NOTITIE VANGNETUITKERING BUIG 2015

Transcriptie

1 NOTITIE VANGNETUITKERING BUIG Inleiding Op basis van de Wet bundeling van uitkeringen inkomensvoorziening aan gemeenten (BUIG) ontvangen gemeenten per kalenderjaar een budget voor de bekostiging van uitkeringen voor levenshoud. Hiermee betalen we uitkeringen op grond van de Participatiewet (voorheen WWB), IOAW, IOAZ en startende ondernemers (uit de Bbz 2004). Daarnaast kan de gemeente dit budget inzetten voor de kosten van loonkostensubsidies. Als de gemeente hiervan overhoudt, is het overschot vrij besteedbaar. Gemeenten die tekorten hebben op hun inkomensdeel dienen dit in beginsel op te vangen met eigen middelen. Sinds 2004 bestond de mogelijkheid dat tekortgemeenten onder voorwaarden in aanmerking konden komen voor een aanvullend budget, de incidentele aanvullende uitkering (IAU). Per 1 januari 2015 is niet alleen de Participatiewet in werking getreden maar is er ook een vangnetuitkering in de plaats gekomen van de incidentele aanvullende uitkering. Het eigen risico voor de gemeente in de vangnetregeling verschilt van die van de IAU. Bij de IAU was er sprake van een eigen risico voor de gemeente van 10% van het toegekende BUIG-budget. De vangnetuitkering kent een getrapt eigen risico: - een tekort tot 5% is volledig voor rekening van de gemeente - voor het deel van het tekort tussen 5% en 10% wordt de gemeente voor 50% gecompenseerd en - voor het deel van het tekort boven de 10% wordt de gemeente volledig gecompenseerd. Om met succes een beroep op een vangnetuitkering over 2015 te doen, gelden de volgende voorwaarden: 1. Het verzoek moet uiterlijk op maandag 15 augustus 2016 digitaal, per , zijn ontvangen door de Toetsingscommissie aanvullende uitkeringen Participatiewet. Verzoeken die na 15 augustus 2016 door de commissie worden ontvangen, worden niet in behandeling genomen. 2. Bij het verzoek dient het college de volgende documenten te voegen: a. een globale analyse van de mogelijke oorzaak en de omvang van het tekort, mede in het kader van de inwerkingtreding van de Participatiewet en de eerdere financiële resultaten van de uitvoering van de WWB, en van de verwachte ontwikkelingen van dat tekort in de komende jaren; b. een brief, of vergelijkbaar document, waarmee het college de raad in 2015 heeft geïnformeerd over zijn analyse en de maatregelen die worden genomen dan wel worden overwogen om tot tekortreductie te komen; c. een document waaruit de opvattingen van de gemeenteraad hieromtrent blijken; d. een overzicht wat de gemeente in 2015 feitelijk heeft gedaan In deze notitie worden voorwaarden 2a en 2b en 2d verder uitgewerkt. Allereerst wordt aangegeven wat de omvang is van het mogelijke beroep op de Vangnetregeling Vervolgens wordt toegelicht hoe het budget BUIG 2015 voor de gemeente Valkenswaard vastgesteld is, wordt een overzicht gegeven van de overschotten/tekorten op het budget BUIG vanaf 2011 en wordt een verklaring voor deze overschotten/tekorten gegeven. Hierna wordt aangegeven Pagina 1 BUIG uitkering 2015 Tekortanalyse en reductiemaatregelen

2 welke maatregelen er in de afgelopen jaren genomen zijn om het tekort op de BUIG terug te dringen waarbij specifiek ingezoomd wordt op Tot slot wordt inzicht gegeven in de verwachte lasten BUIG in relatie tot de te ontvangen BUIG-budgetten in de jaren 2016 en verder. Met deze notitie wordt voldaan aan het opstellen van de tekortanalyse en worden de maatregelen benoemd waarmee het verwachte tekort nu al zoveel mogelijk wordt teruggedrongen. Dit zijn maatregelen die we al sinds de invoering van de Wet Werk en Bijstand (WWB) in 2004 hanteren en aanvullingen daarop die we vanaf 2015 (gaan) toepassen. 2. Wijze vaststelling jaarlijkse budget BUIG en verdeling Jaarlijks wordt door het rijk een landelijk budget BUIG vastgesteld dat afdoende dient te zijn om de uitkeringslasten BUIG van alle gemeenten te dekken. Dit budget wordt in eerste instantie voorlopig (in september voorafgaand) en vervolgens eind september in het betreffende jaar definitief vastgesteld. Vervolgens wordt dit budget verdeeld over de gemeenten. De wijze waarop dit gebeurt, is afhankelijk van het aantal inwoners van de gemeente. Gemeenten tot inwoners ontvangen het budgetaandeel op basis van het aandeel in de landelijke lasten twee jaar ervoor (t-2). Gemeenten met meer dan inwoners ontvangen een budgetaandeel op basis van een objectief verdeelmodel (multiniveau-model van Centraal Planbureau). Bij gemeenten met tot inwoners wordt het budgetaandeel vastgesteld op basis van een mix tussen historische kosten (t-2) en het multiniveau-model. Het multiniveau-model is in 2015 ingevoerd en heeft veel onvoorziene en - voor veel gemeenten - ongewenste effecten gehad op de verdeling van het landelijke budget BUIG over de gemeenten. Om deze reden heeft het rijk besloten om in 2015 en 2016 het verdeelmodel opnieuw onder de loep te nemen. Ook is besloten om voor deze jaren het landelijke budget BUIG voor 50% te verdelen op basis van historische lasten (t-2) en voor 50% op basis van beschreven verdeling. Concreet heeft dit tot gevolg dat het budget BUIG voor onze gemeente over 2015 en 2016 voor 70% wordt vastgesteld op basis van de historische lasten (aandeel in landelijke uitkeringslasten over 2013 respectievelijk 2014) en voor 30% op basis van het landelijke verdeelmodel. 3. Prognose tekort BUIG en omvang vangnetuitkering Op basis van de uitkeringslasten tot 1 november 2015 is een inschatting gemaakt van de verwachte uitkeringslasten over 2015 en is een inschatting gemaakt van het verwachte beroep op de vangnetregeling. verwachte lasten BUIG-budget tekort BUIG % tekort ,11% eigen risico uitkering vangnet Pagina 2 BUIG uitkering 2015 Tekortanalyse en reductiemaatregelen

3 Het betreft hier nadrukkelijk een inschatting op basis van de uitkeringslasten tot 1 november Met name de definitieve vaststelling van de af te dragen loonheffing en werkgeverspremies over de uitkeringen kan de daadwerkelijke uitkeringslasten nog beïnvloeden, zowel in positieve als in negatieve zin. De definitieve vaststelling vindt na afloop van het kalenderjaar plaats. De werkelijke omvang van de het beroep op de vangnetregeling zal tussen de en liggen. 4. Resultaat BUIG afgelopen jaren Onderstaande tabel geeft een overzicht van het toegekende budget BUIG en de uitkeringslasten per jaar (bron: Ministerie SZW). budget BUIG uitkeringslasten resultaat op BUIG * *Uitkeringslasten 2015 betreft uiteraard een prognose Jaarlijks zijn de werkelijke uitkeringslasten fors lager (2012, 2013) of hoger (2011, 2015) dan het toegekende budget BUIG. Reden hiervan is dat de uitkeringslasten in Valkenswaard zich jaarlijks afwijkend ontwikkelen ten opzichte van de landelijke trend. Het toegekende budget BUIG wordt voor het grootste deel (70%) op basis van historische lasten (t-2) toegekend. Een sterke toename van de uitkeringslasten wordt daardoor pas 2 jaar later vertaald in een hoger budget BUIG. 5. Tekortanalyse BUIG In onderstaande tabellen wordt de jaarlijkse ontwikkeling van de uitkeringslasten BUIG in Valkenswaard vergeleken met de landelijke ontwikkeling en wordt een overzicht van het aantal aanvragen BUIG weergegeven. Jaarlijkse uitkeringslasten ten opzichte van de landelijke ontwikkeling (bron: Ministerie SZW). uitkeringslasten Valkenswaard Lastenontwikkeling tov voorafgaande jaar Valkenswaard lasten ontwikkeling tov voorafgaande jaar landelijk ,2% + 6,7% ,0% + 3,6% ,0% + 9,7% ,7% + 7,5% ,2% + 3,2% *De verwachte landelijke uitkeringslasten 2015 zijn gelijk gesteld aan het definitieve budget BUIG over 2015 Zoals aangegeven wordt het budget BUIG van de gemeente Valkenswaard voor 70% toegekend op basis van het aandeel in de landelijke uitkeringslasten in het jaar t-2. Ondanks dat de toename van de jaarlijkse uitkeringslasten vanaf 2013 lager is dan landelijk, is het toegekende budget BUIG over 2015 niet toereikend om de uitkeringslasten volledig te dekken. Oorzaak van het tekort moet gezocht Pagina 3 BUIG uitkering 2015 Tekortanalyse en reductiemaatregelen

4 worden in budgetdeel wat toegekend wordt op basis van het objectieve verdeelmodel (multi-niveau model). Als gevolg van dit model is het toegekende budget voor Valkenswaard over lager vastgesteld. Voor de budgetverdeling 2016 zijn de eerste aanpassingen in het model doorgevoerd. Als gevolg hiervan ontvangt de gemeente Valkenswaard voor meer budget (bron: Berenschot, effecten verdeelmodel BUIG 2016). Vanaf 2017 wordt het verdeelmodel BUIG meer fundamenteel aangepast. De effecten hiervan voor het toegekende budget BUIG voor Valkenswaard laten zich niet voorspellen. Tot 2015 kan een gemeente met een tekort op de BUIG een verzoek doen voor een aanvullende uitkering (IAU). Bij de beoordeling van het verzoek werd met name gekeken naar een drietal criteria die als een indicator gezien worden voor een uitzonderlijke situatie op de arbeidsmarkt. Voldoet een gemeente aan een van deze criteria dan wordt een IAU-verzoek in principe positief beoordeeld. Een van de criteria is de ontwikkeling van het aantal werkzoekenden (NWW) in de afgelopen 2 jaar. Als de toename hiervan 5% hoger dan het landelijke gemiddelde dan wordt het verzoek tot een IAU positief beoordeeld. Inmiddels is de gemeentelijke en landelijke ontwikkeling NWW tot 1 oktober bekend. Hieruit blijkt dat de toename van de NWW in Valkenswaard in de afgelopen 2 jaar 18% meer toegenomen is dan landelijk waardoor er in 2015 sprake is van een uitzonderlijke situatie op de arbeidsmarkt. Ontwikkeling NWW (bron maandelijkse arbeidsmarktmonitor UWV) Valkenswaard landelijk gemiddeld gemiddeld gemiddeld gemiddeld % toename 2014 t.o.v % 64% % toename 2015 t.o.v % 33% Een andere belangrijke indicator voor de situatie op de arbeidsmarkt is de ontwikkeling van de WW. Op 1 september 2015 genoten 781 inwoners een WW-uitkering (5,6% beroepsbevolking). De werkloosheid is daarmee hoger dan het landelijke (5,4%) en regionale (5,5%) gemiddelde. In tegenstelling tot landelijk is de omvang van de werkloosheid van Valkenswaard in het afgelopen jaar niet afgenomen. Ook dit duidt op een verstoorde arbeidsmarkt. Een relatief groot deel van de werklozen (50%) is ouder dan 50 jaar waardoor er ook in de nabije toekomst een relatief grote instroom vanuit WW naar bijstand te verwachten is. Aantal aanvragen BUIG per jaar gemeente Valkenswaard aanvragen t/m okt 245 Pagina 4 BUIG uitkering 2015 Tekortanalyse en reductiemaatregelen

5 De slechte arbeidsmarktsituatie heeft er toe geleid dat het aantal inwoners wat beroep doet op een uitkering vanaf 2014 sterk is toegenomen. Met name de instroom vanuit WW is hoog (2014: 53 personen, tot 1 oktober 2015: 31 personen). Het betreft veelal personen ouder dan 50 jaar die langdurig WW ontvangen hebben. In 2014 en 2015 zijn er diverse extra inspanningen gedaan om het aantal bijstandsuitkeringen en daarmee de uitkeringslasten te beperken. Het betreffen maatregelen om zowel de instroom te beperken als de uitstroom te vergroten. Deze zijn effectief geweest waardoor de uitkeringslasten naar verwachting in 2015 afnemen. Dit ondanks de ongunstige situatie op de arbeidsmarkt en de toename van de landelijke uitkeringslasten over Maatregelen reductie budgettekort In 2014 en 2015 zijn er diverse extra inspanningen gedaan om het aantal bijstandsuitkeringen en daarmee de uitkeringslasten te beperken. Het gaat om maatregelen om zowel de instroom te beperken als de uitstroom de vergroten. Die hebben effect gehad, waardoor de uitkeringslasten naar verwachting in 2015 afnemen. Dit ondanks de ongunstige situatie op de arbeidsmarkt en de toename van de landelijke uitkeringslasten in Handhaving Als er signalen van mogelijke fraude zijn (zoals verblijfplaats, samenleving of verzwegen inkomsten), wordt handhaving ingeschakeld. In 2015 zijn er 6 onderzoeken uitgevoerd waarbij in 3 gevallen een uitkering is beëindigd of niet toegekend. Arbeidsmarktondersteuning De gemeente zet diverse projecten en instrumenten in om het aantal uitkeringsgerechtigden te beperken. De insteek is dat we maatwerk leveren: we kiezen die ondersteuning die aansluit bij de specifieke situatie van de uitkeringsgerechtigde. Dit levert een brede schakering aan losse producten op. Daarnaast hebben we een aantal projecten opgezet die we met de hulp van samenwerkingspartners uitvoeren. In deze paragraaf werken we die uit. Het doel van de meeste projecten en activiteiten is mensen toeleiden naar werk. Dit heeft ertoe geleid dat de uitstroom vanuit de uitkering naar werk de laatste jaren sterk is toegenomen. Dit is weergegeven in onderstaande tabel. uitstroom naar werk t/m okt 63 Door de poortaanpak is de werkelijke uitstroom naar werk hoger: 50% van de inwoners die zich melden voor een uitkering doet na dit programma geen beroep op een bijstandsuitkering. Deze Pagina 5 BUIG uitkering 2015 Tekortanalyse en reductiemaatregelen

6 uitstroom bestaat uit mensen die werk vinden of die om een andere reden afzien van een uitkering.. Hiernaast richt de arbeidsmakelaar zich ook op niet uitkeringsgerechtigden of personen die voornemens zijn een beroep ook een uitkering te doen. Ook hierbij wordt instroom naar een uitkering voorkomen. 1. Poortaanpak Als iemand aangeeft een beroep te willen doen op een uitkering, wordt hij uitgenodigd voor een intakegesprek. Doelstelling hierbij is wijzen op de eigen verantwoordelijkheid en een beeld te krijgen van de mogelijkheden tot arbeid. Ook wordt bij signalen van mogelijke fraude (woonsituatie of arbeid) een onderzoek ingesteld. Voor uitkeringsgerechtigden voor wie arbeid niet mogelijk is, wordt de uitkeringsaanvraag direct in behandeling genomen. Voor uitkeringsgerechtigden die kunnen werken, maken we gebruik van het Werkleerbedrijf (WLB). Het WLB is een ondersteuningsprogramma voor inwoners die een beroep doen op de bijstand en die kunnen werken. Op de locatie in Eindhoven worden deelnemers maximaal aangesproken op hun eigen verantwoordelijkheid en gestimuleerd om zelf initiatief te tonen om werk te vinden. Het WLB is een samenwerkingsverband van Ergon, de verbonden gemeenten en de gemeente Cranendonck. 2. Instroomprogramma Sinds het voorjaar van 2015 hebben we een programma in huis gehaald dat aansluit op de dienstverlening van het WLB. Die inwoners die niet door de inzet van het WLB aan het werk hebben kunnen gaan, stromen hier in. Zij worden ondersteund door twee externe professionals die hen ondersteunen met het maken van een onderscheidend cv, het verhogen van de motivatie en het vinden van werk. Dit is een succesvol project. De eerste ronde heeft ervoor gezorgd dat maar liefst 8 van de 12 deelnemers werk gevonden hebben. Deze score van 75% stemt tot tevredenheid. 3. Arbeidsmakelaar Voor 2014 en 2015 is er jaarlijks beschikbaar gesteld voor een arbeidsmakelaar. Deze bemiddeld mensen naar werk waarbij niet alleen gericht wordt op uitkeringsgerechtigden maar ook op niet uitkeringsgerechtigden of personen die zich melden voor een uitkering. Op deze wijze wordt beroep op een bijstandsuitkering beperkt. In 2015 (t/m oktober) zijn er door de arbeidsmakelaar 14 personen bemiddeld naar werk, zijn er 8 proefplaatsingen gedaan en 7 personen op een werkstage geplaatst. 4. WERKTOP In 2015 is het project WERKTOP gestart. Vanuit dit project wordt contact gelegd met werkgevers. Als deze werk hebben worden ze uitgenodigd om direct in gesprek te gaan met uitkeringsgerechtigden. Dit project heeft een tweeledig doel. Naast toeleiding van uitkeringsgerechtigden naar werk wordt ook het aantal werkgevers waarmee contact is, vergroot. Pagina 6 BUIG uitkering 2015 Tekortanalyse en reductiemaatregelen

7 5. Jobbunting Wanneer een uitkeringsgerechtigde kansrijk is op de arbeidsmarkt maar ondersteuning noodzakelijk is om aan het werk te komen, schakelen we een jobhunter in. Deze (externe) professional gaat samen met de uitkeringsgerechtigde aan de slag om werk te vinden. Doordat we met deze externe partijen less cure, less pay afspraken hebben, leiden deze trajecten vaak tot het vinden van werk en besparen ze bovendien kosten. Voor niet-succesvol afgesloten trajecten betalen we immers een lagere vergoeding. 6. Aanpak 50+ Sinds de zomer van 2015 hebben we een project opgestart voor een relatief kansarme groep op de arbeidsmarkt: de 50+ers. In samenwerking met een externe partij begeleiden we een tiental deelnemers intensief om te komen tot het vinden van werk. Het merendeel van de 12 deelnemers komt uit Valkenswaard. De eerste resultaten verwachten we in de loop van Clean Team Ook voor mensen met een lange afstand tot de arbeidsmarkt hebben we een project opgetuigd: het Clean Team. De projectleiding hiervan is in handen van Werk & Inkomen. Dit team werkt twee dagdelen per week aan een schonere en meer opgeruimde gemeente. De deelnemers doen dit gedurende maximaal een jaar en met behoud van uitkering. Hiermee hebben mensen meer structuur in hun bestaan, zijn ze meer betrokken bij de samenleving en vergroten ze hun kansen op de arbeidsmarkt. Alhoewel dit project niet gericht is op uitstroom, komen deelnemers in individuele gevallen wel aan werk. Daarnaast zijn de reacties van de betrokken partijen (deelnemers, inwoners en gemeente) ronduit positief. 8. Bestrijding jeugdwerkloosheid Recent is een regionaal project gestart gericht op de arbeidstoeleiding van jongeren met een bijstandsuitkering die niet zelfstandig in staat zijn een plaats op de arbeidsmarkt te verwerven. Er is veelal sprake van lichamelijk of geestelijke beperkingen of een taalachterstand. Dit project wordt betaald met middelen die specifiek hiervoor door het rijk ter beschikking zijn gesteld. In 2016 worden hiervan de eerste resultaten verwacht. 9. Sluitende aanpak VSO-PrO leerlingen De VNG heeft gemeenten opgeroepen om goede afspraken te maken met VSO- en Praktijkscholen over de ondersteuning aan en het begeleiden van schoolverlaters die zich niet kunnen redden op de arbeidsmarkt. Het college gaat prioriteit geven aan de begeleiding van deze doelgroep. Hiervoor krijgt Werk & Inkomen de opdracht om in samenspraak met de ambtenaren van Jeugd een aanpak op te zetten die op korte termijn kan leiden tot een sluitende aanpak van deze groep. Pagina 7 BUIG uitkering 2015 Tekortanalyse en reductiemaatregelen

8 10. Project Statushouders Los van de komst van de Participatiewet staat de toestroom van een grote groep vluchtelingen. In 2015 is er een recordaantal asielaanvragen gedaan in ons land. Wanneer de vluchtelingen de aanvraagprocedure hebben doorlopen en een verblijfsstatus gekregen hebben, stromen ze door naar de gemeenten. De gemeente zorgt vervolgens allereerst voor huisvesting, maar heeft daarnaast ook de taak om hen in de samenleving te integreren. Voor het merendeel van onze gemeente geldt dat de nieuwkomers uit Syrië en Eritrea komen. Om ervoor te zorgen dat zij onderdeel worden van onze gemeenschap gaan we een op hen gericht programma opzetten om hen naar werk te begeleiden. Werk & Inkomen krijgt opdracht om dit op te pakken. 7. Prognose tekorten BUIG 2016 en volgende jaren Op 30 oktober 2015 is het voorlopige budget BUIG 2016 vastgesteld op 5.618,1 miljoen en is 0,4% hoger dan het budget over Het aandeel voor de gemeente Valkenswaard is vastgesteld op en is 5% hoger dan het toegekende budget voor De ontwikkeling van de uitkeringslasten in 2016 in Valkenswaard laat zich op dit moment lastig voorspellen. Mede door de extra inspanningen die gedaan zijn in 2015 zijn de uitkeringslasten in dit jaar afgenomen. Hier staat de lastige situatie op de lokale arbeidsmark (groot aantal werkzoekenden en verwachte hoge doorstroom vanuit WW naar bijstand) tegenover. Als de uitkeringslasten in 2016 gelijk zijn aan 2015 dan is er een tekort van te verwachten (lasten ten opzichte van toegekend budget). In de begroting 2016 is ervan uitgegaan dat de uitkeringslasten gelijk zijn aan het toegekende budget. Vanaf 2017 is het rijk voornemens de verdeling van het landelijke budget BUIG over de gemeenten wederom aan te passen. Dit maakt de prognose voor de toereikendheid van het budget BUIG voor Valkenswaard vanaf 2017 ongewis. Pagina 8 BUIG uitkering 2015 Tekortanalyse en reductiemaatregelen