Competentie frustratie 2 ZK Perf 2 Angst voor volwassenheid 2 Verbondenheid frustratie 2 Competentie frustratie 2 T2

17 a) Verband PG & ZK Perfectionisme T1 Eetstoornissymptomen T2 T1 -> T2 Prestatiegericht Perfectionisme 1 Zelfkritisch Perfectionisme 1 Drang naar slankheid * Boulimische symptomen Lichaamsontevredenheid (*) Ineffectiviteit * Interpersoonlijk wantrouwen Introceptief bewustzijn Angst voor volwassenheid Lichaamsattitude vragenlijst * Algemene noodfrustratie Autonomie frustratie Competentie frustratie Verbondenheidfrustratie Overeenstemming omtrent doelen Overeenstemming omtrent taken Kwaliteit van de interpersoonlijke band tussen cliënt en therapeut * 17

18 EC AANVANG THERAPIE -> ES 2 MAAND THERAPIE Noodfrustratie en therapeutische relatie als verklarend mechanisme ZK perf 1 -> Therapeutische band 2 ZK perf 1 -> Drang slankheid, ineffectiviteit, lichaamsontevredenheid2 ZK Perf 1 Ineffectiviteit 2 BAND2 T1 -> T2

19 4. Conclusies 1. Perfectionisme scores eetstoornispatiënten versus gezonde controles: Eetstoornispatiënten > controle Geen significant verschil diagnostische groepen wel trend 2. Associaties perfectionisme en eetstoornissymptomen: Vooral zelfkritisch perfectionisme is geassocieerd met de ernst van de eetstoornispathologie: - Binnen tijdsmomenten: aanvang therapie en gedurende therapie - Over de tijd heen: ZK perfectionisme bij aanvang therapie enkel predictief voor drang naar slankheid, lichaamsontevredenheid, en ineffectiviteit gedurende therapie Hoe nefast Prestatiegericht perfectionisme is mbt eetstoornissymptomen is minder eenduidig: - Binnen tijdsmomenten: matige (T1& T2) samenhang - Over de tijd heen: geen samenhang met eetstoornissymptomen tijdens therapie 3. Associaties perfectionisme en mediatoren: Start therapie: Relatie PG en ZK perfectionisme en noodfrustratie (competentie en autonomie) Tijdens therapie: enkel ZK perfectionisme en noodfrustratie (C & A) en therapeutische band 19

20 4. Conclusies 4. Mediaties Start therapie (T1): Stellen hoge standaarden van belang > zelfkritiek Na 2 maand therapie (T2): Nefaste invloed standaarden ; invloed zelfkritiek Volledige mediatie: ZK Band Ineffectiviteit Evidentie therapeutische relatie & noodfrustratie A & C van belang Frustratie verbondenheid therapie therapeutische band Geen echt consistente samenhang Partiële mediaties -> andere verklarende mechanismen? Mogelijk ook reciproque relaties: perfectionisme -> noodfrustratie -> eetstoornissymptomen - > noodfrustratie -> perfectionisme 20

21 4. Klinische implicaties en conclusies perfectionisme eetstoornissymptomen Binnen behandeling vaak geconfronteerd met de perfectionistische patiënt Nefast voor vooruitgang in therapie (standaarden loslaten, perfecte patiënt, zelfkritische patiënt) Nefast voor therapeutische relatie Belang om perfectionisme in therapie aan te pakken Effecten van perfectionisme start tijdens therapie! Noodfrustratie & band als verklarend mechanisme: Naast een directe focus op perfectionisme - ook de noodfrustratie in kaart brengen + bevragen + bewerken - belang therapeutische relatie tijdens behandeling 21

22 Bedankt voor jullie aandacht! Vragen?