Nr: Schipluiden: 14 november Onderwerp: Handhavingsplan Sociale Zaken 2014

Transcriptie

1 Nr: Schipluiden: 14 november 2013 Onderwerp: Handhavingsplan Sociale Zaken 2014 Aan de Raad Wat willen we bereiken? We willen door u nieuw beleid op het gebied van handhaving binnen de Wet Werk en Bijstand (WWB), de Wet inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte werkloze werknemers (IOAW) en de Wet inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte gewezen zelfstandigen (IOAZ) laten vaststellen. Het voor u liggende concept Handhavingsplan Sociale Zaken 2014 is hiertoe de aanzet. De in dit plan geformuleerde doelstellingen zijn: - De cliënt meer dan voorheen aanspreken op zijn eigen kracht en verantwoordelijkheid door hem vaker te zien en te spreken over zijn re-integratie. Het beter kennen van de cliënt vergroot de nalevingsbereidheid van de verplichtingen en het leidt tot snellere uitstroom en participatie in de maatschappij. - Inzetten op preventie en een goede informatievoorziening richting cliënten om onrechtmatigheden en fraude te voorkomen. - Verder werken aan een optimale dienstverlening en werkprocessen waar mogelijk efficiënter inrichten. - De rechtmatigheidsonderzoeken efficiënter vormgeven door signaalgestuurd te werken en het periodiek uitvoeren van themacontroles. - Bij onrechtmatigheden snel en streng optreden, terugvorderen en sanctioneren (het voeren van een lik-op-stuk -beleid) De directe aanleiding om een nieuwe visie op handhaving te formuleren is de invoering van de Wet aanscherping handhaving en sanctiebeleid SZW-Wetgeving (de Fraudewet) op 1 januari De invoering van de Fraudewet is het sluitstuk van een reeks aan maatregelen die het kabinet heeft ingezet om de handhavingsketen te versterken. Het kabinet heeft aangegeven streng(er) te zullen toezien of een gemeente de haar opgedragen taken van fraudebestrijding en handhaving juist uitvoert. Het voorkomen en bestrijden van misbruik binnen de WWB, de IOAW en de IOAZ vormt hiermee een belangrijk onderdeel van de verantwoordelijkheid van het college deze wetgeving doelmatig en rechtmatig uit te voeren. Het is immers belangrijk om het maatschappelijke draagvlak voor het stelsel van collectieve sociale voorzieningen te behouden. Daarnaast draagt het voeren van een rechtvaardig handhavingsbeleid bij aan het beperken van onnodige uitkeringskosten in een tijd van een toenemend klantenbestand. Tot slot is het kabinet voornemens bij het aanvragen van een Individuele of Meerjarige Aanvullende Uitkering (een IAU of MAU) de voorwaarde te stellen dat gemeenten een verbeterplan hebben voor hun handhavingsbeleid. Het bijgevoegde concept Handhavingsplan Sociale Zaken 2014 voorziet hierin. Wat gaan we daarvoor doen? In het concept Handhavingsplan Sociale Zaken 2014 wordt aangesloten bij de vier visie-elementen van het Hoogwaardig Handhaven, zoals deze geformuleerd zijn in de handhavingsprogramma s en van het kabinet. De vier visie-elementen zijn: 1. Vroegtijdige voorlichtingen aan uitkeringsgerechtigden 2. Het optimaliseren van de dienstverlening. 3. Controleren op maat: vroegtijdig constateren en afhandelen van overtredingen/fraudesituaties. 4. Verplicht terugvorderen en daadwerkelijk sanctioneren bij geconstateerde fraude. 1

2 Hieronder leest u per onderdeel welke activiteiten uitgevoerd gaan worden. Vroegtijdig voorlichten/preventie Vroegtijdig informeren houdt in dat de cliënt tijdig en juist wordt voorgelicht over de rechten en plichten die samenhangen met het ontvangen van een uitkering. Om te zorgen dat de cliënt over de juiste informatie beschikt wordt: - Aangesloten bij de landelijke campagne Weet hoe het zit. In deze campagne worden uitkeringsgerechtigden op een laagdrempelige manier geïnformeerd over hun rechten en plichten. De campagne bestaat onder andere uit de website posters en foldermateriaal. - De teksten op de website van de gemeente worden geoptimaliseerd en waar nodig geactualiseerd. - Cliënten worden tijdens het intakegesprek uitgebreid over hun rechten en plichten geïnformeerd en ontvangen het boekje zo zit het met bijstand van Stimulansz. Optimaliseren van de dienstverlening Door de schaalgrote van de gemeente Midden-Delfland bestaat een korte relatie tussen de cliënt en de klantmanagers Werk en Inkomen. Het team Werk en Inkomen is vijf dagen per week de gehele dag telefonisch en per te bereiken. Tevens wordt gewerkt met een open spreekuur op dinsdag- tot en met vrijdagochtend. Tijdens dit spreekuur kan iedereen zonder afspraak langskomen voor vragen en advies op het gebied van sociale zaken. Hiermee is de dienstverlening van het team sociale zaken laagdrempelig vormgegeven. De dienstverlening kan nog verder worden geoptimaliseerd door: - Geen informatie aan de cliënt te vragen die reeds bij ons bekend is of uit andere administraties kan worden gehaald. - Goed overwegen in welke situaties en op welke momenten het opvragen van informatie noodzakelijk is. - Handhavingsacties, zoals bijvoorbeeld de huisbezoeken, op een correcte en respectvolle wijze uitvoeren. Controleren op maat Aan het ontvangen van een uitkering zijn diverse verplichtingen vonden. De cliënten hebben de plicht zich in te zetten om zo snel mogelijk weer in hun eigen levensonderhoud te voorzien. Dit komt naar voren in de arbeidsplicht. Daarnaast hebben cliënten de verplichting uit eigen beweging alle informatie door te geven waarvan zij redelijkerwijs kunnen weten dat het van invloed is op het recht op een uitkering, de zogenaamde inlichtingenplicht. Controleren op maat houdt in dat, als de kans op onrechtmatigheden gering is er minder controle wordt uitgevoerd. Daar staat tegenover dat bij een grotere kans op fraude er juist meer controle wordt uitgevoerd. Uitgangspunt bij het toetsen van de rechtmatigheid is dat de gegevens waar mogelijk verzameld worden zonder de cliënten hiermee te belasten. Het Inlichtingenbureau en Suwinet 1 spelen een belangrijke rol bij het verzamelen van deze informatie. Uit landelijk onderzoek is gebleken dat het vaker zien en spreken van de cliënten leidt tot het hogere nalevingsbereidheid van de aan de uitkering verbonden verplichtingen. De cliënt voelt zich meer gezien en gecontroleerd en is mede hierdoor geneigd meer te solliciteren en alle voor de uitkering van belang zijnde informatie tijdig door te geven. Daarnaast wordt de uitkeringsgerechtigde wanneer deze vaker gezien en gesproken wordt, meer aangesproken op zijn eigen verantwoordelijkheid. De cliënt dient er van doordrongen te zijn dat het ontvangen van een uitkering in principe tijdelijk is en dat hij 1 Via Het Inlichtingenbureau en Suwinet vindt bestandskoppeling plaats tussen onder andere de Belastingdienst, Het Uitvoeringsinstituut Werknemers Verzekeringen (UWV), de Rijksdienst voor het Wegverkeer (RDW), De Sociale Verzekeringsbank (SVB), gemeenten en de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO). 2

3 zelf verantwoordelijk is voor zijn bestaan. Iedereen dient hierbij naar vermogen te participeren in de maatschappij. Activeringsperiode Het benadrukken van de eigen verantwoordelijkheid begint reeds bij de aanvraag van een WWBuitkering. Voor jongeren onder de 27 jaar geldt dat zij na het aanvragen van een WWB-uitkering een zoekperiode hebben van vier weken, waarin zij aantoonbaar moeten zoeken naar werk en/of de mogelijkheden om terug te keren naar school moeten onderzoeken. Landelijke wetgeving deze zoekperiode uit te breiden naar de doelgroep ouder dan 27 jaar is in de maak. Voorgesteld wordt in navolging van omliggende gemeenten waaronder Delft, ingaande 1 januari 2014 te werken met een activeringsperiode voor iedereen ouder dan 27 die een uitkering aanvraagt. Concreet betekent dit dat de cliënt zich binnen twee werkdagen na het indienen van zijn aanvraag voor een uitkering, moet melden tijdens het open spreekuur van sociale zaken. Tijdens het activeringsgesprek worden duidelijke en individuele afspraken gemaakt over de acties die de cliënt in de daaropvolgende twee weken moet uitvoeren. Hierbij kunt u denken aan het op orde brengen van het Curriculum Vitae, het solliciteren op algemeen geaccepteerde arbeid en het inschrijven bij uitzendbureaus. De afspraken worden vastgelegd in een activeringsplan. Tijdens de feitelijke uitkeringsintake twee weken later worden de verrichte activiteiten beoordeeld. Mocht de cliënt zich verwijtbaar niet aan de afspraken hebben gehouden, wordt bij toekenning van de bijstand een maatregel opgelegd. In principe geldt deze activeringsperiode voor iedere nieuwe uitkeringsaanvraag. In de praktijk zullen er echter situaties denkbaar zijn waarbij het opleggen van een activeringsperiode niet reëel is. Bijvoorbeeld voor die cliënten die vanuit de WW doorstromen naar de WWB, zij hebben immers al de arbeidsverplichtingen opgelegd gekregen vanuit het UWV. Ook bij net uitgeplaatste asielzoekers, mensen met een WSW-indicatie of een 60+er waarvan het niet is te verwachten dat deze op korte termijn uitstroomt naar werk bestaat de mogelijkheid af te zien van het opleggen van een activeringsperiode. Er is dus altijd ruimte een individuele afweging te maken de activeringsperiode wel of niet op te leggen. Bestandsbeheer re-integratie De nadruk in de cliëntcontacten komt te liggen op de re-integratie. Er worden duidelijke afspraken gemaakt met de cliënt: wat gaat hij zelf doen om zijn situatie te verbeteren? Welke ondersteuning is hierbij nodig vanuit de gemeente? Het cliëntenbestand is onder te verdelen in drie groepen, uitgaande van de afstand tot de arbeidsmarkt: 1. Werk. 2. Tijdelijk ontheven van de arbeidsplicht. 3. Langdurig ontheven van de arbeidsplicht. De groep met de kortste afstand tot de arbeidsmarkt wordt minimaal 1 x per kwartaal gezien en gesproken over hun re-integratie, indien nodig wordt de cliënt vaker gesproken. Wanneer het de cliënt niet op korte termijn lukt om zelfstandig aan het werk te komen, worden kortdurende re-integratie of scholingstrajecten ingezet. Daarnaast worden de cliënten waar mogelijk aangemeld voor werkgelegenheidsprojecten als het A4-project. De nadruk bij de groep die tijdelijk ontheven is van de arbeidsverplichtingen ligt op het wegnemen van de belemmeringen door het inzetten van langdurige re-integratietrajecten, scholingstrajecten en/of doorverwijzing naar hulpinstanties. Ter voorbereiding op de terugkeer naar werk wordt van de cliënt verwacht dat deze naar vermogen participeert in de maatschappij, onder andere door het verrichten van vrijwilligerswerk. Deze groep wordt minimaal halfjaarlijks gesproken. De groep die langdurig ontheven is van de arbeidsplicht kenmerkt zich door een lange tot zeer lange afstand tot de arbeidsmarkt. De inzet is er op gericht deze groep waar mogelijk naar vermogen te laten participeren door middel van vrijwilligerswerk of het volgen van een scholingstraject. De cliënten 3

4 worden minimaal jaarlijks gezien en gesproken. Deze gesprekken hebben naast een activeringscomponent ook een dienstverlenend karakter: maakt men gebruik van de aanwezige voorzieningen, is doorverwijzing naar hulpinstanties nodig etcetera. Diverse cliënten uit deze groep nemen deel aan de Pilot Aan de Slag!, waarbij zij met succes begeleid worden in het verrichten van vrijwilligerswerk. Bestandbeheer rechtmatigheid: signaalgestuurd handhaven Van signaalgestuurd handhaven is sprake wanneer een binnengekomen signaal de aanleiding is onderzoek te doen naar de rechtmatigheid van de verstrekte uitkering. Dit kan bijvoorbeeld een signaal zijn van Het Inlichtingenbureau signalen naar aanleiding van een gesprek met de cliënt, via eigen waarneming of naar aanleiding van een (anonieme) tip van een burger, medewerker of een externe organisatie. Via Het Inlichtingenbureau worden maandelijks lijsten ontvangen betreffende inkomsten, RDW-gegevens en detentiegegevens. Periodiek ontvangen de klantmanagers Werk en Inkomen daarnaast de signalen over bankrekeningen en vermogen. Tot op heden verrichten de klantmanagers Werk en Inkomen naast het afhandelen van deze signaallijsten periodieke rechtmatigheidsonderzoeken bij alle cliënten. De periodiciteit van deze heronderzoeken is gerelateerd aan de afstand tot de arbeidsmarkt en bedraagt momenteel 12, 18 of 24 maanden. Deze rechtmatigheidsonderzoeken zijn zowel erg belastend voor de cliënt als tijdrovend voor de klantmanager, terwijl er verhoudingsgewijs weinig onrechtmatigheden naar voren komen. Voorgesteld wordt daarom ingaande 1 januari 2014 geen periodieke rechtmatigheidsonderzoeken uit te voeren. In plaats daarvan wordt signaalgestuurd de rechtmatigheid getoetst en periodiek (minimaal 1 maal per jaar) een themacontrole uitgevoerd. De tijd die vrijkomt door het afschaffen van de periodieke rechtmatigheidsonderzoeken wordt ingezet om de cliënten vaker te zien en te spreken over zijn re-integratie ten einde de uitstroom te vergroten. Inzet sociale recherche De rechtmatigheidsonderzoeken naar aanleiding van de ontvangen signalen worden uigevoerd door de klantmanagers Werk en Inkomen. In die situaties waarbij specifieke deskundigheid en/of opsporingsbevoegdheden noodzakelijk zijn, wordt de sociale recherche ingeschakeld. Deze dienstverlening wordt op declaratiebasis ingekocht bij de gemeente Delft. Sanctioneren en terugvorderen Sinds de invoering van de Fraudewet is het college verplicht ten onrechte verstrekte bijstand terug te vorderen, wanneer er sprake is van het schenden van de inlichtingenplicht. Uitgangspunt is dat deze vorderingen volledig moeten worden afbetaald. Daarnaast heeft zij de plicht in voorkomende gevallen een boete op te leggen. Deze bedraagt in principe 100% van het benadelingsbedrag en loopt op tot 150% in geval van herhaaldelijke schending van de inlichtingenplicht (recidive). Bij fraudevorderingen hoger dan ,- dient aangifte te worden gedaan bij het Openbaar Ministerie. Boetes en fraudevorderingen moeten, wanneer sprake is van een lopende uitkering, met de uitkering worden verrekend. Bij het opleggen van een recidiveboete is het college daarnaast bevoegd de verrekening hiervan drie maanden te laten plaatsvinden zonder inachtneming van de beslagvrije voet. Het beleid hierover is door u vastgelegd in de Verordening verrekening bestuurlijke boete bij recidive, welke u in oktober 2013 heeft vastgesteld. Gevolgen voor schuldregelingen De vorderingen die ontstaan als gevolg van fraude en de bestuurlijke boetes hebben gevolgen voor schuldhulpverleningstrajecten. De Fraudewet verbiedt het college mee te werken aan minnelijke schuldhulpverleningstrajecten wanneer sprake is van een fraudevordering. Men komt pas in aanmerking voor een schuldregeling wanneer de fraudevordering(en) en de boetes volledig zijn afgelost. Ook de toelating tot de Wet schuldsanering natuurlijke personen (WSNP) wordt bemoeilijkt, aangezien beoordeeld wordt of iemand in de vijf jaren voorafgaand aan het indienen van het verzoek ter goeder trouw gehandeld heeft. Het is des te meer van belang in te zetten op het voorkomen en vroegtijdig signaleren van onrechtmatigheden. 4

5 Wat mag het kosten? De uitvoering van het handhavingsbeleid vindt plaats binnen de huidige formatie van het team Werk en Inkomen. De kosten van de cursussen Fraudealerheid en Toezichthouderschap in de WWB worden vanuit het reguliere opleidingsbudget betaald. Voor de inzet van de sociale recherche is voor 2014, gelijk aan de begroting van 2013, een bedrag van 2.500,- geraamd. Resumerend stellen wij u voor het Handhavingsplan Sociale Zaken 2014 vast te stellen. ADVIES van de raadscommissie d.d. 3 december 2013 REACTIE van het college. het college van burgemeester en wethouders, Peter Veenman gemeentesecretaris Arnoud Rodenburg burgemeester 5