Input voor update en aanscherping prestatie-indicatoren nota Lokaal gezondheidsbeleid en voor andere beleidsnotities

Transcriptie

1 Resultaten Gezondheidsmonitors volwassenen en ouderen Input voor update en aanscherping prestatie-indicatoren nota Lokaal gezondheidsbeleid en voor andere beleidsnotities Gemeente Eersel Oktober 2013 Ellen van Bree, adviseur lokaal gezondheidsbeleid Danielle Brunenberg, Mieke van Duijnhoven, Yvonne Meertens, onderzoekers

2 Resultaten gezondheidsmonitors volwassenen en ouderen als vertrekpunt voor update en aanscherping prestatie-indicatoren nota Lokaal gezondheidsbeleid De GGD Brabant-Zuidoost verzamelt jaarlijks gegevens op het gebied van de gezondheid en het welbevinden van de burgers in Zuidoost- Brabant, waaronder de gemeente Eersel. Dit gebeurt door het afnemen van een viertal Gezondheidsmonitors. Op deze manier krijgt de gemeente inzicht in de gezondheid en het welbevinden van de burger. Hoe is zijn leefstijl (roken / drinken / bewegen)? Hoe zit het met de sociale contacten en maatschappelijke participatie? Welke zorg en voorzieningen worden nog gemist? De gemeente Eersel heeft in de resultaten van de 4 gezondheidsmonitors ( ) gebruikt voor haar beleidsnota Op weg naar een (nog) gezondere gemeente Eersel : Lokaal gezondheidsbeleid. Op dat moment waren de resultaten van de Gezondheidsmonitors volwassenen en ouderen nog niet beschikbaar. Inmiddels zijn deze resultaten in de vorm tabellenboeken naar de gemeente gestuurd. De gemeente heeft de GGD gevraagd om op basis van deze resultaten een update te maken van de gegevens die in de nota lokaal gezondheidsbeleid zijn opgenomen. Daarbij zijn ook de resultaten opgenomen van de monitors 0 t/m 11 en 12 t/m 18 jaar. Deze gegevens zijn echter hetzelfde gebleven. De thema s die achtereenvolgens worden beschreven zijn: - Veilig sporten en bewegen in de buurt - Vergroten van weerbaarheid bij kinderen en hun ouders - Alcoholgebruik - Vroegsignalering van zogenaamde niet-pluis-gevoelens door professionals, vrijwilligers en buurtgenoten - Gezondheid en fysieke omgeving: hierbij worden ook de resultaten van het belevingsonderzoek Luchthaven betrokken - Burgerparticipatie - Extra aandacht voor speciale groepen / risicogroepen De gemeente zal deze informatie gebruiken om de bijbehorende prestatie-indicatoren nog verder aanscherpen. De huidige omschrijvingen van de gewenste resultaten op 31 december 2016, zijn daarom ook in onderstaande tabellen opgenomen evenals een kolom met een advies van de GGD Brabant-Zuidoost voor aanscherping van de prestatie-indicatoren. Overige resultaten die relevant kunnen zijn voor Lokaal gezondheidsbeleid en andere beleidsterreinen We maken graag van de gelegenheid gebruik om de gemeente ook te informeren over de overige relevante resultaten uit de beide monitors. Daarbij benoemen we zowel de positieve als de negatieve ontwikkelingen in Eersel t.o.v. de regio en in de tijd gezien (resultaten monitors 2005 of 2006 en 2009). Geraadpleegde gezondheidsmonitors Peildatum resultaten Volgende monitor Jeugdmonitor 0 t/m 11 jarigen 2005 en Jeugdmonitor 12 t/m 18 jarigen 2007 en Volwassenenmonitor 19 t/m 64 jarigen 2005, 2009 en 2016 Ouderenmonitor , 2009 en 2016 In de gepresenteerde tabellen wordt (waar mogelijk) voor de belangrijkste indicatoren zowel de meest recente resultaten als de resultaten van de voorgaande meting weergegeven. Dit geeft een indicatie van de trends en ontwikkelingen in de periode tussen de twee monitors. Ook wordt het huidige totaalcijfer van de regio Zuidoost-Brabant genoemd. Daarbij wordt tevens aangegeven of de situatie in Eersel significant afwijkt van het regionale cijfer en soms ook het landelijk gemiddelde. 2

3 Leeswijzer tabellen Het recente cijfer van Eersel wijkt significant af van vorige meting in Eersel Het recente cijfer van Eersel wijkt significant af van het recente regionale cijfer Veilig sporten en bewegen in de buurt 2005 Prestatie tot en met Jeugd 2 t/m 11 jaar Heeft overgewicht Heeft obesitas Jeugd 4 t/m 11 jaar Sport niet Sport minimaal 2x per week een uur buiten school Is lid van een sportvereniging Minimaal stabilisatie van overgewicht en obesitas 50 % van de kinderen met overgewicht of motorische problemen die via de CF worden doorgeleid naar de JGZ vindt een bewegingsactiviteit die bij hen past of krijgt de gewenste ondersteuning * Meest recente cijfers bij kinderen zijn gemeten eind Nieuwe cijfers over kinderen beschikbaar medio 2014 Eventueel bijstellen m.b.v. resultaten gezondheidsmonitor 0-11 jarigen die eind 2013 afgenomen wordt Sportdeelname bij kinderen in Eersel hoger dan in de regio Relatief veel kinderen in Eersel doen aan sport. Circa 85% van de 4 t/m 11 jarigen doet (buiten school) aan sport. Dit is hoger dan gemiddeld in de regio (77%). Ook het percentage kinderen dat lid is van een sportvereniging ligt in Eersel boven het regionale gemiddelde (73% versus 66%). Het aandeel kinderen dat minimaal twee keer per week een uur buiten school sport is in Eersel tussen 2005 en 2008 toegenomen van 33% naar 43%. De aanbevolen hoeveelheid lichaamsbeweging (beweegnorm) voor kinderen en jongeren onder 18 jaar bedraagt dagelijks minimaal één uur. Op dit moment is niet bekend hoeveel kinderen tussen 4-11 jaar in Eersel aan deze norm voldoen. Dit wordt in het najaar 2013 in de Jeugdmonitor 0-11 jaar door de GGD onderzocht. De resultaten hiervan zijn medio 2014 bekend. De groep kinderen (vanaf 4 jaar) die niet aan sport doet bedraagt in Eersel 15%. Kinderen die wonen in een eenoudergezin (30%) sporten vaker niet dan kinderen uit een volledig gezin (21%). Dit hangt samen met de financiële mogelijkheden om deze kinderen te kunnen laten sporten. Daarnaast zien we dat zowel westers als niet-westers allochtone kinderen minder vaak sporten dan autochtone kinderen. Overgewicht bij kinderen stabiel Voldoende lichaamsbeweging is essentieel in het ontwikkelen van een gezonde leefstijl en het voorkomen van overgewicht. Eenmaal bestaand overgewicht is lastig aan te pakken en brengt gezondheidsrisico s op korte en lange termijn met zich mee. Acht procent van de 2- tot en met 11- jarigen is te dik. Van de kinderen heeft 1% al ernstig overgewicht (obesitas). Programma Onwijs fit wordt uitgebreid en gemonitord Het project Onwijs fit heeft tot doel kinderen met overgewicht vroegtijdig op te sporen en door te geleiden naar een passende interventie. Daarnaast worden scholen gemotiveerd om binnen de school aandacht te besteden aan een gezonde schoolomgeving. Dit project is in het schooljaar /2013 als pilot uitgevoerd op de Willibrordus school en zal de komende jaren ook op de andere scholen worden ingevoerd. Om zicht te krijgen op de resultaten doet de gemeente Eersel In 2013 mee aan een evaluatie-onderzoek dat regionaal wordt uitgevoerd. 3

4 Prestatie tot en met Jeugd 12 t/m 18 jaar 2011 Heeft overgewicht Minimaal stabilisatie Heeft obesitas Minimaal stabilisatie Sport niet 7 9 Sport of beweegt minimaal één uur elke dag % haalt deze beweegnorm Maximaal 8% Minimaal stabilisatie Minimaal 33% Is lid van een sportvereniging Minimaal 80% Denkt genoeg te bewegen Is zeker / waarschijnlijk van plan om binnenkort meer te gaan bewegen Driekwart van de jongeren beweegt onvoldoende Circa 75% van de jongeren (12 t/m 18 jaar) in Eersel is lid van een sportvereniging. Dit percentage lijkt de afgelopen jaren iets af te nemen, maar die afname is niet significant. Het lid zijn van een sportvereniging is geen garantie voor voldoende lichaamsbeweging. Want driekwart van de jongeren in Eersel haalt niet de aanbevolen beweegnorm voor de jeugd. Dat wil zeggen dat zij niet dagelijks één uur tenminste matig intensieve lichamelijke activiteit hebben. De groep jongeren die dagelijks voldoende beweegt lijkt wel iets toe te nemen, maar deze toename is niet significant. Tegelijkertijd schat 74% van de jongeren zelf in wél genoeg te bewegen. Het goede nieuws is dat één op de vier jongeren binnenkort van plan is om meer te gaan bewegen. Dat geldt vooral voor meisjes en voor jongeren in de leeftijd van 16 tot en met 18 jaar. Toename overgewicht bij jongeren Tussen 2007 en 2011 is het overgewicht bij jongeren in Eersel toegenomen. Eén op de tien jongeren in de leeftijd van 12 t/m 18 jaar is te zwaar. Bij 1% is er sprake van obesitas. Het stimuleren van lichaamsbeweging en het continueren van sportdeelname is daarom bij deze groep van belang. Op basis van regionale analyses zien we dat het lidmaatschap van een sportvereniging bij jongeren vanaf 14 jaar begint af te nemen. In deze leeftijdsfase worden andere activiteiten, zoals school, bijbaantjes en uitgaan belangrijker. Op 18- jarige leeftijd is nog maar iets meer dan de helft van de jongeren in Zuidoost-Brabant lid van een sportvereniging. Deze daling zet zich verder door bij de (jong)volwassenen Prestatie tot en met Volwassenen 19 t/m 64 jaar Heeft overgewicht Maximaal 45% Heeft obesitas Maximaal 12% Voldoet aan norm gezond bewegen % haalt Minimaal 75% beweegnorm Voldoet aan fitheidsnorm Minimaal 30% Is lid van een sportvereniging Denkt genoeg te bewegen Beweegnorm volwassenen en ouderen: Matig intensieve lichaamsbeweging minstens 5 dagen per week 30 minuten 2. Fitheidsnorm (tbv hartvaatstelsel): Zwaar intensieve lichaamsbeweging drie keer per week minimaal 20 minuten 4

5 Bij de volwassenen is overgewicht zorgwekkend Vanaf 2005 lijkt er ook bij de volwassenen sprake te zijn van een stijgende tendens in het overgewicht in Eersel. Deze toename is echter (nog) niet significant. Momenteel is 53% van de 19 t/m 64 jarigen in de gemeente te zwaar. Dit percentage ligt boven het regionale gemiddelde (45%). Bij één op de acht is sprake van obesitas. Deze toename is extra zorgwekkend aangezien ook diabetes vaker voorkomt dan gemiddeld in de regio. Twee op de drie volwassenen in Eersel voldoen aan de norm gezond bewegen (65%). De aanbevolen norm ligt voor volwassenen (en ouderen) op minstens 5 dagen per week een half uur matig intensieve lichaamsbeweging. Het aanpakken van eenmaal bestaand overgewicht vraagt om een intensieve aanpak van zowel het voedings- als het beweegpatroon. De aanbevolen hoeveelheid lichaamsbeweging is bij deze groep dan ook hoger dan de algemene beweegnorm, namelijk elke dag minimaal een uur bewegen. Eén op de drie volwassenen beweegt onvoldoende Circa 35% van de van de 19 t/m 64 jarigen in Eersel heeft niet genoeg lichamelijke activiteit. Dit percentage is ongeveer stabiel en komt overeen met het regionale gemiddelde. De regiocijfers laten zien dat vooral volwassenen van 25 tot 45 jaar minder bewegen. Vanaf 55 jaar neemt dit echter weer toe. Ruim één op de drie volwassenen vindt zelf dat ze te weinig lichamelijk actief zijn. De drie belangrijkste redenen die hiervoor genoemd worden, zijn: te weinig tijd (19%), geen interesse (11%) en andere hobby s (8%). Zeven procent geeft aan dat ze het te duur vinden om meer te gaan bewegen. Ruim vier op de tien volwassenen in Eersel is lid van een sportvereniging. Dit percentage is de afgelopen jaren ongeveer gelijk gebleven. Daarnaast voldoet 74% niet aan de fitheidsnorm, die tot doel heeft een goede conditie van het hartvaatstelsel te bewerkstelligen. In de regio ligt dit echter nog hoger. De fitheidsnorm is vastgesteld op drie maal per week tenminste 20 minuten intensieve lichaamsbeweging (door bijvoorbeeld te sporten) Prestatie tot en met Ouderen 65+ Heeft overgewicht Maximaal 55% Heeft obesitas Maximaal 14% Voldoet aan norm gezond bewegen % haalt Minimaal 75% beweegnorm Voldoet aan fitheidsnorm Minimaal 50% Is lid van een sportvereniging Minimaal 30% Maakt gebruik van sport- of 10 8 bewegingsactiviteiten vanuit een activiteiten- of dienstencentrum Denkt genoeg te bewegen Beweegnorm volwassenen en ouderen: Matig intensieve lichaamsbeweging minstens 5 dagen per week 30 minuten 2. Fitheidsnorm (tbv hartvaatstelsel): Zwaar intensieve lichaamsbeweging drie keer per week minimaal 20 minuten Relatief veel ouderen in Eersel lichamelijk actief Bij de ouderen zijn de resultaten gunstiger. Naarmate mensen ouder worden neemt het lid zijn van een sportvereniging verder af. Maar relatief zijn er in Eersel meer ouderen (nog) lid van een sportvereniging dan gemiddeld in de regio (30% versus 25%). Bovendien maakt 10% gebruik van sport- en bewegingsactiviteiten bij een activiteiten- of dienstencentrum (bijvoorbeeld ouderengym, MBVO). Vier procent geeft aan behoefte te hebben aan dit soort sport- en bewegingsactiviteiten (regio 8%). Sinds 2006 lijkt de groep ouderen die voldoet aan de beweegnorm iets toe te nemen, maar dit is nog niet statistisch significant. Inmiddels heeft 74% van de ouderen in Eersel voldoende lichaamsbeweging. Dit is hoger dan het regionale gemiddelde (68%). Regionale analyses laten zien dat vooral de ouderen in de leeftijd van 65 tot en met 74 jaar lichamelijk actief zijn. Daarna neemt dit flink af. In Eersel geeft 10% van de 65- plussers aan te weinig te bewegen vanwege lichamelijke beperkingen. Deze groep is in vergelijking tot de regio relatief klein. Andere genoemde redenen zijn: geen interesse, niet gewend zijn om lichamelijk actief te zijn en andere hobby s (allen 6%). 5

6 Bijna 6 op de 10 ouderen in Eersel te zwaar Naarmate mensen ouder worden neemt het percentage overgewicht toe. In Eersel heeft 58% van de ouderen overgewicht. Bij één op de zeven is er zelfs sprake van obesitas. Vooral in deze laatste groep voldoen relatief veel ouderen niet aan de aanbevolen hoeveelheid lichaamsbeweging. Maar ook ouderen met andere chronische aandoeningen bewegen minder vaak. Dit geldt onder meer voor mensen met diabetes, astma/copd en hoge bloeddruk. Juist voor deze groepen ouderen is het (aangepast) blijven sporten van belang. Het goede nieuws is dat het percentage ouderen in Eersel dat één of meer chronische ziekten heeft, en daarvoor onder behandeling/controle van een arts is, relatief lager dan in de regio (70% versus 77%). Risicogroepen Veilig sporten en bewegen in de buurt bij volwassenen en ouderen Leeftijdsgroepen Volwassenen 19 t/m 64 jaar Ouderen 65+ Risicogroepen Ten hoogste MAVO/LBO Laag inkomen 1-ouder Ten hoogste Alleen (< ) gezin lagere school AOW + = = Heeft overgewicht (incl. obesitas) Heeft obesitas + = Voldoet aan norm gezond + = bewegen Voldoet aan fitheidsnorm Lidmaatschap sportvereniging Denkt genoeg te bewegen + = = = significant hoger, - significant lager, = geen significant verschil ten opzichte van tegenovergestelde groep groen=positief verschil, rood=negatief verschil Alleen wonend GGD Brabant-Zuidoost Besteed bij sport- en beweegstimulering van de jeugd vooral aandacht aan de risicogroepen die minder vaak lid zijn van sportverenigingen. Probeer jongeren die overwegen het lidmaatschap van een vereniging op te zeggen te motiveren om te blijven sporten en maak daarbij gebruik van het goede voornemen van jongeren om meer te gaan bewegen. Maak overgewicht bij volwassenen tot speerpunt van beleid. Richt je daarbij o.a. op de groep volwassenen van 25 tot 55 jaar die de beweeg- en fitheidsnorm niet haalt en besteed extra aandacht aan risicogroepen zoals eenoudergezinnen. Besteed bij sport- en beweegstimulering van de ouderen vooral aandacht aan de ouderen die stoppen met sporten en bewegen als gevolg van chronische aandoeningen en beperkingen en besteed extra aandacht aan risicogroepen zoals alleenstaanden en ouderen met laag inkomen. 6

7 Vergroten van weerbaarheid van de kinderen en hun ouders Jeugd 4 t/m 11 jaar Ervaart problemen in de relaties met andere kinderen Heeft niet genoeg vrienden of vriendinnen buiten school Prestatie tot en met Afname van het aantal kinderen dat problemen ervaart in de relaties met andere kinderen Jeugd 8 t/m 11 jaar Heeft wel eens alcohol gedronken Ouder denkt niet te kunnen voorkomen dat kind veel alcohol gaat drinken * Meest recente cijfers bij kinderen zijn gemeten eind Nieuwe cijfers over kinderen beschikbaar medio 2014 Eventueel bijstellen m.b.v. resultaten gezondheids monitor 0-11 jarigen die eind 2013 afgenomen wordt Eén op de elf kinderen ervaart problemen in relaties met schoolgenootjes Al vanaf jonge leeftijd is het van belang om kinderen om te voeden tot weerbare kinderen, die zelfvertrouwen hebben en op een gepaste manier voor zichzelf kunnen opkomen. Maar ook rekening houden met de grenzen van anderen. Het percentage kinderen in Eersel dat volgens de ouders een lage weerbaarheid heeft is momenteel nog niet beschikbaar, maar is medio 2014 in de Jeugdmonitor 0-11 jaar bekend Prestatie tot en met Jeugd 12 t/m 18 jaar Heeft lage weerbaarheid 4 4 Afname van het aantal jongeren met een lage weerbaarheid Continueren van aandacht voor sociale weerbaarheid in het jeugdbeleid Afname van het aantal jongeren met een lage weerbaarheid Continueren van aandacht voor sociale weerbaarheid in het jeugdbeleid Kan niet goed nee zeggen tegen vrienden Is afgelopen 3 maanden gepest op school Heeft afgelopen 3 maanden anderen gepest op school Is afgelopen jaar digitaal gepest Heeft afgelopen jaar anderen digitaal 1 0,8 2 gepest Heeft seksuele ervaring tegen de zin Stabilisatie Stabilisatie gehad Rookt dagelijks Gebruikt softdrugs

8 Wel is in de vorige monitor onderzocht dat één op de elf kinderen in Eersel op school problemen ervaart in relaties met andere kinderen. Dit geldt vaker voor jongens dan voor meisjes (ongeacht leeftijd). Deze problemen worden bovendien vaker ervaren bij kinderen uit eenoudergezinnen, allochtone kinderen en kinderen van lager opgeleide ouders. Daarnaast geeft 6% van de Eerselse ouders aan dat het kind buiten school niet voldoende vriendjes of vriendinnetjes heeft. Deze percentages zijn redelijk stabiel en wijken niet af van het regionale gemiddelde. Op basis van een gevalideerd meetinstrument (SDQ) blijkt dat bij 1% van de 4-11 jarigen in Eersel een indicatie is voor problemen met prosociaal gedrag. Deze problemen hebben onder meer betrekking op het rekening houden met gevoelens van anderen, (vrijwillig) hulp aanbieden en delen met andere kinderen. Weinig weerbare jongeren vaker slachtoffer én dader van pesterijen Aan de hand van diverse stellingen is gemeten dat circa 4% van de jongeren in Eersel een lage weerbaarheid hebben. Dit komt onder meer tot uiting in zich makkelijk laten overhalen door anderen om iets tegen hun zin in te doen, niet goed nee kunnen zeggen tegen vrienden, maar ook moeite hebben om hulp te vragen als iemand hen lastig valt. Meisjes hebben vaker een lagere weerbaarheid dan jongens. Maar dit geldt bijvoorbeeld ook vaker voor jongeren die praktijk- of speciaal onderwijs volgen. In Eersel geeft één op de elf jongeren aan recent op school te zijn gepest. Eenzelfde aantal geeft aan zelf anderen op school te hebben gepest. Daarnaast is 3% van de Eerselse jongeren het afgelopen jaar digitaal gepest, bijna 1% heeft zelf digitaal gepest. In Zuidoost-Brabant worden jongeren met een lage weerbaarheid drie maal vaker slachtoffer van pesten dan jongeren die geen lage weerbaarheid hebben. Bijna 28% van de jongeren met een lage weerbaarheid is de afgelopen 3 maanden op school gepest. Maar andersom geldt dat deze jongeren vaker ook zelf anderen pesten. Een mogelijke verklaring vanuit de literatuur hiervoor is dat kwetsbare jongeren (bewust) zelf gaan pesten in de hoop dat ze daardoor zelf niet (weer) het slachtoffer worden van pesterijen. Ditzelfde verband is zichtbaar ten aanzien van cyber pesten. Jongeren met een lage weerbaarheid zijn aanzienlijk vaker slachtoffer van pesten en ongewenst gedrag op internet. Maar andersom zijn zij ook vaker dader van digitaal pesten. Weerbaarheid belangrijk voor gezonde seksuele relaties Uit analyses blijkt weerbaarheid heel duidelijk een belangrijke factor te zijn op het gebied van seksuele relaties. Circa 4% van de 12- t/m 18-jarigen in Eersel heeft een seksuele ervaring tegen de zin heeft gehad. In 2007 was dit nog 10%. Regionale analyses laten zien dat jongeren met een lage weerbaarheid vier keer vaker een dergelijke negatieve ervaring meemaken dan jongeren met een hogere weerbaarheid. Vooral bij meisjes met een lage weerbaarheid is dit percentage relatief hoog (18%). Overige positieve ontwikkelingen in de leefstijl van jongeren Weerbaarheid, maar vooral zelfbeheersing zijn van belang om verstandig om te kunnen gaan met ongezonde verleidingen, zoals ongezonde voeding, alcohol, drugs en roken. In Eersel zijn positieve trends zichtbaar in de leefstijl van jongeren. Het percentage jongeren dat dagelijks rookt is tussen 2007 en 2011 ruim gehalveerd en het gebruik van soft- en harddrugs is stabiel. De resultaten op het gebied van alcohol gebruik zijn opgenomen in de volgende paragraaf. GGD Brabant-Zuidoost Blijf aandacht besteden aan het versterken van weerbaarheid en zelfbeheersing waardoor jongeren verstandig om kunnen gaan met ongezonde verleidingen, zoals ongezonde voeding, alcohol, drugs en roken en beter bestand zijn tegen pesten en ongewenst seksueel gedrag 8

9 Alcoholgebruik 2005 Prestatie tot en met Jeugd 8 t/m 11 jaar Heeft wel eens alcohol gedronken Alcohol gedronken in de afgelopen 4 weken 3 0,5 0,2 Mening ouders: Als ouder kun je niet voorkomen dat je kind veel gaat nvt drinken Afname aantal ouders dat niet denkt te kunnen voorkomen dat hun kind veel gaat drinken Afname aantal 8 t/m 11-jarigen dat wel eens alcohol drinkt Aandacht voor het belang van versterken sociale weerbaarheid Eventueel bijstellen m.b.v. resultaten gezondheidsmonitor 0-11 jarigen die eind 2013 afgenomen wordt Eén op de acht kinderen heeft voor zijn twaalfde al eens gedronken Dertien procent van de 8- tot en met 11-jarigen in Eersel heeft in 2008 wel eens alcohol gedronken. Voor jongens geldt dit vaker dan voor meisjes (respectievelijk 11% en 8%). Het is verontrustend dat één op de vijf ouders van kinderen in deze leeftijdsgroep in 2008 nog van mening was dat je als ouder niet kunt voorkomen dat je kind veel gaat drinken. Onderzoek heeft echter aangetoond dat ouders wel degelijk invloed kunnen uitoefenen op de mate van alcoholgebruik van hun kind Jeugd 12 t/m 18 jaar Heeft wel eens alcohol gedronken * Alcohol gedronken in de afgelopen 4 weken Leeftijd eerste glas alcohol % van de drinkers: - jonger dan 12 jaar * - 12 of 13 jaar * - 14 of 15 jaar * - 16 jaar of ouder * Is bingedrinker ( in de afgelopen 4 weken bij één gelegenheid 5 glazen of meer gedronken): - % van totale groep - % van subgroep drinkers * Drinkt 20 glazen of meer per week - % van totale groep % van subgroep drinkers * Afname van aantal jongeren dat het eerste glas alcohol vóór de 14 e verjaardag drinkt Aandacht voor het belang van versterken sociale weerbaarheid Lokale vertaling Drank- en horecawet middels integrale aanpak en samenwerking tussen beleidsafdelingen Prestaties handhaven Gezien leeftijdsverhoging naar 18 jaar Leeftijd 1 ste glas alchol 16 jaar of ouder Minimaal 20% Bingedrinken terugbrengen Maximaal 25% maximaal 50% Maximaal 5% van totale groep *Percentage Eersel niet getoetst ten opzichte van de regio Minder jongeren drinken alcohol én jongeren beginnen later met drinken Het alcoholpreventiebeleid in Zuidoost-Brabant heeft geresulteerd in een duidelijke afname van het alcoholgebruik door jongeren. Ook in Eersel is het percentage jongeren dat recent heeft gedronken tussen 2007 en 2011 afgenomen van 57% naar 48%. Maar het aandeel drinkende jongeren is in Eersel nog steeds hoger dan in de regio. Bovendien is het positief dat de startleeftijd, waarop jongeren beginnen met het gebruik van alcohol, naar boven opschuift. 9

10 Maar ook hier geldt dat in Eersel nog steeds aanzienlijk meer jongeren op 12- of 13-jarige leeftijd alcohol drinken dan in de regio. Steeds meer jongeren houden zich aan de norm geen alcohol onder 16 jaar. In 2011 geeft 14% van de drinkende jongeren in Eersel aan vanaf 16 jaar of ouder te zijn gaan drinken. Deze groep is nog klein maar wel verdubbeld sinds Gezien de leeftijdsverhoging naar 18 jaar m.i.v. 1 januari 2014 is het bij de volgende meting in 2015 zeer wenselijk dat deze groep fors toeneemt. Deze toename mag ook verwacht worden indien de landelijke en lokale overheden zorgdragen voor de nodige voorlichting en gemeenten daarnaast hun handhavingstaak serieus nemen. Het is daarbij positief te noemen dat al in % van de ouders van kinderen van 8 t/m 11 jaar de leeftijd van 18 jaar en ouder de verantwoorde leeftijd vinden voor regelmatig zelfstandig alcoholgebruik. Maar deze groep was toen wel kleiner dan in de regio (80%). Alcoholgebruik onder de jongeren die drinken nog steeds zorgwekkend Er zijn nog geen positieve trends zichtbaar in de mate waarin jongeren alcohol gebruiken. De groep jongeren die alcohol drinkt, drinkt nog steeds erg veel. In Eersel is ruim tweederde van de drinkende jongeren bingedrinker (recent bij één gelegenheid 5 glazen of meer gedronken). En bijna een kwart drinkt gemiddeld 20 glazen of meer per week (11% van de totale populatie jongeren). Deze groep lijkt sinds 2007 flink groter te zijn geworden en is nu duidelijk groter dan in de regio. Ook deze resultaten moeten sterk verbeterd kunnen worden als gevolg van de leeftijdsverhoging voor alcoholgebruik Volwassenen 19 t/m 64 jaar Drinkt alcohol Voldoet niet aan norm aanvaardbaar alcoholgebruik (mannen max 10 glz/ per week, max 2 glz per drinkdag, max 5 drinkdagen per week; vrouwen max glz per week, max 1 glas per dag, max 5 drinkdagen per week) Overmatig drinker (mannen > 21 glazen per week; vrouwen > 14 glazen per week) Bingedrinker (minstens 1x per week 6 glazen of meer per dag) Probleemdrinker Ouderen 65+ Drinkt alcohol Voldoet niet aan norm aanvaardbaar alcoholgebruik (mannen max 10 glz/ per week, max 2 glz per drinkdag, max 5 drinkdagen per week; vrouwen max glz per week, max 1 glas per dag, max 5 drinkdagen per week) Overmatig drinker (mannen > 21 glazen per week; vrouwen > 14 glazen per week) Bingedrinker (minstens 1x per week 6 glazen of meer per dag) Afname aantal volwassenen dat overmatig drinkt Lokale vertaling Drank- en horecawet middels integrale aanpak en samenwerking tussen beleidsafdelingen Afname aantal ouderen dat overmatig drinkt Lokale vertaling Drank- en horecawet middels integrale aanpak en samenwerking tussen beleidsafdelingen Prestaties nota LGB handhaven Prestaties nota LGB handhaven 10

11 Minder volwassenen in Eersel voldoen aan norm aanvaardbaar alcoholgebruik dan in de regio Ook bij de volwassenen in Eersel is het alcoholgebruik een aandachtspunt. Circa 69% van hen voldoet niet aan de norm voor aanvaardbaar alcoholgebruik, in de regio is dit met 62% significant lager. Ook bij de ouderen ligt dit percentage in Eersel hoger dan in de regio (58% vs 54%), al is dit verschil niet significant. Kijkend naar de regio zien we dat het alcoholgebruik hoger ligt bij hoger opgeleiden en mensen met een hoger inkomen. Het percentage overmatige drinkers in de leeftijd van 19 t/m 64 jaar is regionaal gedaald van 13% naar 9%. Van deze gunstige trend lijkt ook in Eersel sprake te zijn, maar deze is (nog) niet statistisch significant. Momenteel drinkt 8% van de volwassen Eerselse inwoners jonger dan 65 jaar overmatig, bij de 65- plussers ligt dit percentage op 9%. Ook binnen laatstgenoemde leeftijdsgroep is geen sprake van een significante afname. Bij 65-plussers zien we de meeste overmatige drinkers binnen groep met een hogere sociaaleconomische status. Punt van aandacht vormen wel de leeftijdsgroep van 55 tot 75 jaar. Uit regioanalyses blijkt dat het aantal overmatige drinkers vooral in deze groep toeneemt. Uit deze regio-analyses blijkt ook dat zowel bij de groep overmatige als de probleemdrinkers vaker sprake is van een risico op depressie en psychische ongezondheid. Risicogroepen alcoholgebruik volwassenen en ouderen Leeftijdsgroepen Volwassenen 19 t/m 64 jaar Ouderen 65+ Ten hoogste Laag inkomen 1-ouder Ten hoogste Alleen Alleen Risicogroepen MAVO/LBO (< ) gezin lagere school AOW wonend Drinkt alcohol Overmatig drinker (mannen > 21 = = = glazen per week; vrouwen > 14 glazen per week) - Bingedrinker (minstens 1x per week = = = = = - 6 glazen of meer per dag) Probleemdrinker = = - + significant hoger, - significant lager, = geen significant verschil ten opzichte van tegenovergestelde groep groen=positief verschil, rood=negatief verschil GGD Brabant-Zuidoost Richt je op het (overmatig) alcoholgebruik van alle jongeren tot 18 jaar. Op 1 januari 2014 wordt de leeftijdsgrens voor alcoholgebruik verhoogd naar 18 jaar. Dit vraagt in Eersel extra aandacht van jongeren en hun ouders. Maar ook van de aanbieders van alcohol zoals horeca, supermarkten, slijterijen, sportkantines etc. Een integrale lokale aanpak binnen het gemeentehuis i.s.m. diverse organisaties is hiervoor van groot belang. Besteed daarnaast extra aandacht aan het overmatig alcoholgebruik bij de leeftijdsgroep jaar, inclusief de relatie met psychische gezondheid. Ook uit cijfers van het LADIS (Landelijk Alcohol en Drugsinformatiesysteem zien we dat het aantal 55+-ers met een alcoholvraag bij instellingen voor verslavingszorg tussen 2003 en enorm is gestegen. Zie voor meer informatie de factsheet Alcohol en ouderen in de verslavingszorg in Nederland (2003-), 30 mei

12 Vroegsignalering van zogenaamde niet-pluis-gevoelens door professionals, vrijwilligers en buurtgenoten Prestatie tot en met Jongeren 12 t/m 18 jaar Heeft geen problemen Heeft één of meer problemen die dag en nacht spelen Afname van het aantal jongeren dat dag en nacht problemen ervaart Afname van het aantal jongeren dat dag en nacht problemen ervaart Meer jongeren met problemen De groep jongeren die géén problemen ervaart, is de afgelopen jaren aanzienlijk kleiner geworden: van 30% in 2007 naar 21% in Jongeren piekeren vooral meer over school of cijfers (49% versus 34% in 2007). Andere veel voorkomende problemen zijn keuzes maken (50%), hun uiterlijk (36%) en verveling (31%). Voor maar liefst 17% van alle jongeren spelen hun problemen zelfs dag en nacht. In 2007 was dit 11% Volwassenen 19 t/m 64 jaar Hoog risico op een angststoornis of depressie Is (zeer) ernstig eenzaam Heeft weinig regie over eigen leven Is mantelzorger en voelt zich zwaar belast Ouderen 65+ Hoog risico op een angststoornis of depressie Is (zeer) ernstig eenzaam Heeft weinig regie over eigen leven Is kwetsbaar Is mantelzorger en voelt zich zwaar belast Ontvangt voldoende steun van andere mensen nvt Stabilisatie van het aantal (zeer) ernstig eenzame volwassenen Stabilisatie van het aantal (zeer) ernstig eenzame ouderen Afname van het aantal (zeer) ernstig eenzamen en belaste mantelzorgers Stabilisatie van overige onderdelen Stabilisatie van alle onderdelen De groep 19-plussers met een hoog risico op angststoornis of depressie is stabiel Ruim één op de drie volwassenen en ouderen in Eersel heeft een risico op een angststoornis of een depressie. Bij 4% van de volwassenen en 3% van de ouderen is sprake van een hoog risico op deze psychiatrische aandoeningen. De afgelopen jaren is de omvang van deze groep mensen in beide leeftijdsgroepen stabiel gebleven. Ook is de situatie in Eersel vergelijkbaar met het gemiddelde in Zuidoost- Brabant. Uit regionale analyses blijkt dat inwoners met lage opleiding en inwoners met een laag inkomen (huishoudinkomen < per jaar of alleen AOW voor ouderen) vaker een hoog risico hebben op een angststoornis of depressie. Dit geldt bovendien ook vaker voor mensen die aan het hoofd staan van een éénouder gezin en alleen wonende ouderen. 12

13 Eenzaamheid onder ouderen in Eersel neemt af en de verschillen tussen volwassenen en ouderen worden steeds kleiner Bij de ouderen in Eersel is sinds 2006 een aanzienlijke daling in het percentage eenzamen (2006: 44%, : 33%). In Eersel zijn ook minder ouderen eenzaam dan in de regio (46%). Ook de groep ouderen die (zeer) ernstig eenzaam zijn is met 4% Kleiner dan in de regio (9%). Uit de volwassenenmonitor van de GGD blijkt dat 31% van de Eerselse 19 t/m 64-jarigen eenzaam is. Ook deze groep is duidelijk kleiner dan in de regio (38%). Ook hier is sinds 2005 een daling zichtbaar van 36% naar 31% in, maar deze is minder groot en niet significant. Wat opvalt is dat (zeer) ernstige eenzaamheid in Eersel onder de volwassenen met 7% meer voor lijkt te komen dan onder de ouderen (4%). In de regio is de groep eenzame jonge mensen zelfs sterker toegenomen dan de groep eenzame oudere mensen. Pas in de leeftijdsgroep vanaf 85 jaar is het aandeel (zeer) ernstig eenzame mensen duidelijk groter. Uit de regionale analyses blijkt verder dat mensen met een lage opleiding, laag inkomen of één-persoonshuishoudsamenstelling relatief vaker eenzaam zijn. Eenzaamheid komt relatief veel voor onder 65-plussers die alleen wonen. Veel van hen zijn weduwe of weduwnaar. De dood van een partner of anderen in de nabije omgeving, maar ook scheiding kan leiden tot eenzaamheid. Eenzaamheid komt dan ook relatief vaak voor bij mensen die aan het hoofd staan van een eenoudergezin. Sociaal netwerk belangrijk bij tegengaan eenzaamheid Uit regionale analyses blijkt dat vooral ouderen die geen lokaal sociaal netwerk hebben en gereserveerd zijn in hun sociale contacten, eenzaam zijn. De meeste ouderen in Eersel hebben een sterk sociaal netwerk, wat onder meer blijkt uit de vraag of mensen voldoende steun ontvangen van andere mensen. Maar liefst 95% van de Eerselse ouderen beantwoordt deze vraag positief, in de regio geldt dit voor 91%. Ook geven veel ouderen in Eersel aan dat ze familieleden in de buurt, buurtgenoten of goede vrienden hebben die (indien) nodig voor hen zorgen of hulp (kunnen) bieden. Mensen zijn sociaal eenzaam als ze bijvoorbeeld weinig mensen hebben op wie ze bij problemen kunnen terugvallen of als ze vrienden of kennissen missen. Van emotionele eenzaamheid is sprake als mensen bijvoorbeeld een leegte ervaren. Op beide gebieden scoren de inwoners in Eersel gunstiger dan in de regio. Steeds meer mensen geven mantelzorg Dat mensen steeds vaker verzorgd worden door hun naasten zien we terug in de stijging van het aantal volwassenen en ouderen dat mantelzorg geeft. In 2005 had 12% van de volwassenen in het afgelopen jaar mantelzorg gegeven, in is dat opgelopen naar 21%. Bij de ouderen zien we hetzelfde beeld. Er is sprake van een toename van 12% in 2006 tot 16% in. Deze is echter niet statistisch significant, in tegenstelling tot de regio, waar eenzelfde toename zichtbaar is. Uit regio analyses blijkt dat in ook meer mensen mantelzorg geven aan anderen zoals buren, vrienden en bekenden. Zowel bij de ouderen als de volwassenen is dit toegenomen van 10% naar 14%. Eén op de negen volwassen mantelzorgers geeft aan zich hierdoor zwaar belast te voelen. Bij de oudere mantelzorg gevers is dat één op de twaalf. In de afgelopen jaren is er in Eersel geen significante stijging van het percentage belaste mantelzorgers. In de regio is daar bij de volwassenen wel sprake van. Van de volwassenen geeft slechts1% aan behoefte te hebben aan ondersteuning bij mantelzorg. Bij de ouderen ligt dat op 4%. Ouderen hebben meer regie over eigen leven, volwassenen juist minder Het gevoel hebben dat men controle heeft over het eigen leven is een belangrijke voorwaarde om mee te kunnen doen in de samenleving en op eigen benen te kunnen blijven staan. Eén op de acht 65-plussers in Eersel heeft weinig regie over zijn eigen leven en heeft moeite met het omgaan met de problemen van het leven. Deze groep is kleiner dan in de regio (17%) en lijkt ook kleiner dan in Het verschil is echter niet statistisch significant. Onder volwassenen lijkt de groep die weinig regie over zijn eigen leven heeft juist groter te worden in de afgelopen jaren. In 2009 behoorde 5% van de volwassenen tot deze groep, terwijl dat in 9% is. In tegenstelling tot de regio is deze toename niet significant. 13

14 Ouderen in Eersel zijn minder kwetsbaar dan in de regio Ongeveer één op de zes 65-plussers in Eersel behoort tot de groep kwetsbare ouderen. Zij ondervinden problemen op lichamelijk, psychisch of sociaal gebied, wat kan leiden tot negatieve effecten op de gezondheid. In vergelijking met de regio zijn minder ouderen in Eersel sociaal kwetsbaar. De aanwezigheid van een sociaal netwerk zal hierin een belangrijke factor zijn. Maar ook de lichamelijke en psychische kwetsbaarheid lijken iets gunstiger te liggen dan in de regio. Van de volwassenen zegt 8% dat ze vanwege hun gezondheid niet de dingen kunnen doen die men zou willen doen. Bij de ouderen ligt dit op 14%. Dit komt overeen met de regio. Risicogroepen Vroegsignalering niet-pluis-gevoelens volwassenen en ouderen Leeftijdsgroepen Volwassenen 19 t/m 64 jaar Ouderen 65+ Risicogroepen Ten hoogste MAVO/LBO Laag inkomen (< ) 1-ouder gezin Ten hoogste lagere school Hoog risico op een angststoornis of depressie Is (zeer) ernstig eenzaam Is mantelzorger en voelt zich zwaar belast = = = = = = Heeft weinig regie over eigen leven Is kwetsbaar significant hoger, - significant lager, = geen significant verschil ten opzichte van tegenovergestelde groep groen=positief verschil, rood=negatief verschil Alleen AOW Alleen wonend GGD Brabant-Zuidoost Richt je bij de vroegsignalering van niet-pluis gevoelens zoals vereenzaming en depressies niet alleen op de ouderen, maar ga vooral op zoek naar risicogroepen onder volwassenen en ouderen zoals alleenstaanden, mensen die gescheiden zijn, het hoofd van één-ouder gezin en mensen met een laag inkomen. 14

15 Gezondheid en fysieke omgeving Gezondheid en fysieke omgeving Prestatie tot en met 2009 Volwassenen 19 t/m 64 jaar 1 Wordt ernstig gehinderd door geluid nvt Meeste geluidshinder van - vliegverkeer Wordt erg gehinderd door geur nvt 10 8 Meeste geurhinder van - Open haard/ allesbrander/ andere houtkachel Bezorgd over de invloed van de omgeving op de gezondheid nvt Meest bezorgd over - vliegveld in de buurt nvt veehouderij in de buurt Bron: Volwassenenmonitor 19 t/m 64 jarigen Afname of stabilisatie van het aantal volwassenen dat wordt gehinderd door geluid/ vliegtuig-lawaai Afname of stabilisatie van ernstige geurhinder Aandacht voor gezondheidsaspecten in milieubeleids-plan, omgevingsvergunningen en bestemmingsplannen en beleid met betrekking tot intensieve veehouderij Afname of stabilisatie van het aantal volwassenen dat wordt gehinderd door geluid/ vliegtuig-lawaai Afname of stabilisatie van ernstige geurhinder Aandacht voor gezondheidsaspecten in milieubeleidsplan, omgevingsvergunningen en bestemmingsplannen en beleid met betrekking tot intensieve veehouderij Eerselse volwassenen hebben nog steeds de meeste (geluids)hinder van vliegverkeer Uit de GGD-monitor blijkt dat één op de tien volwassenen in het afgelopen jaar is gehinderd door geur. Open haard, allesbrander of andere houtkachel werd daarbij het meest genoemd. Geluidshinder is in Eersel een groter probleem. Maar liefst één op de zes volwassenen heeft hier veel last van. Zij ondervinden de meeste hinder van vliegverkeer. Negen procent geeft aan hiervan last te hebben. In de regio is dat slechts 2%. Ten opzichte van de monitor 2009 lijkt de geluidshinder door vliegtuigen te zijn gedaald (14%). Het verschil is echter niet statistisch significant. Bijna 1 op de 5 volwassenen is bezorgd over de invloed van de omgeving op de gezondheid. Ook deze groep is beduidend groter dan in de regio (14%). Veruit de meeste bezorgdheid is toe te schrijven aan het vliegveld Eindhoven Airport. Risicogroepen Gezondheid en fysieke omgeving volwassenen Leeftijdsgroepen Volwassenen 19 t/m 64 jaar Risicogroepen Ten hoogste Laag inkomen 1-ouder MAVO/LBO (< ) gezin Wordt ernstig gehinderd door geluid = + = Wordt erg gehinderd door geur = = = Bezorgd over de invloed van de omgeving op de gezondheid = = = + significant hoger, - significant lager, = geen significant verschil ten opzichte van tegenovergestelde groep groen=positief verschil, rood=negatief verschil 15

16 Resultaten onderzoek nulmeting Beleving leefomgeving rondom vliegveld Eindhoven Naast de volwassenenmonitor is in het onderzoek Beleving leefomgeving rondom vliegveld Eindhoven uitgevoerd. Hierin werden alle inwoners van 18 jaar en ouder uit de omgeving van het vliegveld gevraagd naar hun ervaren overlast van het vliegveld. Doel van het onderzoek is om inzicht te verschaffen in de beleving die bewoners nu hebben van het vliegveld in Eindhoven. Herhaling van het onderzoek in 2015 zal uitwijzen of geluidshinder-beperkende maatregelen het gewenste effect hebben opgeleverd. Gezondheid en fysieke omgeving Onderzoek 2009 Prestatie tot en met Onderzoek Onderzoek Volwassenen Erg bezorgd over veiligheid woonomgeving vanwege: - vliegveld nvt aanvliegroute vliegveld nvt n.v.t. Erg bezorgd over gezondheidsklachten door: - luchtverontreiniging/ geur door vliegtuigen nvt geluid van vliegtuigen nvt Wordt ernstig gehinderd door: - geluid van vliegverkeer nvt geur van vliegverkeer nvt stof, roet, rook van vliegverkeer nvt trillingen van vliegverkeer nvt geluid van vliegverkeer tijdens de slaap nvt Bron: Belevingsonderzoek Vliegveld Grote bezorgdheid over veiligheid woonomgeving vanwege vliegveld Ook uit de resultaten van dit onderzoek blijkt dat beduidend meer mensen in Eersel ernstig worden gehinderd door het geluid van vliegverkeer en bezorgd zijn over de veiligheid van de woonomgeving vanwege het vliegveld en de aanvliegroute dan in de regio. Uit dit onderzoek wordt ook duidelijk dat tussen de (delen van) kernen van Eersel verschillen zichtbaar zijn. Kerndelen die dichtbij het vliegveld en de aanvliegroutes liggen ervaren meer geluidshinder (34%) dan de kerndelen die het verst er van af liggen (12%). Binnen de dichtstbij gelegen kern(delen) wordt de meeste hinder ervaren door inwoners van Knegsel en Steensel. In dit onderzoek is ook gevraagd naar gevolgen zoals zoals geur van vliegverkeer, hinder door stof, roet of rook, trillingen en slaapverstoring. Op al deze punten scoort Eersel beduidend hoger dan de rest van de regio. Andere doelgroep en focus is mogelijke verklaring van verschil tussen onderzoeken Opvallend is dat het percentage geluidshinder door vliegverkeer vanwege het vliegveld, in beide onderzoeken van elkaar verschillen. In de volwassenenmonitor ligt dit op 9% en in het Belevingsonderzoek op 17%. Mogelijke verklaring hiervoor is dat in het belevingsonderzoek ook de 65-plussers zijn meegenomen en het opleidingsniveau van de respondenten (hierdoor) lager is. Maar ook de focus van het Belevingsonderzoek is anders; de nadruk ligt op het vliegveld en de ervaren hinder, terwijl in het monitoringsonderzoek veel meer verschillende onderwerpen aan bod komen. Het is daarom belangrijk om de resultaten van beide onderzoeken niet direct met elkaar te vergelijken maar vooral per onderzoek in te zoomen op de trends in de tijd en de vergelijking met de regio. 16

17 GGD Brabant-Zuidoost Hoewel de resultaten uit de gezondheidsmonitor een lichte daling laten zien ten opzichte van de monitor 2009 blijft aandacht voor de geluidshinder door vliegtuigen van groot belang. De mogelijkheden voor de gemeente om hierin verandering te brengen zijn gering maar deelname aan het Regionale belevingsonderzoek is van belang om invloed te kunnen uitoefenen op de regionale besluitvorming ter bescherming van de inwoners van Eersel. Gezien de ernstige hinder die omwonenden ervaren door het vliegveld en vliegverkeer, onderstreept de GGD het belang van hinderbeperkende maatregelen. Deze zouden zich niet alléén moeten richten op beperking van de (geluids)belasting. Open communicatie met bewoners is ook belangrijk, net als begrip tonen voor hun beleving. Burgerparticipatie In de Gezondheidsmonitors van de GGD wordt niet expliciet onderzocht wat de mate van burgerparticipatie binnen een gemeente is. Wel zijn er een aantal indicatoren beschikbaar die raakvlakken vertonen met dit begrip. Deze worden onderstaand verder uitgewerkt. Doet vrijwilligerswerk Volwassenen 19 t/m 64 jaar Is actief geweest om buurt te verbeteren Voelt zich medeverantwoordelijk voor de leefbaarheid in de buurt Vindt dat gemeente voldoende doet om bewoners bij veranderingen in buurt te betrekken Ontevreden over betrokkenheid buurt (sociale cohesie) Doet vrijwilligerswerk 2007 Prestatie tot en met Regio % Jeugd 12 t/m 18 jaar Minimaal Regio % burgerinitiatieven hebben gebruik gemaakt van, of maken gebruik van de stimuleringssubsidie Minimaal gelijk blijven Minimaal 25% Minimaal 40% Minimaal gelijk blijven Minimaal gelijk blijven Ouderen 65+ Doet vrijwilligerswerk 2009 Regio % Minimaal gelijk blijven Eén op de vijf draagt actief bij aan verbetering van de buurt Van de volwassen inwoners van Eersel voelt een ruime meerderheid zich medeverantwoordelijk voor de leefbaarheid in de buurt (69%). Toch heeft noch slechts 19% zich in het afgelopen jaar actief ingezet om de buurt te verbeteren. Regionaal gezien blijkt dat laag opgeleiden en mensen met een laag inkomen zich hiervoor minder inzetten dan hoger opgeleiden en mensen met meer inkomen. Ongeveer een derde van de volwassen Eerselse inwoners vindt dat de gemeente voldoende doet om bewoners te betrekken bij veranderingen in de buurt, de meerderheid is echter van mening dat dit nog beter kan. Deze resultaten komen overeen met de regio. In de regio is sinds 2009 sprake van een kleine afname van 35% naar 31%. Deze afname is in Eersel ook zichtbaar maar niet significant. Deze ontwikkeling is 17

18 overigens opvallend aangezien de gemeenten da laatste tijd meer investeren in burgerparticipatie in het kader van de WMO en het vergroten van leefbaarheid. Sterke onderlinge betrokkenheid buurtbewoners In Zuidoost-Brabant is bijna de helft van de 19- tot en met 64-jarige inwoners ontevreden over de betrokkenheid van de buurt (sociale cohesie). In Eersel is deze onderlinge betrokkenheid een stuk groter, slechts 28% is hier ontevreden over. Dit verschilt significant van de regio. Ontevredenheid over de sociale cohesie in de buurt zien we vaker bij mensen met een lage sociaaleconomische status. In Eersel relatief meer vrijwilligers in alle leeftijdsgroepen dan in regio In de gemeente Eersel doet 37% van de volwassenen (19 t/m 64 jaar) en 42% van de ouderen (65+) aan een vorm van vrijwilligerswerk. Dit is fors hoger dan in de regio (respectievelijk 28% en 29%). Sinds 2009 is er in Eersel sprake van een toename van vrijwilligerswerk door 65-plussers. Bij de volwassenen heeft geen significante toename plaatsgevonden, hoewel dit regionaal wel het geval is.. Aan de volwassenen in Eersel die geen vrijwilligerswerk doen, is gevraagd naar de redenen. De grootste groep noemt hierbij geen tijd (23%). Onder Eerselse jongeren zien we eveneens een grote toename in het verrichten van vrijwilligerswerk. Lag het percentage in 2007 nog op 8%, in 2011 is 14% van de jongeren actief als vrijwilliger. Ook in de regio is een toename te zien, maar deze is met 11% duidelijk kleiner. Mensen met een lage sociaaleconomische status, alleenstaande ouders en alleenwonende ouderen verrichten relatief minder vaak vrijwilligerswerk. Daarnaast zien we dat volwassenen onder de 65 jaar met een betaalde baan minder vaak aan vrijwilligerswerk doen dan degenen zonder werk. Opvallend is dat vrijwilligerswerk onder de jeugd (12 t/m 18 jaar) juist vaker gedaan wordt door degenen met een lagere opleiding (maximaal MBO). Risicogroepen Burgerparticipatie volwassenen en ouderen Leeftijdsgroepen Volwassenen 19 t/m 64 jaar Ouderen 65+ Ten hoogste Laag inkomen 1-ouder Ten hoogste Alleen Risicogroepen MAVO/LBO (< ) gezin lagere school AOW Is actief geweest om buurt te - - = verbeteren Voelt zich medeverantwoordelijk voor - - = de leefbaarheid in de buurt Vindt dat gemeente voldoende doet - = = om bewoners bij veranderingen in buurt te betrekken Ontevreden over betrokkenheid buurt (sociale cohesie) + + = Doet vrijwilligerswerk significant hoger, - significant lager, = geen significant verschil ten opzichte van tegenovergestelde groep groen=positief verschil, rood=negatief verschil Alleen wonend GGD Brabant-Zuidoost Hoewel de sociale cohesie in Eersel beduidend beter wordt ervaren dan in de regio, is nog slechts 1 op de 5 volwassenen actief geweest om de buurt te verbeteren. Ook vindt 2 op de 3 burgers dat de gemeente nog meer kan doen om de buurt bij veranderingen te betrekken. Gezien het belang van burgerparticipatie is het raadzaam om de burger nog beter te informeren over de mogelijkheden die de gemeente hiervoor biedt zoals stimuleringssubsidie voor gezonde leefstijlinitiatieven, deelname aan dorpsraden etc. Maar daarnaast is het ook van belang om te blijven zoeken naar nieuwe mogelijkheden om de burgers van jong tot oud te motiveren om in actie te komen. Dit vraagt aandacht binnen diverse beleidsterreinen waaronder LGB, WMO en leefbaarheid. 18

19 Extra aandacht voor speciale groepen / risicogroepen Per thema is op basis van een aantal achtergrondkenmerken (opleiding, inkomen, gescheiden, alleenwonend e.d.) zoveel mogelijk aangegeven voor welke groepen de gezondheidsproblemen of - risico s groter zijn. Op dit moment is het nog lastig om voor de meer specifieke kwetsbare groepen behorend tot prestatievelden 7,8 en 9 van de WMO, aan te geven hoe het er met hun gezondheid voor staat en wat hun behoeften zijn. De GGD Brabant-Zuidoost heeft inmiddels wel ideeën hoe we hierin meer inzicht kunnen krijgen. Hierover gaat de GGD graag met de gemeente in gesprek. Overige opmerkelijke resultaten uit de gezondheidsmonitors volwassenen en ouderen Minder ouderen hebben chronische aandoeningen of beperkingen Het aandeel ouderen dat één of meer chronische ziekten heeft en daarvoor onder behandeling is van een arts ligt in Eersel met 70% onder het regionale gemiddelde (77%). Vooral hoge bloeddruk en diabetes komen minder voor en ook minder inwoners gebruiken daarvoor insuline. Drieëntwintig procent van de ouderen in Eersel geeft aan beperkt te zijn in bezigheden door de lichamelijke gezondheid. Deze groep lijkt kleiner dan in de regio (30%), maar dit verschil is niet significant. Opvallend is ook dat in Eersel minder ouderen last hebben van een mobiliteitsbeperking, zoals het niet aan één stuk kunnen lopen van 400 meter of het niet kunnen dragen van een voorwerp van 5 kg over een afstand van 10 meter. Dit blijkt ook uit het feit dat relatief minder ouderen opgeven dat een lichamelijke beperking de reden is om weinig te bewegen. Deze relatief betere gezondheid zien we ook terug in de kleinere groep die hulp ontvangt vanwege de gezondheid. In Eersel is dat 21% van de ouderen ten opzichte van 26% in de regio. Eén op zes ouderen in toekomst niet gegarandeerd van hulp uit omgeving Het aantal inwoners in Eersel dat hulp of zorg geeft aan familieleden, vrienden of buren is sinds 2006 aanzienlijk toegenomen. In heeft maar liefst 21% van de volwassenen mantelzorg verricht. Bij de ouderen geldt dit voor 16% van de inwoners. Dit is een positieve ontwikkeling aangezien het beleid van gemeenten er steeds meer op is gericht dat burgers hun eigen kracht en hun sociaal netwerk benutten. Pas als ze het zelf niet meer redden, kunnen ze een beroep doen op voorzieningen. Echter, deze hulp van naasten is niet altijd beschikbaar in de omgeving. In Eersel geeft 16% van de ouderen aan dat als men in de toekomst deze hulp nodig heeft, deze niet voor handen is. Deze groep is wel kleiner dan in de regio (20%). Het lijkt er ook op dat minder ouderen in Eersel mantelzorg ontvangen: 9% versus 13%, maar dit verschil is niet significant. Meer ouderen maken gebruik maken van diensten en of verpleging bij bejaardenhuis in de buurt In de gezondheidsenquête is ook nagevraagd of ouderen op dit moment gebruik (kunnen) maken of behoefte hebben om gebruik te maken van diensten en/of verpleging of verzorging van een bejaarden- of verzorgingstehuis in de buurt. Vanwege de aanwezigheid van RSZK Kerkebogten in Eersel geven meer ouderen in Eersel aan dat ze hiervan gebruik kunnen maken. Het gebruik en de behoefte hieraan is echter gelijk aan de regio. Minder volwassenen met psychische problemen In Eersel zijn relatief minder volwassenen (t/m 64 jaar) die zich psychisch ongezond voelen in vergelijking met de regio. In heel Zuidoost-Brabant heeft één op de vijf psychische problemen, in Eersel is dat één op de zeven. Ook lijken de volwassen inwoners van Eersel zich over het algemeen gelukkiger te voelen dan gemiddeld in de regio, hoewel dit verschil niet significant is. Minder mensen in Eersel roken Als we kijken naar het aantal rokende volwassenen en ouderen in Eersel zien we opnieuw een gunstig beeld. Eén op de vijf volwassen inwoners van Eersel rookt (wel eens), terwijl landelijk één op de vier Nederlanders rookt. Bovendien komt het cijfer in Eersel lager uit dan het regionale gemiddelde van 23%. Sinds de daling van het percentage rokers, van 26% in 2005 naar 21% in 2009, is het nu gestabiliseerd. 19