Aan de slag met gezondheidsbevordering op de werkplek

Transcriptie

1 Aan de slag met gezondheidsbevordering op de werkplek Vraag De vraag van GGD Hollands Midden voor advies op maat is opgedeeld in twee fasen, deze worden in onderstaand verslag aansluitend besproken. A. van Leeuwenhoeklaan MA Bilthoven Postbus BA Bilthoven KvK Utrecht T F info@rivm.nl Fase 1 GGD Hollands Midden oriënteert zich op het toepassen van gezondheidsbevordering bij de weknemers van bedrijven in de regio. In het kader hiervan is er behoefte aan advisering bij het verduidelijken van: 1. De wijze waarop de GGD Hollands Midden bedrijven kan ondersteunen bij gezondheidsbevordering op de werkplek? 2. Wat heeft de GGD in huis om bedrijven aan te bieden (competenties van medewerkers, en producten en diensten)? 3. Welke contacten zijn er al met bedrijven vanuit de diverse afdelingen van de GGD? 4. Aanpak voor gezondheidsbevordering op de werkplek Aanpak Een interne verkenning is uitgevoerd om de vragen twee en drie te beantwoorden. Hiervoor vonden de volgende activiteiten plaats: 1. Voorbereidend gesprek met expert Tamara Raaijmakers 2. Documentanalyse 3. Team brainstorm (binnen de afdeling gezondheidsbevordering) 4. Afdeling brainstorm (GGD-breed) 5. Opstellen management memo Verslag Team brainstorm Met het team is nagedacht over de volgende vragen: 1. Wat verstaan we onder gezondheidsbevordering op de werkplek? Stimuleren van een gezonde leefstijl en het voorkomen van ziekten en aandoeningen tijdens werktijd maar ook in privésfeer. Op een integrale wijze door in te zetten op de 5 pijlers: (1. Inrichting van de omgeving, 2. Regelgeving en handhaving, 3. Voorlichting en educatie, 4. Signalering en advies, 5. Ondersteuning). Hierbij wordt ingezet op de BRAVO thema s maar mogelijk spelen ook aanvullende thema s een rol. 2. Welke uitdagingen zien we? Er is één term nodig voor Gezondheidsbevordering op de werkplek, die omschrijft wat we doen vanuit GGD Hollands Midden (missie, visie, doel). Aanvullend is een slogan zinvol, die de term aansprekend invult: mogelijk per sector die we willen bedienen (bijv. MKB, groot, metaal, lage SES bedrijven). Oog voor gezonde werknemers, ook voor degenen met een GEZONDHEIDSBEVORDERING OP DE WERKPLEK Pagina 1 van 9

2 aandoening. Aandachtspunten zijn per sector/setting verschillend. Bij MKB zijn er bijvoorbeeld problemen bij de bezetting en de daarbij behorende financiële risico s. Vanuit dat oogpunt is het voor het MKB belangrijk werknemers gezond te houden. Grote bedrijven hebben weer grote moeite met de werving van specialistisch personeel. In het kader van marketing en communicatie is nagedacht over het opzoeken van contrasten. Bijvoorbeeld: sociaal, maar toch zakelijk. En het moet triggeren, denk aan stevig ouderschap Tips: Laat communicatie-collega s meedenken. Zorg dat op de website van de GGD het onderwerp gezond op werk meer op de voorgrond komt. 3. Wat gaan we aanbieden? Beleid en advies Hulp bij het opstellen en uitlijnen van nieuw, beginnend en bestaand beleid, visie en doel. Adviestraject Gezondheidsbevordering op de Werkplek voor werkgevers: welke mogelijkheden zijn er binnen het bedrijf. Scan: wat speelt er in een bedrijf, waar moet je op inzetten? Hoe gezondheidsproof is beleid? Bijdrage aan formuleren gedragsregels (bijv. op gebied van voeding, traktaties, genotmiddelen). Handreiking Gezondheidsbevordering op de Werkplek: kort en bondig. Een regionale vertaling van o.a. landelijk aanbod. Maatregelen bedrijf Aanbieden van de GGD Hollands Midden in huis heeft zoals o Opvoedondersteuning, stoppen met roken trainingen, advies over binnenmilieu Attenderen/adviseren bij implementatie van een omgeving die simuleert zoals o Gezonde bedrijfskantine, werkfruit, fietsregeling, lunchwandelen, gezonde bedrijfsuitjes en rookpreventie Netwerken GGD Hollands Midden kan de schakel zijn tussen vraag en aanbod door vragen uit te zetten bij andere organisaties zoals thuiszorg en verslavingszorg Makelaarsrol Sociale kaart met zowel regionaal als lokaal aanbod. 4. Sterkte zwakte analyse Wat helpt en wat helpt niet om vanuit de GGD HM richting bedrijven een aanbod op gezondheid te hebben? GEZONDHEIDSBEVORDERING OP DE WERKPLEK Pagina 2 van 9

3 SWOT-Analyse Intern Extern Behulpzaam bij bereiken doel -kennis interventies en geschiktheid -methode gezonde school/epode -interventies op de plank -expertise GB + epi -goed zicht op regionaal aanbod -bestaand netwerk SW-partners regio -GGD als betrouwbare organisatie -projectmatig werken *professioneel, betrouwbaar *regionaal!intern VERKOPEN! -bedrijven willen gezonde (vitaal en duurzaam) werknemers (check!) -langer doorwerken (pensioenleeftijd) -privaat moet oppakken want publiek neemt af (wegbezuinigd) -betrouwbaar -voordeel contacten/netwerk -minder commercieel -subsidies (overzicht is lastig nu), Syntens, SZW Belemmerend voor bereiken doel -afstand tot setting werk: weinig bekend met structuren, procedures, belangen (inzicht/overzicht) -power om positie te verwerven?! Bijv. gesprek met bedrijfsmanagement: Calimero Gevoel* -weinig formatie -marketing kracht ontbreekt - interne samenwerking nog verder te ontwikkelen met oog op deze nieuwe setting-weinig ervaring uitvoering Gezondheidsbevordering op de Werkvloer -weinig kennis wet- en regelgeving -niet weten hoe / welke bedrijven te werven *nieuweling * softe sector versus harde sector -tegenvallende financiering landelijk, gemeente en zorgverzekeraar -bedrijven geen tijd hebben/willen maken: geen prioriteit GBW -preventie is een lastige boodschap: lange termijn, niet concreet en geen wettelijke taak bedrijven -visie vanuit gemeente richting GGD over inzet publiek geld. -concurrentie bestaande aanbieders en tegenvallende samenwerking door wegvallen financiering Conclusie en Resultaat fase 1 1. Wat zijn de voordelen voor de GGD Hollands Midden om te starten met Gezondheidsbevordering op de werkplek? Met Gezondheidsbevordering op de werkplek kan de GGD een nieuwe markt aanboren; en mogelijk een aanvullende bron van inkomsten. Daarnaast sluit inzet op Gezondheidsbevordering op de werkplek aan op de volgende maatschappelijke ontwikkelingen. Werk is een belangrijk levensdomein van burgers en blijft dat steeds langer (stijging pensioenleeftijd). Daarnaast wordt er steeds meer nadruk gelegd op werk en participatie vanuit o.a. ziektewet, participatiewet en Wmo GEZONDHEIDSBEVORDERING OP DE WERKPLEK Pagina 3 van 9

4 2. Is de markt voor de GGD Hollands Midden eenvoudig te bereiken? Voor een groot deel is dit het geval. De GGD heeft al veel kennis, expertise en producten in huis om bedrijven te bieden. Dit is veelal aanvullend op de diensten van commerciële bedrijven en biedt daarom kansen. Ook heeft de GGD Hollands Midden al contacten met een verscheidenheid aan bedrijven en organisaties. Het is echter wel een nieuwe setting waar men binnen de GGD nog geen tot weinig ervaring mee heeft; dit brengt andere competenties (zoals commercieel denken en doen, inzet van marketing technieken) met zich mee, die nog ontwikkeld moeten worden. Daarnaast is de GGD niet vanzelfsprekend een natuurlijke partner voor bedrijven. 3. Is Gezondheidsbevordering op de werkplek het investeren waard voor de GGD Hollands Midden? Deelnemers aan de inventarisatie geven aan dat Gezondheidsbevordering op de werkplek kansen biedt en voor alle uitvoerende afdelingen van meerwaarde kan zijn. Een bedrijvenbenadering is een aanvullende vindplaats voor een belangrijke doelgroep van de GGD Hollands Midden: de 18-plussers en hun gezinnen, met kwetsbare groepen als prioriteit. Wel lijkt GGD-breed draagvlak vooralsnog smal. Bovenstaande punten zijn verwerkt in een managementmemo (zie bijlage) met daarbij een A3 overzicht van mogelijke diensten, producten en contacten. De memo is positief ontvangen door het management. Verdere uitwerking in de vorm van het opstellen en uitvoeren van een plan van aanpak voor Gezondheidsbevordering op de werkplek was gewenst. De trekkersrol ligt hiervoor bij de afdeling Onderzoek, Beleid en Gezondheidsbevordering binnen de GGD Hollands Midden. De GGD heeft met name voor de sector Onderzoek, Beleid en Gezondheidsbevordering een helder beeld van de ondersteuningsmogelijkheden aan bedrijven. Er is inzichtelijk gemaakt welke producten en diensten in huis zijn en wat we bedrijven kunnen bieden. Ook de kansen en bedreigingen zijn goed in kaart gebracht. Opvallend is dat meer collega s hun enthousiasme over dit thema hebben geuit dan vooraf was verwacht GEZONDHEIDSBEVORDERING OP DE WERKPLEK Pagina 4 van 9

5 Fase 2 Vraag GGD Hollands Midden vroeg aanvullend ondersteuning bij het opstellen van het plan van aanpak. De expert Tamara Raaijmakers helpt bij het formuleren van een kansrijke aanpak richting bedrijven en het laten aansluiten van de juiste personen (vooral intern, bijv. de verbinding met Algemene Gezondheidszorg). Daarnaast geeft de expert aan welke kennis de GGD Hollands Midden nog in huis moet halen om met Gezondheidsbevordering op de werkplek aan de slag te gaan. Doelstellingen zijn: - Kennis en inzicht in de bedrijven in de regio en marketing richting bedrijven. - Kennis over relevante onderwerpen om met Gezondheidsbevordering op de werkplek aan de slag te gaan zoals: arbeid en gezondheid, wet- en regelgeving sociale zekerheid, gezondheidsmanagement en duurzame inzetbaarheid. Beoogd eindresultaat: De GGD Hollands Midden heeft concrete handvatten (in de vorm van een plan van aanpak) om binnen de setting werk met gezondheidsbevordering aan de slag te gaan. Aanpak 1. Werksessie met projectteam Het GGD projectteam Gezondheidsbevordering op de werkplek heeft een werksessie van Tamara Raaijmakers gevolgd om te komen tot een gespreksmodel en overzichtelijk A4 van het aanbod vanuit de GGD. Het gespreksmodel is een schematische weergave van hoe de GGD bedrijven kan ondersteunen op het gebied van werk en gezondheid. Tamara stuurde voorafgaande aan de sessie verschillende modellen toe. Deze beoordeelden we op plus en minpunten om zo tot criteria voor ons GGD model te komen. Zie bijlage voor het gespreksmodel van de GGD Hollands Midden. 2. Workshop: Bedrijven en duurzame inzetbaarheid wat speelt er en waar moeten we rekening mee houden? De wens is er om meer inzicht te krijgen in wat er binnen bedrijven speelt op het gebied van duurzame inzetbaarheid, met welke wet- en regelgeving moet je rekening houden en wie kan de juiste ingang kan vormen binnen bedrijven. In een workshop met een aantal mensen vanuit de GGD Hollands Midden is hier op ingegaan. Tijdens deze workshop werd de afdeling Algemene Gezondheidszorg enthousiast over het thema. Dit heeft geleid tot aansluiting van deze afdeling bij het traject. Verslag Workshop Inhoud: kaders, wet & regelgeving, actuele ontwikkelingen binnen bedrijven Workshopleider: Tamara Raaijmakers, Centrum Werk Gezondheid Wat willen we weten? GEZONDHEIDSBEVORDERING OP DE WERKPLEK Pagina 5 van 9

6 Behoefte binnen bedrijven? Bewustzijn binnen bedrijven krijgen. Hoe krijg je ze warm voor GBW? Vraaggestuurd: hoe kan je vraag en aanbod samenbrengen? Zijn we niet redelijk laat? Veel bedrijven zijn hun GBW activiteiten aan het afbouwen (geen regelingen voor fitness meer etc.) Arbeidsvoorwaarden verslechteren. Scholing van medewerkers nodig? Aansluiting competenties van de GGD HM bij bedrijven. Cultuur binnen bedrijven: MKB-groot Actuele thema s binnen bedrijven Thema s mentaal & fysiek -> welke producten en diensten hebben we hier voor. Samenwerken met gemeenten link naar gemeenten (transitie) Arbodiensten: welke andere aanbieders zijn er? Presentatie Tamara In de toekomst werkt nog maar 1 op de 4 personen in NL als gevolg van de vergrijzing. Dit is voor bedrijven een belangrijke reden om oudere werknemers tot 67 goed gezond te houden. Bij veel bedrijven wordt veel geïnvesteerd in de jonge werknemers en niet in 45-plussers. Mentale klachten komen veel voor in de zorg & onderwijssetting. Het is NIET verplicht voor bedrijven om een arbodienst te hebben. De meeste arbodiensten richten zich op grote bedrijven. Momenteel vind er veel wisseling plaats bij werkgevers. De tijd dat men tot aan het pensioen bij dezelfde werkgever zit is voorbij. Dit is voor werkenden een argument om goed gezond te blijven. Een arbeidsperiode van 7 jaar is voor werkgever/nemer aantrekkelijk. Bedrijven moeten voldoen aan de arbowetgeving. Hier staan kaders beschreven. Sommige branches hebben een catalogus beschikbaar met arbo-afspraken. Hier staan ook mentale risico s beschreven. Psychosociale arbeidsbelasting is opgenomen in de arbowet. Een bedrijf met meer dan 25 werknemers is verplicht om een gecertificeerd arbodeskundige in te zetten om naar het Plan van aanpak bij de risico-inventarisatie te kijken. Daarnaast moet het bedrijf een preventiemedewerker aanstellen (dit kan bijvoorbeeld een leidinggevende zijn die dit onderdeel in zijn pakket heeft). 1/3 van de uitval is fysiek, 1/3 psychosociaal, 1/3 overig Bedrijven weten via de risico- inventarisatie vaak wat er speelt maar weten niet altijd hoe dit verder aan te pakken. Wie is je aanspreekpunt binnen een bedrijf? Groot bedrijf: arbo coördinator of gezondheidsmanager of HR manager Klein bedrijf: vaak directie (eindverantwoordelijke) LET OP: arbo arts = niet gespecialiseerde arts. Niet te verwarren met de bedrijfsarts (sociaal geneeskundige opleiding) GEZONDHEIDSBEVORDERING OP DE WERKPLEK Pagina 6 van 9

7 De risico-inventarisatie binnen een bedrijf wordt lang niet altijd teruggekoppeld aan het personeel. Met een participatieve risicoinventarisatie verkrijg je veel meer draagvlak vanuit de werknemers. Veel bedrijven huren bedrijfsartsen in (er zijn nog weinig bedrijven met een eigen bedrijfsarts). Idee: jongeren zijn totaal niet met hun pensioen e.d. bezig. Een workshop over het belang van gezond blijven voor o.a. continuering inkomsten zou interessant kunnen zijn. Slaapkwaliteit is een populair thema. Aangrijpingspunten om met bedrijven in gesprek te gaan: Belangen aangeven Productiviteit omhoog Ziekteverzuim omlaag Betrokkenheid bij werknemers van belang Werknemers die goed in hun vel zitten (meer veerkracht)zijn flexibeler, kunnen beter tegen veranderingen, innovatie en anders in hun werk zitten flexibelere werknemers. De resultaten van de verplichte risico- inventarisatie gebruiken als aanknopingspunt. Ziekteverzuimcijfers Vergrijzende medewerkers: beter voor hen zorgen want ze moeten nog lang mee LUISTEREN! En VRAGEN! Scholen koepels: hier is de GGD al een gesprekspartner; hier speelt: Vergrijzing Arbeidskrapte Verpleging & verzorging: ook hier zijn contacten Voeding Mentaal Aandachtspunten: Mindset GGD: bescheiden -> omslag. We moeten ons onderscheiden in kwaliteit. Prijs is niet het belangrijkst. Wat is de marktprijs voor elk product? Dit kunnen we inventariseren door bij aanbieders te informeren (stagiair?). Pro-actieve benadering. GB vraagt van nature een pro-actieve benadering. 3. Feedback op gespreksmodel en plan van aanpak De expert gaf na de sessie per en telefoon feedback op het gespreksmodel en het A4 met het aanbod vanuit de GGD Hollands Midden. 4. Advies op basis van gesprekken De GGD Hollands Midden toetste in twee gesprekken met bedrijven het model en het aanbod (inmiddels geen A4 maar een klein gidsje). Deze ervaringen zijn per en telefonisch besproken GEZONDHEIDSBEVORDERING OP DE WERKPLEK Pagina 7 van 9

8 Resultaat De GGD Hollands Midden heeft meer kennis en inzicht over wat er speelt binnen bedrijven en met welke wet- & regelgeving rekening gehouden moet worden. Daarnaast is er een gespreksmodel tot stand gekomen (zie bijlage) en is er een concept-aanbod gidsje voor bedrijven in ontwikkeling. De GGD heeft inmiddels de eerste 2 gesprekken gevoerd (intern en extern), waarbij concrete actiepunten voor een vervolg geformuleerd zijn. De GGD is bezig met het leggen van nieuwe contacten binnen bedrijven en heeft 3 gesprekken met andere organisaties op de planning staan. Daarnaast is er een fee-afspraak gemaakt met een externe aanbieder van interventieaanbod. Afspraken met andere partijen moeten nog gemaakt worden. Tips Maak een schema dat als aanknopingspunt dient in het gesprek bij bedrijven zoals het gespreksmodel van GGD Hollands Midden. Een soortgelijk schema kan overzichtelijk weergeven hoe je als organisatie tegen gezondheidsbevordering op de werkplek aankijkt en hoe bedrijven hierin ondersteund kunnen worden. Sluit aan bij de ontwikkelingen en problemen binnen bedrijven: vraaggericht. Organiseer een brede brainstorm: nodig collega s van verschillende afdelingen en met verschillende expertise uit. Zo kom je snel tot een breed palet aan mogelijkheden voor Gezondheidsbevordering op de werkplek en bestaande contacten met bedrijven en organisaties die mogelijk uitgebreid kunnen worden. Begin bij de warme contacten, organisaties die in het eigen netwerk zitten en waar je een pilot kunt doen, zowel in de gespreksvoering als in de uitvoering van diensten. Het is aantrekkelijk om hierbij met gesloten beurs te werken. Start met diensten en producten die al op de plank liggen. En uiteindelijk: gewoon doen! Begin met kleinschalig experimenteren en pak door waar je kleine successen boekt. Valkuilen Te lang wachten op besluitvorming of alles in kannen en kruiken willen hebben. Uiteindelijk moet je ervaringen opdoen en experimenteren. Denken dat je met gezondheidsbevordering op de werkplek een goudmijn aanboort. Op de markt zijn veel spelers actief (commercieel, arbodiensten, verzekeraars) en het is niet zo dat alle bedrijven staan te springen om leefstijlactiviteiten. Te direct zijn in de gespreksvoering. Tast eerst af welke informatie de organisatie waarmee je in gesprek bent wel/niet wil delen GEZONDHEIDSBEVORDERING OP DE WERKPLEK Pagina 8 van 9

9 Hoe verder? Het komend half jaar geeft de GGD Hollands Midden dit thema verder vorm. Deze periode wordt benut om de aanpak verder te ontwikkelen en ervaring op te doen met de aanpak richting bedrijven. Naast een intern traject streeft de GGD om in deze periode minimaal 8 adviesgesprekken met bedrijven te voeren waaruit minimaal 2 externe trajecten volgen. Meer informatie: De GGD Hollands Midden deelt haar ervaringen op GGD Kennisnet in de groep gezondheidsbevordering in de setting werk. Binnenkort verschijnt daar ook het aanbodgidsje van de GGD HM. Contactpersoon: Caroline Kruyt, GGD Hollands Midden (CKruyt@ggdhm.nl) GEZONDHEIDSBEVORDERING OP DE WERKPLEK Pagina 9 van 9