De doelstellingen van de Arbowet zijn: het verbeteren van de veiligheid en gezondheid van medewerkers

Transcriptie

1 1. Wetgeving 1.1 Arbowet In januari 2007 is de Arbowet 2007 van kracht geworden. Het begrip Arbo staat voor Arbeidsomstandigheden en heeft betrekking op Veiligheid, Gezondheid en Welzijn (VGW). De Arbowet geeft van zowel de werkgever als de werknemer de rechten en plichten aan op het gebied van Veiligheid, Gezondheid en Welzijn. Dit heeft dan betrekking op het werk en de omstandigheden waaronder dit werk verricht moet worden. De doelstellingen van de Arbowet zijn: het verbeteren van de veiligheid en gezondheid van medewerkers op het werk; het zorgen voor bescherming tijdens de uitvoering van het werk; het zorgen voor zo goed mogelijke arbeidsomstandigheden. Op de vraag op welke plaatsen de Arbowet van toepassing is kunnen we een kort antwoord geven. De Arbowet is van toepassing op alle plaatsen waar arbeid wordt verricht. In de praktijk betekent dit dat zodra er een gezagsverhouding is, de Arbowet toegepast moet worden. Met deze gezagsverhouding wordt bedoeld de relatie werkgever werknemer. De Arbowet is dan ook van toepassing op zowel de werknemer als de werkgever. Met werknemers worden ook stagiairs, uitzendkrachten, vrijwilligers enzovoort bedoeld. Wanneer is iemand werkgever? In de Arbowet wordt onder werkgever verstaan: iemand die arbeid laat verrichten. Een werkgever is dus iemand die een huis laat bouwen, maar ook een uitzendbureau of iemand die thuiswerkers inhuurt. 11

2 basisveiligheid vca (b-vca) 1.2 Deskundige bijstand Een werkgever heeft de verplichting een interne preventiedienst op te richten en daarvoor één of meerdere deskundige personen aan te stellen. Als er in de onderneming geen of onvoldoende deskundigheid beschikbaar is doet de werkgever een aanvullend beroep op externe bijstand. De werkgever heeft de verplichting werknemers in staat te stellen om periodiek een onderzoek te ondergaan ter voorkoming en beperking van risico s voor de gezondheid die veroorzaakt worden door de werkzaamheden. 1.3 Toezicht door de overheid De Arbeidsinspectie is belast met het toezicht op de naleving van de Arbowet en de Arbeidstijden wet. Bij een controle of onderzoek van de Arbeidsinspectie zijn de werkgever en werknemer(s) verplicht hieraan mee te werken. De Arbeidsinspectie kan, net als de politie, werknemers vragen naar een geldige legitimatie. Ook zal zij, in geval van een ongeval, een onderzoek instellen naar de aanleiding. Indien de Arbeidinspectie van mening is dat de werkgever de verplichtingen uit de Arbowet niet op de juiste manier naleeft, kunnen zij de volgende maatregelen treffen: een eis tot naleving stellen: bijvoorbeeld als niet wordt voldaan aan de regels betreffende de algemene zorg voor arbeidsomstandigheden van de werknemer, samenwerking en overleg en het niet hebben van een risico-inventarisatie en evaluatie (RI&E); het werk stilleggen: bijvoorbeeld als door het verblijven in een bepaalde ruimte of door het uitvoeren van bepaalde werkzaamheden ernstig fysiek gevaar ontstaat voor de betrokken werknemer(s); een proces-verbaal opmaken: naast het stellen van een eis tot naleving of het stil leggen van het werk kan een boete worden opgelegd. Bij een strafbaar feit wordt tevens een strafrechtelijke vervolging ingesteld. Een proces-verbaal (boeterapport) is een bestuurlijke boete. Dit betekent dat het strafbare feit aan de rechter ter beoordeling wordt voorgelegd en dat hij/zij de hoogte van de straf zal bepalen. 12

3 wetgeving De werkgever die toezicht houdt, aanwijzingen geeft en middelen verstrekt is tevens verantwoordelijk voor de naleving van de regels zoals omschreven in de Arbowet. 1.4 Grondbeginselen milieuwetgeving In de grondbeginselen van de milieuwetgeving wordt beschreven hoe de mens en het milieu beschermd moeten worden tegen de schadelijke effecten van de bedrijfsactiviteiten. Tevens wordt gesteld dat uitstoot van milieugevaarlijke stoffen en afvalstromen beperkt moeten worden en dat er zorg gedragen moet worden voor een doelmatige en correcte verwijdering van afvalstoffen. 1.5 Grondbeginselen Arbeidstijdenwetgeving Werken kost energie, daarom mogen werknemers niet te lang achter elkaar werken. In de Arbeidstijdenwet staat hoe lang iemand per dag en per week mag werken en wanneer iemand recht heeft op pauze of rusttijd. Die regels zijn er met het oog op de veiligheid, gezondheid en welzijn van werknemers, maar ook om werk, privé, vrije tijd en zorgtaken te kunnen combineren. 1.6 Europese richtlijnen ten opzichte van Nationale wetgeving Een op de Europese wetgeving gebaseerde aanduiding is de CEmarkering. CE (Conformité Européene) is een aanduiding dat het betreffende product voldoet aan de minimale veiligheidseisen van de Europese Unie. Producten die voorzien zijn van CE-markering mogen vrij verhandeld en gebruikt worden binnen de aangesloten lidstaten. Voorbeelden van artikelen met een CE-markering zijn: PBM s; werktuigen / gereedschappen; hijskranen; veiligheidskleding; speelgoed. 13

4 basisveiligheid vca (b-vca) CE-teken 14

5 2 Gevaren, risico s en preventie 2.1 Onderkennen van risico s en gevaren Tijdens de uitvoering van onze werkzaamheden worden we blootgesteld aan risico s en gevaren. Enkele voorbeelden van risico s die we op de werkplek tegen kunnen komen zijn: brand; explosie / ontploffing; vallen; vallende voorwerpen; lawaai; straling; bewegende onderdelen (bijvoorbeeld geraakt worden door of bekneld raken tussen); vergiftiging; verkeer, voertuigen; enz. Deze risico s ontstaan niet vanzelf, maar hebben een oorzaak. Er zijn verschillende categorieën van mogelijke oorzaken waardoor de risico s ontstaan: De soort werkzaamheden: hogedrukvloeistofreiniging; werken met gevaarlijke stoffen; werken met elektriciteit; graafwerkzaamheden; werken met stralingsbronnen. De werkplek en/of de werkomgeving: werken op hoogte; werken in besloten ruimten. De arbeidsmiddelen die gebruikt worden: 15

6 basisveiligheid vca (b-vca) werken met gevaarlijk gereedschap; werken met gevaarlijke machines. Producten en materialen waar mee gewerkt wordt: werken met gevaarlijke stoffen, chemicaliën. Het gedrag van de werknemer: stoer gedrag; haastig werken; ongeïnteresseerd zijn in het werk; spelen tijdens het werk. In de praktijk wordt preventie van ongevallen aangepakt door het voorkomen van onveilige handelingen en onveilige situaties. Een onveilige handeling is een handeling die niet volgens de geldende veiligheidsvoorschriften wordt uitgevoerd en daardoor kan leiden tot een ongeval. Voorbeelden van onveilige handelingen zijn: werken zonder werkvergunning of toelating waar dit vereist is; niet gebruiken van een voorgeschreven persoonlijk beschermingsmiddel; het buiten werking stellen van beveiligingen; gereedschap op een onjuiste manier gebruiken; kapot gereedschap gebruiken; het onjuist verplaatsen van een last. Indien een onveilige handeling wordt waargenomen moet direct actie genomen worden. Deze actie bestaat uit het (laten) stoppen van de onveilige handeling en het doen van een melding aan de hiërarchische leidinggevende. Een onveilige situatie is een situatie waarin gewerkt wordt zonder dat aan de voorwaarden voor veilig werken is voldaan en daardoor kan leiden tot een ongeval. Voorbeelden van onveilige situaties zijn: geen of onvoldoende verlichting; geen of geblokkeerde vluchtwegen; een niet opgeruimde werkvloer; geen of onvoldoende beveiligde apparatuur of machines. Indien een onveilige situatie wordt waargenomen moet ook direct actie genomen worden. Deze actie kan bestaan uit het wegnemen 16

7 gevaren, risico s en preventie van de oorzaak, het afschermen/beveiligen van de onveilige situatie, het waarschuwen van anderen of het inschakelen van anderen. 2.2 (Taak-) Risicoanalyse en LMRA taak risico analyse Een Taak Risico Analyse (TRA) is een analyse van de gevaren die verbonden zijn aan de uitvoering van (risicovolle) taken ten aanzien van de veiligheid en gezondheid van werknemers. Het doel van een TRA is het analyseren en evalueren van de aan een (risicovolle) taak verbonden risico s en het afspreken van beheersmaatregelen om zo tot een veilige uitvoering van de taak te komen. Bij het opstellen van een TRA worden bij voorkeur alle medewerkers betrokken die belast zijn met de planning of de uitvoering van de werkzaamheden. Daarnaast kan gebruik gemaakt worden van de hulp van deskundigen zoals een veiligheidsfunctionaris, planningen werkvoorbereidingdeskundigen. Taak Risico Analyse (TRA) 17

8 basisveiligheid vca (b-vca) lmra (laatste minuut risico analyse) Voor de aanvang van de werkzaamheden of de aanvang van een nieuwe taak is het belangrijk om een LMRA uit te voeren. Door het uitvoeren van een LMRA worden de aan de werkzaamheden verbonden risico s op de werkplek in kaart gebracht en kunnen direct maatregelen genomen worden om de risico s weg te nemen. Ook bij routinewerkzaamheden is het belangrijk om vooraf een LMRA uit te voeren. Indien de werkomstandigheden veranderen moet opnieuw een LMRA uitgevoerd worden om zo de eventuele gevaren van de nieuwe situatie in kaart te brengen. Het is belangrijk dat de LMRA uitgevoerd wordt door de werknemer die de werkzaamheden gaat uitvoeren omdat deze zich dan bewust is van de gevaren die aan de werkzaamheden verbonden zijn. Een eenvoudige manier om deze LMRA uit te voeren is het beantwoorden van vier vragen: 1. Weet ik welk werk ik moet doen en hoe ik het moet doen? 2. Heb ik het juiste gereedschap en is dit gekeurd? 3. Heb ik de juiste PBM s (Persoonlijke Beschermingsmiddelen)? 4. Is de werkomgeving veilig? Laatste Minuut Risico Analyse (LMRA) Als een van deze vragen met Nee moet worden beantwoord, moeten de volgende stappen worden genomen: 18

9 gevaren, risico s en preventie 1. Start niet met werken. 2. Neem contact op met je leidinggevende. 3. Bespreek de situatie en neem de nodige maatregelen. 4. Voer opnieuw de LMRA uit en als alles in orde is kan het werk worden gestart/hervat. 19

10

11 3. Ongevallen: oorzaken en preventie 3.1 Begrippen Het woord ongeval wordt gebruikt om aan te geven dat er iets niet goed gegaan is. Om nu duidelijk te maken wat er niet goed gegaan is, zijn er de volgende begrippen. Ongeval Arbeidsongeval Bijna ongeval (Near miss) Incident Een ongeval is een ongewenste gebeurtenis met schade (aan materiaal, milieu), tijdverlies en/of letsel tot gevolg. Een arbeidsongeval is een ongewenste gebeurtenis tijdens het werk met letsel als gevolg. Een bijna ongeval of near miss is een ongewenste gebeurtenis zonder schade of letsel, die onder iets gewijzigde omstandigheden had kunnen leiden tot een (ernstig) ongeval. Een incident is een ongewenste gebeurtenis met of zonder schade of letsel. 3.2 Ongevallentheorie Het is niet altijd mogelijk om ongevallen en incidenten te voorkomen. Ook al zijn alle maatregelen genomen, toch blijven er altijd restrisico s bestaan. Voor het ontstaan van een ongeval zijn twee directe oorzaken aan te wijzen, namelijk: onveilige handelingen (substandaardhandeling); onveilige situaties (substandaardsituatie). Een onveilige handeling is een handeling niet volgens de juiste procedure wordt uitgevoerd. Voorbeelden van onveilige handelingen zijn: 21

12 basisveiligheid vca (b-vca) werken zonder de nodige bevoegdheid; het niet gebruiken van voorgeschreven PBM s; het buiten werking stellen van beveiligingen; het onjuist gebruiken van gereedschappen; het gebruiken van kapot gereedschap; het onjuist verplaatsen van een last. Een onveilige situatie is werken zonder dat er aan de voorwaarden voor veilig werken is voldaan. Voorbeelden van onveilige situaties zijn: geen of onvoldoende verlichting; geen of geblokkeerde vluchtwegen; een niet opgeruimde werkvloer; geen of onvoldoende beveiligde apparatuur of machines. 3.3 Incidenten behandelen Het is belangrijk om alle incidenten zoals onveilige situaties en handelingen, bijna-ongevallen en ongevallen te voorkomen. Indien er toch een ongeval plaatsvindt, is het belangrijk dat dit gemeld wordt aan de direct leidinggevende. Het eventuele slachtoffer moet begeleid worden naar de medische dienst of externe hulp moet ingeschakeld worden. Belangrijk is het om in geval van een ongeval de geldende interne instructies van het bedrijf te volgen. Er moeten ook maatregelen genomen worden om herhaling te voorkomen. Hierbij is het belangrijk dat er een aantal stappen gevolgd wordt, te weten: onmiddellijk handelen om meer slachtoffers te voorkomen; melden bij de direct leidinggevende; registreren van het ongeval; onderzoek naar de oorzaak; het opstellen van een actieplan om herhaling te voorkomen (plan van aanpak). In het geval zich onveilige situaties/handelingen of bijna-ongevallen voordoen, is het belangrijk dat er direct maatregelen genomen worden. Deze maatregelen kunnen bijvoorbeeld bestaan uit het (laten) stoppen van de handeling en het markeren van een situatie. Ook deze zaken moeten gemeld worden aan de direct leidinggevende. 22