Eindverslag Inspectieproject bij

Transcriptie

1 Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Arbeidsinspectie Eindverslag Inspectieproject bij

2 INHOUDSOPGAVE 0. PROJECTINFORMATIE / COLOFON 3 1. SAMENVATTING 4 2. UITGANGSPUNTEN / AANLEIDING 5 3. DOELSTELLING EN UITVOERING Uitvoering Algemeen Selectie van de te inspecteren onderdelen Benadering en werkwijze Het introductiebezoek De inspectie De terugkoppeling 3.4 Projectperiode 7 4. BEVINDINGEN EN RESULTATEN Arbo-beleidsvoering RI&E en plan van aanpak Werkdrukaspecten en werktijden Inrichting gebouwen en arbeidsplaatsen 9 5. CONCLUSIES FOLLOW UP 11 BIJLAGEN 1. Overzicht organisatie KM Inspectielijst Overzicht geconstateerde overtredingen 26 Eindverslag Inspectieproject Koninklijke Marine 2

3 0. PROJECTINFORMATIE / COLOFON Naam: Inspectieproject Koninklijke Marine Inspectieperiode: november 2002 t/m februari 2003 Informatie: Projectnummer: K. Dijkema Arbeidsinspectie, kantoor Groningen, Directie Publieke Dienstverlening Postbus RM GRONINGEN (050) A547 Datum: maart 2004 Eindverslag Inspectieproject Koninklijke Marine 3

4 1. SAMENVATTING In vervolg op eerder gehouden inspecties bij andere de krijgsmachtdelen is eind 2002 en begin 2003 een inspectieproject uitgevoerd bij de Koninklijke Marine. Hierbij werden de volgende RVE-organisatie-onderdelen geïnspecteerd: De Onderzeedienst te Den Helder, 2 marineschepen, te weten: Hr. Ms. Jacob van Heemskerck, Hr. Ms. De Zeven Provinciën, De Van Braam Houckgeestkazerne te Doorn (2 e Mariniersbataljon), De Commandant van Ghentkazerne te Rotterdam, Koninklijk Instituut voor de Marine (KIM) te Den Helder. De bezoeken vonden plaats in de periode van november 2002 tot en met februari De inspecties betroffen voor een deel slechts momentopnames van een breed scala aan werkprocessen binnen de diverse KM-onderdelen. Belangrijk feit hierbij is het gegeven dat veel van het actieve werk op zee en in het veld (buiten de werkingssfeer van arbowetgeving) plaatsvindt tijdens onder andere oefeningen, uitzendingen, etc. en de inspecties veelal op aan de wal liggende schepen, kazernes en dergelijke hebben plaatsgevonden, waar zich een meer statische situatie voordoet. Desalniettemin kon door de inspecties met behulp van onder meer de RI&E en aan de hand van bijvoorbeeld gespreksinformatie in grote lijnen wel inzicht worden verkregen in de mate waarin er sprake was van al dan niet voldoende naleving van de wettelijke bepalingen. Algemeen concluderend kan worden gesteld dat de KM landelijk beschikt over een redelijk tot goed werkend arbozorgsysteem, waarbij enkele organisatorische knelpunten zijn geconstateerd. Deze knelpunten zijn terug te voeren tot twee hoofdoorzaken, budgeteringsproblemen en afhankelijkheid van sleutelfiguren. De plaatselijk geconstateerde overtredingen worden middels handhavingstrajecten conform het landelijk vastgesteld handhavingsbeleid door de inspecteurs afgehandeld. Ten aanzien van de genoemde organisatorische knelpunten, alsmede de beheersing van de veiligheidsrisico s bij het gebruik van de klimtorens en andere trainingsfaciliteiten zal de Bevelhebber der Zeestrijdkrachten (BDZ) worden verzocht - Marinebreed - actiepunten te formuleren en de betreffende aandachtspunten in de lokale RI&E s op laten te nemen. Eindverslag Inspectieproject Koninklijke Marine 4

5 2. UITGANGSPUNTEN / AANLEIDING In het kader van de landelijke bedrijfstakbenadering van de sector Openbaar Bestuur is afgesproken dat gedurende de jaren door middel van inspectieprojecten, aandacht zal worden geschonken aan de onderdelen van de Nederlandse krijgsmacht. In 1998 vonden inspecties plaats bij de Koninklijke Marechaussee waarvan de resultaten in 1999 zijn neergelegd in de vorm van een projectverslag Inspectieproject Koninklijke Marechaussee In 2000 en 2001 werden inspectieprojecten uitgevoerd bij de Koninklijke Landmacht en de Koninklijke Luchtmacht. Hiervan zijn in het voorjaar van 2002 de projectresultaten bekend gemaakt in het projectverslag Inspectieproject Koninklijke Landmacht 2001 en het projectverslag Inspectieproject Koninklijke Luchtmacht In vervolg op deze onderzoeken is in eind 2002 en begin 2003 een inspectieproject uitgevoerd bij de Koninklijke Marine. Naast een aantal ongevals- en klachtenonderzoeken, zijn er bij de Koninklijke Marine in de afgelopen jaren geen actieve inspecties op basis van een projectmatige aanpak uitgevoerd. Wel is er op landelijk en regionaal niveau sprake geweest van incidentele contacten met betrekking tot onder andere asbest- en arbeidstijdenwet-problematiek. In voorkomende gevallen heeft dat geleid tot formele handhaving door middel van zogenaamde waarschuwingen en enkele processen-verbaal. Op centraal niveau vindt periodiek overleg plaats tussen vertegenwoordigers van het ministerie van Defensie, het ministerie van SZW en de Arbeidsinspectie omtrent de nodige afstemming rond de gang van zaken met betrekking tot diverse - landelijk spelende - arboaspecten. Eveneens is er sprake van landelijk overleg met deze ministeries, de vakbonden en de Arbeidsinspectie met betrekking tot het in april 2002 ondertekende arboconvenant fysieke belasting bij Defensie. De uitgevoerde en uit te voeren inspecties hadden ten doel inzicht te verkrijgen of en in welke mate er bij Defensie wordt voldaan aan de eisen die de wetgeving op het terrein van de arbeidsomstandigheden aan deze doelgroep stelt. Het onderhavige inspectieproject heeft betrekking op de Koninklijke Marine, verder aangeduid als KM. Voor een overzicht van de organisatie van de KM wordt verwezen naar de bijlage 1. 1 Bedoelde eindverslagen zijn op te vragen bij de Arbeidsinspectie, Kantoor Groningen of te downloaden van de site Eindverslag Inspectieproject Koninklijke Marine 5

6 3. DOELSTELLING EN UITVOERING Gezien het feit dat de Arbeidsinspectie voor het eerst structureel inspecties bij de Koninklijke Marine ging uitvoeren en gegeven de grote diversiteit aan werkprocessen is gekozen voor de volgende doelstellingen. Inspectie naar de naleving van de wetgeving op het gebied van arbeidsomstandigheden bij een vooraf geselecteerd aantal KM-onderdelen. Handhaving van betreffende wettelijke bepalingen ten aanzien van geconstateerde overtredingen. Het verkrijgen van informatie omtrent de algemene stand van zaken met betrekking tot arbeidsomstandigheden bij de KM. Het op basis van projectresultaten beïnvloeden van het netwerk van de centrale werkgevers- en werknemersorganisaties. 3.1 Uitvoering Algemeen Er is, gezien de bestaande contacten, de reeds gepleegde reactieve onderzoeken en overige interventies, een keuze gemaakt voor enkele specifieke onderwerpen. Deze betreffen: Arbobeleidvoering; Werkdrukaspecten; Werk- en rusttijden; Inrichting van gebouwen en arbeidsplaatsen. De KM heeft, in vergelijking met bijvoorbeeld de Koninklijke Landmacht, een relatief beperkt aantal locaties waar inspecties kunnen worden uitgevoerd. Een aantal daarvan zijn niet eerder of slechts sporadisch bezocht. Onder andere het Korps Mariniers en de Vliegbasis De Kooi zijn alleen in reactieve zin (ongevallen), of op basis van specifieke problematiek (asbest, toxische stoffen, arbeidsmiddelen) geïnspecteerd. 3.2 Selectie van de te inspecteren onderdelen. De keuze van de te inspecteren onderdelen was gebaseerd op een aantal uitgangspunten, te weten: de beschikbare capaciteit, wetenschap van inspecteurs over bestaande knelpunten, de wens om voornamelijk het militaire apparaat te toetsen (in voorgaande jaren is regelmatig en relatief intensief geïntervenieerd bij het Marinebedrijf, waar relatief veel burgers werkzaam zijn), informatie van de werkgever, via de afdeling BVMA. Eindverslag Inspectieproject Koninklijke Marine 6

7 Rekening houdend met bovengenoemde aspecten werden de volgende RVE-organisatieonderdelen geïnspecteerd. De Onderzeedienst te Den Helder, 2 marineschepen, te weten: Hr. Ms. Jacob van Heemskerck, Hr. Ms. De Zeven Provinciën, De Van Braam Houckgeestkazerne te Doorn (2 e Mariniersbataljon), De Commandant van Ghentkazerne te Rotterdam, Koninklijk Instituut voor de Marine (KIM) te Den Helder Benadering en werkwijze Ter voorbereiding heeft de landelijk projectleiding in samenwerking met de regionaal projectleider van de regio Noordwest afstemmingscontact gehad met o.a.de afdeling BVMA Tevens is een presentatie van het project gegeven in de Admiraliteitsraad Het introductiebezoek Na de start van het project hebben de inspecteurs contact opgenomen met de commandant van het te inspecteren RVE-onderdeel voor: het maken van een afspraak voor het eerste introductiebezoek, het maken van afspraken over de gewenste te inspecteren onderdelen (bijvoorbeeld bij schepen, momenten waarop schepen aan de kade liggen, er op gewerkt wordt, etc.). Bij het introductiebezoek waren in ieder geval de commandant van het onderdeel, een vertegenwoordiger van de MC en de arbo-coördinator of bedrijfsveiligheidsofficier aanwezig. In dit bezoek kwamen onder meer aan de orde: kennismaking en informatieuitwisseling (o.a. uitleg van het huidige bestuursrechtelijke handhavingsregime), wijze van inspecteren, de keuze van de te inspecteren werkplekken, inspectiemomenten en de wijze van begeleiding vanuit de werkgever De inspectie De inspecties vonden plaats op zowel wallocaties als op afgemeerde schepen. In dit kader werd ook aandacht besteed aan de wijze van voorbereiden van oorlogsnabootsende oefeningen en de daarbij behorende verplichtingen (RI&E) De terugkoppeling Tijdens het terugkoppelingsgesprek met de werkgever, werden de geconstateerde overtredingen besproken en de handhavingstermijnen vastgesteld. De commandant en de MC ontvingen hiervan een schriftelijke bevestiging. 3.4 Projectperiode Het inspectieproject heeft gelopen in de periode november februari Eindverslag Inspectieproject Koninklijke Marine 7

8 4. BEVINDINGEN EN RESULTATEN Mede door een goede communicatie richting het veld door de marinestaf (MARSTAF/BVMA) waren de aard en de bedoeling van de inspecties doorgaans voor alle betrokkenen duidelijk. Alle bezoeken zijn in een goede, coöperatieve sfeer verlopen en werden de gemaakte werkafspraken om de inspecties zo praktisch en efficiënt mogelijk uit te voeren, werden door alle betrokkenen goed nagekomen. De inspecties leverden een enigszins beperkt beeld op van de arbeidsomstandigheden van het in de geïnspecteerde onderdelen werkzame personeel. De inspecties betroffen voor een deel slechts momentopnames van een breed scala aan werkprocessen binnen de diverse KM-onderdelen. Belangrijk feit hierbij is het gegeven dat veel van het actieve werk op zee en in het veld (buiten de werkingssfeer van arbowetgeving) plaatsvindt tijdens onder andere oefeningen, uitzendingen, et cetera en de inspecties veelal op aan de wal liggende schepen, kazernes en dergelijke hebben plaatsgevonden, waar zich een meer statische situatie voordoet. Desalniettemin kon door de inspecties met behulp van onder meer de RI&E en aan de hand van bijvoorbeeld gespreksinformatie in grote lijnen wel inzicht worden verkregen in de mate waarin er sprake was van al dan niet voldoende naleving van de wettelijke bepalingen. 4.1 Arbo-beleidsvoering Het door de KM gehanteerde arbozorgsysteem (AMMS) blijkt in grote lijnen in de totale organisatie te zijn doorgevoerd, waarbij met name op organisatieniveau doelstellingen, verantwoordelijkheden, functiebeschrijvingen, etc. helder zijn vastgelegd. In de praktijk blijkt echter dat er op het vlak van de uitvoering hiaten zijn geconstateerd. Deze knelpunten liggen in mindere mate op het terrein van (technische) veiligheidsvoorzieningen maar veeleer op organisatorisch en beheersmatig gebied. 4.2 RI&E en plan van aanpak Ondanks het voornemen van de KM om in 2000 alle schepen te hebben voorzien van een RI&E is gebleken dat dit niet geheel is gelukt. Van de twee geïnspecteerde schepen ontbrak bij één schip een getoetste RI&E, reden waarom in dat geval een boeterapport is opgemaakt, conform het landelijk handhavingsbeleid Arbeidsinspectie. Het tweede bezochte schip (Hr. Ms. De Zeven Provinciën) is een schip dat op het moment van de inspectie nog niet formeel in de vaart was genomen en nog geen volledige bemanning had. Hoewel dit schip nog niet beschikte over een getoetste RI&E is gezien deze bijzondere status niet op de RI&E gehandhaafd. (Wel was een zogeheten arboconstructiedossier aanwezig; een risicoanalyse uit de ontwerpfase). Bij de overige bezochte onderdelen bleken de RI&E s wel aanwezig en getoetst of ter toetsing aangeboden, echter deze waren onvoldoende up-to-date en bevatte niet alle daarvoor in aanmerking komende informatie. Met name bleek in deze RI&E s geen aandacht te zijn besteed aan operationele taken en risico s bij oefeningen. Eindverslag Inspectieproject Koninklijke Marine 8

9 Wel bleken er protocollen te zijn ontwikkeld (zogenaamde KOVBA s) die in detail ingaan op veiligheidsaspecten waaronder arborisico s bij oefeningen en operaties. Deze zijn echter nog niet formeel door de arbodienst qua inhoud en methodiek beoordeeld, en als zodanig dus ook nog niet aan de RI&E toegevoegd. Om deze reden zijn aan 3 onderdelen zogenaamde waarschuwingen Arbo gezonden. Hoewel de veiligheidsrisico s, met name de werkwijze bij het klimmen en het gebruik en de keuze van persoonlijke beschermingsmiddelen bij trainingen en oefeningen met en rond de klimtoren en de klimmuur bijzondere aandacht verdienen, zijn deze risico s niet als zodanig in de RI&E opgenomen. Ook is in de RI&E niet in beeld gebracht welke risico s samenhangen met het ondergaan van trainingen gericht op het verhogen van de belastbaarheid van militairen (bijvoorbeeld een (speed)mars in volle bepakking onder al dan niet extreme (weers-)omstandigheden). Gebleken is dat veel, van de in de RI&E opgenomen, punten uit het plan van aanpak niet waren uitgevoerd en als actiepunt verder in de tijd zijn opgeschoven. Aangegeven werd dat dit voornamelijk zijn oorzaak vindt in landelijke bezuinigingrondes en daarmee gepaard gaande keuzes van het topmanagement voor andere prioriteiten. Het gevolg van deze keuzes kan zijn dat de uitvoering van het arbobeleid onder druk komt te staan en het draagvlak op de werkvloer sterk vermindert. In een organisatie waar het arbobeleid en de daaruit voortvloeiende taken en verplichtingen nog relatief jong zijn en er in termen van acceptatie bij alle lagen van de organisatie nog veel te winnen valt, is dat voor betrokken verantwoordelijken en arbo-coördinatoren een pijnlijk punt. Het bovenstaande leek zich tijdens de inspecties in zekere mate te weerspiegelen in een op het oog geringe betrokkenheid en een gebrek aan actieve inbreng van de MC ten aanzien van arbobeleid. Een aantal inspecties werd uitgevoerd, zonder dat de MC noch van het zogenaamde vergezelrecht, noch van de mogelijkheid om separaat met inspecteurs te spreken, gebruik is gemaakt. 4.3 Werkdrukaspecten en werktijden Bij de bezochte onderdelen zijn ten aanzien van deze onderwerpen geen bijzondere knelpunten geconstateerd. 4.4 Inrichting gebouwen en arbeidsplaatsen Gebleken is dat op één locatie enkele bezochte gebouwen in slechte staat van onderhoud verkeerden. Er was sprake van ernstige lekkage en achterstallig onderhoud. Ook was er sprake van het gebruik van meubilair dat niet voldeed aan de geldende NEN-normen. Ten aanzien van deze punten is een waarschuwing Arbo uitgegaan. Doordat er vaak sprake was van tijdelijke opslag van persoonlijke uitrusting en tijdelijke werkplekken in verband met de regelmatige uitzendingen en oefeningen in het buitenland, kon geen goed beeld worden verschaft over het al dan niet voldoende zijn van de benodigde ruimte van kantoorwerkplekken. Bij een van de geïnspecteerde eenheden was de verplichte inventarisatie en beoordeling van arbeidsmiddelen niet uitgevoerd, reden waarom hierbij een waarschuwing Arbo is verzonden. Eindverslag Inspectieproject Koninklijke Marine 9

10 5. CONCLUSIES Algemeen concluderend kan worden gesteld dat de KM landelijk beschikt over een redelijk tot goed werkend arbozorgsysteem, waarbij enkele organisatorische knelpunten zijn geconstateerd. Deze knelpunten zijn terug te voeren tot twee hoofdoorzaken nl; Budgeteringsproblemen Voor de aanpassing van gebouwen en materieel is de verantwoordelijk commandant vaak afhankelijk van al dan niet beschikbare geldstromen op andere niveau s, waardoor benodigde aanpassingen worden uitgesteld. Afhankelijkheid van sleutelfiguren De uitvoering van arbobeleidsaspecten zoals instructie, toezicht, good-housekeeping, etc. is nog sterk afhankelijk van de arbo-gemotiveerdheid van leidinggevenden. Tevens wordt dit nadelig beïnvloed doordat relatief vaak overplaatsing en uitzending van dergelijke sleutelfiguren plaatsvindt. Eindverslag Inspectieproject Koninklijke Marine 10

11 6. FOLLOW UP De plaatselijk geconstateerde overtredingen worden middels handhavingstrajecten conform het landelijk vastgesteld handhavingsbeleid door de inspecteurs afgehandeld. Op het moment van vaststelling van het projectverslag waren de resultaten van de hercontroles nog niet bekend. Ten aanzien van de genoemde organisatorische knelpunten, alsmede de beheersing van de veiligheidsrisico s bij het gebruik van de klimtorens en andere trainingsfaciliteiten zal de Bevelhebber der Zeestrijdkrachten (BDZ) worden verzocht - Marinebreed - actiepunten te formuleren en de betreffende aandachtspunten in de lokale RI&E s op laten te nemen. Eindverslag Inspectieproject Koninklijke Marine 11

12 BIJLAGE 1 OVERZICHT ORGANISATIE KM Eindverslag Inspectieproject Koninklijke Marine 12

13 De Koninklijke Marine Binnen de Koninklijke marine spelen de volgende drie organisatiestructuren een belangrijke rol: bevelstructuur bestuurs- en beleidsstructuur Resultaat Verantwoordelijke Eenheid (RVE)-structuur Eerst zal de bevelstructuur worden behandeld omdat dit de oudste structuur is en de andere twee structuren in meer of mindere mate hiervan zijn afgeleid. De bestuurs- en beleidsstructuur is van belang om personen en afdelingen in kaart te brengen die niet in de operationele lijn terug te vinden zijn maar wel in de RVE-structuur een rol spelen. De RVEstructuur geeft tenslotte de bedrijfsvoering van de Koninklijke marine weer. 1 De bevelstructuur. De Koninklijke marine is een militaire organisatie met een hiërarchieke bevelsstructuur. De bevelhebber der zeestrijdkrachten (BDZ) is de hoogste militair en eindverantwoordelijke voor de Koninklijke marine. Onder de BDZ ressorteren drie regionale bevelhebbers, de Commandant der Zeemacht in Nederland (CZMNED), de Commandant der Zeemacht in het Caribisch gebied (CZMCARIB) en de Commandant Korps Mariniers (CKMARNS). De laatste bevelhebber is echter niet regio gebonden maar organisatorisch opgezet. De CKMARNS opereert echter wel op het niveau van een regionale bevelhebber. De regionale bevelhebbers hebben weer de beschikking over onder andere groepscommandanten zoals een eskader commandant, een commandant groep operationele eenheden mariniers of een commandant onderzeedienst. Hieronder opereren onder andere de commandanten van eenheden zoals schepen, mariniersbataljons, vliegtuig squadrons of kazernes. In figuur 1 is een deel van deze operationele structuur weergegeven. Het overzicht geeft een inzicht in deze structuur. BDZ CZMCARIB CZMNED CKMARNS MBPAR DETSUFF MARPAT CEKD Heligroep Mijnendienst Onderzeedienst Div.kazernes VGKAZ MOC 23 helikopters 4 onderzeeboten 13 vliegtuigen Pelikaan HATO JDKAZ GOEM 16 fregatten 2 BOZ 15 MBV's Duikbedrijf 10 bataljons LPD 3 Hydrografen Kleine vaartuigen Figuur 1: De bevelstructuur. Eindverslag Inspectieproject Koninklijke Marine 13

14 2 De bestuurs- en beleidsstructuur. Naast de bevelstructuur kan ook de bestuurs- en beleidsstructuur worden onderscheiden. Om de operationele organisatie het werk te kunnen laten uitvoeren waarvoor zij is opgericht dient er een organisatorische structuur te bestaan voor beleidsvorming waarbinnen zij kan opereren. Hiervoor is bij de Admiraliteit in Den Haag de organisatiestructuur ontwikkeld die is weergeven in figuur 2. In deze structuur zijn de directeur personeel Koninklijke marine (DPKM), directeur materieel Koninklijke marine (DMKM), directeur economisch beheer Koninklijke marine (DEBKM) en de plaatsvervangend bevelhebber der zeestrijdkrachten (PBDZ) zichtbaar met hun verantwoordelijkheden en aandachtsgebieden. BDZ DMKM DEBKM DPKM Marinestaf PBDZ Materieelsprojecten Materieelsverwerving Financieel economische zaken Bedrijfsvoering Personeelslogistiek Bedrijfsvoering Operaties Plannen Materieelsexploitatie Technische afdelingen Beleidsevaluatie en audit Bedrijfs-voering en informatievoorziening Geneeskundige zaken Personeelsbeleid Operaties CODA Nationale plannen Operationele behoeftestelling Beleid, bedrijfsvoering en advies Bedrijfsveiligheid, milieu en arbeidsomstandigheden Juridische zaken Organisatie Communicatie en informatiesystemen Internationale plannen Bedrijfsveiligheid Milieu Arbeidsomstandigheden Figuur 2: De bestuurs- en beleidsstructuur. 3 De RVE-structuur en de convenanten. Begin jaren negentig is de behoefte ontstaan om de verantwoordelijkheden minder centraal te houden en deze te leggen bij de eenheden. Hiervoor is een RVE-structuur ontworpen. In figuur 3 is een overzicht gegeven van de RVE-structuur van de Koninklijke marine. De Koninklijke marine is onderverdeeld in 7 RVE n, drie operationele RVE n, en vier ondersteunende RVE n. De drie operationele RVE n zijn de drie regionale bevelhebbers; CZMNED, CKMARNS en CZMCARIB. De vier ondersteunende RVE n zijn het Koninklijke Instituut voor marine (KIM) en de Opleidingen Koninklijke marine (OKM) in de personeelssector en het Marinebedrijf (MB) en het Centrum voor Automatisering van Missiekritieke Systemen (CAMS) in materieelsector. De RVE-structuur is een getrapte structuur. Onder een RVE kan weer een sub-rve gedefinieerd zijn, dit is bijvoorbeeld het geval bij CZMNED waarbij de commandanten van de Onderzeedienst, Mijnendienst, Groep Maritieme Patrouillevliegtuigen en Groep Maritieme Eindverslag Inspectieproject Koninklijke Marine 14

15 Helikopters als sub-rve n beschouwd kunnen worden. Afhankelijk van de structuur van een RVE rapporteren de eenheden direct aan de RVE of via de sub-rve. BDZ CAMS Marinebedrijf CZMCARIB CZMNED KIM CKMARNS MEDG/MODG OKM Productgroep 1 Productgroep 3 VGKAZ MOC 10 scholen Productgroep 2 Productgroep 4 JDKAZ GOEM MARPAT Onderzeedienst Kazernes Bataljons CTES Heligroep Mijnendienst vliegtuigen onderzeeboten helikopters BOZ & LPD fregatten MBV's Duikbedrijf Hydrografen Kleine vaartuigen Figuur 3: De RVE-structuur. Een RVE sluit jaarlijks een convenant af waarin afspraken gemaakt worden ten aanzien van product, tijd en geld. In het convenant wordt afgesproken binnen welk financieel raamwerk bepaalde producten, diensten of andere output binnen bepaalde termijnen geleverd worden door de RVE aan de. De 7 RVE n sluiten hun convenant af met een aangewezen convenantpartner. Voor de drie operationele RVE n en het Marinebedrijf(vanaf 2 e periode 2002) is dit de BDZ, voor het KIM en OKM is dit de DPKM en voor het CAMS is dit de DMKM. E.e.a. is schematisch weergeven (zie figuur 4). Voor de Admiraliteit zelf is voor de bedrijfsvoering, hoewel zij geen RVE-status bezit, het Marine Etablissement Den Haag en de Marine Ondersteunende Dienst Den Haag (MEDG/MODG) opgericht. Eindverslag Inspectieproject Koninklijke Marine 15

16 Arbeidsmarkt, maritieme industrie, politiek, samenleving,... Kerndepartement Begroting rapportage BDZ DMKM DPKM MARSTAF Convenant Convenantsrapportages Marinebedrijf CAWCS CZMCARIB OKM KIM CKMARNS Operationeel inzetbare eenheden CZMNED Koninklijke Marine Figuur 4: De convenanten rapportage. De RVE n zijn verplicht om drie maal per jaar een rapportage te maken over de voortgang van de convenanten. Deze rapportage dient inzicht te geven in welke mate een RVE er in slaagt om binnen de gestelde termijnen de convenanten te realiseren en in hoeverre er tussentijds bijstellingen plaats moeten vinden. In de convenanten worden verschillende doel- en taakstellingen opgenomen. Hierbij dient bijvoorbeeld gedacht te worden aan het leveren van een bepaald aantal vaar- en vlieguren door CZMNED of het leveren van onderhoudsuren door het MB. Ook doel- en taakstellingen op het gebied van Arbo en milieu zijn in de convenanten opgenomen. De gehele structuur van RVE n en convenanten staat natuurlijk niet geheel op zichzelf. De Koninklijke marine moet ook verantwoording afleggen en wel naar de politieke en ambtelijke top van het Ministerie van Defensie. Dit staat onder meer beschreven in het Beleid Bedrijfsvoering Defensie (BBD) De Koninklijke Marine beoogt de instandhouding van een adequaat maritiem-militair vermogen en de gereedstelling van voor hun taak berekende eenheden ter ondersteuning van de hoofddoelstellingen van Defensie. Een samenstel van eenheden vormt een module die met eenheden van andere krijgsmachtdelen (joint) en/of krijgsmachten van andere staten (combined) inpasbaar zijn in grotere internationale verbanden. De operationele doelstellingen van de Koninklijke Marine betreffen gereedstelling en instandhouding van operationeel inzetbare eenheden. Eindverslag Inspectieproject Koninklijke Marine 16

17 Inzetbare eenheden: Commandant Fregatten 13 Zeemacht Nederland Bevoorradingsschepen 2 Amfibisch schip(lpd) 1 Onderzeeboten 4 Mijnenbestrijdingsvaartuigen 12 Hydrografische vaartuigen 2 Maritieme helicopters 20 Maritieme patrouillevliegtuigen 7 Commandant Mariniersbataljons 4 Korps Mariniers Ondersteunende mariniersbataljons 3 Bijzondere bijstandseenheid mariniers 1 Commandant Fregat 1 Zeemacht Caribisch Maritieme helicopter 1 Gebied Maritieme patrouillevliegtuigen 3 ondersteuningsvaartuig 1 Marinierspelotons met gevechtssteun 6 Pelotons Antilliaanse militie 2 Peloton Arubaanse militie 1 Activiteiten de activiteiten van de Koninklijke Marine worden onderverdeeld in operationele, ondersteunende en bestuurlijke activiteiten, deze zijn ondergebracht bij de Resultaat Verantwoordelijke Eenheden. De Commandant der Zeemacht in Nederland (CZMNED), de Commandant der Zeemacht in het Carbisch gebied (CZMCARIB) en de Commandant van het Korps Mariniers (CKMARNS) zijn verantwoordelijk voor de operationele activiteiten. Het Centrum voor Automatisering van Missiekritieke Systemen (CAMS, voorheen CA- WCS), Marinebedrijf (MB), Koninklijk Instituut voor de Marine (KIM) en Opleidingen Koninklijke Marine (OKM) geven inhoud aan de ondersteunende activiteiten. De bestuurlijke activiteiten worden door de Admiraliteit gecoördineerd en ondersteund. koninklijke Marine Bevelhebber der Zeestrijdkrachten Admiraliteit Commandant der Zeemacht in Nederland Commandant der Zeemacht in het Caribisch gebeid Commandant van het Korps Mariniers Materieel-logistiek: MB CAMS Opleidingen: KIM OKM Commandant der Zeemacht in Nederland (CZMNED) CZMNED is verantwoordelijk voor het gereedstellen, inzetbaar houden en inzetten van de operationele eenheden van de vloot, met uitzondering van de eenheden die vallen onder CZMCARIB en BDZ. Tevens vervult hij de functie van Admiraal Benelux (ABNL). Daar- Eindverslag Inspectieproject Koninklijke Marine 17

18 toe beschikt hij over een geïntegreerde Belgisch-Nederlandse operationele staf en een taakorganisatie. De taakorganisatie realiseert de operationele inzet van de Belgische en Nederlandse eenheden. CZMNED heeft als nevenfunctie de operationele leiding over de Kustwacht Nederland (KWNED), waartoe het kustwachtcentrum is gecolloceerd met het Marine Hoofd Kwartier. CZMNED bestaat uit de Groep Escorteschepen, de Groep Maritieme Helikopters, de Groep Maritieme Patrouillevliegtuigen, de Onderzeedienst en de Mijnendienst. Naast deze operationele groepen omvat CZMNED diverse commandementen en ondersteunende organisatiedelen. Commandant der zeemacht in het Caribisch Gebied (CZMCARIB) CZMCARIB is verantwoordelijk voor het inzetbaar houden en inzetten van de operationele eenheden in zijn bevelsgebied. De autoriteit waaronder de eenheden organiek vallen, blijft logistiek verantwoordelijk. CZMCARIB vervult de nevenfunctie van Commandant Kustwacht Nederlandse Antillen en Aruba (KWNA&A). In de Amerikaanse organisatie voor de bestrijding van drugs, de Joint Interagency Task Force East (JIATF-EAST), vervult CZ- MCARIB de functie van Commander Task Group 4.4 (CTG 4.4). CZMCARIB is tevens belast met het oproepen, keuren, selecteren en plaatsen van de Antilliaanse en Arubaanse militie. CZMCARIB bestaat uit vloot- en marinierseenheden, eenheden van de Antilliaanse en Arubaanse militie, het hoofdkwartier, drie kazernes en ondersteunende eenheden. Het hoofdkwartier en het kustwachtcentrum zijn gecolloceerd. Commandant van het Korps Mariniers (CKMARNS) CKMARNS is verantwoordelijk voor het gereedstellen en inzetbaar houden van de operationele eenheden van de mariniers. CKMARNS bestaat uit het hoofdkwartier, de Groep Operationele Eenheden van de Mariniers (GOEM), de kazernes in Doorn, Rotterdam, Den Helder (vanaf 2004) en Texel en de Marinierskapel der Koninklijke Marine. Materieel Logistiek De materieel-logistieke ondersteuning wordt geleverd door het Marinebedrijf (MB) en het Centrum voor Automatisering van Missiekritieke Systemen (CAMS). De afnemers binnen de Koninklijke Marine betreffen de operationele eenheden en Admiraliteit. De afnemers buiten de Koninklijke Marine zijn onder meer de Kl, de Klu en NAVO-partners. De activiteiten omvatten benoemd onderhoud bestaande uit meerjaarlijks onderhoud (MJO) en tussentijds onderhoud (TTO), incidenteel onderhoud en engineering. Opleidingen Het Koninklijk Instituut voor de Marine (KIM) en de Opleidingen koninklijk Marine (OKM) dragen zorg voor de initiële opleidingen en bijscholings- en functieopleidingen. De afnemers binnen de koninklijke Marine zijn de operationele eenheden en de admiraliteit. De afnemers buiten de Koninklijke Marine zijn onder meer de Kl, de Klu, NAVO-partners, andere overheidsinstanties en enkele civiele afnemers. Eindverslag Inspectieproject Koninklijke Marine 18

19 Admiraliteit De admiraliteit draagt zorg voor de coördinatie en ondersteuning van de bestuurlijke activiteiten en bestaat uit een beleidsstaf en diverse uitvoerende diensten. De beleidsstaf ondersteunt de bevelhebber en draagt zorg voor het uitwerken van het beleid en het opstellen van plandocumenten. De grotere uitvoerende diensten betreffen: de Arbo-dienst KM; de Audiovisuele Dienst; het Centrum voor Operationele Data-analyse; de Dienst Bedrijfsgezondheidszorg; de Dienst der Hydrografie; de Dienst Maritieme Historie, inclusief marinemusea; de Publicatievoorziening en Reproductie; de Sociaal Medische Dienst het Verbindingscentrum Den Haag. Daarnaast valt onder de Admiraliteit ook het personeel dat is geplaatst in het buitenland (zoals bij de NAVO, de EU, de VN, de OVSE), bij het Koninklijk Huis en dat revalidatie ondergaat bij de Sociaal Medische Dienst. Eindverslag Inspectieproject Koninklijke Marine 19

20 BIJLAGE 2 INSPECTIELIJST Eindverslag Inspectieproject Koninklijke Marine 20

21 INSPECTIELIJST A547 INSPECTIEPROJECT KONINKLIJKE MARINE feit omschrijving boetebedrag instrument W voeren van arbobeleid 900 W beleid gericht op voorkomen / beperken ziekte van werknemers 135 W beleid seksuele intimidatie 270 W beleid agressie en geweld 270 W schriftelijke ri&e aanwezig, inclusief risico s bijzondere categorieën 900 dbf werknemers W schriftelijk vastleggen van alle risico s in de ri&e 900 W ri&e bevat lijst van arbeidsongevallen met aard en datum ongeval 225 W plan van aanpak aanwezig 225 W termijnen van maatregelen genoemd in plan van aanpak 225 W ri&e aanpassen wanneer noodzakelijk 225 W maatregelen t.b.v. het voorkomen / beperken van zware ongevallen strafrecht met gevaarlijke stoffen W doeltreffende informatie verstrekken aan werknemers over 270 eis werkzaamheden, risico s en maatregelen W doeltreffend onderricht over arbeidsomstandigheden 270 W onverwijlde en schriftelijke melding van ernstig ongeval 4500 dbf W doeltreffende maatregelen ter voorkoming van gevaar voor strafrecht derden W verplichtingen van werknemers m.b.t. voorzichtigheid en 225 * ebf zorgvuldigheid W deskundige bijstand 450 dbf W juist gebruik door werkgever van gecertificeerde arbodiensten 450 dbf en andere deskundigen W werknemers in gelegenheid stellen ago te ondergaan 45 B in ri&e bijzondere aandacht aan niet-limitatieve lijst van 225 agentia, procédés en arbeidsomstandigheden uit bijlage bij Richtlijn 92/85/EEG bij zwangere en/of zogende werknemers B aanpassen arbeidsplaats / -middelen aan zwangeren / zogenden 450 B ander werk zwangeren / zogenden indien aanpassen niet mogelijk 450 is B tijdelijke vrijstelling arbeid zwangeren / zogenden indien ander 450 werk niet mogelijk is B organisatie bhv zodanig dat na ongeval en brand bhv-taken 135 eis binnen enkele minuten op adequate wijze kunnen worden vervuld B organisatie bhv zodanig dat hulpverleningsorganisaties op adequate wijze kunnen worden bijgestaan 135 Eis Eindverslag Inspectieproject Koninklijke Marine 21

22 B bereikbaarheid en beschikbaarheid bhv-ers onder alle omstandigheden 270 Eis B adequaat aantal bhv-ers opdat bhv onder alle omstandigheden 450 Eis gewaarborgd is B veilige en ordelijke inrichting arbeidsplaats 900 ebf B deugdelijkheid van gebouwen ter voorkoming van gevaar ebf voor instorten of omvallen B inrichting arbeidsplaats zodanig dat voorwerpen / stoffen ebf geen gevaar opleveren door instorten, verschuiven, omvallen of kantelen (ebf alléén bij aanrijdgevaar) B waarborg veilig gebruik elektrische installaties m.b.t. ontwerp, inrichting, aanleg, onderhoud en kenmerk B doeltreffende maatregelen vluchtmogelijkheden werknemers ebf (ebf alléén bij ernstig gevaar) B afstemming aantal, plaats en afmetingen van vluchtwegen op maximum aantal aanwezige personen B vluchtwegen en nooduitgangen zijn vrij van obstakels B nooduitgangen moeten altijd kunnen worden geopend B indien noodzakelijk adequate noodverlichting op vluchtwegen 270 en bij nooduitgangen B adequate signalering vluchtwegen 270 B adequate brandbestrijdingsmiddelen in voldoende aantal 450 aanwezig B beschikbaarheid adequate reddingsmiddelen waar gevaar bestaat voor verdrinking B vloeren zoveel mogelijk effen, vlak, vast, stabiel en stroef 270 B veilige verbindingswegen voor voetgangers en voertuigen / 450 transportmiddelen B verbindingswegen mogen geen gevaar voor werknemers vormen 450 B adequate afmetingen van verbindingswegen 450 B verkeersregels voor verbindingswegen voor voertuigen / 450 transportmiddelen B duidelijke markering door signalen van plaatsen waar valgevaar 270 / gevaar voor vallende voorwerpen voorkomt die een gevaar vormen voor de veiligheid bij verplaatsing van voertuigen of personen B bij valgevaar zo mogelijk veilige steiger, stelling, bordes of ebf werkvloer aanbrengen, of valgevaar tegengaan door doelmatige hekwerken, leuningen of andere voorzieningen B voorkomen van gevaar getroffen te worden door ongewild in ebf beweging komende of vrijkomende voorwerpen, producten, vloeistoffen of gassen, of indien dat niet mogelijk is, het gevaar zoveel mogelijk beperken (bij voorkeur collectieve boven individuele bescherming) B adequate afmetingen en luchtvolume van de arbeidsplaats 270 B arbeidsplaats biedt voldoende bewegingsruimte 270 Eindverslag Inspectieproject Koninklijke Marine 22

23 B indien geen voldoende bewegingsruimte op de arbeidsplaats 270 mogelijk is vanwege de aard van de arbeid, is andere ruimte in de nabijheid met voldoende bewegingsvrijheid beschikbaar B iedere werknemer moet beschikken over een plaats om zijn 135 kleding op te hangen B adequate kleedruimte voor werknemers die speciale werkkleding 270 moeten dragen B adequaat ingerichte wasruimte indien werknemers blootstaan 135 aan vuil of stof B in een bedrijf is ten minste één toilet beschikbaar 270 B voor iedere 15 werknemers ten minste één toilet beschikbaar 270 (mannen en vrouwen apart). Urinoirs zijn toegestaan, mits ten minste één toilet voor iedere 25 mannelijke werknemers aanwezig is B adequaat ingerichte toiletten en urinoirs 135 B toiletten en urinoirs in nabijheid van werkruimten 135 B voor mannen en vrouwen gescheiden toiletten bij meer dan werknemers B bij mogelijke blootstelling aan gevaarlijke stoffen in ri&e 450 aard, mate en duur blootstelling beoordelen B etikettering op verpakking van Wms-stoffen 270 B naam en aanduiding van gevaar op verpakking van niet-wmsstoffen 270 B voorzieningen om ongewilde gebeurtenissen met aanwezige ebf gevaarlijke stoffen te vermijden B voorzieningen om ongewilde gebeurtenissen tijdens het gebruik ebf van gevaarlijke stoffen te vermijden B voorzieningen om ongewilde gebeurtenissen tijdens werk aan ebf reservoirs, installaties, verpakkingen, e.d. waarin zich (restanten van) gevaarlijke stoffen bevinden B doeltreffende maatregelen ter voorkoming van blootstelling ebf aan zodanige concentratie van stoffen die schade of hinder teweeg kunnen brengen B pbm-en ter voorkoming van blootstelling aan schadelijke * stoffen indien andere maatregelen niet mogelijk zijn B in ri&e opnemen voor de kankerverwekkende stoffen: identiteit, 225 handels- / chemische naam meervoudige stof, procesbe- schrijving, reden gebruik, plek van voorkomen, benaming van het gevaar, hoeveelheid per jaar, vorm van arbeid, aantal werknemers, wijze van blootstelling en maatregelen B in het kader van de ri&e beoordelen aard, mate en duur van 450 blootstelling aan biologische agentia B organisatie van werk, inrichting arbeidsplaats, toepassing eis productie- en werkmethode, gebruik hulpmiddelen en pbm-en zijn zodanig dat fysieke belasting geen gevaren oplevert voor veiligheid en gezondheid van werknemers B organisatie van werk, inrichting arbeidsplaats, toepassing productie- en werkmethode, gebruik hulpmiddelen en pbm-en Eindverslag Inspectieproject Koninklijke Marine 23

24 zijn zodanig dat gevaren voor veiligheid en gezondheid van werknemers als gevolg van fysieke belasting zoveel mogelijk worden beperkt B in het kader van de ri&e beoordelen veiligheids- en gezondheidsaspecten 225 fysieke belasting, waarbij m.n. letten op ken- merken van de last en werkomgeving, vereiste lichamelijke inspanning, en eisen van de taak B in ri&e specifieke aandacht aan gevaren voor gezichtsvermogen 225 en fysieke / psychische belasting bij beeldschermwerk B doeltreffende maatregelen op basis van ri&e t.a.v. gevaren 900 voor gezichtsvermogen en fysieke / psychische belasting bij beeldschermwerk B op de arbeidsplaats is voldoende niet-verontreinigde lucht 270 eis aanwezig B voldoende doelmatige verlichting van arbeidsplaatsen en van 270 directe toegangen B toetreding daglicht gewaarborgd in ruimten waar meer dan uur per dag wordt gewerkt B in het kader van de ri&e beoordelen en zo nodig meten van 450 het geluidsniveau op iedere arbeidsplaats B metingen en beoordelingen van geluid zijn representatief voor 450 dagelijkse arbeidstijd B aanwezigheid geschikte compressiekamer bij duikarbeid ebf B deugdelijk materiaal arbeidsmiddel B deugdelijke constructie arbeidsmiddel B zodanige plaatsing en inrichting van een arbeidsmiddel dat ebf gevaar voor verschuiven, omvallen, kantelen, oververhitting, brand, ontploffen, blikseminslag en aanraking met elektriciteit zoveel mogelijk is voorkomen B zodanige plaatsing en inrichting van een arbeidsmiddel dat ebf gevaar om getroffen te worden door ongewild in beweging komende of vrijkomende voorwerpen, producten, vloeistoffen of gassen wordt voorkomen of zoveel mogelijk wordt beperkt B beschikbaarheid en gebruik pbm-en 450 * ebf B ervoor zorgen dat werknemers pbm-en waar nodig gebruiken 450 dbf B in goede staat houden pbm-en 450 * B voor goed functioneren pbm-en noodzakelijke vervangingen 450 doen registratie 4:3 ATW register ten minste 1 jaar bewaren 3:2: ontbreken arbeids- en rusttijden in RI&E 4:1 ATW wekelijkse rust (of 36 uur per 7 x 24 uur, of 60 uur per 9 x 5:3 ATW 24 uur, 1 x per 5 weken inkorten tot 32 uur) dagelijkse rust van 11 uur per 24 uur (1 x per 7 x 24 uur in 5:5 ATW te korten tot 8 uur) uur per dienst 5:7(3) ATW uur per 4 weken (gem. 50 uur per week) 5:7(3) ATW Eindverslag Inspectieproject Koninklijke Marine 24

25 uur per 13 weken (gem. 45 uur per week) 5:7(3) ATW uur per dienst 5:9(3) ATW uur per week 5:9(3) ATW uur per 13 weken (gem. 48 uur per week) 5:9(3) ATW Eindverslag Inspectieproject Koninklijke Marine 25

26 BIJLAGE 3 OVERZICHT GECONSTATEERDE OVERTREDINGEN Eindverslag Inspectieproject Koninklijke Marine 26

27 OVERTREDINGEN Artikel Omschrijving Aantal Art. 3.2, lid 1 Veilige en ordelijke inrichting van de arbeidsplaats 1 Arbobesluit Art. 7.4a, lid 3 Keuren / beproeven arbeidsmiddel dat onderhevig is 1 Arbobesluit aan verslechtering Art. 5, lid 1 Arbowet Schriftelijke risico-inventarisatie en evaluatie (RI&E) aanwezig, inclusief risico s voor bijzondere categorieën 1 Art. 5, lid 4 Arbowet werknemers. RI&E aanpassen wanneer dat noodzakelijk is. 3 Totaal 6 Handhavingsinstrumenten Aantal verzonden documenten: Waarschuwing Arbo 3 Boeterapport 1 De verzonden documenten hadden betrekking op de 6 overtredingen. Boeterapport: Waarschuwing: Opgemaakt wegens het ontbreken van een getoetste RI&E aan boord van de Hr. Ms. Jacob van Heemskerck. Overige overtredingen zijn met een waarschuwing afgedaan. Eindverslag Inspectieproject Koninklijke Marine 27

28 Verdeling overtredingen over de bezochte locaties Van Braam Houckgeest kazerne, Doorn RI&E aanpassen wanneer noodzakelijk. o De risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E) van het Witte Huis voorziet niet in een inventarisatie van de risico's die samenhangen met de kernactiviteiten van het 2e Mariniersbataljon, te weten het door middel van trainingen en oefeningen operationeel krijgen en houden van de manschappen. Wel maakt u onder anderen gebruik van de KOVBA 409, deze wordt gebruikt om de risico's van de oefeningen te inventariseren. Genoemde KOVBA is door de arbodienst nog niet als geaccepteerde methodiek voor het inventariseren van (arbo)risico's beoordeeld. Uw RI&E die onderdeel is van de getoetste RI&E van de Groep Operationele Eenheden Mariniers (GOEM) is nog niet getoetst. Wel blijkt uit documenten die de Arbeidsinspectie heeft ontvangen dat toetsing binnenkort zal plaatsvinden. Veilige en ordelijke inrichting arbeidsplaats. o Enkele gebouwen die door het tweede bataljon worden bezet zijn in zeer slechte staat. Er was sprake van lekkage. Koninklijk Instituut Marine (KIM), Den Helder In de risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E) zijn een aantal knelpunten benoemd die ook tijdens de rondgang opgemerkt werden. Hierbij valt te denken aan de inventarisatie van arbeidsmiddelen, personeelsleden nuttigen voedsel in de spoelkeuken en onvoldoende scheiding tussen de doucheruimte voor dames en heren. Aangezien deze punten ook terugkeren in het plan van aanpak wordt er in dit geval niet overgegaan tot het inzetten van een handhavingstraject. Er wordt van uitgegaan dat de punten in het plan van aanpak binnen de daarvoor gestelde termijn opgelost worden. Van Ghentkazerne, Rotterdam RI&E aanpassen wanneer noodzakelijk. o In de RI&E worden ten aanzien van het gebruik van Persoonlijke Beschermingsmiddelen (PBM) adviezen gegeven. Hierbij zijn echter geen opmerkingen geplaatst over de hygiëne en het gebruik van PBM door meerdere personen. Aangezien er op verschillende plaatsen sprake is van gebruik van PBM door verschillende personen dienen maatregelen getroffen te worden om het persoonlijke karakter van de PBM (Hygiëne) te waarborgen. Keuren / beproeven arbeidsmiddel dat aan verslechtering onderhevig is. o Tijdens de rondgang is niet gebleken dat de arbeidsmiddelen, o.a. de draaibank bij de technische dienst en de groentesnijmachine in de keuken, door een deskundige zijn beoordeeld. Uit deze beoordeling zou moeten blijken of de toegepaste veiligheidsvoorzieningen afdoende zijn. Indien sprake is van onvoldoende afscherming van draaiende delen dienen er aanpassingen aan de machine te worden uitgevoerd. Eindverslag Inspectieproject Koninklijke Marine 28

29 Onderzeedienst, Den Helder RI&E aanpassen wanneer noodzakelijk o Er is sprake van een onvolledige risico-inventarisatie en -evaluatie. Uit de door de Arbeidsinspectie ontvangen documentatie blijkt dat er van de walorganisatie en de Walrusklasse een getoetste risico-inventarisatie en - evaluatie is. Deze inventarisaties zijn echter onvolledig omdat niet alle onderzeeboten meegenomen zijn. Hr. Ms. Jacob van Heemskerck (schip) Schriftelijke risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E) aanwezig, inclusief risico s voor bijzondere categorieën werknemers. o U beschikt niet over een getoetste risico-inventarisatie en -evaluatie. Nieuw schip, Den Helder (Hr Ms. de Zeven Provinciën) Het tweede bezochte schip (De Zeven Provinciën) is een schip dat op het moment van de inspectie nog niet formeel in de vaart was genomen en nog geen volledige bemanning had. Hoewel dit schip nog niet beschikte over een getoetste RI&E is gezien deze bijzondere status niet op de RI&E gehandhaafd. Vandaar dat er geen afhandelingsbrief wordt verstuurd. Zaak kan afgesloten worden. Eindverslag Inspectieproject Koninklijke Marine 29