Financiële beoordeling OBO West Brabant. R. van der Raaij

Transcriptie

1 Financiële beoordeling OBO West Brabant. R. van der Raaij Perspectief De gemeente Drimmelen doet onderzoek naar de bestuurlijke verzelfstandiging van OBS De Windhoek. In dat kader wordt overleg gevoerd met de Stichting Openbaar Basisonderwijs West-Brabant, hierna benoemd als OBO WBR. De gemeente Drimmelen heeft aan VOS/ABB gevraagd om een oordeel te geven over de financiële positie van OBO WBR. OBO WBR verzorgt openbaar primair onderwijs aan ruim leerlingen verdeeld over 15 basisscholen in de gemeenten Roosendaal, Halderberge, Moerdijk en Rucphen. De jaarlijkse exploitatie bedraagt circa 15 miljoen en het balanstotaal bedraagt circa 7 miljoen. Gebruikte documenten Deze bevindingen zijn gebaseerd op de volgende documenten; Jaarverslag 2008, jaarrekening 2008 en bestuursverslag d.d. mei 2009; Jaarverslag 2009, jaarrekening 2009 en bestuursverslag d.d. april 2010; Meerjarenbegroting , format OSG, versie ; Begroting 2010 definitief; Maraps realisatie 2010; bestuur en totaal; Personele begroting , versie 16 maart 2010; Meerjarenonderhoudsplanningen per school d.d. juni 2009; A&S Bouwmanagement; Beleidsnotitie centralisatie preventief onderhoud d.d. juni 2010; Leerlingprognoses , in tabelvorm OBO WBR, financiën algemeen Een analyse van de financiële positie op enig moment kan zich uitstrekken over een veelvoud van informatie en (financiële) kenmerken. Een redelijk compleet beeld kan ontstaan door de volgende elementen nader te onderzoeken: leerling-prognoses/ontwikkeling, exploitatie algemeen, personele/ formatieve verplichtingen, huisvesting, investeringsplannen, balans- en weerstandsvermogen en kosten van administratie, beheer & bestuur. Onderstaand zijn in bijlage A deze elementen van onderzoek nader toegelicht. Vervolgens zijn deze elementen van onderzoek kort en op hoofdlijnen voor OBO WBR weergegeven. In het algemeen moet ook worden vastgesteld: o Of er sprake is van een voldoende en kwalitatief financieel beleid en -beheer; o Of er voor OBO WBR sprake is van een verhoogd (omgevings)risicoprofiel. Uit de aangeboden documenten en overleg blijkt dat OBO WBR bewust omgaat met deze aspecten. Uit een risicoanalyse van 2008 bleek een gemiddeld risicoprofiel en de aangeboden documenten geven sterke indicaties dat er bewust en actief wordt omgegaan met het aspect planning & control als onderdeel van het financieel beleid- en beheer binnen OBO WBR. 1

2 Conclusie Gelet op de omvang OBO WBR en het gevoerde beleid kan worden geconcludeerd dat er geen sprake is van een verhoogd risico wat betreft de ontwikkeling van het aantal leerlingen. OBO WBR is in staat om meerjarig een sluitende exploitatierekening te realiseren. In hoeverre dit ook voor de toekomst geldt is afhankelijk van de toekomstige rijksbekostiging, het aantal leerlingen en het financieel beleid & financieel beheer (P&C) Wat betreft het personeel en de dekking van de personeelslasten kan met voldoende zekerheid worden geconcludeerd dat deze vanuit de inkomsten binnen de exploitatiebegroting kunnen worden gedekt. Wat huisvesting en de kosten van schoolbestuurlijk onderhoud betreft kan worden gesteld dat deze lasten kunnen worden gedekt via de reguliere exploitatie. Binnen de MOP van de scholen en de collectieve regeling is in voldoende mate geborgd dat de kosten voor schoolbestuurlijk onderhoud voldoende worden gemonitoord en worden voorzien middels dotaties aan de voorziening. De jaarrekening 2009 en de begroting 2010 geven in combinatie met de gehanteerde beleidslijn- geen negatieve indicaties op het terrein van de investeringen en de afschrijvingslasten. Er is geen sprake van bovenmatige investeringen. Er is derhalve sprake van een voldoende balans- en weerstandsvermogen voor OBO WBR. Er is geen sprake van een bovenmatige bezetting of besteding van het bovenschoolse bestuursbureau. Op basis van de verkregen gegevens en de juistheid daarvan kan worden geconcludeerd dat OBO WBR een financieel gezonde organisatie is. Gelijk aan de financiële beoordeling over het Openbaar Basisonderwijs Drimmelen is er geen risico-analyse uitgevoerd. De kwalificatie gezond is voor de toekomst uiteraard afhankelijk van de Rijksbekostiging en het aantal leerlingen in combinatie met het financieel beleid en beheer. Leerlingprognoses/ ontwikkeling Tussen (1oktober) 2004 en 2009 is het aantal leerlingen met circa 175 leerlingen teruggelopen. (van tot 3.027). OBO WBR beschikt over lange termijn prognoses die ook worden geactualiseerd door de schooldirectie. Onderstaand in tabelvorm: 1-okt schooljaar 10/'11 11/'12 12/'13 13/'14 14/'15 15/'16 16/'17 17/'18 18/'19 19/'20 20/'21 21/'22 OBO WBR Totaal aantal leerlingen Mutatie percentage 2004 =100% 100,0% 98,9% 98,0% 96,4% 94,2% 92,9% 90,7% 88,8% 87,2% 86,2% 85,2% 84,3% 2

3 Uit de tabel blijkt een afname van gemiddeld 1% tot 1,5% per jaar. OBO WBR geeft aan dat deze afname minder is dan de krimp waarmee andere schoolbesturen in de regio mee worden geconfronteerd. OBO WBR heeft een aantal doelen geformuleerd teneinde het marktaandeel te vergroten waardoor de absolute afname van het leerlingen zoveel als mogelijk beperkt blijft. Eén van de risico s bij het aantal leerlingen is opheffing van een brinnummer waardoor instandhouding uitsluitend via een nevenvestiging of dislocaties kan worden gerealiseerd, hetgeen een relatief dure oplossing is. Per 1 augustus 2008 gelden er nieuwe instandhoudingsnormen en stichtingsnormen. Uitsluitend de Cocon in Klundert zal naar verwachting in 2010 onder de instandhoudingsnorm van 64 leerlingen terecht komen. Uit de aangeboden documenten kan worden afgeleid dat OBO WBR aandacht besteedt aan zowel de (geactualiseerde) prognoses als aan de gevolgen voor de formatie bij een terugloop van het aantal leerlingen. Desgevraagd wordt aangegeven dat de verwachte krimp kan worden opgevangen middels natuurlijk verloop. >Conclusie Gelet op de omvang OBO WBR en het gevoerde beleid kan worden geconcludeerd dat er geen sprake is van een verhoogd risico wat betreft de ontwikkeling van het aantal leerlingen. Exploitatie Bij dit onderdeel wordt gekeken naar de totale (meerjarige) exploitatie. Met andere woorden: is OBO WBR in staat om een meerjarige positieve exploitatie te realiseren. Met betrekking tot de interpretatie is het niet alleen van belang of er sprake is van een dekkende exploitatie maar tevens in welke mate de realisatie overeenkomt met de betreffende begroting en de kwaliteit van de toelichting bij eventuele afwijkingen. Onderstaand de exploitatieresultaten zoals deze zijn opgenomen in de jaarrekeningen en de begrotingen: Omschrijving (maal ) Begr. Real. Begr. Real. Begr. Real. Begr. Saldo baten & lasten Financiële baten & lasten Buitengewone baten & lasten Resultaat Rentabiliteit -0,09% 0,34% 0,45% -3,04% -0,35% 2,21% 0,00% Ter vergelijking en ondersteuning kan het resultaat worden uitgedrukt in het kengetal: rentabiliteit. Dit is het resultaat (saldo gewone bedrijfsvoering) gedeeld door de totale jaarbaten. Met dit kengetal wordt een exploitatieresultaat in verhouding gezet met de omvang van de instelling (jaarbaten). Mits niet structureel van aard en mits adequaat toegelicht is een negatieve exploitatie geen enkel probleem. Een instelling met een rentabiliteit die fluctueert tussen de min 3% en de plus 3% is met deze voorwaarde acceptabel. Gemiddeld genomen is er sprake van een dekkende exploitatiebegroting voor OBO WBR. Uitzondering vormt het kalenderjaar 2008 hetgeen hieronder is toegelicht. Over 2007 is er sprake van een ruim exploitatieoverschot; begrotingscijfers 2007 zijn niet opgenomen; Over 2008 is het saldo baten & lasten met een geringe afwijking- conform de begroting voor Als gevolg van de kredietcrisis is er echter binnen de financiële 3

4 vaste activa een afwaardering opgenomen met als gevolg een negatief resultaat. 1 De beleggingen hebben zich in 2009 hersteld. Over het verslagjaar 2009 is een nettoresultaat van begroot en gerealiseerd. Dit komt derhalve keurig overeen. Tussen het saldo baten & lasten zit echter een groter verschil: circa negatief. Dit wordt veroorzaakt door hogere sociale lasten (deels vergoed via de rijksvergoeding) en huisvestingslasten (hogere energielasten). Het tekort is goedgemaakt door een hoger rendement op de overtollige middelen (beleggingen). Voor 2010 is een sluitende begroting opgesteld. Uit de ontvangen Maraps voor het verslagjaar 2010 blijkt tot en met september 2010 nog een batig saldo. Hoewel de volledigheid van de boekingen niet is geborgd zoals bij een gecertificeerde jaarrekening, is deze uitkomst niet negatief. Definitieve verwerking van de cijfers voor 2010 zal uitsluitsel geven. >Conclusie OBO WBR is in staat om meerjarig een sluitende exploitatierekening te realiseren. In hoeverre dit ook voor de toekomst geldt is afhankelijk van de toekomstige rijksbekostiging, het aantal leerlingen en het financieel beleid & financieel beheer. Personeel De personele bekostiging bedraagt in het basisonderwijs gemiddeld genomen circa 85% van de totale begroting. Om die reden is een beoordeling van de personele lasten en het beheer in relatie tot de personele vergoedingen en de personele risico s zeer relevant. Op hoofdlijnen is het van belang om vast te stellen dat OBO WBR aan haar personele verplichtingen kan voldoen binnen de voorwaarden van een meerjarige sluitende begroting. Feitelijk is dit gegeven al vastgesteld binnen de (meerjaren) exploitatie. Relevant is om vast te stellen op welke wijze OBO WBR de personele baten en lasten op elkaar afstemt en of gebruik wordt gemaakt van de juiste personele indicatoren. OBO WBR maakt gebruik van het door OSG aangeboden instrument personele begroting 2010/2011. In het kader van deze financiële notitie is deze begroting niet integraal doorgerekend. Door ons is vastgesteld dat de door OBO WBR gehanteerde GGL 2 en de bekostigingsbedragen aansluiten met de bij CFI geregistreerde gegevens. Hieruit kan worden geconcludeerd dat los van de formatieomvang er gebruik is gemaakt van de juiste gegevens. Onderstaand een overzicht van de personele baten en lasten: OBO West-Brabant Personele baten & lasten Schooljaar 2010/2011 Teldatum 1 ok t 2009 Aantal leerlingen Lumpsumbudget personeel Totaal kosten personeel Saldo personeel (incl Bapo dotatie/onttrekking) Saldo inzet te dekken uit: WSNS * 1 OBO WBR voert een zorgvuldig treasury beleid en houdt zich hierbij aan de door CFI opgelegde regelgeving. (regeling beleggen & belenen ) bron: bestuursverslag GGL Gemiddeld gewogen leeftijd; 4

5 LGF * Budget P&A, 65% Inkomsten Schakelklas * Overigen (ID banen etc.) * Sub totaal Saldo personeel Deel P&A budget binnen materiele begroting Netto saldo personeel OBO WBR Toelichting: 65% van het budget P&A ( ) wordt aangewend ter dekking van personeelslasten. Het saldo personeel bedraagt derhalve circa positief. Een deel van het personeelsbudget zijnde het budget P&A is nodig ter dekking van materiële lasten (kantinekosten etc.). Dit betreft circa waardoor er een tekort ontstaat van circa OBO WBR geeft aan dat dit verschil wordt opgebracht door natuurlijk verloop en de reserve. In aansluiting daarop blijkt uit de jaarrekening 2009 dat het totaal van de overige (overheids) baten in 2009 circa bedroeg. In de bovenstaande begroting wordt gerekend met circa (de met * aangeduide posten). Hieruit blijkt dat de personele lasten in voldoende mate zijn gedekt binnen de totale exploitatiebegroting van OBO WBR. Tot en met het huidig verslagjaar 2010 verrekent OBO WBR de personeelslasten op basis van de werkelijke kosten. Daarbij worden alle personeelslasten via een separate kostenplaats geboekt en via een verdeelsleutel bij de scholen in rekening gebracht. Met ingang van januari 2011 wordt deze systematiek gewijzigd in de systematiek waarbij alle loonkosten weer direct bij de scholen worden geboekt en zal tevens worden gewerkt middels de FPE 3 systematiek. >Conclusie Wat betreft het personeel en de dekking van de personeelslasten kan met voldoende zekerheid worden geconcludeerd dat deze vanuit de inkomsten binnen de exploitatiebegroting kunnen worden gedekt. Huisvesting Huisvesting en de kosten van onderhoud zijn een belangrijk onderdeel voor het schoolbestuur. OBO WBR heeft de beschikking over een voorziening voor schoolbestuurlijk preventief onderhoud (ultimo 2009 circa ). Er zijn meerjarenonderhoudsplannen per school aanwezig. Op basis van het meerjarenplan is berekend dat de jaarlijkse dotatie aan de voorziening onderhoud circa dient te bedragen. Voor 2010 is er voor onderhoud in de begroting opgenomen. Onder de voorwaarde dat OBO WBR deze dotatie meerjarig begroot binnen een sluitende exploitatie is er sprake van voldoende dekking voor de lasten. Uit de documenten kan worden afgeleid dat er sprake is van slechts één dislocatie; 3 Verekening van de personeelslasten middels de Formatie Plaats eenheden systematiek. 5

6 derhalve geen relatief hogere lasten in verband met de instandhouding van veel nevenvestigingen en/of dislocaties 4. In juni 2010 heeft OBO WBR de beleidsnotitie centralisatie preventief onderhoud vastgesteld. Dit document beschrijft de opzet en uitgangspunten wat betreft de collectieve voorziening voor onderhoud. Er is sprake van een collectieve aanpak van het onderhoudsbeheer; een collectieve voorziening met dotaties gebaseerd op draagkracht en onttrekkingen op basis het meerjarenonderhoudsplan. Deze beleidsnotitie heeft draagvlak bij de schooldirecties. >Conclusie Wat huisvesting en de kosten van schoolbestuurlijk onderhoud betreft kan worden gesteld dat deze lasten kunnen worden gedekt via de reguliere exploitatie. Binnen de MOP van de scholen en de collectieve regeling is in voldoende mate geborgd dat de kosten voor schoolbestuurlijk onderhoud voldoende worden gemonitoord en worden voorzien middels de dotaties aan de voorziening. Meerjareninvesteringen De meerjareninvesteringsplannen zijn niet gedetailleerd gecontroleerd of geanalyseerd. Wel kan worden vastgesteld dat OBO WBR over 2009 voor circa aan nieuwe activa heeft geïnvesteerd en de werkelijke afschrijvingslast circa bedroeg. Voor 2010 is circa aan afschrijvingslasten begroot. Teneinde ook de toekomstige afschrijvingslasten betaalbaar te houden is er de beleidslijn dat de jaarlijkse afschrijvingslasten niet hoger mogen zijn dan 20% van de materiële instandhouding van de betreffende school. Uitvoering en beheer van deze beleidslijn geeft voldoende zekerheid voor de beheersbaarheid van de afschrijvingskosten op de lange termijn. >Conclusie De jaarrekening 2009 en de begroting 2010 geven in combinatie met de gehanteerde beleidslijn- geen negatieve indicaties op het terrein van de investeringen en de afschrijvingslasten. Er is geen sprake van bovenmatige investeringen. Balans- en weerstandsvermogen Een deel van de relevante kengetallen zijn in de jaarrekening 2009 opgenomen. Hoewel de liquiditeit licht onder de 1,0 zit (0,95) wordt dit veroorzaakt door het niet meerekenen van de financiële vaste activa. De financiële vaste activa (effecten) bedraagt 3,2 miljoen. Indien deze worden meegerekend komt de liquiditeit uit op 2,7. Het schoolbestuur zou kunnen besluiten om in de toekomst iets minder effecten aan te houden ten gunste van de actuele liquiditeit. Dit aspect betreft geen risico in termen van continuïteit of weerstandsvermogen. 4 Nevenvestigingen en dislocaties worden binnen de Rijksvergoeding materieel relatief lager bekostigd; een dislocatie ontvangt geen enkele extra vergoeding anders dan op grond van het aantal leerlingen; een nevenvestiging wordt wel bekostigd als aparte locatie maar relatief minder dan een zelfstandige hoofdvestiging. 6

7 Onderstaand zijn de kengetallen in een tabel opgenomen en toegelicht. In bijlage C is een volledige toelichting opgenomen. OBO WBR Kengetallen: Jaren Weerstandsvermogen: 13,9% 12,9% jaarrekening 2010 Signalering: 8% -13% 8%-13% Jaarbaten (maal 1.000): Solvabiliteit 1: 53,6% 55,8% Signalering: 20% -50% 20%-50% Solvabiliteit 2 75,1% 73,7% Signalering: - - Liquiditeit (current ratio) 1,3 1,0 Signalering: >1,0 >1,0 Rentabiliteit -3,0% 0,3% Signalering: 0% 0% Resultaat bedrijfsvoering Kapitalisatiefactor 0,51 0,47 Signalering: 0,35-0,60 0,35-0,60 De kengetallen voor solvabiliteit en weerstandsvermogen liggen binnen de gangbare marges. In bijlage B hebben wij de informatie inzake de commissie Don gespecificeerd opgenomen. >Conclusie Er is sprake van een voldoende balans- en weerstandsvermogen voor OBO WBR. Kosten administratie, beheer & bestuur Van bestuur en management van een basisschool (scholen) wordt beleidskracht, sturend vermogen, doelmatigheid en toepasbaarheid verwacht. Met de invoering van de lumpsumfinanciering zijn deze eisen alleen maar toegenomen. Om deze verantwoordelijkheid vorm te geven is het noodzakelijk dat besturen professionaliseren op de verschillende beleidsterreinen. Met betrekking tot de financiën is dit van belang voor het financieel beleid en beheer. De kostenplaats 41471; bestuur Roosendaal geeft weliswaar een positief saldo maar dit is vooral afhankelijk van de gekozen interne baten & lasten toerekening. Er is sprake van een klassiek vrijwilligers met een gemiddelde vergoeding voor kosten die als gangbaar kan worden gekwalificeerd (maximaal per persoon per jaar). Inclusief de algemene directie is er sprake van 4,4822 Fte aan bovenschoolse inzet. In verhouding tot onderzoek 5 naar de inrichting van bovenschoolse managementbureaus is dit geen bovenmatige bezetting 6. >Conclusie Er is geen sprake van een bovenmatige bezetting of besteding van het bovenschoolse bestuursbureau. 5 Onderzoek naar de inrichting van bovenschoolse managementbureaus in het primair onderwijs; 2006 ITS; Radboud Universiteit Nijmegen. 6 Het betreffende onderzoek is verdeeld in groepen van scholen en groepen van scholen. Voor deze vergelijking is een gemiddelde waarde gehanteerd. 7

8 Bijlage A Uitgangspunten Algemeen In dit hoofdstuk worden de uitgangspunten beschreven waar de instelling aan moet voldoen wil er sprake zijn van een financieel gezonde situatie. Dit zijn vervolgens de uitgangspunten op basis waarvan de situatie van OBO WBR wordt bekeken. Daarbij kan het zo zijn dat niet alle onderwerpen worden besproken maar door de spreiding in onderwerpen ontstaat er wel een integraal beeld van de financiële situatie. Overigens kan er binnen het primair onderwijs niet worden gesproken over financiële normen, beter is te spreken over zogenaamde signaleringsgrenzen. De verschillende bedragen en kengetallen geven echter wel een sterke (vergelijkende) indicatie. Prognoses Hoewel leerlingenprognoses altijd gepaard gaan met een behoorlijke mate van onzekerheid mogen ze niet worden genegeerd. Een toe- of afname van het aantal leerlingen heeft immers omvangrijke gevolgen voor de Rijksvergoeding OC&W en daarmee voor de te nemen maatregelen. Met betrekking tot leerlingenprognoses kunnen de volgende vragen worden geformuleerd: Zijn er beschikbare prognoses en welk beeld geven deze voor de toekomst? Wat is de herkomst van de prognoses; gemeente/ onderwijs? Worden de prognoses regelmatig geactualiseerd? Is de organisatie in voldoende mate in staat om te reageren bij een verandering van het leerlingen aanbod. Dit betreft dan voornamelijk de kwaliteit van de planning & control om tijdig maatregelen te nemen op het gebied van personeel en materieel. Exploitatie Het onderdeel exploitatie betreft in dit geval de totale exploitatie en dan bij voorkeur een meerjarig beeld. Met andere woorden: is het bestuur in staat om een meerjarige sluitende exploitatie te realiseren? De onderdelen personeel en materieel zijn uiteraard onderdeel van de totale exploitatie en zijn in de volgende hoofdstukken apart opgenomen. Is er sprake van een (meerjarige) sluitende exploitatie? Personeel Bij een financiële beoordeling van de component personeel moet gekeken worden naar de volgende elementen: De dekking van de personele lasten door de personele baten; Rijksvergoeding OC&W plus overige personele baten; De personele risico s en personele verplichtingen en de daarmee verband houdende benodigde omvang van de voorziening. Een belangrijke informatiebron voor dit onderdeel van de analyse is het (bestuurs)formatieplan (FP). Verder kan er ook in de jaarrekening specifieke 8

9 personeelsinformatie (exploitatie) zijn opgenomen. Uiteindelijk dienen de personele baten en lasten te passen binnen de meerjarige exploitatie -begroting. Huisvesting (m aterieel) Huisvesting met de daaraan verbonden exploitatiekosten is een bijzonder element binnen de totale exploitatie voor het (primair) onderwijs. De kosten van het schoolbestuurlijk onderhoud zijn in hoge mate afhankelijk van het historische investeringsniveau en kunnen voor de toekomst grote financiële risico s met zich meebrengen. Bij een bestuurlijke verzelfstandiging is het uitgangspunt dat alle rechten en plichten overgaan naar het nieuwe schoolbestuur, ook het eigendom 7 van de schoolgebouwen. Uitzonderingen zijn mogelijk bij verbouw/ nieuwbouw. Inzicht in het (gemeentelijk) integraal huisvestingsplan (IHP) en het maken van sluitende afspraken is minimaal vereist. Met betrekking tot het schoolbestuurlijk onderhoud geldt dat de voorziening voldoende omvang moet hebben om de toekomstige schoolbestuurlijke onderhoudslasten, in combinatie met de inkomsten uit de rijksvergoeding, te kunnen dragen. Eventuele aanvullende afspraken met de gemeente kunnen daar een belangrijke rol bij spelen. De groepsafhankelijke exploitatielasten zijn sterk verbonden met het onderdeel huisvesting. Voor deze kostensoorten geldt dat er sprake moet zijn van een dekkende exploitatie. Meerjareninvesteringsplannen (materieel) Buiten de hiervoor besproken onderdelen van de exploitatie (personeel & huisvesting) is de financiering van de meerjareninvesteringsplannen waaronder olp, ict en meubilair ook een belangrijk element. Zijn er meerjareninvesteringsplannen en is er een ter zake dekkende financiering; (afschrijvingskosten) Balans & weerstandsvermogen In toenemende mate en mede ingegeven door het OC&W voorschrift jaarverslaggeving Primair Onderwijs (EFJ) vindt er een beoordeling plaats op basis van kengetallen. Dit zijn de kengetallen voor: Weerstandsvermogen: het bestuur dient te beschikken over een weerstandsvermogen (vrij besteedbaar deel van het eigen vermogen) dat toereikend is voor het opvangen van algemene risico s; 8 Liquiditeit: de liquiditeitspositie moet zodanig zijn dat de vlottende activa (som van de liquide middelen en vorderingen) minimaal gelijk zijn aan de kortlopende schulden. Dit betekent een ratio die minimaal gelijk is aan 1,5; Solvabiliteit: de solvabiliteit moet zodanig zijn dat de instelling op langere termijn aan haar verplichtingen kan voldoen.; 7 De schoolgebouwen worden in eigendom overgedragen aan het nieuwe schoolbestuur. Het economisch claimrecht blijft echter voorbehouden aan de gemeente. Zodra de gebouwen geen onderwijsbestemming meer hebben vallen de gebouwen -om niet- terug aan de gemeente. 8 Recentelijk is er binnen deze beoordeling sprake van een nieuw fenomeen : het rapport van de commissie Don. Bij het onderdeel balans & weerstandsvermogen zal deze methodiek ook worden besproken. 9

10 Rentabiliteit: de rentabiliteit is afhankelijk van de doelstellingen en staat in relatie met de (exploitatie) begroting. Kosten administratie, beheer & bestuur Kosten voor administratie, beheer & bestuur (ABB) zijn ook een belangrijk aspect bij een bestuurlijke fusie en/of een bestuurlijke verzelfstandiging. Binnen een financiële analyse zijn de volgende elementen van belang: Wat zijn de huidige kosten voor ABB en welke (meerjarige) verplichtingen zijn er; Is er helderheid met betrekking tot de huidige afspraken en verplichtingen; Is er voor een toekomstige situatie sprake van een duidelijke besturingsfilosofie waarbinnen de ABB en een eventuele keuze voor bovenschools management is afgesproken/ vastgelegd. 10

11 Bijlage B In november 2009 heeft het ministerie van OC&W het rapport van de commissie Vermogensbeheer onderwijsinstellingen (hierna te noemen commissie Don ) verstuurd naar de Tweede Kamer. De vraagstelling van het onderzoek van de commissie Don is kort samengevat: wat is voor alle onderwijssectoren de optimale financieringsstructuur?. In het verlengde van deze vraag wordt antwoord gegeven op vragen als: is er binnen de huidige financieringsstructuur ruimte voor extra investeringen? Zo ja en hoeveel is dat dan? Dit zijn allemaal vragen die schoolbesturen raken en een gevoelig onderwerp getuige de ophef en onrust rondom vermeende hoge vermogensposities bij schoolbesturen zoals o.a. gemeld in Aob publicaties maar ook via plaatselijke berichtgevingen op gemeentelijk niveau. In het licht van deze notitie verwijzen we naar de managementsamenvatting van het rapport. VOS/ABB geeft in een reactie aan dat het een degelijk rapport is en tevens goed leesbaar. De boodschap is echter verrassend: vergeet weerstandsvermogen en vergroot je investeringscapaciteit met vreemd vermogen. Een belangrijke aanbeveling van de commissie is dat de financiële deskundigheid zowel bij de schoolbesturen als bij de toezichtorganen moet worden verbeterd. Alle schoolbesturen moeten volgens de commissie Don een meerjarige financiële planning en een op de eigen omstandigheden toegesneden risico-analyse (en liquiditeitenplanning) opstellen. Ter signalering maakt de commissie onderscheid in: Vermogensbeheer Budgetbeheer. Bij vermogensbeheer wordt de totale kapitaalbehoefte van de instelling bepaald (zijnde het balanstotaal) los van het gegeven of dit met eigen of vreemd vermogen wordt gefinancierd. Daarbij wordt gebruik gemaakt van de kengetallen solvabiliteit en de kapitalisatiefactor (=nieuw). Met het budgetbeheer wordt de capaciteit bepaald om tegenvallers op te vangen. Hierbij worden de kengetallen liquiditeit en rentabiliteit gebruikt. Onderstaand het overzicht van de commissie Don: formule ondergrens bovengrens Vermogensbeheer 1. solvabiliteit EV/TV 20% Geen 2. kapitalisatiefactor (TV-G&T)/ TB Geen 35%-60% Budgetbeheer 1. liquiditeit Current Ratio 0,5 1,5 2. rentabiliteit Exploitatiesaldo/ TB 0% 5% De bovenstaande signaleringsgrenzen kunnen niet worden vergeleken met de eerder genoemde gangbare normen. De commissie Don heeft gekozen voor andere (financiële) uitgangspunten met als gevolg ook andere signaleringsgrenzen. 11

12 Bijlage C 12

13 OBO WBR Kengetallen: Jaren Weerstandsvermogen: 13,9% 12,9% jaarrekening 2010 Signalering: 8% -13% 8%-13% Jaarbaten (maal 1.000): Solvabiliteit 1: 53,6% 55,8% Signalering: 20% -50% 20%-50% Solvabiliteit 2 75,1% 73,7% Signalering: - - Liquiditeit (current ratio) 1,3 1,0 Signalering: >1,0 >1,0 Rentabiliteit -3,0% 0,3% Signalering: 0% 0% Resultaat bedrijfsvoering Kapitalisatiefactor 0,51 0,47 Signalering: 0,35-0,60 0,35-0,60 Conclusie Weerstandsvermogen Het weerstandsvermogen geeft ultimo 2009 nog voldoende ruimte voor evt. tegenvallers en/of nieuw beleid. Solvabiliteit De solvabiliteitswaarden liggen ruim boven de gangbare signaleringsgrenzen Liquiditeit (current ratio) De liquiditeit is voldoende en berekend exclusief de uitstaande effecten (financiele vaste activa) Rentabiliteit De rentabiliteit over 2009 heeft zich hersteld ten opzichte van Kapitalisatiefactor De kapitalisatiefactor ligt binnen de gestelde marges. Toelichting kengetallen Weerstandsvermogen Berekening Eigen vermogen (algemene & bestemmingsreserves) minus MVA gedeeld door de totale jaarbaten. Toelichting kengetal zegt iets over de weerbaarheid van de organisatie gerelateerd aan de omvang (exploitatie) Signalering Uitgangspunt is een waarde tussen 5% en 20%; tussen 8% en 13% wordt als gemiddeld gezien. Solvabiliteit 1 Berekening Eigen vermogen (algemene & bestemmingsreserves) gedeeld door totaal vermogen Toelichting Kengetal geeft aan in welke mate de balans is gefinancierd met eigen vermogen. Signalering Tussen de 20% en 50% wordt als redelijk gangbaar gekwalificeerd Solvabiliteit 2 Berekening Eigen vermogen (algemene & bestemmingsreserves) plus voorzieningen gedeeld door totaal vermogen Toelichting Kengetal geeft aan in welke mate de balans is gefinancierd met eigen vermogen, incl usief voozieningen (feitelijk verplichtingen) Signalering Geen gangbare signaleringsgrenzen voor beschikbaar. (hoger dan solvabiliteit 1) 13

14 Liquiditeit (current ratio) Berekening Vlottende activa (vorderingen en liquide middelen) gedeeld door de kortlopende schulden Toelichting Kengetal geeft aan in hoeverre de instelling aan haar kortlopende verplichtingen kan voldoen (circa 1 jaar) Signalering Minimaal gelijk aan 1,5 of hoger. Rentabiliteit Berekening Resultaat uit gewone bedrijfsvoering gedeeld door de totale jaarbaten Toelichting Kengetal brengt het exploitatieresultaat in relatie tot de omvang van de instelling Signalering Afhankelijk van het aanwezige weerstandsvermogen; 0% is gangbaar. (min 3%-plus 3%) Kapitalisatiefactor Berekening Balanstotaal gedeeld door de totale jaarbaten Toelichting Kengetal geeft aan in welke mate er kapitaalbeslag is gelegd in relatie tot de omvang van de instelling/ dienstverlening. Signalering Zie toelichting Don; geen ondergrens; bovengrens 60% voor kleine besturen en 35% voor grote besturen. (tevens correctie met gebouwen & terreinen) 14