De homo percepticus: beeldvorming over leraren en lerarenopleidingen

Transcriptie

1 De homo percepticus: beeldvorming over leraren en lerarenopleidingen Eric Goubin 1 De opdracht vanwege VELOV: wat weten we over beeldvorming over leraren en lerarenopleidingen? hoe moeten we daarmee omgaan? 2 1

2 1. Lerarenopleidingen & Leraren: is er wel een probleem? 3 Evolutie studentenaantallen in Vlaamse lerarenopleidingen, tussen 2005 en 2013: 4 2

3 Evolutie studentenaantallen in Vlaamse lerarenopleidingen, tussen 2004/5 en 2012/13: (gebaseerd op Benchmark rapport Hoger Onderwijs, laatste update maart 2013, Vlaamse overheid, Onderwijs en Vorming) Sterke toename aantal studenten: Totaal: van naar studenten => + 127% KLO: van 1964 naar 4885 studenten => + 149% LLO: van 2952 naar 7132 studenten => + 142% SO: van 5089 naar studenten => + 110% => spectaculaire groei, maar met stagnatie in +/- laatste drie jaar 5 «Het onderwijs» aan de top van de maatschappelijke vertrouwensbarometer Bouckaert, G., Kampen, J., Maddens, B. en Van de Walle, S. (2003) Burgergericht besturen: kwaliteit en vertrouwen in de overheid. Leuven, Instituut voor de Overheid, p

4 Probleem? Welk probleem? Spectaculaire toename aantal studenten op ongeveer 10 jaar tijd => x 2,27! Groot maatschappelijk vertrouwen in «het onderwijs» 7 En toch is er een probleem Aantal gediplomeerden stijgt, maar niet aan het tempo van stijgend aantal studenten Tussen 2008 en 2012: Van naar studenten => stijging van 26% Van 3814 naar 4619 gediplomeerden => stijging van 21% 8 4

5 En toch is er een probleem (vervolg) Vergrijzing in het lerarenkorps: uitstroom van naoorlogse babyboomgeneratie t.o.v. nood aan meer scholen en dito leraren, met name in steden De kwaliteit van de instroom spoort niet met de toenemende kwantiteit van die instroom: Structureel genderprobleem (referentieperiode ) KLO: slechts 3% mannelijke studenten LLO: maar 16% mannelijke studenten SO: in evenwicht, met 48,5% mannelijke studenten 9 die verhoudingen bleven afgelopen tien jaar stabiel 10 5

6 Gevoelige daling van het aantal generatiestudenten KLO: van 40% naar 28% LLO: van 37% naar 27% SO: van 35% naar 21% => algemene dalende tendens in de afgelopen tien jaar 11 En toch is er een probleem (vervolg) Vermeldenswaard, maar in welke mate problematisch? Lichte daling aandeel ASO-leerlingen in instroom LO Kleuteronderwijs: van 23% naar 19% LO Lager onderwijs: van 52% naar 47% LO Secundair onderwijs: van 46% naar 45% => stabilisering in laatste drie jaar 12 6

7 Er zijn problemen De stijging in instroom is nog niet groot genoeg: er moeten nog meer studenten instromen om tegemoet te komen aan noden van de samenleving => doemscenario s spreken over tekort van leraren tegen De relatieve uitstroom neemt af De uitstroom is onvoldoende duurzaam: 1 op de drie startende leerkrachten verlaat na vijf jaar de klas Te weinig mannen (Kleuter- en Lager Onderwijs) De lerarenopleidingen mogen (moeten?) aantrekkelijker voor generatiestudenten en ASO-afstuderenden HOE KOMT DAT? Imago & aantrekkelijkheid van de Lerarenopleidingen in de «markt» hoger onderwijs Beeldvorming over onderwijs: een veelkoppig monster. Hoe veelkoppig en hoeveel monster? 14 7

8 Perceptie & realiteit in onderwijsmiddens Imago & reputatie versus reële kwaliteit wat de mensen denken t.o.v. doorlichtingsrapporten Beeld & zelfbeeld onder druk 15 Beeldvorming op verschillende niveaus individuele leraar (+ andere individuele personeelsleden) leraren - algemeen Vakken Kleuteronderwijs / Lager Onderwijs / Secundair Onderwijs / Bijzonder Onderwijs ASO / BSO / KSO / TSO imago individuele school imago scholengroep / schoolnet imago het onderwijs imago univs / hogescholen / CVO s Imago individuele hogescholen => hierbinnen ook imago lerarenopleidingen => staan in wisselwerking => complex om op in te grijpen 16 8

9 De Koning, H. en Kroon, H. (2011). Op een dag ben je zelf leraar. Zoektocht naar professionele identiteit van leraren. Utrecht, APS, p. 13) 17 Wie/wat bepaalt imago & waardering? 18 9

10 Wie/wat bepaalt imago & waardering? leerkrachten andere personeelsleden de scholen schoolnetten de overheid de politiek de media het publiek zelf : alle Vlamingen als ervaringsdeskundige! 19 Het buikgevoel je wilt het beste voor je kinderen => algemene neiging tot voorzichtige maar toch ook ietwat ambitieuze keuzes onbekend is onbemind zelfreferentialiteit => je eigen vroegere belevingen als waardemeter => de toekomst in gaan, met de blik op het verleden gericht sociale controle => sociaal wenselijk gedrag 20 10

11 De publieke perceptie van het beroep «leraar» (uit diverse bronnen, waarbij vnl. Aelterman, Buvens, De Paradé, Engels, Rots, Theunissen, Van Petegem, Verhoeven) Sterk afhankelijk van persoonlijke ervaringen Hoe hoger op de socio-economische ladder, hoe meer waardering Hoge inschatting van maatschappelijk nut van leraren Vooral waardering voor leerkrachten basisonderwijs Hebben het niet makkelijk met zo n divers en vaak moeilijk leerlingenpubliek Negatieve beeldvorming via de media n.a.v. geweld en gedragsproblemen met leerlingen Startende leraren hebben het moeilijk 21 Ze zijn minder goed dan vroeger Vakkennis + kennis van het Nederlands gaat achteruit Leraren zijn minder «exclusief» onder de hooggeschoolden, in vergelijking met vroeger Veel vakantie, maar anderzijds ook veel schoolwerk thuis te doen Matig loon ; de privésector zou beter betalen ; weinig promotiemogelijkheden Matige status Desalniettemin: «De Vlaming heeft een hoge waardering voor leraren» (Aelterman, et al., De Paradé, 2013) Vooral voor wie te maken heeft met een «moeilijker» leerlingenpopulatie (zoals in het buitengewoon onderwijs) 22 11

12 De beleving van het beroep «leraar» bij de leraren zelf Meer te vervullen rollen (op niveau van de leerling, op klasniveau, schoolniveau, in interactie met ouders en gemeenschap) Enerzijds méér rollen, maar anderzijds ook vraag naar differentiëring en nastreven van excellentie Leraren zijn over het algemeen meer tevreden met hun job dan de gemiddelde werkende Vlaming Bewuste keuze voor de job vanuit sociale motieven en het engagement om kinderen en jongeren iets bij te brengen Denken te veel dat de publieke opinie weinig of geen waarde hecht aan hun beroep => Het zelfbeeld is negatiever dan het reële maatschappelijke imago (maar positieve evolutie m.b.t. leerkrachten kleuteronderwijs) 23 De beleving van het beroep «leraar» bij de studenten lerarenopleiding Studenten in lerarenopleiding evolueren in hun intentie om het lerarenberoep te stappen ( ). Opvattingen over de eigen competenties als leraar en het zelfwaardegevoel zijn van invloed op beroepsmotivatie ( ). Het zelfbeeld ondergaat veranderingen door de verschillende gebeurtenissen en interacties tijdens de opleiding. Daarom is er nood aan voldoende ondersteuning, feedback, bijsturing en positief contact tussen mentoren en studenten als bron voor hun beroepsmotivatie

13 3. Imago en reputatie: vijf werven voor een beeld van een lerarenopleiding 25 Vooreerst: imago-ontwikkeling is niet louter een kwestie van beeldvorming Nood aan opwaardering van het lerarenberoep (andere marketing P s dan Publiciteit ): verloning (?!) Promotie/doorgroeimogelijkheden meer dynamiek & flexibiliteit in de loopbanen begeleiding / coaching 26 13

14 Hoe identiteit, imago en reputatie kneden? Beeldvorming over leraren bepaalt mee attractiviteit van lerarenopleidingen Hoe kneedbaar is dit? op het niveau van de Vlaamse overheid: campagne(s)?! op het niveau van de schoolnetten?! op het niveau van de scholengemeenschappen/scholengroepen? op het niveau van de samenwerkende lerarenopleidingen! op het niveau van de scholen! 27 Werf 1: Leraren: jullie zijn het waard? 28 14

15 29 Werf 1: Leraren: jullie zijn het waard! Werken aan het zelfbeeld van leraren Werken aan het zelfbeeld van studenten lerarenopleiding (bvb. met inzet van buddy s) Vooral op de werkvloer in scholen & hogescholen => waardeer inzet, professionaliteit, menselijkheid, collegialiteit 30 15

16 Werf 2: Het onderwijs is een positieve werkomgeving 31 Werf 2: Het onderwijs is een positieve werkomgeving Prominent tonen van positieve ervaringen Toon best people We willen geen spin doctoring. Liegen is niet wenselijk. Maar hou alsjeblieft de vuile was binnen. Toon zelfbewustzijn, professionalisme en fierheid Ontwikkelen van communicatiereflexen naar interne & externe doelgroepen 32 16

17 Werf 3: Hogescholen, da s serieus Toon leerkrachten die er staan, die er voor gaan Toon (hoger dan vermoed) «niveau» van hogescholen, studenten, afgestudeerden Belang van testimonials & storytelling Zonder prestatie geen reputatie Belang van professionele, positieve ontwikkeling en ondersteuning van studenten LO & leerkrachten + laat dit geweten zijn bij ouders, leerlingen, collega s, Maar vermijd informatieuitstoot

18 Werf 4: Maak de opleiding jongensgerichter, bvb. : 35 Werf 4: Maak de opleiding jongensgerichter, o.a. door: Aandacht voor positieve maatschappelijke waardering van de lerarenbaan Aandacht voor statusontwikkeling: de diversiteit in het beroep, promotiemogelijkheden, Meer aandacht voor techniek en ICT Niet alleen meisjes, ook (genoeg) jongens in beeld & tekst Zelf vermijden van stereotiepe (zelf)beeldvorming => toon diversiteit & kwaliteit Nood aan verdere analyse van waarom de jongens weg blijven 36 18

19 Werf 5: Nood aan reputatiemanagement en imagostrategieën en acties op verschillende niveaus

20 Belevingsgrafiek Amsterdam Bron: Gemeente Amsterdam (2004). Citymarketing de Amsterdamse aanpak. Werf 5: Nood aan reputatiemanagement en imagostrategieën en acties op verschillende niveaus 40 20

21 Werf 5: Nood aan reputatiemanagement en imagostrategieën en acties op verschillende niveaus Veronderstelt afstemming, systematiek en duurzame aanpak Cruciaal: identiteits- en imago-oefening, met bepaling van doelen checken reëel t.o.v. gewenst imago strategie en actieplan Doseren van inhoud, foto s, welk type mensen en welke situaties op foto s Vermijden van grijsheid => durf op te vallen / 41 Mediawijzer worden Voorbereid zijn op crisiscommunicatie Onderhoud van netwerken (in levende lijve + in sociale media) + consequent blijven in communicatie-boodschappen Belang van professionalisme: dit is niet louter «PR» of «reputatiemanagement», gezien de maatschappelijke dimensie is het vooral ook «sociale marketing» => veronderstelt vakwerk & «trekker(s)» Rol van de overheid: Flankerende campagnes? Coördineren? Afstemmen? Maar timmer ondertussen zelf aan de weg Bijvoorbeeld: werk maken van een convenant met afspraken over beeldvorming & reputatieontwikkeling in de Lerarenopleidingen? 42 21

22 Bedankt voor uw aandacht! Volg ons op: Alsook op LinkedIn, Twitter, 22