Plan t.b.v. tekortreductie gemeente Beuningen

Transcriptie

1 Plan t.b.v. tekortreductie gemeente Beuningen 1. Inleiding In de afgelopen jaren is in de gemeente Beuningen sprake van een tekort op het WWBinkomensdeel. In de afgelopen jaren is er al een groot aantal maatregelen genomen om het aantal mensen dat afhankelijk is van bijstand en daarmee de bijstandsuitgaven, zo laag mogelijk te houden. Belangrijke voorbeelden zijn de oprichting van het Werkbedrijf, een intensievere controle aan de poort en van het zittend bestand door onder meer profiel gestuurde handhaving (zie bijlage voor totaaloverzicht maatregelen in 2014 en eerdere jaren). Voor 2014 bleek dit niet voldoende. Hoewel het tekort in 2015 omlaag gaat en in 2016 waarschijnlijk helemaal verdampt als gevolg van een verbeterde financieringssystematiek van het Rijk, wil de gemeente Beuningen extra maatregelen nemen om de kans op eventuele tekorten in de toekomst verder te minimaliseren. Daarom heeft de gemeente Beuningen dit verbeterplan opgesteld, met daarin: Een globale analyse van de mogelijke oorzaken van het tekort Een analyse van de omvang van het tekort Een reeks maatregelen ten behoeve van tekortreductie Onderstaand is eerst de analyse van de mogelijke oorzaken van het tekort uitgewerkt. Vervolgens is een overzicht geboden van de mogelijke maatregelen t.b.v. tekortreductie. 2. Oorzaken van het tekort 1. Verdeelmodel van het ministerie van SZW pakt in 2014 ongunstig uit Een belangrijke eerste opmerking is dat het tekort in de afgelopen jaren waarschijnlijk mede veroorzaakt wordt door tekortkomingen in de verdeelsystematiek van het landelijke bijstandsbudget dat door SZW wordt toegepast. Vanaf 2015 past het ministerie een nieuw verdeelmodel toe. Dat leidde voor Beuningen in 2015 tot en positief herverdeeleffect van 0,5 mln en in 2016 tot een (verwacht) positief herverdeeleffect van 1,07 mln. De tekortkomingen in het oorspronkelijke verdeelmodel worden kennelijk gerepareerd in het nieuwe verdeelmodel dat vanaf 2015 wordt toegepast. 2. Een ongunstige economische ontwikkeling Het aantal banen in de gemeente Beuningen is tussen 2010 en 2014 sterk gedaald in verhouding met andere gemeenten. Waar in de andere kleine gemeenten in de regio Rijk van Nijmegen gemiddeld sprake was van een afname in banen van rond de 2 procent, was in Beuningen sprake van een afname van 6 procent. Deze afname is met name geconcentreerd in de industrie en de bouw.

2 3. Hoge doorstroming vanuit de WW naar de bijstand De gemeente Beuningen heeft in vergelijking met andere gemeenten veel inwoners in de WW. Een deel van deze WW ers stroomt na het aflopen van de WW-uitkering door naar de WWB. In 2014 vormde het aflopen van de WW-uitkering de belangrijkste reden voor instroom in de WWB in de gemeente Beuningen. 4. Veel 50-plussers zonder werk Het werkzoekendenbestand van de gemeente Beuningen bestaat voor een relatief groot deel uit mensen boven de 50 jaar bestaat. Oudere werklozen hebben gemiddeld gezien een kleinere kans om aan het werk te komen. 3. Analyse van de omvang van het saldo 2015 We gaan na wat de financiële situatie is van Beuningen in Enerzijds onderzoeken we wat de verwachte uitgaven zijn voor Anderzijds hebben we een indicatie van het definitieve BUIGbudget voor Bij het schrijven van deze nota is het definitieve budget nog niet bekend. Uitgaven We maken een raming van de uitgaven over 2015 op basis van de feitelijk gerealiseerde uitgaven. De daadwerkelijke uitkeringslasten WWB in de eerste 8 maanden van 2015 zijn bekend. Deze uitkeringslasten zijn doorgerekend naar de rest van 2015 op basis van gelijkblijvende cliëntenaantallen in het restant van Inschatting uitgaven 2015 Uitgaven Participatiewet Inkomsten terugvordering en verhaal Netto uitgaven Participatiewet Uitgaven IOAW Inkomsten terugvordering IOAW 0 Uitgaven IOAZ Uitgaven BBZ starters Netto uitgaven IOAW / IOAZ / BBZ Totale geschatte uitgaven In deze uitgavenprognose zijn de reeds genomen maatregelen gericht op tekortreductie (zie paragraaf 1.5) automatisch meegenomen. Beuningen hanteert reeds een strikt beleid gericht op zo laag mogelijk bijstandsuitgaven. Om redenen van behoedzaamheid passen we de uitgavenraming niet aan op de maatregelen van na augustus 2015.

3 Budget Het Rijksbudget voor 2015 is voorlopig toegekend op Definitieve toekenning van het budget vindt plaats in het najaar van Het bedrag kan dus nog wijzigen. Geschat saldo 2015 Het geschatte tekort voor het jaar 2015 bedraagt dus: = In procenten gaat het om een verwacht tekort van 8,1% 4. Verwachte ontwikkeling van het saldo in de komende jaren We kunnen een inschatting geven van hoe het saldo zich in de komende jaren zal ontwikkelen, door de budgetten en de uitgaven te prognosticeren.. In bijlage II staat een uitgebreide toelichting. Budgetten Bij het schrijven van deze nota kennen we de hoogte van het voorlopige budget in 2015 en we kennen het voorlopige budget 2016, dat op 1 oktober jongstleden bekend is gemaakt. De budgetten in 2015 en 2016 betekenen een flinke verhoging ten opzichte van de jaren daarvoor. In de onderstaande tabel laten we zien hoe het budget zich ontwikkelt in Een optimistische variant: als het aandeel van 2016 zicht voortzet in de jaren daarna, en in Een voorzichtige variant: als vanaf 2017 weer sprake is van het gemeentelijk aandeel van Tabel 1: Prognose ontwikkeling budget gemeente Beuningen. Voorzichtige variant: o.b.v Optimistische variant: o.b.v Uitgaven Onder paragraaf 1.3 zijn de uitgaven voor 2015 geschat op In de onderstaande tabel laten we een prognose zien van de uitgaven in de komende jaren. De prognose is gemaakt op basis van de aanname dat de uitgaven meebewegen met het landelijk macrobudget. We kiezen daarvoor omdat in het landelijke budget alle verwachte ontwikkelingen zoals rond de Participatiewet, nieuw beleid en conjunctuur zijn opgenomen. We hebben geen aanleiding om voor Beuningen afwijkende veronderstellingen te hanteren. Tabel 2: Prognose uitgaven gemeente Beuningen Prognose uitgaven

4 Saldo Onderstaande tabel laat twee resulterende prognoses zien van de verwachte ontwikkeling van het saldo: één o.b.v. het budgetaandeel dat de gemeente Beuningen had in 2015, en één o.b.v. die uit Waar het saldo negatief is, is sprake van een tekort. Tabel 3: Prognose saldo gemeente Beuningen Voorzichtige variant ( ) Saldo in % 3,0% -7,3% -7,3% -7,3% -7,3% Optimistische variant ( ) Saldo in % 3,0% 3,0% 3,0% 3,0% 3,0% De verwachting is dat het saldo van de gemeente Beuningen in 2016 positief uitkomt. Indien het budgetaandeel daarna gelijk blijft zal dit saldo positief blijven. Indien na 2016 weer sprake is van hetzelfde budgetaandeel als in 2015, dan zal het meerjarig saldo negatief uitkomen op een tekort van 7,3 procent. 5. Maatregelen t.b.v. tekortreductie gemeente Beuningen Om de bijstandsafhankelijkheid en daarmee de bijstandsuitgaven zo beperkt mogelijk te houden, heeft de gemeente Beuningen in 2015 extra maatregelen genomen. Deze maatregelen hebben enerzijds het doel de uitstroom te verhogen, anderzijds om de instroom te verlagen. Hieronder vindt u een overzicht van de maatregelen die zijn of nog worden getroffen in Maatregelen die al zijn genomen, of waar het gaat om een continu proces worden gemarkeerd met het symbool: A. VERHOGEN UITSTROOM 1. We nemen deel aan het Regionaal Werkbedrijf Rijk van Nijmegen Sinds 1 januari 2015 is in de regio Rijk van Nijmegen het Werkbedrijf actief. Het Werkbedrijf is een gemeenschappelijke regeling van alle gemeenten in de arbeidsmarktregio Gelderland-Zuid, waaronder de gemeente Beuningen. Wij hebben sinds 2011 intensief samengewerkt in de regio om tot het Werkbedrijf te komen. Er is destijds gekozen voor schaalvergroting om minder kwetsbaar te zijn in de dienstverlening, meer gespecialiseerde functies te kunnen ontwikkelen (bijvoorbeeld op het gebied van werkgeversbenadering) en om met een breder aanbod van kandidaten beter aan te kunnen sluiten bij de vraag van werkgevers. De eerste ervaringen met het Werkbedrijf zijn goed. Zo is in de eerste vijf maanden de begrote uitstroom uit de Participatiewet behaald, en loopt de realisatie van de garantiebanen in de regio

5 Nijmegen, als één van de weinigen in Nederland, op koers. 2. We blijven onverminderd inzetten op fraudepreventie, controle en terugvordering Aangezien de bijstand een solidariteitsstelsel is dat wordt opgebracht uit de publieke middelen, is handhaving een zelfstandig onderdeel van het bijstandsbeleid. In dit kader is handhaving om twee redenen relevant. In de eerste plaats heeft handhaving een relatie met de uitstroom (bij geconstateerde fraude, uitsluiting van het recht). In de tweede plaats tellen boetes en terugvorderingen mee als inkomsten voor de gemeentekas. Vanwege deze redenen is hier van belang om te bezien op welke manier we het tekort kunnen reduceren. a. b. c. We vorderen te veel verstrekte uitkering bij geconstateerde fraude terug in lijn met de Fraudewet. Vanaf 1 januari 2013 is de nieuwe Fraudewet ingevoerd. Als gevolg hiervan zijn gemeenten verplicht om in geval van een verwijtbare schending van de inlichtingenplicht een boete op te leggen en een eventueel onterecht uitgekeerd uitkeringsbedrag terug te vorderen (hierbij is niet relevant of er sprake is van opzet). We borgen de fraude-alertheid bij onze medewerkers. Om een goede fraude-alertheid te borgen, zijn er in 2015 een Werkinstructie Signaal Gestuurde Controle en een Instructie Heronderzoek opgesteld. Deze werkwijzen zullen overigens in de loop van 2016 nader worden ingebed in een nieuw in 2016 op te stellen handhavingsplan. Waar nodig zullen trainingen voor medewerkers georganiseerd worden gericht op fraudealertheid en resultaatgerichtheid. We gaan door met profiel-gestuurde handhaving Van iedere bijstandsgerechtigde meten we het statistische risico op fraude. Afhankelijk van het fraudeprofiel van de cliënt wordt meer of minder intensief gecontroleerd op rechtmatigheid. Zo richten we het grootste deel van onze inspanningen op het gebied van controle en fraudebestrijding op de groep die dat nodig heeft en daarmee voorkomen we terugvorderingen. Tegelijkertijd wordt de groep met een laag fraudeprofiel niet belast met allerlei rechtmatigheidsonderzoeken. Vanaf 2012 hebben we op deze manier de nieuwe instroom geprofileerd. Omdat deze aanpak succesvol is gebleken starten we in 2015 nog met het profileren van het zgn. granieten bestand. Het gaat hierbij om ongeveer 150 klanten. d. We continueren de samenwerking met het Instituut Bijzonder Onderzoek. Dit regionale samenwerkingsverband (met alle gemeenten in de arbeidsmarktregio behalve de gemeente Nijmegen) voert de sociale recherche uit door op casusniveau opsporingsonderzoek te doen naar uitkeringsfraude. e. We gaan door met signaalgestuurde controles Het Inlichtingenbureau verstrekt periodiek informatie over de inkomsten van cliënten.

6 Om deze signalen op een goede manier te verwerken hebben we in 2014 de Werkinstructie Signaal Gestuurde Controle vastgesteld. Op deze manier worden onrechtmatigheden tijdig opgepakt, waardoor het mogelijk is de uitkering af te stemmen en waardoor terugvordering wordt voorkomen. f. 3. We laten de nieuwe instroom in het bestand periodiek doorlichten op voorliggende voorzieningen (onder andere Wajong, WIA en Toeslagenwet). We bevorderen flexibel werken en part-time uitstroom De arbeidsmarkt is in rap tempo aan het flexibiliseren, vaste contracten behoren tot het verleden. Ook ons klantenbestand heeft hier mee te maken. We merken dat steeds meer mensen vanuit de uitkering aan het werk gaan als zelfstandige, met een 0-uren contract, in een uitzendbaan of als part-timer. Voor gemeenten is dit lastig om dit op een goede manier administratief te verwerken. We willen echter voorkomen dat mensen worden ontmoedigd door de administratieve rompslomp die het aanvaarden van flexibele arbeid nu vaak met zich meebrengt. Vooruitlopend op landelijke maatregelen, gedacht wordt aan brutering van de bijstandsuitkeringen, nemen wij in 2015 echter de volgende maatregelen: a. b. We gaan het maandelijkse inkomstenbriefje vereenvoudigen en meer afstemmen op een situatie waarin er sprake is van flexibel werk. We hanteren als uitgangspunt dat inkomsten direct worden verrekend met de uitkering. Dit is in de praktijk vaak lastig omdat de loonspecificatie vaak later is dan de betaling van de uitkering. In dat geval hanteren we in overleg met de klant een procedure waarbij de uitkering wordt berekend op basis van een schatting van het inkomen. Hiermee voorkomen we dat mensen achteraf worden geconfronteerd met terugvorderingen of een periode zonder inkomen moeten overbruggen. c. Startende zelfstandigen worden opgepakt door het Werkbedrijf waar zij de specialistische ondersteuning krijgen die ze nodig hebben. B. VERLAGEN INSTROOM 1. We besteden structureel aandacht aan doelmatigheid bij de poort. Onder doelmatigheid verstaan we (1) de mate waarin uitkeringen alleen worden verstrekt in gevallen waarin deze gegeven de omstandigheden noodzakelijk zijn en (2) de mate waarin de uitkering functioneert als tijdelijk vangnet door het verblijf in de uitkering zo kort mogelijk te houden. Aandacht voor doelmatigheid is dus méér dan aandacht voor re-integratie, waarvoor klanten naar het Werkbedrijf worden verwezen. Om de doelmatigheid van de

7 uitkering te waarborgen zal de cliënt nadrukkelijker worden geïnformeerd over de uitkering als tijdelijk vangnet, de eigen verantwoordelijkheid van de klant, de plichten die gekoppeld zijn aan een bijstandsuitkering, en de mogelijke alternatieven, zoals werk of het benutten van een voorliggende voorziening. Dit betekent in ieder geval: a. Dat we duidelijk zijn over wat de van de klant aan inspanningen verwachten en dat het gevolgen zal hebben voor de hoogte van de uitkering als de klant de verplichtingen verbonden aan de uitkering niet nakomt. b. Via de website geven we handvatten voor werkzoekenden om zelfstandig werk te kunnen vinden. Het gaat hier onder meer om tips bij het zoeken naar een baan, het opstellen van een CV of sollicitatiebrief, en websites waar online naar vacatures gezocht kan worden We bieden laagdrempelige ondersteuning naar werk via het Actiecentrum Beuningen Werkt. In het kader van de maatwerkafspraken met het Werkbedrijf, heeft de gemeente Beuningen opdracht gegeven tot het oprichten van het Actiecentrum Beuningen werkt. Dit actiecentrum is op 3 september 2015 van start gegaan. Tijdens een open inloop op een locatie in Beuningen kunnen werkzoekenden in contact komen met medewerkers, hun CV bespreken en zo mogelijk wordt er direct een match gemaakt met een werkgever. Ook Beuningse werkgevers kunnen zich presenteren bij het Werkbedrijf en ze kunnen er terecht met vragen op het gebied van werk bij het Werkbedrijf. Ervaringen van regiogemeenten met een lokaal Actiecentrum zijn goed. Uit ervaring blijkt dat het Actiecentrum zeer goed wordt bezocht door onder meer mensen met een WW-uitkering. Het Actiecentrum is geopend voor álle inwoners van Beuningen, dus ook voor bijstandsgerechtigden. In die zin kan het ook een bijdrage leveren aan het verhogen van de uitstroom. We zoeken de samenwerking met UWV, om de doorstroming van de groep WW ers naar de bijstand te verlagen. In 2014 vormde het aflopen van de WW-uitkering de belangrijkste reden voor instroom in de bijstand in de gemeente Beuningen. Het verlagen van deze doorstroming van de WW naar de bijstand is een belangrijk speerpunt in het reduceren van de tekorten. Daarbij valt te denken aan het in gezamenlijkheid met UWV informatiebijeenkomsten organiseren voor Beuningse WW ers die hun maximale uitkeringsduur naderen. Tijdens deze informatiebijeenkomst worden deze personen geïnformeerd over de

8 rechten en plichten in de bijstand in de gemeente Beuningen. Omdat een bijstandsuitkering in de regel lager is dan een WW-uitkering, en hieraan strengere voorwaarden verbonden zijn, kan het tijdig informeren van max WW ers hierover een preventief effect hebben.

9 Bijlage I: genomen maatregelen gericht op minder bijstand en lagere uitgaven Beuningen is al jarenlang bewust bezig met het omlaag brengen van de bijstandsafhankelijkheid en daarmee de bijstandsuitgaven. Ondanks maatregelen die zijn genomen is dat nog niet gelukt. We gingen uit van een structureel tekort van zo n 10% per jaar. Dat leidde onder meer tot de volgende maatregelen in 2013: Toepassing profielgestuurde handhaving gericht op een systematische beoordeling aan de poort op rechtmatigheid en doelmatigheid. Gezamenlijke intake: klantmanager werk en inkomen doen samen de intake. Vanaf 2013 voerde Beuningen weer zelf de re-integratie uit. Regionale aanpak Jeugd aan het werk. Flitsgesprekken gericht op controle op naleving arbeids- en sollicitatieplicht met mensen met een korte afstand tot de arbeidsmarkt. Aanpassing herbeoordelingsbeleid: iedereen 1x in de 12 mnd spreken, mensen met een hoog fraudeprofiel jaarlijks herbeoordelen en mensen met een laag fraudeprofiel 1x in de 36 mnd. In 2014 ontstond een tekort van meer dan 20%. Toen we dat zagen aankomen, hebben we aanvullende maatregelen genomen. Deze hebben ertoe geleid dat de volumeontwikkeling werd omgebogen. Desondanks was sprake van een fors tekort. Het ging in 2014 om de volgende maatregelen: Checklist die moet worden doorlopen bij de digitale aanvraag, voordat een aanvraagformulier beschikbaar komt. Intensieve dienstverlening, waarbij aanbodversterking plaatsvindt, gecombineerd met het actief zoeken naar werk, onder andere via de werkgeversbenadering. Extra eigen middelen ingezet bovenop het beschikbare participatiebudget. Dat om de rijksbezuinigingen te compenseren. Apart werkproces ingesteld voor de signalen van het inlichtingenbureau.

10 Bijlage II: Verwachte ontwikkeling van het saldo in de komende jaren We kunnen een inschatting geven van hoe het tekort zich in de komende jaren zal ontwikkelen, door de budgetten en de uitgaven te prognosticeren. Het betreft hier een schatting van de verwachte ontwikkeling van het tekort bij gelijkblijvend beleid. In deze schatting zijn de nog te implementeren maatregelen voor tekortreductie (zie paragraaf 1.5) dus niet meegenomen. Budgetten De hoogte van het budget is afhankelijk van de hoogte van het macrobudget (landelijk) en het budgetaandeel van de gemeente Beuningen. De ontwikkeling van het macrobudget is bekend o.b.v. de SZW begroting voor Het budgetaandeel van de gemeente Beuningen weten we voor de jaren 2015 en 2016, door de gepubliceerde gemeentebudgetten te delen door het macrobudget. Tabel 4: Ontwikkeling macrobudgetten en budgetaandeel gemeente Beuningen Macrobudget A Budget Beuningen B C Budgetaandeel 0,087% 0,096% A: Bron: SZW Begroting 2016, p. 39, tabel 2.2. B: Nader voorlopig budget C: Voorlopig budget Het budgetaandeel van de gemeente Beuningen na 2016 is nog niet bekend, omdat in 2017het verdeelmodel aangepast zal worden en als gevolg hiervan herverdeeleffecten zullen optreden. We maken daarom een prognose op basis van twee scenario s; het budgetaandeel is vanaf 2017 (1) hetzelfde als in 2015, en (2) het hetzelfde als in Tabel 5: Prognose ontwikkeling budget gemeente Beuningen Prognose o.b.v. budgetaandeel Prognose o.b.v. budgetaandeel Uitgaven Onder paragraaf 1.3 zijn de uitgaven voor 2015 geschat op We schatten de ontwikkeling van de uitgaven door de geschatte uitgaven van 2015 mee te laten bewegen met het macrobudget. Hierin zijn de macro-economische ramingen van het CPB verwerkt.

11 Tabel 6: Prognose uitgaven gemeente Beuningen Macrobudget Prognose uitgaven Tekort Onderstaande tabel laat twee resulterende prognoses zien van de verwachte ontwikkeling van het saldo: één o.b.v. het budgetaandeel dat de gemeente Beuningen had in 2015, en één o.b.v. die uit Waar het saldo negatief is, is sprake van een tekort. Tabel 7: Prognose saldo gemeente Beuningen. Prognose o.b.v. budgetaandeel Budget Uitgaven Saldo in Saldo in % 3,0% -7,3% -7,3% -7,3% -7,3% Prognose o.b.v. budgetaandeel 2016 Budget Uitgaven Saldo in Saldo in % 3,0% 3,0% 3,0% 3,0% 3,0% Het saldo van de gemeente Beuningen zal in 2016 als gevolg van een fors positief herverdeeleffect, positief uitkomen. Indien het budgetaandeel daarna gelijk blijft zal dit saldo positief blijven. Indien na 2016 hetzelfde budgetaandeel wordt gehanteerd als in 2015, dan zal het saldo negatief uitkomen op een tekort van 7,3 procent.