Arbeidsparticipatie, Inkomen en Zorg

Transcriptie

1 BELEIDSPLAN 2010 / 2011 Arbeidsparticipatie, Inkomen en Zorg KOMPAS KENMERK KOM/2010/ 4718 VASTGESTELD DOOR DE RAAD VAN IN DE OPENBARE VERGADERING VAN

2 Inhoudsopgave 1. Inleiding 3 2. Ontwikkelingen 4 3. Programma arbeidsparticipatie 7 4. Programma inkomen Programma Zorg Aangrenzende beleidsterreinen Legenda 22 Bijlage

3 1. Inleiding Aan Kompas is de uitvoering gedelegeerd van de aan de gemeenten opgedragen wetten die uitkeringen aan burgers en maatschappelijke participatie dwingend regelen. Op grond van de Gemeenschappelijke regeling moet Kompas jaarlijks een beleidsplan maken dat vóór 1 april in het jaar voorafgaand voor besluitvorming moet worden aangeleverd aan de gemeenteraden van de Kompasgemeenten. In dit beleidsplan doet kompas binnen de bestaande kaders voorstellen voor de beleidswijzigingen. De bestaande kaders staan in aparte beleidsnota s en verordeningen die door de gemeenten zijn vastgesteld. Deze kaders zijn door Kompas vertaald in werkinstructies die in een handboek zijn vastgelegd. Omdat in de voorgaande jaren bleek dat de ontwikkelingen die beschreven staan in het beleidsplan vaak reeds van toepassing zijn op het beleid in het lopende jaar, omvat het beleidsplan een uitvoeringsperiode van twee jaar. Dit beleidsplan gaat dus over de periode 2010 / Het strategische en tactische beleid wordt vastgesteld door de gemeenten en het uitvoeringsbeleid is gemandateerd aan het bestuur van Kompas. Het bestuur heeft het nemen van uitvoeringsbesluiten doorgemandateerd aan de directeur. Vanwege samenhangende uitgangspunten zijn de opgedragen taken van Kompas geclusterd in de beleidsprogramma s Arbeidsparticipatie, Inkomen en Zorg. De beleidsprogramma s worden ook in 2010 / 2011 gehandhaafd en in de begroting van 2011 vindt u daarvan de financiële vertaling. Ofschoon in de begroting de financiële verantwoording per gemeente moet worden opgenomen is er geen aanleiding om het bestaande beleid te differentiëren per gemeente. Het bestaande beleid en de nieuwe ontwikkelingen zijn voor de gemeenten in gelijke mate van toepassing. Doorrekening van de verwachte beleidseffecten naar de individuele gemeenten is niet zinvol doordat gerealiseerde aantallen dan te sterk afhankelijk zijn van toevalsfactoren. Doelstelling voor 2010 / 2011 Voor de komende periode anticipeert het plan op de te verwachten ontwikkelingen in 2010 / 2011 met aandacht voor de economische recessie en handhaving van de ingezette ontwikkelingen in voorgaande jaren. In hoofdstuk 2 worden beknopt de relevante ontwikkelingen weergegeven waarop dit beleidsplan moet anticiperen. Strategische doelstellingen en gewenste maatschappelijke effecten per beleidsprogramma Programma Arbeidsparticipatie: In samenwerking met andere instellingen aanbieden van werkgelegenheid aan werkzoekende inwoners en hen ondersteunen bij het vinden van werk. Hiermee wordt een vergroting van de arbeidsparticipatie beoogd voor de inwoners van Nuth, Simpelveld en Voerendaal. Maatregelen voor nieuwkomers en oudkomers worden getroffen om hun participatie en redzaamheid in de samenleving te bevorderen. Educatie is een van de basiselementen bij het vergroten van de (arbeids)participatie. Programma Inkomen: Met het beleidsprogramma Inkomen wordt ernaar gestreefd om een inkomensvoorziening te garanderen voor burgers die niet door eigen inzet geheel of gedeeltelijk in de noodzakelijke kosten van het bestaan kunnen voorzien. Hiermee worden waarborgen gegeven voor financiële zekerheid en kunnen problematische schuldsituaties worden voorkomen. Programma Zorg: Treffen van maatregelen tot het handhaven van de minimaal noodzakelijke koopkracht van minima. Het gaat daarbij om een samenstel van maatregelen die er voor moeten zorgen dat ook degenen die langdurig van een minimum inkomen moeten rondkomen in staat blijven om te participeren in de samenleving. Door deze maatregelen moeten de gevolgen van problematische schulden worden verminderd, de zelfstandigheid in de eigen woon- en leefomgeving worden bevorderd en de toegankelijkheid tot de gezondheidszorg voor minima verbeterd. In de hoofdstukken 3, 4 en 5 staat vermeld wat nodig is om de doelstellingen en maatschappelijke effecten te realiseren. Ten slotte geeft hoofdstuk 6 de samenhang weer met andere gemeentelijke beleidsthema s.

4 2. Ontwikkelingen Dit hoofdstuk bevat een beknopte beschrijving van de ontwikkelingen die van belang zijn voor de gewenste maatschappelijke effecten en voor de taakstellingen van de beleidsprogramma s Arbeidsparticipatie, Inkomen en Zorg. Ter vergelijking is een tabel opgenomen met informatie over meerdere jaren. Tabel met kerncijfers Kompasgemeenten Stand van zaken ultimo raming 2011 raming WWB, Ioaw en Ioaz ID - ers WIW banen Reïntegratietrajecten Activeringstrajecten Trajecten vrijwilligerswerk Uitstroom naar werk na traject Werken met arbeidsubsidies Werken met uitkering Werkstages Participatiebanen 5 n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t Exclusief 18 ouderen waarvoor de SVB de aanvullende WWB-uitkering betaalt. 2 Werken met arbeidsubsidie gaat altijd gepaard met een traject 3 Werken met uitkering gaat altijd gepaard met een traject 4 Werkstages gaan altijd gepaard met een traject. 5 Participatiebanen worden vanaf 2010 ingevoerd. 6 vrijwilligerswerk gaat in veel gevallen gepaard met een traject Toelichting op de stand van zaken Door de economische recessie die in het laatste kwartaal van 2008 is ingetreden is er een kentering gekomen in de voortdurende afname van het klantenbestand. Aan het einde van het 3 e kwartaal van 2008 bereikte het aantal klanten zijn laagste stand met 362 om vervolgens in 2009 op te lopen naar Doordat Parkstad in Nederland voorop loopt met de vergrijzing verwacht Etil dat het overschot op de arbeidsmarkt in Parkstad eerder zal zijn opgelost dan in de rest van Nederland. Het effect daarvan wordt echter pas na 2010 verwacht. Belangrijkste is dat tot dan werklozen fit gehouden worden voor de arbeidsmarkt door werkstages en opleidingen. Het gewijzigde rijksbeleid onder de WWB, waarin de financiële prikkel om uitstroom te realiseren groter is geworden vormt ook een groter financieel risico in deze tijd van recessie. Met de grotere lokale beleidsvrijheid om resultaten te boeken (trajecten en poortwachter) kunnen de effecten van de toenemende werkloosheid maar beperkt worden bestreden. De druk op de Rijksbegroting is vanaf einde 2008 snel opgelopen. Een geraamd overschot van 1% voor 2009 in november 2008 is in 2009 veranderd in een geraamd tekort van 6,3%, 36,5 miljard voor Voorstellen voor beleidswijzigingen om de druk op de begroting te verminderen worden in 2010 voorbereid. De afbouw van de gesubsidieerde arbeid is tot 2010 vooral het gevolg van natuurlijk verloop. In 2008 en 2009 zijn stappen gezet om een aantal WIW-ers te laten uitstromen naar reguliere arbeid. Vanaf 2011 zijn 1 Inclusief 18 ouderen waarvoor de SVB de aanvullende WWB-uitkering betaalt. 4

5 de subsidies voor WIW- en ID-banen ingetrokken. Voor de WIW-ers betekent dit dat zij uiterlijk met ingang van worden ontslagen. De ID-ers hebben een arbeidsovereenkomst bij een reguliere werkgever. Het is aan de werkgever om te beoordelen of intrekken van subsidie moet leiden tot beëindiging van de arbeidsovereenkomst. Sinds de invoering van de WWB is de re-integratie geïntensiveerd. Dit komt tot uitdrukking in het hogere aantal trajecten. Als alternatief voor de gesubsidieerde arbeid zijn in de re-integratieverordening de instrumenten werkstages, werken met uitkering en werken met arbeidsubsidies ingevoerd. De uitstroom naar een volledige baan voor het huidige WWB-bestand is ondanks de concurrentie van nieuwe werklozen in 2009 niet geheel opgehouden. Ook degenen die aanvang 2009 een baan hadden met arbeidsubsidie zijn incidenteel doorgestroomd naar een arbeidsovereenkomst zonder subsidie. De verwachtte extra instroom in de WWB was aanzienlijk, maar lager dan geraamd. Voor 2010 verwachten wij een forse toename van het aantal uitkeringen van ± 30% en voor 2011 van ± 60% ten opzichte van Door onder andere gezinsherenigingen en verhuizingen zijn de aantallen nieuwkomers in de gemeente niet exact te bepalen. Daarnaast geven nieuwkomers vaak de voorkeur aan wonen in een stedelijke gemeente. Daarom zijn deze aantallen nieuwkomers niet in de tabel opgenomen. Onder het programma Arbeidsparticipatie vindt u wel een raming van het aantal trajecten dat in een bepaald jaar voor nieuwkomers moet worden ingezet. De mogelijkheid van uitbreiding van de doelgroep inclusief toepassing van beleid voor niet-uitkeringsgerechtigden (NUG-ers) is punt van aandacht. Twee gemeenten hebben de uitvoering van de Wet Kinderopvang gedeeltelijk ondergebracht bij Kompas. Oorzaken van veranderingen Een eerste oorzaak van verandering is de economische recessie die volgens deskundigen dieper is dan alle andere in de afgelopen 50 jaar. De gevolgen voor de gemeenten en de uitvoering bij Kompas waren in 2009 minder dan verwacht maar grote financiële en beleidsmatige effecten liggen voor 2010 en volgende jaren in de lijn van de verwachtingen. Het Regeerakkoord blijft de basis voor de wijze waarop het rijk zal anticiperen op de economische recessie. Pas na de vorming van een nieuw kabinet zal er duidelijkheid komen over wijzigingen in het rijksbeleid. Nadat nieuwe maatregelen bekend zijn zal het beleid en / of de uitvoering worden aangepast. De belangrijkste uitgangspunten in het oude regeerakkoord voor nieuw rijksbeleid zijn hierna opgenoemd. Van baan- en uitkeringszekerheid naar werk en inkomenszekerheid (relatie met activering); Stimuleren van arbeidsdeelname door lastenverlichting met 1,2 miljard (relatie met het aantal uitkeringen); Stimuleren van deeltijdarbeid (relatie sollicitatieplicht alleenstaande ouders); Verbeteren van de financiële mogelijkheden van informele kinderopvang (relatie met activering); Ontwikkelen van een markt voor persoonlijke dienstverlening (relatie met activering); Extra geld voor afbouwen van wachtlijst WSW (relatie met aantal uitkeringen); Meer mogelijkheden van werk voor langdurige werklozen (relatie met aantal uitkeringen); Meer stimuleren van vrijwilligerswerk en mantelzorg (relatie activering en WMO); De leeftijd voor herkeuring WAO wordt verlaagd van 50 naar 45 jaar (relatie instroom WWB). Hieraan moet worden toegevoegd nieuw beleid naar aanleiding van het regeerakkoord afspraak kabinet met VNG om tijdens deze kabinetsperiode mensen extra te laten uitstromen uit de WWB Het kabinet wil met het actieplan Iedereen doet mee vanaf 2008 in deze kabinetsperiode mensen extra met een grote afstand tot de arbeidsmarkt aan de slag helpen. Dit kan via training, opleiding, stageplaatsen, loonkostensubsidies en/of werken met behoud van een uitkering. In 2009 werden maatregelen genomen om te anticiperen op de economische crisis. 5

6 Actieplan jeugdwerkloosheid waarvoor het rijk 250 miljoen heeft uitgetrokken waarvan in miljoen beschikbaar is. Een bedrag voor 2011 is nog niet bekend. Wijziging van de meeneemregeling W-budget waardoor de mogelijkheid om overschotten door te schuiven naar het volgende jaar werd verlaagd van 60% van het toegekende budget naar 25%. Vanaf 2012 wordt ook het macrobudget verlaagd. Een tweede oorzaak zijn beleidswijzigingen en nieuwe wetgeving in 2010 / Door de val van het kabinet en de aangekondigde brede herbezinning op het rijksbeleid valt hierop echter thans geen peil te trekken. Per zijn de middelen voor re-integratie, inburgering en educatie samengevoegd in het participatiebudget. Tot en met 2011 blijft de gedwongen winkelnering bij het Regionaal opleidingcentrum (Arcus) verplicht. Met betrekking tot de inzet van de middelen zal in samenwerking met de Kompasgemeenten worden onderzocht waar het bestaande beleid voor re-integratie, inburgering en educatie moet worden bijgesteld om de beoogde verbetering van effectiviteit en efficiency te realiseren. De overige regiogemeenten hebben het beheer over het participatiebudget nog niet gecentraliseerd bij één afdeling zodat afstemming in de regio nog even op zich zal laten wachten. Vanaf 2010 worden de middelen voor educatie in het participatiebudget aanzienlijk verlaagd. Vanaf 2012 zal de berekening van het educatiebudget mede afhankelijk zijn van de resultaten bij de educatietrajecten in In de samenwerking met het ROC wordt hiermee rekening gehouden. In 2009 heeft Kompas een onderzoek laten doen naar de armoede en armoedebestrijding in de Kompasgemeenten. Daarbij is gerapporteerd over de omvang van de armoede in de gemeenten en de vormen van bestrijding van de effecten van armoede door de gemeenten en maatschappelijke organisaties. De resultaten van het onderzoek zullen worden vertaald in aanbevelingen voor beleid dat vanaf 2011 kan worden uitgevoerd. Per is de uitbetaling van de periodieke WWB-uitkeringen voor ouderen door de Sociale Verzekeringsbank overgenomen. Kompas kan gebruik maken van de gegevens van de Sociale Verzekeringsbank (SVB) om ouderen rechtstreeks te benaderen met voorlichting over minimaregelingen. In 2009 is er een tekort van méér dan 10% ontstaan op de rijksvergoeding voor de betaling van uitkering. De uitkomst van een aanvraag om een aanvullende uitkering is onzeker. Bij evaluatie van beleid streeft Kompas ernaar om de kans op verkrijgen van de aanvullende uitkering te optimaliseren. Al deze wijzigingen hebben impact op de bedrijfsvoering bij Kompas. Kompas zal hierop inspelen met beleidsregels en werkinstructies. uitgangspunten voor de uitvoering van het re-integratiebeleid - De huidige gesubsidieerde arbeid in de vorm van WIW en ID-banen ten laste van het WWBbudget worden, gelet op het bedrijfseconomisch belang, in 2011 afgebouwd; - Iedereen heeft kansen dus iedereen tot 62 jaar moet meedoen. Premiebeleid en sanctiebeleid worden daarbij beiden toegepast. - Het re-integratiebeleid van Kompas is gericht op kansarmen en kansrijken. - Starten met participatiebanen om langdurig werklozen fit te houden voor de arbeidsmarkt; - Maatschappelijke participatie blijven bevorderen door deelname aan vrijwilligerswerk en werken met behoud van uitkering. 6

7 Speerpunten voor 2010 / Belangrijkste financiële doelstelling om de uitvoering WWB en andere uitkeringen binnen de rijksbudgetten te houden met aandacht voor armoedeproblematiek en participatie. 2. Re-integratie en activering blijven hoog op de agenda. Bij het inzakken van de arbeidsmarkt worden werklozen door middel van werkstages en scholing fit gehouden voor de arbeidsmarkt. 3. Aandacht voor armoedeproblematiek en participatie blijven hoog op de agenda. 4. Verbetering van de afstemming met de aangrenzende gemeentelijke beleidsterreinen WSW, onderwijs en WMO heeft door invoering van de Wet op het participatiebudget grote prioriteit. 5. Verder optimaliseren van de bedrijfsvoering. 7

8 3. Programma Arbeidsparticipatie Wat willen we bereiken? In samenwerking met andere instellingen het aanbieden van werkgelegenheid aan werkzoekende inwoners en hen ondersteunen bij het vinden van werk. Hiermee wordt een vergroting van de arbeidsparticipatie beoogd voor de inwoners van Nuth, Simpelveld en Voerendaal. Gelet op de kenmerken van de doelgroep is bij 85 % vergroting van de participatie problematisch. De WIJ-verordening definieert de doelgroep jongeren tot 27 jaar en kent hetzelfde instrumentarium als de re-integratieverordening. Maatregelen voor nieuwkomers en oudkomers worden getroffen om hun participatie en redzaamheid in de samenleving te bevorderen. Educatie is een van de basiselementen bij het vergroten van de (arbeid)participatie. Tabel met historisch overzicht Doorstroom in het kalenderjaar raming raming in uit in uit in uit in uit in uit in uit Startende ondernemers ID-banen nvt nvt WIW-banen Nvt nvt Nieuwe arbeidsubsidies Werken met uitkering Werkstages Traject naar werk Zorg en activeringstrajecten WIN/WI Toelichting bij de tabel In 2009 hebben aanvragen BBZ geleid tot 13 toekenningen van bedrijfskrediet. Aan de uitvoerders van trajecten is opdracht gegeven om potentiële starters die bij hen in traject zijn ook te ondersteunen bij het starten van een eigen bedrijf. De uitstroom uit ID- en WIW-banen was het gevolg van natuurlijk verloop. In 2008 en 2009 zijn stappen gezet om deelnemers versneld te laten uitstromen maar gelet op de complexiteit van de materie heeft dit geen resultaat opgeleverd. Eind 2009 zijn de subsidies met ingang van 2011 ingetrokken. Ook andere gemeenten in de regio hebben besloten om de afbouw van de ID-banen in 2010 te realiseren. In 2009 werd het instrument arbeidsubsidies ingezet voor deelname aan leer-, werktrajecten, voor werkgeverschap als re-integratieinstrument en voor werkgeversarrangementen met reguliere wergevers. In 2008 hebben de Kompasgemeenten het beheer van de wachtlijst WSW voor WWB-klantgen opgedragen aan Kompas. WWB-klanten op de wachtlijst voor WSW-plaatsing worden gestimuleerd tot deelname aan activeringstrajecten. Indien mogelijk worden arbeidsubsidies ingezet om hen aan een baan te helpen ter overbrugging van de wachtlijstperiode. De arbeidsubsidie blijft in principe doorlopen totdat zij kunnen instromen in de WSW. Voor de jongeren tot 27 jaar die op de wachtlijst staan krijgen extra aandacht. Door de economische recessie zal de uitstroom naar reguliere arbeid na een arbeidsovereenkomst met arbeidsubsidie in 2010 slechts beperkt kunnen worden gerealiseerd. Met het aantrekken van de economie ontstaan in 2011 mogelijk weer betere kansen. Daarom zullen arbeidsubsidies vanaf 2010 enkel nog wor- 8

9 den ingezet voor het stimuleren van deeltijdwerk en ter overbrugging van de wachttijd voor de WSW. Vanaf medio 2009 tot 2011 loopt voor Kompas in samenwerking met Heerlen en BOL een permanente aanbesteding voor leer-, werktrajecten. Elk bedrijf dat een aanbod doet passend bij het bestek krijgt een contract. Naast de arbeidsubsidies wordt ook werken met uitkering als proefplaatsing ingezet bij werkgevers. Door de economische recessie vragen ook goedgekwalificeerde werklozen na de WW-periode WWBuitkering aan. Alle nieuwe direct bemiddelbare klanten in de uitkering worden na korte tijd aangemeld voor een Fitplek, werkervaringsplaats in bedrijven, bij voorkeur met scholing. Realisatie van dit beleid wordt voorbereid in samenwerking met de regiogemeenten en het Werkplein. De uitvoering zal moeten worden gedaan door het Werkplein en re-integratiebureaus. Alle nieuwe re-integratieklanten in de uitkering worden aangemeld voor een werktraject met werkervaringsplek gericht op geheel of gedeeltelijke uitstroom naar de arbeidsmarkt. Bij voorkeur zal het gaan om duale trajecten waarbij naast werkervaring ook scholing wordt ingezet. Voor de blijvers in de bijstand worden zorg- en activeringstrajecten ingezet. Na aflopen van de vrijwilligerspool zijn in 2008 veel vrijwilligerstrajecten beëindigd. Een vervolgtraject met begeleiding door de casemanagers bleek niet haalbaar reden waarom voor de blijvers in de uitkering de uitvoering van de vrijwilligerspool deels is gegund aan Arcus en deels aan Rimo. Voor de betere gekwalificeerde werklozen die in de huidige arbeidsmarkt na maximaal drie re-integratietrajecten niet kunnen uitstromen wordt een sociaal uitzendbureau aanbesteed. Het bestek hiervoor is in 2009 voorbereid. De organisatie moet zorgen voor passende participatiebanen met behoud van uitkering bij professionele organisaties. Hierbij zal nauw worden aangesloten bij voorzieningen in het kader van de WMO. Tijdens het vrijwilligerswerk wordt een portfolio opgebouwd in combinatie met vormen van scholing. De uitstroom uit de uitkering is jaarlijks niet over alle gemeenten gelijk verdeeld. Er is geen duidelijke oorzaak voor de verschillen in uitstroom tussen de Kompasgemeenten en gelet op de kleine aantallen speelt hier het toeval waarschijnlijk de belangrijkste rol. Uit onderzoek van het ministerie blijkt dat de grootste winst om de druk op het I-deel te verminderen, te behalen valt door stimuleren van deeltijdwerk en vervolgens doorstromen naar een volledige baan. Uit een evaluatie die Kompas in 2009 heeft gedaan blijkt dat doorstroom naar een volledige baan vaak niet mogelijk is als gevolg van arbeidsongeschiktheid. Dit leidt echter niet tot de conclusie dat deeltijdwerk niet moet worden gestimuleerd. Onkosten die samenhangen met deeltijdwerk worden bestreden binnen armoedebestrijding en door premies. Omdat het aantal premies achterblijft bij de verwachtingen op basis van het aantal lopende trajecten wordt de uitvoering van het premiebeleid bijgesteld. Het aantal cliënten met deeltijdwerk was in 2009 hoger dan in Er was een kleine verschuiving binnen de leeftijdscategorieën en de klantprofielen. Om het aantal blijvers met deeltijdwerk verder te verhogen is in 2009 aan twee bedrijven opdracht gegeven om klanten met loonkostensubsidie een deeltijdcontract aan te bieden ter ondersteuning bij het vinden van deeltijdwerk op de reguliere arbeidsmarkt. Dit beleid zal in 2010 en 2011 worden doorgezet. Speerpunten Bemiddeling van werk naar werk voor met werkloosheid bedreigde werknemers, werkstages in bedrijven voor nieuwe werklozen, stage- en werkervaringsplaatsen bij voorkeur in het lokale bedrijfsleven realiseren, activering en re-integratie van werklozen met bijzondere aandacht voor jeugdwerkloosheid, voorkomen van wachtlijsten bij inburgering- en taalcursussen voor nieuwkomers en oudkomers met een WWBuitkering en vergroten van participatie door de inzet van basiseducatie zijn speerpunten binnen het programma Arbeidsparticipatie. Deze speerpunten wordt op basis van de ervaringen in de afgelopen jaren en de aanname van toename van het aantal uitkeringen in 2011 ten opzichte van oktober 2008 met 90%, geconcretiseerd in de volgende taakstellingen. 9

10 Taakstellingen cliënten hebben ultimo 2010 een re-integratieverplichting cliënten zitten ultimo 2010 in een traject naar werk cliënten zitten ultimo in een voorbereidingstraject naar werk cliënten zitten ultimo 2010 in een zorg- of activeringstraject nieuwe werklozen hebben werkstages in combinatie met scholing in bedrijven; cliënten met een traject naar werk stromen uit naar betaalde arbeid zonder arbeidsubsidie cliënten met psychiatrische ziektebeelden toeleiden naar trajecten aansluitend op de geestelijke gezondheidszorg en / of gespecialiseerde AWBZ / WMO instellingen cliënten die een zorg- of activeringstraject afsluiten krijgen een competentietest en scholingsadvies passend bij de regionale sectorplannen deelnemers aan trajecten stromen uit naar werk binnen de regionale sectorplannen cliënten in trajecten hebben inkomsten uit deeltijdwerk 11. Vijftig procent van de inburgeraars die de inburgeringscursus afsluiten in 2010 neemt deel aan het inburgeringexamen. 12. alle nieuwe instroom WWB-klanten met verplichting tot inburgering in 2010 beginnen binnen twee maanden met de inburgeringcursus cliënten met WSW-profiel stimuleren tot aanvragen WSW-indicatie deelnemers aan zorg- en activeringstrajecten die op de wachtlijst staan voor de WSW via methodiek begeleid werken begeleiden richting arbeidsovereenkomst met arbeidsubsidie Hoe doen we dit? De Re-integratieverordeningen WWB en WIJ vormt het kader voor het beleidsprogramma Arbeidsparticipatie. In 2010 wordt onderhoud gepleegd op deze verordening waarna de gemeenten over de verordening opnieuw besluiten. De sluitende aanpak voor jongeren start bij het Werkplein. Jongeren zonder werk en diploma worden bij voorkeur toegeleid naar een kwalificerende opleiding. Mocht dit niet mogelijk zijn dan worden de jongeren doorgestuurd naar Kompas voor een begeleidingstraject richting opleiding of werk in het kader van de Wet inschakelen jongeren (WIJ). De uitvoering van de diverse instrumenten in deze verordening gebeurt door gespecialiseerde re-integratiebedrijven die door aanbestedingen worden geselecteerd en gecontracteerd. Aanbestedingen vinden bij voorkeur plaats in de vorm van een permanente aanbesteding tijdens een bepaalde periode. Hierdoor kan flexibeler worden ingespeeld op nieuwe ontwikkelingen en klanten krijgen meer keuzemogelijkheden. De casemanager van Kompas regisseert de match tussen de re-integratiebedrijven en de cliënten. De re-integratiebedrijven richten zich op individuele begeleiding naar de volgende stap op de participatieladder met inzet van stages of werken met behoud van uitkering. Loonkostensubsidies worden ingezet om deelname aan deeltijdwerk te vergroten of de periode tot instroom WSW te overbruggen. Voor degenen die een traject naar werk met succes hebben doorlopen maar niet uitstromen naar de arbeidsmarkt wordt gezocht naar mogelijkheden om hen gedurende hele dagen stage te laten lopen zodat zij fit blijven voor de arbeidsmarkt. Dit instrument zal vooral bij nieuwe werklozen worden ingezet in combinatie met scholing. Voor degenen die niet met een traject van maximaal 2,5 jaar aan betaalde arbeid kunnen worden geholpen zoeken wij naar mogelijkheden om in een sociaal uitzendbureau te werken met behoud van uitkering. Voor degenen waarbij uitstroom naar betaald werk niet mogelijk is wordt gezocht naar mogelijkheden om sociale activering / vrijwilligerswerk aan te bieden. Naast deze algemene trajecten kunnen casemanagers voor bijzondere doelgroepen gespecialiseerde trajecten inzetten voor agressieregulering, niet-willers / niet-kunners. Alle trajecten worden bij voorkeur gecombineerd met cursussen bij Arcus en deeltijdwerk. Voor de grote groep met psychisch / psychiatrische problemen zoeken wij voor de uitvoering aansluiting bij de gezondheidszorg. Voor het bewaken van de kwaliteit van de uitvoering wordt gezocht naar mogelijkheden van kwaliteitscontrole door interne controleurs. Voor de Wet Inburgering is het beleid vastgelegd in een verordening die is gepubliceerd. Fraudesignalen vanuit re-integratie en activeringstrajecten worden door de sociale recherche opgepakt. 10

11 Kansen en bedreigingen? De kenmerken van het bestand van Kompas matchen vaak niet met de huidige vraag op de arbeidsmarkt. Een eerste knelpunt is gelegen in het lage scholingsniveau (35% maximaal basisonderwijs en 40% LBO). Een tweede knelpunt zijn medische en psychische klachten (58%) en 7% heeft verslavingsproblemen. In 60% van de gevallen zijn de klanten met deze klachten in behandeling bij deskundigen. Een derde knelpunt is de maatschappelijke situatie (42% ouder dan 50 jaar, 22% niet afkomstig uit EUlanden, 30% problematische schulden). Deze knelpunten komen samen in de afstand tot de arbeidsmarkt (86% heeft een grote afstand, 34% heeft langer dan 5 jaar uitkering). Om diverse redenen hebben deze mensen onvoldoende basisvaardigheden voor de arbeidsmarkt en regelmatig ook voor adequate maatschappelijke participatie. Het verschil in de omvang van het beschikbare activeringsbudget van de gemeenten vormt een knelpunt bij de uitvoering. Het participatiebudget kent de mogelijkheid om gelden in te zetten voor burgers uit andere gemeenten. Kompas heeft in 2009 besloten om van deze mogelijkheid gebruik te maken. Ondanks dat het gaat om een moeilijke doelgroep en er financiële en organisatorische beperkingen zijn heeft Kompas een de afgelopen jaren de taakstellingen grotendeels bereikt. Met de economische recessie zijn nieuwe uitdagingen ontstaan. Arbeidsmarkt Uit informatie van het Werklplein (voorheen CWI) blijkt dat ook tijdens de recessie de werkgelegenheid in de Zorg en nieuwe energie zal toenemen. In veel sectoren zal echter een grote uitstoot van arbeid plaatsvinden. In 2009 is de werkgelegenheid in Limburg gedaald. In 2010 is de verwachte daling nog groter zijn terwijl pas in 2013 weer een groei wordt verwacht. Een van de gevolgen van de toenemende werkloosheid is ook dat werknemers minder van baan wisselen waardoor werklozen minder kansen krijgen om in te stappen in de banencarrousel. Wat doen we om maatschappelijke effecten en taakstellingen te realiseren? Re-integratie WWB en WIJ De verplichte ondersteuning naar werk is in verordeningen verder uitgewerkt. Daarbij wordt ernaar gestreefd om alle jongeren en alle nieuwe cliënten een passend aanbod te doen. De oude vormen van gesubsidieerde arbeid, de ID-banen en de WIW, worden afgebouwd om schaarse middelen vrij te maken voor re-integratietrajecten. Binnen deze re-integratietrajecten zullen arbeidsubsidies, werken met behoud van uitkering en werkstages worden ingezet indien dat nodig is. Gelet op de recessie zullen arbeidsubsidies enkel worden ingezet als hierdoor definitieve uitstroom uit de WWB geheel of gedeeltelijk wordt gerealiseerd. Aan degenen die met succes een re-integratietraject afronden zal een premie worden verstrekt. Voor de indeling in klantprofielen wordt aansluiting gezocht bij de participatieladder die ook in de WMO de aandacht heeft. De verordeningen moeten worden bijgesteld als gevolg van ontwikkelingen op het terrein van de reintegratie onder andere als gevolg van jurisprudentie en rijksmaatregelen samenhangend met de recessie. Bij re-integratietrajecten wordt altijd een stageplaats, een werkervaringsplaats, een tijdelijke of een deeltijdarbeidsovereenkomst ingezet. Voor degenen met een kleine afstand tot de arbeidsmarkt duren deze trajecten 6 maanden en voor degenen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt maximaal 2,5 jaar. Als een werktraject niet succesvol wordt afgesloten kan gebruik worden gemaakt van werkstages met scholing ter handhaving en bevordering van de aansluiting op de arbeidsmarkt. Degenen die na drie trajecten niet zijn uitgestroomd en nauwelijks nog kans hebben op betaalde arbeid nemen deel aan vrijwilligerswerk of participatiebanen waarbij gezocht wordt naar mogelijkheden om te blijven participeren in organisaties. Bij alle trajecten blijft uitstroom naar de arbeidsmarkt het uiteindelijke doel. Zij zullen in voorkomende gevallen worden gestimuleerd om deel te nemen aan cursussen. Sinds 2008 doet Kompas het WSW-wachtlijstbeheer voor burgers met een WWB-uitkering. Deze cliënten zullen worden gestimuleerd om deel te nemen aan activeringstrajecten. In 2009 is regionaal beleid ontwikkeld om jongeren tot 27 jaar op de wachtlijst WSW versneld te laten instromen in de WSW. Eind februari 2010 komen 10 jongeren uit Nuth (4 met WWB-uitkering), 23 jongeren uit Simpelveld (5 met WWB-uitkering) en 11 jongeren uit Voerendaal (4 met WWB-uitkering) in aanmerking voor dit project. De kosten van 11

12 deelname aan een traject van twee jaar worden geraamd op voor de hele groep jongeren. Instroom in de WSW kan pas plaatsvinden als een zittende WSW-er uitstroomt. Volwasseneneducatie Per zijn de gelden voor re-integratie, Inburgering en volwasseneneducatie gebundeld in het Participatiebudget. Tot en met 2011 geldt een verplichte inkoop bij het Regionaal opleidingcentrum. In samenwerking met de regiogemeenten wordt in 2010 een nieuwe kadernota educatie opgesteld waarin beleid wordt ontwikkeld om educatie beter af te stemmen op de participatieladder met aandacht voor reintegratie en inburgering. Wet inburgering (WI) Het rijk gaat voor 2010 en 2011 uit van een gelijkblijvend aantal nieuwkomers waarvoor de gemeenten een bijzondere zorgplicht hebben. Vooral het opleggen van de bestuurlijke boeten is een punt van aandacht. De nieuwkomers en oudkomers met een bijstandsuitkering moeten bij voorkeur deelnemen aan inburgeringtrajecten die gepaard gaan met een werkervaringplek. Het aantal trajecten dat Kompas moet realiseren in 2011 zal naar verwachting niet wijzigen ten opzichte van Met betrekking tot het aantal bestuurlijke boetes is thans geen reële inschatting mogelijk. Het uitgangspunt is dat de inburgering gefinancierd wordt binnen het participatiebudget. Kompas kent geen wachtlijsten voor de inburgering- en taalcursussen. Alle relevante oudkomers zijn in de afgelopen jaren benaderd met een aanbod voor inburgering. De mogelijkheid van uitbreiding van de doelgroep inclusief toepassing van beleid voor nietuitkeringsgerechtigden (NUG-ers) is punt van aandacht. Kinderopvang De gemeenten Simpelveld en Voerendaal hebben de uitvoering van de Wet kinderopvang opgedragen aan Kompas. Bijstandscliënten en andere aangewezen doelgroepen krijgen in het kader van deze wet een vergoeding in de kosten van kinderopvang. Beleidsvoornemens - Beleidsregels en verordeningen aanpassen op nieuwe ontwikkelingen en wijzigingen in het rijksbeleid. - Gemeenten en klanten worden meer betrokken bij beleidsvoorbereiding en evaluatie. Projecten - Voor nieuwe werklozen inkoop werkstages met scholing bij bedrijven - Aanbesteding scholingstrajecten - Aanbesteding inkoop re-integratie-, voorbereiding- en toeleidingtrajecten. - Beleid ontwikkelen voor de uitvoering van het participatiebudget inclusief educatie. - Aanbesteding inburgeringtrajecten in combinatie met werkstages - In samenwerking met regiogemeenten opstellen van een kadernota educatie Opstellen productovereenkomst educatie 2011 in samenwerking met regiogemeenten. 12

13 Programma inkomen Met het beleidsprogramma Inkomen wordt ernaar gestreefd om een inkomensvoorziening te garanderen voor burgers die niet door eigen inzet in de noodzakelijke kosten van het bestaan kunnen voorzien. Hiermee worden waarborgen gegeven voor financiële zekerheid en kunnen problematische schuldsituaties worden voorkomen. Teveel betaalde uitkeringen worden teruggevorderd. Tabel met historisch overzicht en ramingen 2007 en 2008 Besluiten WWB, IOAW, IOAZ raming 2011 raming Aanvragen levensonderhoud algemeen Aanvragen zelfstandigen Bbz Periodiek heronderzoeken lo Tussentijdse onderzoeken Mutatie beslag door derden Beschikking afstemming Beëindigingonderzoeken Fraudeonderzoeken Inlichtingenbureau Terugvorderingbesluiten Verhaalsbesluiten Debiteurenonderzoeken terugvordering Debiteurenonderzoeken verhaal Bezwaarschriften ivm periodieke bijstand Beroepschriften Toelichting op de tabel De ramingen voor 2010 en 2011 in deze tabel zijn grotendeels gebaseerd op de gegevens van 2009 omdat er geen aantoonbare samenhang is tussen het aantal besluiten en het aantrekken van de economie, beleid of andere objectieve factoren. Ook de informatie van Werkplein en UWV geeft weinig aanknopingspunten voor prognoses op basis van inhoudelijke informatie. Voor de verdeling van de aantallen naar gemeenten kan worden uitgegaan van een verhouding naar inwoneraantal. Eventuele afwijkingen daarvan zijn het gevolg van toevalsfactoren. Speerpunten Aan burgers in de Kompasgemeenten die niet in de noodzakelijke kosten van hun bestaan kunnen, voorzien voldoende middelen verstrekken voor de kosten van hun levensonderhoud. Hoogwaardige handhaving en een verdere verbetering van de poortwachterfunctie bij de instroom van nieuwe bijstandscliënten is speerpunt in het beleidsprogramma Inkomen. Een goed functionerend Werkplein is een eerste belangrijke voorwaarde. De aansluiting bij het Inlichtingenbureau en een goede ondersteuning door de sociaal recherche zijn daarbij belangrijke instrumenten. Deze speerpunten zijn op basis van ervaringen geconcretiseerd in onderstaande taakstellingen. 13

14 Taakstellingen 1. Uitgaven WWB totaal ultimo 2011 stijgen ten opzichte van de uitgaven 2010 minder dan op basis van de toename van de klantenaantallen van 2011 ten opzichte van 2010 mag worden verwacht. 2. Ultimo 2011 moet het aantal cliënten met deeltijdwerk 30 cliënten gestegen zijn ten opzichte van Door intensieve inzet van de sociale rechercheur aan de poort moet toekennen van 15 uitkeringen worden voorkomen. 4. Naar aanleiding van fraudesignalen onder andere van het Inlichtingenbureau worden 10 gevallen van fraude geconstateerd. 5. Naar aanleiding van in 2011 geconstateerde fraudegevallen wordt teruggevorderd. 6. Op de openstaande fraudevorderingen wordt in afgelost. 7. Van debiteuren terugvordering en verhaal wordt in 2011 teruggevorderd. 8. Maximaal 80 van de 3500 beschikkingen leidt tot een bezwaarschrift. 9. De ingediende bezwaarschriften worden in niet meer dan 20 gevallen gegrond verklaard. 10. De foutscore bij onderzoeken van de interne controleur blijft binnen de marge van 1% 11. nieuwe aanvragen worden in 99% van de gevallen binnen de wettelijke termijnen afgehandeld Hoe doen we dit? Het beleidsprogramma inkomen wordt vooral beheerst door wet- en regelgeving van het rijk. Het gaat daarbij om vaststellen van het recht op een uitkering. Door middel van gesprekken met cliënten aangevuld met onderzoek naar andere relevante feiten wordt bij de afhandeling van aanvragen en heronderzoeken beoordeeld of en in welke mate de cliënt recht heeft op een periodieke uitkering. Het gemeentelijke beleid voor dit programma geeft in aanvulling op jurisprudentie richting aan de beoordeling van de geconstateerde feiten. Het beleidskader is weergegeven in bijlage 1. Het beleid is vertaald in een handboek voor de uitvoering. Kansen en bedreigingen Het grootste deel van de uitkeringsgerechtigden is te goeder trouw en werkt bereidwillig mee aan het onderzoek naar zijn recht op uitkering en stappen die moeten worden gezet om onafhankelijk te worden van de uitkering. Voor de uitstroom naar de arbeidsmarkt zie hoofdstuk 3 en voor de armoedebestrijding hoofdstuk 5. Uit interne controle in voorgaande jaren blijkt dat de uitvoering bij Kompas van een hoogwaardig niveau. Er zijn structurele risico s in de uitvoering door de complexiteit van de regelgeving en door misbruik. Hierbij gaat het meestal om een verkeerde inschatting van de relevantie van bepaalde feiten zoals wijziging van de woonsituatie, kinderen die 18 jaar worden, en incidenteel doordat cliënten gebruik maken van de gelegenheid om te frauderen. De structurele risico s als gevolg van de complexe regelgeving worden bestreden door schriftelijke en mondelinge voorlichting aan cliënten en medewerkers (zie ook hoofdstuk 6). De risico s bij de uitvoering van de BBZ worden bestreden door externe deskundigheid in te huren bij een gespecialiseerd bedrijf. Bestrijden van misbruik gebeurt bij fraudeonderzoeken door de sociale recherche. Wanneer uit onderzoeken blijkt dat teveel of ten onrechte uitkering is verstrekt wordt dit teveel betaalde teruggevorderd. Wanneer de periodieke uitkering is beëindigd en de debiteur geen regelmatige inkomsten heeft is terugvordering vaak niet of nauwelijks te realiseren. Een klein percentage uitkeringsgerechtigden probeert actief door fraude ten onrechte een uitkering te verkrijgen. De meest voorkomende vormen van deze fraude betreft samenwoningfraude, onjuiste verblijfplaats, zwartwerken en handel o.a. via internet. Opsporen van deze vormen van fraude is zeer arbeidsintensief en moeilijk bewijsbaar. Wanneer signalen binnenkomen start een fraudeonderzoek. Een derde categorie betreft de burgers die misbruik of oneigenlijk gebruik maken van de uitkering als ze denken dat de pakkans klein is. Het gaat daarbij vaak om vormen van fraude die wel bewijsbaar zijn maar 14

15 niet direct opvallen, zoals niet opgeven van het juiste bedrag van de inkomsten, kleine inkomsten niet melden, tijdelijk verblijf elders niet melden etc. Deze vormen van fraude worden veelal door de medewerkers of sociale rechercheur opgespoord middels controle van overgelegde belegstukken en bestandsvergelijking. Sinds 2006 is de sociale recherche uitgebreid en vinden er meer intensieve controles plaats. Door invoering van fraudeprofielen is de fraude-allertheid van medewerkers vergroot. De geconstateerde fraudebedragen worden teruggevorderd. Om de taakstellingen te realiseren worden voor de uitvoering van de diverse regelingen aanvragen en heronderzoeken gedaan. De regelingen worden hierna beknopt beschreven. WWB / IOAW, IOAZ en WIJ Aanvragen moeten bij het Werkplein worden ingediend waarna deze organisatie zorgt dat de benodigde belegstukken bij de aanvraag worden gevoegd. Daarbij mogen gegevens door overheidsorganisaties maar één keer worden gevraagd aan de cliënt. Om dit te realiseren is door middel van bestandskoppelingen het digitale klantdossier gerealiseerd. Voordat de aanvraag ter afhandeling wordt doorgestuurd naar de gemeente probeert Werkplein eerst of arbeid in loondienst of werkstages met scholing in bedrijven kan worden aangeboden. Als jongeren nog geen startkwalificatie hebben worden zij bij voorkeur teruggeleid naar school voor het behalen en een diploma. Sinds september 2008 heeft Kompas een tijdelijke kracht ingehuurd die met Werkplein de ketensamenwerking verder invult. Met het inzakken van de arbeidsmarkt zullen waarschijnlijk een hoger aantal werklozen met goede kansen op de arbeidmarkt worden doorgestuurd naar Kompas. Werklozen die worden doorgestuurd naar Kompas zullen direct worden doorgeleid naar trajecten die vallen onder het programma Arbeidsparticipatie ter verkrijging van betaalde arbeid. De verwachting is dat Kompas ondanks de grote toename van het aantal uitkeringsgerechtigden WWB net als in voorgaande jaren aanvragen binnen de wettelijke termijn kan afhandelen zodat een dwangsom niet van toepassing is. In voorkomende gevallen zal Kompas conform de nieuwe wettelijke bepalingen de uitkering of een voorschot op de uitkering verstrekken. In de beleidsregels en uitvoeringsinstructies zijn bepalingen opgenomen om het risico van dwangsom en boeterente 2 te beperken. Bijstandsbesluit zelfstandigen Het Bijstandsbesluit zelfstandigen (Bbz) is een vreemde eend in de bijt omdat het bij deze regeling gaat om verstrekken van bedrijfskapitaal om periodieke uitkeringen voor levensonderhoud aan gevestigde ondernemers. Door het verstrekken van leningen aan kleine levensvatbare bedrijven worden voorwaarden geschapen om de zelfstandige weer in staat te stellen op eigen kracht in zijn levensonderhoud te voorzien. Deze leningen moeten later worden terugbetaald. Naar verwachting zullen door de economische recessie ook middelgrote bedrijven aanvragen doen voor ondersteuning in het kader van het BBZ. De financiële risico s voor de gemeenten kunnen dan aanzienlijk toenemen. Omdat bedrijven grotere geld- en vermogensstromen kennen is de beoordeling van aanvragen vaak erg complex, reden waarom een gespecialiseerd bedrijf is ingehuurd om de aanvragen en heronderzoeken af te handelen. Na afloop van de contracttermijn zal worden onderzocht of en op welke wijze deskundigheid moet worden ingekocht. De kosten zijn declarabel bij het ministerie. De terugvordering van de leningen wordt door Kompas gedaan. Fraudebestrijding Op een aantal momenten bij aanvragen en heronderzoeken zal de casemanager naar aanleiding van geconstateerde fraudesignalen moeten bezien of de sociaal rechercheur moet worden ingeschakeld voor aanvullend onderzoek. Ter ondersteuning van de casemanager is een checklist beschikbaar om fraudeprofielen te herkenen. Kompas heeft met ingang van 2006 een projectteam opsporing en controle ingericht. De bekostiging daarvan vond plaats via de rijksstimuleringsregeling opsporing en controle. In 2007 is de stimuleringsregeling afgeschaft en structureel (voorlopig tot 2011) toegevoegd aan het gemeentefonds. Kompas heeft 2 Met de invoering van de 4 e tranche AWB en de Wet dwangsom bij niet tijdig beslissen kan Kompas geconfronteerd worden met dwangsom en boeterente bij termijnoverschrijdingen.. 15

16 afspraken gemaakt met de gemeenten over aanspraak maken op deze middelen. Ze zijn daarom in de begroting verwerkt. In 2010 zal op basis van een evaluatie een besluit worden genomen over het vervolg. Inlichtingenbureau Maandelijks ontvangt Kompas signalen van het Inlichtingenbureau over personen die mogelijk een uitkering krijgen van Kompas en die in detentie zitten, wijzigingen van op naam staande voertuigen, ontvangers van huurtoeslag en kindertoeslag, het saldo van bank en girorekeningen, en inkomsten uit arbeid. Daarnaast maken medewerkers gebruik van het sectorloket inlichtingenbureau en Suwinet om informatie in te winnen over ingekomen aanvragen. Het is een instrument zonder een hoge successcore. Slechts een beperkt aantal signalen is aanleiding voor een vervolgonderzoek naar fraude. Debiteuren Teveel uitgekeerde gelden moeten in principe worden terugbetaald. Veel vorderingen ontstaan doordat gegevens die van belang zijn bij de uitbetaling van de uitkering niet tijdig aangeleverd kunnen worden. Omdat de terugvordering echter niet meer door het rijk verplicht is gesteld en invordering van ten onrechte uitgekeerde uitkering duur is, wordt een kosten / batenafweging gemaakt bij de invordering van kleine bedragen. Een te soepel debiteurenbeleid kan een risico vormen voor aanvragen van een aanvullende uitkering op het I-budget. Er zijn veel tussentijdse heronderzoeken nodig doordat debiteuren melding maken van wijzigingen in de omstandigheden die van belang zijn voor hun betalingsverplichting. Beleidsvoornemens - Inspelen op nieuw beleid van het rijk. - Beleidsregels en verordeningen blijven actualiseren o.a. naar aanleiding van jurisprudentie, wijzigingen in wet- en regelgeving en knelpunten als gevolg van de recessie. - Beleid inzake educatie in samenwerking met de gemeenten mede afstemmen op re-integratie en inburgering. Projecten p.m. (Anticiperen op de gevolgen van de recessie) 16

17 5. Programma zorg Wat willen we bereiken? Treffen van maatregelen tot het handhaven van de minimaal noodzakelijke koopkracht van minima. Het gaat daarbij om een samenstel van maatregelen die er voor moeten zorgen dat ook degenen die langdurig van een minimum inkomen moeten rondkomen in staat blijven om te participeren in de samenleving. Hierbij is aansluiting op de Wet maatschappelijke ondersteuning (WMO) en Volksgezondheid bijzonder punt van aandacht. Gewenst maatschappelijk effect Verminderen van problematische schulden bij minima, bevorderen van de zelfstandigheid in de eigen woon- en leefomgeving en verbeteren van de toegankelijkheid tot de gezondheidzorg voor minima. Tabel met historisch overzicht en ramingen 2008 en 2009 Besluiten raming 2011 raming Aanvraag bijzondere bijstand Aanvraag CZGO Aanvraag Extra-geldregeling Aanvraag langdurigheidstoeslag Bezwaarschriften bijzondere bijstand Beroepschriften Collectieve zorgverzekering Abonnementen financieel adviseur nvt Toelichting op de tabel De effecten van de economische recessie zullen naar verwachting zichtbaar worden in een toename van het aantal aanvragen bijzondere bijstand, CZGO, Extra-geldregeling. Het aantal toekenningen langurigheidtoeslag zal niet toenemen omdat hiervoor een wachttijd geld van 3 jaar. Het aantal bezwaarschriften en beroepschriften heeft geen aantoonbare relatie met het beleid. Minima uit alle Kompasgemeenten nemen deel aan de collectieve zorgverzekering van Kompas. Sinds 2007 is een financiële adviseur gecontracteerd waarbij minima een abonnement kunnen afsluiten voor ondersteuning bij het verkrijgen van financiële voorzieningen. Speerpunten Bij het beleidsprogramma Zorg zijn de beleidsmatige en organisatorische effecten van armoedebestrijding en maatschappelijke participatie de belangrijkste speerpunten. Naar aanleiding van het onderzoek naar armoede en armoedebestrijding in de Kompasgemeenten dat aanvang 2010 is opgeleverd is evaluatie en doorontwikkeling van het minimabeleid een bijzonder punt van aandacht. Deze zijn op basis van ervaringen en de verwachte toename van het aantal minima vertaald in de na volgende taakstellingen. Taakstellingen 1. Het aantal aanvragen langdurigheidtoeslag doen toenemen tot Het aantal aanvragen bijzondere bijstand, CZGO en Extra-geldregeling nemen ten opzichte van 2010 evenredig toe met de toename van het aantal uitkeringen. 3. In 2011 is een passende collectieve basis en aanvullende zorgverzekering beschikbaar voor de minima in de Kompasgemeenten. 4. Inzet van een financiële adviseur voor minima in 2011 continueren. 17

18 Hoe doen we dit? Het kader voor het beleidsprogramma wordt bepaald door wet- en regelgeving door het rijk. Binnen deze kaders hebben gemeenten een zekere beleidsvrijheid voor het maken van eigen beleid. Minima die door bijzondere omstandigheden niet kunnen rondkomen van hun basisinkomen krijgen door deze regelingen extra ondersteuning. Dit beleid vastgelegd in beleidsregels die zijn gepubliceerd. De collectieve zorgverzekering van Kompas biedt een pakket dat beter aansluit bij de extra-kosten waar veel minima mee worden geconfronteerd. Minima worden via mailings nominatief benaderd met informatie. Voor deze mailings is door middel van bestandskoppelingen een nominatievenlijst opgesteld. Binnen het programma Arbeidsparticipatie worden bij trajecten vervoerskosten en premies verstrekt ten laste van het W-budget. Incidenteel worden ook andere kosten vergoed wanneer deze een bedreiging zijn voor effectieve deelname aan trajecten. Kansen en bedreigingen De meeste burgers zijn redelijk goed op de hoogte van de mogelijkheden die de gemeente voor hen heeft wanneer zij door bijzondere omstandigheden niet kunnen rondkomen met hun basisinkomen. De schroom om gebruik te maken van deze mogelijkheden is de afgelopen jaren afgenomen. De bekendheid met de mogelijkheden is er minder bij de nieuwe CZGO en Extra-geldregeling. Door gerichte publicatie en persoonlijke benadering is in 2009 het aantal aanvragen toegenomen. Deze lijn zal in 2010 worden doorgezet. Een risico voor een effectieve uitvoering van de bijzondere bijstand en de langdurigheidtoeslag is gelegen in de complexiteit van de beoordeling of sprake is van individuele bijzondere omstandigheden waardoor de noodzakelijk kosten niet uit het basisinkomen kunnen worden betaald. Het onderzoek grijpt vaak diep in op de persoonlijke levenssfeer van de aanvrager en de beoordeling van het recht kent een hoog juridisch abstractiegehalte. Daardoor is de noodzakelijke voorspelbaarheid voor een effectieve uitvoering niet te realiseren. Waar mogelijk vereenvoudigt Kompas de beleidsregels. Voor een beperkt aantal kosten is een vereenvoudigde afdoening van aanvragen van toepassing. Beslagleggingen op de periodieke uitkering vormt eveneens een risico voor effectieve handhaving van de minimale koopkracht. Een groot deel van de minima met een uitkering van sociale zaken heeft schulden van meer dan (±35%). Op vrijwillige basis gaan minima vaak akkoord met inhoudingen op hun uitkering waardoor minder overblijft dan de beslagvrije voet. De bronheffing met 30% boete is daarbij een bijzonder punt van aandacht. Deze bronheffing is een landelijke regeling voor incasso van achterstallige premie zorgverzekering. Door deelname aan de collectieve zorgverzekering kunnen cliënten effectief gebruik maken van medische voorzieningen zonder dat daarvoor bijzondere bijstand nodig is. Bijzondere bijstand Door het rijk moeten voortdurend keuzes worden gemaakt tussen algemeen inkomensbeleid en armoedebestrijding. Algemene verhoging van het inkomen belemmert de groei van de werkgelegenheid. Daarom moet bij alle aanvragen om bijzondere bijstand worden onderzocht of de kosten behoren tot de onvermijdelijk te maken noodzakelijke kosten van het bestaan en of sprake is van individuele bijzondere omstandigheden. Door de vergrijzing van de bevolking zullen mogelijk het aantal aanvragen en verstrekkingen jaarlijks in beperkte mate toenemen. Dit effect kan worden versterkt doordat voor de nieuwe generatie ouderen de drempel naar de bijzondere bijstand minder hoog is. Een verkorte aanvraagprocedure is ingevoerd om de drempel tot de bijzondere bijstand te verlagen. Deze procedure is ook bij de langdurigheidtoeslag, CZGO en de extra-geld-regeling ingevoerd. 18