Gemeente Ede. Notitie

Transcriptie

1 Notitie Aan : Gemeenteraad Van : College van burgemeester en wethouders Datum : 3 november 2015 Opgesteld door : Jolanthe Bothof (afdeling Inkomen budgethouder), Barry Hoogezand (Financiën) Jan van Alst (beleid), Andre Steentjes (Werk en Participatie) Joan van Hoof (Terugvordering en verhaal). Zaaknummer : Onderwerp : Notitie raadsbrief: Werk en Inkomen 1. INLEIDING In de media wordt veel gesproken over de veranderingen in het verdeelmodel van de Wet van uitkeringen inkomensvoorziening aan gemeenten (BUIG), de vangnetregeling en de consequenties die de wijzigingen hebben voor de gemeenten in Nederland. In deze notitie willen wij u meenemen in de volgende onderwerpen: - wat is het verdeelmodel; - wat is de vangnetregeling en aan welke voorwaarden moet een gemeente voldoen om een aanvraag in te dienen; - analyse van het tekort op het BUIG budget voor Ede en maatregelen om het tekort in te perken; - rol van de raad bij het aanvragen van de vangnetregeling: t.w. een opvatting van de gemeenteraad (zie paragraaf 6). 2. WAT IS HET VERDEELMODEL Het verdeelmodel is een statistisch model op basis waarvan de uitkering van rijksgeld voor de BUIG aan een gemeente wordt toegekend. De staatssecretaris heeft voor 2015 voor een nieuw verdeelmodel gekozen, wat tot doel heeft het beschikbare rijksbudget voor de BUIG voor alle gemeenten in Nederland zo eerlijk mogelijk te verdelen. Ook voor 2016 wordt zoals het nu lijkt - dit model als uitgangspunt genomen. Een gewijzigd verdeelmodel kan invloed hebben op de per gemeente toe te kennen financiële middelen. Ede is een nadeelgemeente, wat betekent dat er elk jaar een nadeel is tussen de ontvangen rijksgelden en de te verstrekken uitkeringen. Elk jaar moet de gemeente Ede geld reserveren uit de algemene middelen om het tekort af te dekken. Een verbeterd verdeelmodel zou hier veranderingen in kunnen brengen. Echter de huidige veranderingen in het verdeelmodel laten fluctuerend BUIG- budget zien, waardoor de financiële bijdrage van het gemeente Ede bij een tekort ook zal veranderen. Momenteel loopt er een bezwaar tegen het nieuwe verdeelmodel. Dit bezwaar is landelijke georganiseerd en de gemeente Ede doet hier ook aan mee. Een second opinion door APE bevestigt dat het model nadelige effecten heeft voor het BUIG budget van de gemeente Ede. Dit onderzoeksrapport wordt meegenomen in de bezwaarprocedure. 3. WAT IS EEN VANGNETREGELING Elke gemeente die een tekort heeft op het BUIG budget kan in aanmerking komen voor een vangnetregeling. De voorwaarden om in aanmerking te komen voor een vangnetregeling, zijn met de komst van het nieuwe verdeelmodel ook gewijzigd. Om in 2015 gebruik te kunnen maken van de vangnetregeling 2015 zijn een aantal formele eisen gesteld: Een notitie waarmee het college de raad heeft geïnformeerd over zijn analyse en de maatregelen die genomen zijn dan wel overwogen worden om tot tekortreductie te komen. We noemen deze notitie de Raadsbrief Werk en Inkomen. Om te kunnen analyseren waarom er een tekort is op het inkomensdeel is het belangrijk inzage te krijgen in de financiële situatie en in het aantal klanten dat instroomt in en het aantal klanten dat uitstroomt uit de

2 bijstand. Het verschil van deze grootheden bepaalt de uiteindelijke toename of afname van het tekort. Het bepaalt tevens de richting waarin verbetermaatregelen gezocht moeten worden. Een document waaruit de opvattingen van de gemeenteraad hieromtrent zijn beschreven. Om de aanvraag voor de vangnetuitkering in behandeling te kunnen nemen is het voldoende dat de gemeente aantoont dat er in 2015 een proces in gang is gezet dat tot doel heeft een reductie op het tekort te realiseren. De genomen maatregelen van de gemeente Ede leest u in deze notitie. Deze maatregelen hebben als doel de instroom in de uitkering te beperken en de uitstroom uit de uitkering te bevorderen. De aanvraag moet uiterlijk maandag 15 augustus 2016, via een vooraf beschikbaar formulier, digitaal worden verstuurd. De vangnetregeling 2015 is een trapsgewijs regeling. Dat wil zeggen dat het tekort langs verschillende treden wordt gelegd om zo te beoordelen of de gemeente voor de vangnetregeling in aanmerking komt. Hieronder ziet u de 3 treden waarlangs het te kort van 2,1 miljoen voor Ede gelegd. Bij het financiële deel van deze notitie leest u de uitleg voor het bedrag van de vangnetregeling t.w , -. T.a.v. dit bedrag merken we op dat de hoogte van het bedrag afhankelijk van de werkelijke cijfers. Daarbij wordt uitgegaan van de volgende tredes: 1 e tree, tekort =< 5 % van het Edese toegekende BUIG budget, 100% risico voor de gemeente; 2 e tree, tekort > 5% en =< 10% van het Edese toegekende BUIG budget, 50% risico voor de gemeente; 3 e tree, tekort > 10% van het Edese toegekende BUIG budget, 0% risico voor de gemeente; 4. ANALYSE VAN HET TEKORT 4.1 Financiële analyse Jaarlijks ontvangt de gemeente een specifieke rijksdoeluitkering voor de bekostiging van de bijstand. De gemeente Ede is al jarenlang nadeelgemeente. De feitelijke uitgaven voor bijstand zijn dus hoger dan de rijksdoeluitkering. Sturing en beheersing is ingericht om dit tekort zo klein mogelijk te houden. Onder bepaalde voorwaarden kunnen gemeenten aanspraak maken op een door het rijk ingestelde vangnetregeling. In de perspectiefnota is aangegeven dat er een extra tekort wordt voorzien van 1,1 mln. In de programmabegroting is hier een positieve bijstelling op toegepast van 0,6 mln. Deze bijstelling wordt in belangrijke mate veroorzaakt door aangepaste voorwaarden voor de vangnetregeling waardoor nadeelgemeenten sneller in aanmerking komen voor financiële compensatie vanuit dit vangnet. In dit hoofdstuk wordt inzicht gegeven in: het verschil tussen de rijksdoeluitkering en de bijstandsuitgaven in 2015; het geactualiseerde financiële beeld ten opzicht van de begroting 2015; het tekort tussen rijksdoeluitkering en bijstandsuitgaven 2015; Rijksdoeluitkering (BUIG): De rijksdoeluitkering wordt definitief vastgesteld en bekend gemaakt in oktober Het voorlopige budget bedraagt 19,5 mln. Vanwege de beperkte voorspelbaarheid van het definitieve budget 2015, wordt uitgegaan van het voorlopig budget dat eind april 2015 is gepubliceerd. Bijstandsuitgaven: De gemeente Ede kende op 1 januari uitkeringsgerechtigden. In de perspectiefnota is de begroting 2015 geactualiseerd. De uitgaven aan uitkeringen 2015 is destijds begroot op 21,8 miljoen. Op basis van de cijfers van het eerste halfjaar is de prognose voor uitkeringen ,6 mln. Vangnet De voorwaarden voor de vangnetregeling zijn gedurende het jaar 2015 gewijzigd. Waardoor o.a. de grens van het eigen risico is verlaagd. Uitgaande van de eerder genoemde rijksdoeluitkering en bijstandsuitgaven bedraagt het tekort voor de gemeente Ede 2,1 mln. Dit betekent dat voor een bedrag van 0,8 mln een beroep gedaan kan worden gedaan op de vangnetregeling.

3 Financieel beeld ten opzichte van de begroting In de programmabegroting is voor 2015 reeds 1,9 mln algemene middelen aanwezig om het tekort tussen de rijksdoeluitkering en de bijstandsuitgaven te dekken. Dit is inclusief de bij de perspectiefnota gemelde tekort van 1,1 mln. Op basis van de gewijzigde vangnetregeling wordt voor 2015 een voordeel van 6 ton ingeschat ten opzicht van de in de gemeentelijke begroting aanwezige middelen. In onderstaande tabel is het weergegeven: 4.2 Analyse in- en uitstroom cijfers bijstand Op basis van historische gegevens van de afgelopen 3 jaar (t.w. 2012, 2013 en 2014) is er begin 2015 de in- en uitstroom van klanten geprognosticeerd. Instroom: De analyse begin 2015 heeft geresulteerd in een te verwachte gemiddelde instroom in de uitkering van 55,5 klanten per maand. Dit betekent dat de te verwachten instroom aan nieuwe klanten over is. Met instroom bedoelen het aantal klanten dat een beroep doet op bijstand. Uitstroom: Op basis van historische gegeven is ook de uitstroom van de afgelopen 3 jaar bekeken. Voor 2015 is de uitstroom geprognosticeerd op 519 klanten. Met uitstroom bedoelen we het aantal klanten waarvan de bijstand is beëindigd om diverse redenen. Beide schattingen hebben ervoor gezorgd dat er een voorspelling gedaan kon worden op de te verwachten tekorten in In de onderstaande tabel zijn deze begrootte cijfers naast de verwachte realisatie gezet. De verwachte realisatie is berekend op basis van extrapolatie van de werkelijke in- en uitstroom gedurende de eerste 9 maanden van Een extra aandachtspunt voor de resterende maanden in 2015 is een extra stijging als gevolg van te huisvesten statushouders. Het daadwerkelijke gerealiseerde aantal uitkeringsgerechtigden in 2015 kan pas in januari 2016 worden vastgesteld. In de bovenstaande tabel kunt u lezen dat op basis van prognose het totale bestand van de gemeente Ede toeneemt met 147 klanten. Naar verwachting zal het bestand van de gemeente Ede met 129 klanten toenemen. 5. OVERZICHT (TE NEMEN) MAATREGELEN TERUGDRINGING TEKORT OP HET BUIG-PROJECT In de bovenstaande analyse heeft u kunnen lezen dat de werkelijke toename van het bestand van uitkeringsgerechtigden minder is dan de voorspelling aan het begin van het jaar. Onderstaande maatregelen zijn voor het overgrote deel dit jaar geëffectueerd en laten al de belangrijke bijdrage zien voor de doelstellingen om het tekort terug te dringen op het BUIG-budget 2015.

4 De maatregelen voor tekortreductie in 2015 zijn gerubriceerd in: a. instroombeperkende maatregelen b. uitstroombevorderende maatregelen c. overige (organisatorische) maatregelen A Instroombeperkende maatregelen Door de economische ontwikkeling is de instroom in de uitkering minder dan verwacht en stabiliseert deze zich. Dit betekent dat klanten vaak zelf hun weg vinden op de arbeidsmarkt en niet afhankelijk worden van een uitkering. Als het aanvragen van een uitkering toch de enige weg voor de burger is, om in zijn levensonderhoud te voorzien, dan heeft de gemeente een groot aantal maatregelen genomen om de afhankelijkheid van een uitkering te voorkomen dan wel in de tijd te beperken. - Digitale aanvragen Het digitaal aanvragen van een uitkering in het kader van de Participatiewet via Werk.nl zorgt er voor dat een potentiële klant direct weet of hij bij de juiste instantie zijn uitkeringsaanvraag indient. Op deze wijze wordt voorkomen dat de klant ten onrechte een uitkering wordt verstrekt. - Aanpassing introductieprogramma Sinds augustus 2014 werken we met een introductieweek voor alle nieuwe instroom in de uitkering. Het volgen van het introductieprogramma van 1 week is verplicht en aangescherpt. De klant wordt geïnformeerd over zijn rechten en plichten die verbonden zijn aan het hebben van een uitkering. Daarnaast wordt ook aandacht besteed aan budgetbeheer e.d. Maar bovenal richt de introductieweek zich op de mogelijkheden van het vinden van werk. Het doel van deze training is het bevorderen van de eigen kracht van de klant en het probleemoplossend vermogen te vergroten. De klant stelt zelf zijn trajectplan op. Daarnaast komen er een aantal basis sollicitatievaardigheden aan bod. Doel is te komen tot een effectieve en efficiënte doorstroom naar werk in zijn algemeenheid en aanbodversterking (re-integratieproject, sollicitatietraining, vrijwilligerswerk of andere vorm van begeleiding richting werk, etc.) in het bijzonder. - Fraudechecklist Bij de afhandeling van de uitkeringsaanvragen wordt door gebruikmaking van de zgn. fraudechecklist bij alle klanten getoetst op de aanwezigheid van fraudesignalen. Indien deze signalen worden opgevangen dan wordt dit bij de beoordeling van het recht op uitkering meegenomen en met de klant besproken. Bij klanten waar ernstig twijfel is over de rechtmatigheid van de aanvraag wordt fraudepreventie ingezet. B. Uitstroombevorderende maatregelen - Werkgeversservicepunt en accountmanagement De dienstverlening aan werkgevers speelt zich af op twee niveaus: lokaal en regionaal. Lokaal heeft Ede de werkgeversdienstverlening georganiseerd vanuit het Werkgeversserviceloket. Regionale afspraken gemaakt over regionale werkgeversdienstverlening binnen de zelfstandige arbeidsmarktregio Food Valley. Er is praktische samenwerking op het gebied van werkgeversdienstverlening, er is een gedeelde arbeidsmarktanalyse en een gezamenlijk arbeidsmarktplan, er is één aanspreekpunt/(digitaal) loket vanuit UWV en gemeenten voor werkgevers voor informatie en advies en er is gedeelde informatie over vacatures en werkzoekenden. Actueel thema in 2015 is het operationaliseren van een gezamenlijke werkgeversdienstverlening en met één gezicht naar buiten te treden. Recentelijk is start gemaakt één regionaal accountteam welke vraaggericht de personele vraagstukken van ondernemers in beeld brengt en oplost. Het regionaal accountteam is een samenwerking tussen accountmanagers van gemeenten, UWV en de SW-bedrijven Permar en IW4. Vanuit het regionaal accountteam werken we toe naar één werkgeversservicepunt in de regio die aansluit op de vraag van werkgevers en ook als aanspreekpunt fungeert voor werkgevers voor informatie en advies. De doorstroom van werkzoekenden naar werk wordt onder andere bevorderd door: a. het maken van samenwerkingsafspraken over de contacten met ondernemers b. uitwisseling van vacatures c. optimale matching door het gezamenlijk beantwoorden van werkgeversvragen

5 d. het ontzorgen van werkgevers (met bijvoorbeeld inzet van detachering en bieden van begeleiding op de werkplek) en e. publiekprivate samenwerking met uitzendbureaus. Daarnaast wordt geïnvesteerd in het versterken van de lokale werkgeversdienstverlening in Ede. Daarvoor is het Werkgeversserviceloket van Ede opgesteld en wordt geïnvesteerd in duurzame relaties met Edese ondernemers. - Training Aan de slag De training Aan de slag is een vorm van groepsgewijs solliciteren met als doelstelling betaald werk binnen 3 maanden. De training wordt verzorg door consulenten werk en participatie en accountmanagers waardoor optimale samenwerking is geborgd om de klant op de meest directe wijze toe te leiden naar betaald werk. - Vacatureoverleg/ top 3 bemiddelbare klanten Het hernieuwd invoeren van het wekelijkse vacatureoverleg en bespreken top 3 best bemiddelbare klanten geeft meer focus op directe afstemming tussen vraag vanuit de markt en aanbod van klanten uit het werkzoekendenbestand. De klantenanalyse is de basis om samen met de accountmanagers de markt te bewerken en met inzet van instrumenten ( o.a. loonkostensubsidie, no-risqpolis, jobcreation, etc.) individueel maatwerk te bieden voor het verkrijgen van betaald werk. - Van individuele aanpak richting groepsaanpak De groepsgerichte aanpak is ingevoerd om de klanten van elkaar te laten leren en inspiratie op te doendoen. Het is tevens een efficiëntere en effectievere uitvoering gelet op het aantal uitkeringsgerechtigden op dit moment en de beperkte financiële middelen van het Participatiebudget. Consulenten zijn opgeleid en getraind om deze groepsprocessen te begeleiden. - Bemiddeling nieuwe doelgroep: inzet P-team Gemeente Ede is begin 2015 samenwerking aangegaan met Permar Sw voor het realiseren van garantiebanen voor de nieuwe doelgroep. De complementaire inzet van extra kennis en expertise van Permar op het gebied van diagnostiek, arbeidsontwikkeling en het begeleiden van doelgroepen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt moeten resulteren in meer arbeidsplaatsen voor deze specifieke doelgroep. - Programma Focus De gemeente Ede heeft een marktpartij verzocht het succesvolle FOCUS programma op haalbaarheid te toetsen voor de gemeente Ede. Doel van het programma: het bieden van een sluitend programma waardoor deelnemers met een grote tot middelgrote afstand tot de arbeidsmarkt door nieuwe inzichten weer kunnen participeren. Het programma gaat niet uit van de niet willende burger, maar van de niet weter, niet durver of de niet kunner. Nazorg maakt onderdeel uit van het programma om duurzaamheid van de participatie te vergroten. C. Overige (organisatorische) maatregelen Naast de hiervoor opgesomde maatregelen heeft de gemeente Ede gekozen voor herijking van haar uitvoeringsproces om de inwoner optimaal te bedienen. Vanuit de Edese visie heeft dit geresulteerd in de hoofdprocessen screening, intake en regisseurschap. Het is tevens de resultante van een herallocatie van de schaars beschikbare middelen en het zoeken van een balans tussen doelmatigheid en rechtmatigheid. De in 2015 in gang gezette veranderingsproces zal leiden tot een effectievere en efficiëntere dienstverlening aan onze inwoners en dus ook aan onze uitkeringsgerechtigden. De maatregelen die leiden tot tekortreductie zijn: - Integrale intake Aan de kop van het proces zijn professionals ingezet die de integrale intake uitvoeren. Hiermee kan reductie behaald worden op de toetsing of een klant voor een uitkeringsaanvraag in aanmerking komt en/of er onderliggende problematiek aanwezig is welke het verkrijgen van werk in de weg staat. Op basis van deze verdiepingsslag worden meer mensen geholpen met het werkelijke vraagstuk en wordt de uitkeringsaanvraag bewuster/meer gedegen gehanteerd. Ook zijn de klantprofielen aangescherpt. Dit maakt een verdeling op grond van categorieën nog transparant omdat de beschrijvingen en in te zetten middelen/instrumenten beter zijn weergegeven.

6 De medewerkers kunnen zo gericht met klantvraagstukken aan de slag. De regisseurs geven in de praktijk invulling aan het uitvoeringsmodel 1 klant, 1 plan, 1 regisseur met als gevolg dat individueel maatwerk wordt geboden voor de ondersteuningsvraag van de werkzoekende en een effectievere en efficiëntere uitvoering van de werkzaamheden in de keten van verstrekken uitkering tot het vinden van een betaalde baan. - Verbeterde uitvoering van trajectplannen Er wordt momenteel gewerkt aan het verbeteren van de uitvoering van de trajectplannen. Adequate toepassing van trajectplannen in de uitvoering levert een bijdrage aan de tekortreductie omdat het duidelijkheid geeft over de status van bemiddelbaarheid en het legt de rechten en plichten van de werkzoekende vast. - Veranderslag in de wijze van uitvoering werkzaamheden Terugvordering en Verhaal De visie op Terugvordering en Verhaal wordt aangepast in lijn met de Edese visie waarin de inwoner centraal staat en waarbij iedereen meedoet naar vermogen. Dit zal zich gaan vertalen in en het vinden van balans tussen doelmatigheid en rechtmatigheid en het laten aansluiten van de uitvoering van de werkzaamheden op het regisseurschap in de keten. Daarnaast zal het zich vertalen in een groter percentage aan financiële middelen dat terugvloeit naar de Gemeente. De hoogte van het bedrag van terugvloeit naar de gemeente heeft uiteindelijk invloed op het totale tekort op het BUIG-budget. 6. OPVATTING VAN DE RAAD De geschetste maatregelen passen binnen de Edese visie en het Beleidskader Participatiewet 2015 zoals door de raad vastgesteld. Het is goed te kunnen constateren dat recentelijk het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) bekend heeft gemaakt dat de uitstroom uit de bijstand in Ede goed scoort. Op de lijst van grote gemeenten, eindigt Ede landelijk op de tweede plaats. Het is een bevestiging dat we met het pakket aan instroombeperkende en uitstroombevorderende maatregelen de juiste weg hebben ingeslagen om zo min mogelijk inwoners afhankelijk te laten zijn van een uitkering. Tegelijkertijd moeten we ons ook realiseren dat de effecten van de ingezette maatregelen niet direct in haar volle omvang leiden tot tekortreductie. Daarnaast moeten we ons realiseren dat niet elke ingezette maatregelen meteen een zichtbaar effect heeft, maar pas in de toekomst effect zal hebben. Tijd speelt een rol bij de inzet van nieuwe maatregelen. In deze notitie hebt u kunnen lezen dat het in de procesgang voor de aanvraag van een vangnetregeling noodzakelijk is, dat de raad in een document haar opvattingen kenbaar maakt over de reeds in gang gezette maatregelen om het tekort in het BUIG-budget terug te dringen. Om uw opvatting kenbaar te maken wordt de Agendacommissie gevraagd deze notitie als onderdeel van het raadsvoorstel ter vaststelling voor te leggen aan uw raad. Voorafgaand aan de vaststelling wordt u in een informatieve bijeenkost van het college met uw raad nader geïnformeerd.