De ongekwalificeerde uitstroom Evolutie van de verschillende soorten kwalificaties per leeftijd tot en met 2003

Transcriptie

1 De ongekwalificeerde uitstroom Evolutie van de verschillende soorten kwalificaties per leeftijd tot en met 2003 G. Van Landeghem & J. Van Damme Onderzoek in opdracht van de Vlaamse minister van Onderwijs en Vorming, in het kader van het programma Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek 2005 LOA-rapport nr. 29

2 Voor meer informatie omtrent deze publicatie: Steunpunt LOA, Unit Onderwijsloopbanen Auteur(s): G. Van Landeghem & J. Van Damme Adres: Dekenstraat 2, 3000 Leuven Tel.: of Fax.: Website: Copyright (2005) Steunpunt LOA p/a Parkstraat 47, 3000 Leuven Niets uit deze uitgave mag worden verveelvuldigd en/of openbaar gemaakt zonder uitdrukkelijk te verwijzen naar de bron. No material may be made public without an explicit reference to the source.

3

4 Samenvatting Een analyse van gegevens leerlingenaantallen en tellingen van uitgereikte diploma s en getuigschriften over het Vlaams onderwijs van 1992 tot 2003 toont dat het aantal schoolverlaters zonder kwalificatie niet vermindert. Vijf belangrijke soorten kwalificaties werden in kaart gebracht: het diploma van secundair onderwijs behaald via het ASO (kort: ASO-diploma ) of via het KSO of TSO ( KSO/TSO-diploma ), het BSO-getuigschrift van het zesde leerjaar, het DBSO-getuigschrift en het VIZOgetuigschrift (van de middenstandsopleiding). Sommige wegen naar een kwalificatie, zoals bepaalde onderdelen van het buitengewoon secundair onderwijs, bleven nog buiten beeld door een gebrek aan data. Niettemin vormen de vijf beschikbare soorten kwalificaties samen het meest complete kwalificatiecriterium dat tot nu toe is toegepast in een studie van de ongekwalificeerde uitstroom door middel van tellingsdata. De situatie op 22-jarige leeftijd geeft een goed zicht op het definitieve resultaat van de inspanningen van leeftijdsgenoten om een kwalificatie te verwerven. In de cohorte van de jongens geboren in 1981 is het aandeel van de KSO/TSO-diploma s (29,6%) ongeveer even belangrijk als de bijdrage van de ASO-diploma s (29,4%). Verder behaalt 19,0% van de jongenscohorte een BSO-getuigschrift, 3,7% een VIZOgetuigschrift en 2,7% een DBSO-getuigschrift. In totaal behaalt dus 84,4% van de jongens een kwalificatie. In de meisjescohorte van 1981 zijn er 40,6% 22-jarigen met een ASO-diploma (veel meer dan bij de jongens) en 26,9% met een KSO/TSOdiploma (minder dan de jongens), 19,5% met een BSO-getuigschrift (ongeveer evenveel als de jongens), 1,8% met een VIZO-getuigschrift (minder de helft van het aandeel bij de jongens) en 1,5% met een DBSO-getuigschrift (minder dan de jongens). In totaal behaalt dus 90,3% van de meisjes een kwalificatie. Een opvallende tendens over de geboortejaren heen, zowel voor jongens als voor meisjes, is de afname van het aandeel van de VIZO-getuigschriften. Een tweede voorbeeld van een duidelijke evolutie is de toename van het aantal op tijd behaalde KSO/TSO-diploma s bij de jongens, van 10% van de jongenscohorte van geboortejaar 1974 (in 1992) naar 15% van de cohorte van 1985 (in 2003). Voor de BSO-getuigschriften, daarentegen, verandert er weinig, zowel bij de jongens als bij de meisjes.

5 De ongekwalificeerde uitstroom In de geboortecohorte van 1981 het meest recente geboortejaar waarover volledige informatie beschikbaar is blijft dus 15,6% van de jongens en 9,7% van de meisjes (globaal 12,7% van de cohorte) ongekwalificeerd. In een studie van de gegevens van geboortejaar tot geboortejaar zie Tabel 1 wijst niets op een afname van de ongekwalificeerde uitstroom. Integendeel, het aandeel van de jongens zonder kwalificatie blijkt toe te nemen: het cijfer voor geboortejaar 1981 is het hoogste van de vijf beschikbare eindcijfers (vanaf geboortejaar 1977). Tabel 1. Ongekwalificeerde uitstroom in een reeks geboortecohorten Geboortejaar in J M Samen 22-jarigen ,5% 8,5% 11,0% ,6% 10,4% 12,5% ,1% 9,1% 12,2% ,8% 9,0% 12,0% ,6% 9,7% 12,7% 2003 Kwalificatiecriterium: ASO-diploma, KSO/TSO-diploma, BSO-getuigschrift, DBSO-getuigschrift of VIZO-getuigschrift. Hetzelfde gegevensbestand kan op een tweede manier gebruikt worden. In de plaats van de leerlingen van een gegeven geboortejaar (leeftijdsgenoten) staan dan de leerlingen die het secundair onderwijs verlaten in een gegeven schooljaar centraal. De HIVA-indicator volgt die aanpak. Deze indicator, die de ongekwalificeerde uitstroom schat per schooljaar en volgens een strenger kwalificatiecriterium enkel het ASOdiploma, het KSO/TSO-diploma en het BSO-getuigschrift worden erkend is relatief stabiel sinds De meest recente waarde, voor 2002, bedraagt 19,7%. De indicator bereikt zo, na zes jaar met gunstiger scores, opnieuw het niveau van Er zijn echter redenen om aan te nemen dat de indicatorwaarden van 2000, 2001 en 2002 in toenemende mate overschat zijn door de invloed van het experiment met het modulair onderwijs op de gegevensverzameling. 2

6 Evolutie van de verschillende soorten kwalificaties per leeftijd tot en met 2003 Inleiding Bijna alle jonge Vlamingen vervullen formeel hun twaalfjarige leerplicht. Maar hun schoolloopbanen en hun ervaringen onderweg zijn heel divers. Wat ze op het einde van de rit in handen hebben aan vaardigheden, kennis, getuigschriften, toekomstmogelijkheden, blijkt heel verscheiden. Jongeren die weinig weten te halen uit wat de school kan bieden zijn geen grote uitzonderingen. Ze vormen een minderheid die voldoende omvangrijk is om een plaats te krijgen op de agenda van beleidsmakers. Zo duidt de Beleidsnota van de Vlaamse minister van Werk, Onderwijs en Vorming het feit dat sommige jongeren niet of laag gekwalificeerd op de arbeidsmarkt komen aan als een belangrijk probleem. De Beleidsnota kiest het verwezenlijken van een betere aansluiting tussen het onderwijs en de arbeidsmarkt als één van de vier doelstellingen waarop het onderwijsbeleid zal worden afgerekend 1. De doelstelling van dit rapport is het schatten van de ongekwalificeerde uitstroom. Vertrekkend van gegevens leerlingenaantallen en tellingen van uitgereikte diploma s en getuigschriften over het Vlaams onderwijs van 1992 tot 2003, beschrijven we in een eerste deel de kwalificaties en ongekwalificeerde uitstroom in een reeks geboortecohorten. In het tweede deel bekijken we de ongekwalificeerde uitstroom per schooljaar. Dit rapport behandelt een zo breed mogelijk spectrum van relevante kwalificaties. Vijf soorten kwalificaties komen aan bod: het ASO-diploma, het KSO/TSO-diploma, het BSO-getuigschrift, het DBSO-getuigschrift en het VIZO-getuigschrift. Ze worden exact gedefinieerd in Bijlage A. Daar wordt ook uitgelegd dat dit niet de enige maar wel de belangrijkste vormen van kwalificatie zijn die een rol spelen in het debat over gekwalificeerdheid en ongekwalificeerd uitstromen. Enkele van de ontbrekende puzzelstukken worden er besproken. Daarmee sluit het rapport aan bij één van de doelstellingen van de Beleidsnota , namelijk het uitwerken van een eenduidige en transparante kwalificatiestructuur waarin alle soorten kwalificaties, 1 Zie pp. 7-9 van de Beleidsnota , Onderwijs en Vorming van de Vlaamse minister van Werk, Onderwijs en Vorming. 3

7 De ongekwalificeerde uitstroom inclusief diploma s, certificeringen en erkenningen van competenties kunnen worden geplaatst 2. De Beleidsnota ziet het zichtbaar maken en erkennen van kwalificaties via dit raamwerk op de eerste plaats als een manier om de doorstroming door onderwijs en vorming en de toegang tot de arbeidsmarkt te verbeteren 3. Een eenduidig en volledig schema van kwalificaties kan daarnaast ook dienen als een basis voor een verfijning en vervollediging van de bestaande meertrapsdefinitie 4 van criteria van gekwalificeerdheid. Zo kan een basis worden gelegd voor een bijdrage aan een andere doelstelling van de Beleidsnota, namelijk het construeren van goede en betrouwbare indicatoren van de effecten van onderwijs 5. Het formuleren van een volledige kwalificatiestructuur en verfijnde meertrapsdefinitie volstaat daartoe echter niet. Een tweede nodige voorwaarde is de beschikbaarheid van betrouwbare tellingen van alle componenten van de kwalificatiestructuur. Grafieken vormen een essentieel ingrediënt van dit rapport. Bijlage B stelt een deel van de informatie uit de grafieken voor in tabelvorm. Bijlage C geeft een korte schets van de database waarop dit rapport gebaseerd is. 2 Zie pp van de Beleidsnota , Onderwijs en Vorming van de Vlaamse minister van Werk, Onderwijs en Vorming. 3 Zie p. 8 en p. 79 van de Beleidsnota , Onderwijs en Vorming van de Vlaamse minister van Werk, Onderwijs en Vorming. 4 Zie p. 14 van de Beleidsnota , Onderwijs en Vorming van de Vlaamse minister van Werk, Onderwijs en Vorming. 5 Zie p. 22 van de Beleidsnota , Onderwijs en Vorming van de Vlaamse minister van Werk, Onderwijs en Vorming. 4

8 Evolutie van de verschillende soorten kwalificaties per leeftijd tot en met 2003 Deel 1. Hoe snel en volgens welk pad behalen leeftijdsgenoten een kwalificatie? Kwalificaties en ongekwalificeerde uitstroom in een reeks geboortecohorten 6 Inleiding We bestuderen hier hoe leeftijdsgenoten 7 de verschillende soorten kwalificaties verwerven tijdens hun loopbaan in het Vlaams onderwijs. We tonen aan welk tempo ze kwalificaties behalen en hoe de balans tussen de verschillende soorten kwalificaties verschuift tijdens dit proces. Door hen lang genoeg te volgen concreet: tot ze tweeëntwintig 8 zijn krijgen we uiteindelijk de definitieve kwalificatiestructuur van hun geboortecohorte te zien. Op dat moment is het ook duidelijk hoeveel leden van de cohorte geen kwalificatie hebben behaald. Zij vormen de ongekwalificeerde uitstroom voor het geboortejaar in kwestie 9. We onderzoeken de cohorten van verschillende opeenvolgende geboortejaren. Zo ontstaat een beeld van hoe de kwalificatiestructuur en de ongekwalificeerde uitstroom van geboortecohorten verandert volgens het geboortejaar. Om zinvoller vergelijkingen te kunnen maken tussen verschillende geboortecohorten, worden aantallen steeds uitgedrukt als percentages, ten opzichte van de omvang van de geboortecohorte in kwestie. 6 Elke percentage dat in dit onderdeel van het rapport en in Bijlage B voorkomt, heeft betrekking op een aantal studiebewijzen (diploma s, getuigschriften, ) uitgereikt aan jongeren met hetzelfde geboortejaar. In het geval van studiebewijzen behaald door meisjes drukt het percentage uit over welk aantal het gaat in vergelijking met de omvang van de volledige meisjescohorte van hun geboortejaar. Aantallen studiebewijzen voor jongens worden vergeleken met de omvang van de jongenscohorte in kwestie. Als er geen onderscheid wordt gemaakt volgens sekse, dan wordt het percentage berekend ten opzichte van de volledige geboortecohorte. Een geboortecohorte van jongens of een geboortecohorte van meisjes bestaat uit enkele tienduizenden personen (zie Bijlage B) bijvoorbeeld: ongeveer meisjes van geboortejaar Eén procent (1%) verwijst dus naar enkele honderden getuigschriften 350 in het geval van getuigschriften uitgereikt aan meisjes geboren in Eén tiende van een procent (0,1%) gaat dus over enkele tientallen personen 35 in het geval van de meisjescohorte van Leeftijdsgenoten hebben hetzelfde geboortejaar en vormen een geboortecohorte. Meer uitleg over wat we precies bedoelen met de doorstroming van een geboortecohorte door het Vlaams onderwijssysteem, is te vinden op pp. 1 7 van het rapport Geboortecohorten doorheen het Vlaams Onderwijs: Evolutie van tot van G. Van Landeghem en J. Van Damme (Steunpunt LOA, rapport nr. 16). 8 Een voorbeeld. De leden van de geboortecohorte van 1981 bereiken hun tweeëntwintigste verjaardag in kalenderjaar Als 22-jarigen verwerven ze studiebewijzen op het einde van het schooljaar De regel voor leeftijdsaanduidingen in verband met het behalen van getuigschriften/diploma s is dus dat de leeftijd gelijk is aan het kalenderjaar (waarin de studiebewijzen behaald worden) minus het geboortejaar. 9 Een eerste voorbeeld van deze manier om de ongekwalificeerde uitstroom in kaart te brengen, werd uitgewerkt voor de geboortecohorte van 1979 in het rapport Indicatoren van de ongekwalificeerde uitstroom. Een bijdrage tot de discussie en een aantal nieuwe schattingen van G. Van Landeghem en J. Van Damme (Steunpunt LOA, rapport nr. 19). 5

9 De ongekwalificeerde uitstroom Grafieken van de evolutie van de uitreiking van diploma s of getuigschriften van geboortejaar tot geboortejaar In dit onderdeel gaan we na hoeveel kwalificaties van elk type op elke leeftijd worden uitgereikt. We besteden aandacht aan de betrouwbaarheid van de gegevens en aan de evolutie volgens het geboortejaar. De gegevens worden in kaart gebracht per sekse. ASO-diploma s (Figuren 1a en 1b) 10. Achttien is de gebruikelijke leeftijd om een ASO-diploma te behalen. Ongeveer een derde van een meisjescohorte behaalt een ASO-diploma op die leeftijd, dat wil zeggen: precies op tijd. Bij de jongens gaat het om (slechts) minder dan een kwart van de geboortecohorte. Een kleine 32% van de 18-jarige meisjes van geboortejaar 1974 kreeg een ASOdiploma. Voor geboortejaar 1979 was dit percentage toegenomen tot ongeveer 35%. Sindsdien tot waar we op dit moment kunnen kijken, dat wil zeggen: tot geboortejaar 1985 is het stabiel. Ongeveer 22% van de jongens geboren in 1974 behaalde een ASO-diploma in het jaar van hun achttiende verjaardag. Voor geboortejaar 1979 lag dat cijfer een procent hoger, maar daarna is het geleidelijk weer gedaald tot ongeveer 22% voor Een belangrijke minderheid van ongeveer 5% van een geboortecohorte verwerft het ASO-diploma met precies één jaar vertraging. Bij de jongens is dat aandeel iets groter 5,7% voor geboortejaar 1973, dalend tot 4,3% voor 1984 dan bij de meisjes 5,1% voor de meisjescohorte van 1973, dalend naar 4,0% voor In een complete boekhouding van de ASO-kwalificaties moet ook rekening gehouden worden met de ASO-diploma s die uitgereikt worden aan leerlingen met één jaar voorsprong (17-jarigen) of met twee en zelfs drie jaar vertraging (20-jarigen en 21- jarigen). KSO/TSO-diploma s (Figuren 2a en 2b) 11. Zoals de ASO-diploma s worden veel TSO- of KSO-diploma s op tijd uitgereikt, aan 18-jarigen. Er is echter ook een belangrijk aantal jongeren dat die kwalificatie als 19-jarige behaalt. 10 De percentages voor geboortejaar 1978 op de grafieken van de ASO-diploma s behaald op 18-jarige leeftijd (dus in 1996) zijn opvallend hoog vooral in het geval van de jongens. Dit wordt verder besproken in de voetnoot bij het onderdeel over de BSO-getuigschriften. 11 De fractie KSO/TSO-diploma s voor 19-jarigen van geboortejaar 1977 is ongewoon hoog in vergelijking met de rest van de data. Bovendien lijkt het cijfer voor de 18-jarigen van geboortejaar 1978 nogal laag (vooral bij de meisjes). Het gaat telkens over gegevens van Dit wordt verder 6

10 Evolutie van de verschillende soorten kwalificaties per leeftijd tot en met 2003 Bij de jongens van geboortejaar 1974 behaalde 10% een KSO/TSO-diploma precies op tijd. Een tweede, nauwelijks kleinere deelgroep van meer dan 8% van de jongenscohorte kreeg het diploma een jaar later. Een decennium verder is de situatie vrij grondig veranderd. De fractie KSO/TSOdiploma s op 19 jaar is gestegen tot 10% van de jongenscohorte (bijvoorbeeld voor geboortejaar 1984). Voor de 18-jarigen zien we echter een veel sterkere toename. Tussen 1992 (cohorte van geboortejaar 1974) en 2003 (geboortejaar 1985) neemt de fractie op tijd uitgereikte diploma s met de helft toe, van 10% naar 15%. Het aandeel meisjes met een KSO- of TSO-kwalificatie verandert minder sterk volgens het geboortejaar. Voor de 18-jarigen is er een toename van 14% (geboortejaar 1974) tot 17% (1985). Het aandeel met een jaar vertraging behaalde diploma s (19- jarigen) blijft min of meer stabiel op 7 à 8%. Daarnaast is er een stabiele fractie van ongeveer 4% van de jongens en 2% van de meisjes die een TSO- of KSO-diploma verwerft met 2 jaar vertraging (20-jarigen). Het beeld is pas volledig als ook rekening gehouden wordt met leerlingen die het diploma behalen met een jaar voorsprong (17-jarigen) of met drie of vier jaar vertraging (21-jarigen en 22-jarigen). BSO-getuigschriften (Figuren 3a en 3b) 12. Figuur 3a toont dat het voor jongens ongeveer even gebruikelijk is een BSO-getuigschrift met één jaar vertraging te ontvangen (op 19-jarige leeftijd) als op tijd (als 18-jarige). De meisjes (Figuur 3b) daarentegen volgen het patroon van de rest van het voltijds gewoon secundair besproken in de voetnoot bij het onderdeel over de BSO-getuigschriften. Nu bespreken we de curven alsof ze op die punten glad zouden doorlopen. 12 In de BSO-gegevens over de meisjes (Figuur 3b) lijken de gegevens voor 1996 dat wil zeggen: de getuigschriften uitgereikt op het einde van het schooljaar af te wijken van de overige cijfers. De percentages voor de 18-jarigen geboren in 1978 en de 19-jarigen geboren in 1977 zijn laag, terwijl het cijfer voor de 20-jarigen van de meisjescohorte van 1976 opvallend hoog is. Bij de jongens (Figuur 3a) is er een gelijkaardig patroon voor de 18- en 20-jarigen (maar niet voor de 19-jarigen). In de bespreking van de ASO- en de KSO/TSO-diploma s werd al genoteerd dat de grootste onregelmatigheden in de grafieken betrekking hebben op het jaar Het lijkt alsof er in dat jaar verschuivingen zijn gebeurd tussen leeftijdscategorieën en/of tussen onderwijsvormen. Het mechanisme achter deze afwijkingen is voorlopig niet duidelijk. We weten dus ook niet of het gaat over reële veranderingen in de getuigschriftenaantallen of telfouten. Merk op dat 1996 het tweede jaar is waarin de hier besproken ASO-, KSO/TSO- en BSO-kwalificaties, die betrekking hebben op het zesde leerjaar, werden uitgereikt binnen het (toen nieuwe) eenheidstype van het secundair onderwijs. Het invoeren van het eenheidstype begon in schooljaar in het eerste leerjaar. Daarna schoof de vernieuwing schooljaar na schooljaar een leerjaar hoger. In werd het zesde leerjaar (of: het tweede leerjaar van de derde graad) dus voor het eerst ingericht binnen het eenheidstype. In werd het zevende leerjaar vernieuwd en werden vanuit het oude 7

11 De ongekwalificeerde uitstroom onderwijs (ASO en KSO/TSO), waar achttien de meest gebruikelijke leeftijd is om de kwalificatie te behalen. Verder valt op dat de cijfers in de Figuren 3a en 3b vrij stabiel zijn over de geboortejaren heen. Ten opzichte van de volledige (jongens- of meisjes-) cohorte verandert het aantal jongeren dat op een gegeven leeftijd een BSO-getuigschrift behaalt niet veel. Bij de jongens behaalt 7 à 8% van de cohorte een BSO-getuigschrift op achttien. Een even grote fractie krijgt het getuigschrift een jaar later. Bij de meisjes gaat het over 9 à 10% 18-jarigen en 7% 19-jarigen. Een fractie van 3% van de jongenscohorte (2% van de meisjescohorte) ontvangt het getuigschrift met twee jaar vertraging. Verder zijn er ook nog leden van de cohorte die de kwalificatie met drie of vier jaar vertraging (21- en 22-jarigen) in de wacht slepen. (Tenslotte is er ook een klein aantal jongeren, vooral van de vroegere geboortejaren, dat het getuigschrift behaalt met een jaar voorsprong, op 17-jarige leeftijd.) DBSO-getuigschriften (Figuren 4a en 4b) 13. Volgens Figuur 4a behaalt ruwweg 1% van de jongens in een geboortecohorte een DBSO-getuigschrift op 18-jarige leeftijd. Die fractie is wat toegenomen in de loop van de vroegste geboortejaren waarvoor we over de nodige informatie beschikken: van 0,8% voor 1975 naar meer dan 1,1% voor Daarna is het verloop van de grafiek van de 18-jarige jongens nogal onregelmatig. Het meest recente cijfer (geboortejaar 1985) bedraagt nog steeds iets meer dan 1,1%. Verder toont Figuur 4a dat een belangrijk deel van de DBSO-getuigschriften vóór het einde van de leerplicht verworven wordt 14. De fractie aan 17-jarigen uitgereikte systeem enkel nog getuigschriften van het ASBO ( aanvullend secundair onderwijs ) uitgereikt. In 1997 waren er voor het eerst uitsluitend diploma s en getuigschriften volgens het eenheidstype. 13 De gegevens met betrekking tot de studiebewijzen uitgereikt op het einde van het schooljaar in het deeltijds beroepssecundair onderwijs zijn niet opgenomen in dit jaarboek omwille van twijfel over de betrouwbaarheid van de verwerkte gegevens ( Statistisch Jaarboek van het Vlaams onderwijs, schooljaar , p. 506). Daarom ontbreken de gegevens voor 2002 datapunt van geboortejaar 1986 in de grafiek van leeftijd 16, datapunt van geboortejaar 1985 in de grafiek van de 17- jarigen, enzovoort in deze figuren. Merk ook op dat de gegevens voor de 17- en 18-jarige jongens van geboortejaar 1982 dit gaat over getuigschriften uitgereikt in 1999 en 2000 uit de toon vallen. 14 Dat komt omdat we niet alleen rekening houden met de kwalificatiegetuigschriften die formeel toegewezen zijn aan de derde graad, maar ook met de kwalificatiegetuigschriften die geassocieerd worden met de tweede graad. Zie Bijlage A. 8

12 Evolutie van de verschillende soorten kwalificaties per leeftijd tot en met 2003 getuigschriften ligt wat hoger dan het aandeel van de 19-jarigen; het aandeel van de 16-jarigen ligt doorgaans hoger dan het aandeel van de 20-jarigen. Bij de meisjes (Figuur 4b) verlopen de grafieken analoog, maar zijn al de fracties wat kleiner dan bij de jongens. Zo krijgt iets meer dan 0,7% van de meisjes van geboortejaar 1985 een DBSO-getuigschrift in 2003 (als 18-jarige), tegenover ongeveer 1,1% bij de jongens. VIZO-getuigschriften (Figuren 5a en 5b) 15. In tegenstelling met de situatie in het DBSO, beginnen jongeren met een leercontract pas in beduidende aantallen getuigschriften te verwerven vanaf achttien (het einde van de leerplicht). Er is ook een meer geleidelijke spreiding over de (latere) leeftijden, tot vijf jaar na het einde van de leerplicht (23-jarigen) 16. Een belangrijk verschil met het DBSO is ook dat het aandeel van de in de leertijd verworven getuigschriften op alle relevante leeftijden daalt. In de jongenscohorte, bijvoorbeeld, dalen de curven van de 18- en 19-jarigen sinds geboortejaar Die afname is gedurende enkele jaren gecompenseerd door een toename van het aantal getuigschriften uitgereikt aan 20-jarigen, maar sinds 1978 daalt ook die bijdrage. Zoals in het DBSO, spelen de VIZO-getuigschriften een grotere rol in de jongenscohorte dan bij de meisjes. Een tweede duidelijk verschil tussen jongens en meisjes is dat jongens het getuigschrift het meest frequent behalen op 19-jarige leeftijd, terwijl bij de meisjes achttien de dominante leeftijd is. 15 De vroegste cijfers, die betrekking hebben op de VIZO-getuigschriften uitgereikt in 1992, vallen uit de toon. Bij de 18-jarigen (geboortejaar 1974), bijvoorbeeld, werd volgens deze gegevens een VIZOgetuigschrift uitgereikt aan iets meer dan 1,2 à 1,3% van de jongenscohorte en aan 1,4 à 1,5% van de meisjescohorte. De gegevens van na 1992, daarentegen, tonen telkens hogere cijfers bij de jongens dan bij de meisjes. 16 In de mannelijke geboortecohorte van 1976, bijvoorbeeld, zien we dat ongeveer 0,1% een VIZOgetuigschrift behaalt op 23-jarige leeftijd. Een fractie van 0,1% vertegenwoordigt enkele tientallen leerlingen. Er worden ook nog VIZO-getuigschriften uitgereikt aan nog oudere leerlingen, maar dan gaat het over nog kleinere aantallen. 9

13 De ongekwalificeerde uitstroom Bij de meisjes valt op hoe sterk de fractie van de op 18-jarige leeftijd uitgereikte VIZO-getuigschriften daalt: van 1,5% voor geboortejaar 1975 naar nog slechts 0,6% een decennium later (geboortejaar 1985). Bij de jongens daalt de curve van de 18- jarigen in die periode van 1,6% naar 1,0%. 10

14

15 De ongekwalificeerde uitstroom Fig. 1a. ASO-diploma's behaald door jongens, per leeftijd 40% 35% % van geboortecohorte jongens 30% 25% 20% 15% 10% 18 5% 19 0% Geboortejaar 12

16 Evolutie van de verschillende soorten kwalificaties per leeftijd tot en met 2003 Fig. 1b. ASO-diploma's behaald door meisjes, per leeftijd 40% 35% 18 % van geboortecohorte meisjes 30% 25% 20% 15% 10% 5% 19 0% Geboortejaar 13

17 De ongekwalificeerde uitstroom Fig. 2a. TSO- en KSO-diploma's behaald door jongens, per leeftijd 20% % van geboortecohorte jongens 15% 10% 5% % Geboortejaar 14

18 Evolutie van de verschillende soorten kwalificaties per leeftijd tot en met 2003 Fig. 2b. TSO- en KSO-diploma's behaald door meisjes, per leeftijd 20% 18 % van geboortecohorte meisjes 15% 10% 5% % Geboortejaar 15

19 De ongekwalificeerde uitstroom Fig. 3a. BSO-getuigschriften behaald door jongens, per leeftijd 11% 10% % van geboortecohorte jongens 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% % 0% Geboortejaar 16

20 Evolutie van de verschillende soorten kwalificaties per leeftijd tot en met 2003 Fig. 3b. BSO-getuigschriften behaald door meisjes, per leeftijd 11% 10% % van geboortecohorte meisjes 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% % 0% Geboortejaar 17

21 De ongekwalificeerde uitstroom Fig. 4a. DBSO-getuigschriften behaald door jongens, per leeftijd 2% % van geboortecohorte jongens 1% % Geboortejaar 18

22 Evolutie van de verschillende soorten kwalificaties per leeftijd tot en met 2003 Fig. 4b. DBSO-getuigschriften behaald door meisjes, per leeftijd 2% % van geboortecohorte meisjes 1% 0% Geboortejaar 19

23 De ongekwalificeerde uitstroom Fig. 5a. VIZO-getuigschriften behaald door jongens, per leeftijd 2% % van geboortecohorte jongens 1% % Geboortejaar 20

24 Evolutie van de verschillende soorten kwalificaties per leeftijd tot en met 2003 Fig. 5b. VIZO-getuigschriften behaald door meisjes, per leeftijd 2% % van geboortecohorte meisjes 1% % Geboortejaar 21

25 De ongekwalificeerde uitstroom Hoeveel jongeren hebben al een diploma/getuigschrift op 18-jarige, 19-jarige, leeftijd? De grafieken van het vorige onderdeel toonden in detail hoeveel kwalificaties van elk type op elke leeftijd werden uitgereikt, en hoe die aantallen veranderden over de geboortejaren heen. Zo kregen we een eerste indruk van de betrouwbaarheid van de gegevens, van veranderingen met het opschuiven van het geboortejaar en van verschillen tussen jongens en meisjes. Nu bestuderen we de kwalificatieaantallen cumulatief, dat wil zeggen: op elke leeftijd noteren we hoeveel kwalificaties er tot dan al aan de geboortecohorte uitgereikt zijn. Op elke leeftijd bekijken we de vijf soorten kwalificaties apart. Zo toont Figuur 1a bijvoorbeeld hoeveel kwalificaties de 18-jarige jongens van elke geboortecohorte tot dan toe (op 16-, 17- en 18-jarige leeftijd) hebben verzameld. Er zijn vijf curven, één per kwalificatiesoort. Binnen de categorie van de DBSO-getuigschriften wordt een belangrijk deel van de getuigschriften uitgereikt vóór het einde van de leerplicht, aan 16- of 17-jarigen (Figuren 4a en 4b). Ten opzichte van de geboortecohorte als geheel gaat het echter over een zeer kleine fractie. Vóór het einde van de leerplicht blijft een geboortecohorte zo goed als ongekwalificeerd. De grootste aantallen diploma s en getuigschriften worden binnengehaald op het einde van de leerplicht, wanneer de leden van de cohorte achttien zijn. In de daarop volgende jaren worden nog belangrijke aantallen kwalificaties uitgereikt, maar de bijdrage vermindert jaar na jaar. Op 22-jarige leeftijd is de toestand van de geboortecohorte zo goed als stabiel geworden en hebben we een zicht op het definitieve aandeel van elk type kwalificatie en de fractie zonder kwalificatie. In dit onderdeel gaan we na hoe deze 17 Binnen een geboortecohorte en voor een gegeven soort kwalificatie worden dus de aantallen studiebewijzen van verschillende leeftijden bij elkaar opgeteld en vergeleken met de omvang van de cohorte. Dat is pas zinvol als elk lid van de cohorte hoogstens één kwalificatie van het type in kwestie behaalt. We onderstellen dus dat er geen leerlingen zijn die twee keer een ASO-diploma behalen; en dat er geen leerlingen zijn die twee keer een VIZO-getuigschrift verwerven; enzovoort. Die onderstelling is wellicht niet helemaal exact, maar is vermoedelijk toch een zeer goede benadering van de realiteit. 18 De cijfers voor het DBSO-getuigschrift ontbreken in Dat maakt het in principe onmogelijk om de volledige reeks cumulatieve percentages te bepalen in de geboortecohorten van 1982 tot en met 1986 (Figuren 4a en 4b). Om dit probleem op te vangen hebben we in de berekening van cumulatieve percentages benaderingen voor de percentages van 2002 gebruikt, door in elke grafiek van Figuur 4a en 4b te interpoleren tussen het punt van 2001 en het punt van

26 Evolutie van de verschillende soorten kwalificaties per leeftijd tot en met 2003 kwalificatiestructuur van een geboortecohorte geleidelijk aan in haar definitieve plooi valt vanaf het einde van de leerplicht (18-jarigen), over de toestand op 19-, 20- en 21- jarige leeftijd tot en met de situatie van de 22-jarigen. We besteden vooral aandacht aan het relatief belang van het ASO-diploma, KSO-TSO-diploma, BSO-getuigschrift, DBSO-getuigschrift en VIZO-getuigschrift, en aan mogelijke veranderingen in de kwalificatiestructuur over de geboortejaren heen. Het totaal aantal kwalificaties over de verschillende soorten heen komt duidelijker aan bod in een volgend onderdeel. Daar bespreken we namelijk in detail het complement van dat totaal, dat wil zeggen: de fractie ongekwalificeerden. Stand van zaken op 18-jarige leeftijd (Figuren 6a en 6b). Zowel bij de jongens als bij de meisjes zijn de (op tijd of met voorsprong verworven) ASO-diploma s het sterkst vertegenwoordigd. In volgorde van afnemend belang komen daarna: de KSO/TSOdiploma s, de BSO-getuigschriften, de DBSO-getuigschriften en de VIZOgetuigschriften. In de jongenscohorte van geboortejaar 1980, bijvoorbeeld, heeft 23,5% op 18-jarige leeftijd een ASO-diploma, 14,8% een KSO/TSO-diploma, 7,2% een BSO-getuigschrift, 2,0% een DBSO-getuigschrift en 1,2% een VIZO-getuigschrift 19. Een opvallend verschil tussen de jongens en de meisjes is het grotere aantal kwalificaties van het voltijds secundair onderwijs voor de meisjes, en vooral ASOdiploma s. In de meisjescohorte van 1980 heeft 36,3% een ASO-diploma op 18-jarige leeftijd; verder zijn er 16,4% meisjes met een KSO/TSO-diploma, 10% met een BSOgetuigschrift, 1,2% met een DBSO-getuigschrift en 0,9% met een VIZO-getuigschrift. Over alle geboortejaren heen is de meest opvallende evolutie de toename van de fractie KSO/TSO-diploma s bij de jongens: van iets meer dan 10% van de 18-jarigen van geboortejaar 1975 naar 15% van de 18-jarigen van geboortejaar Bij de meisjes is er een gelijkaardige maar minder sterke stijging, van 14% naar iets meer dan 17%. Tegelijk is er, voor de meisjes, een toename van de fractie ASO-diploma s, van 33% naar 36%. Vanaf geboortejaar 1980 zijn de globale verschuivingen (tot geboortejaar 1985) vrij gering en verlopen de curven eerder glad (geen grote verschillen tussen direct opeenvolgende geboortejaren). De grootste verandering bij de jongens betreft het 19 Zie ook: Bijlage B. 23

27 De ongekwalificeerde uitstroom ASO-diploma: een afname met meer dan een procent tussen 1980 en Bij de meisjes ligt het aandeel van de BSO-getuigschriften voor 1985 een procent lager dan voor geboortejaar Stand van zaken op 19- en op 20-jarige leeftijd (Figuren 7a, 7b, 8a en 8b). Van elk van de vijf soorten kwalificaties worden nog belangrijke aantallen uitgereikt aan 19- jarigen. Daardoor liggen al de percentages in Figuur 7a (of 7b) een beduidend stuk hoger dan in Figuur 6a (of 6b). Het belangrijkste kwalitatieve verschil tussen de toestand op 19-jarige en de situatie op 18-jarige leeftijd is het relatief belang van de ASO-diploma s en de KSO/TSO-diploma s bij de jongens: het KSO/TSO is, althans voor de meest recente geboortejaren, bijna even belangrijk als het ASO. Een tweede verschil hangt daarmee samen: sinds geboortejaar 1979 is de fractie 19- jarige jongens met een KSO/TSO-diploma hoger dan de overeenkomstige fractie meisjes. Een derde opvallend verschil is dat de VIZO-getuigschriften op 19-jarige leeftijd talrijker (in vroegere geboortejaren) of even talrijk zijn als de DBSOgetuigschriften. Op 20-jarige leeftijd komen deze kwalitatieve verschillen met de situatie op 18 nog sterker naar voor. In de jongenscohorte van geboortejaar 1983 is het aandeel van de KSO/TSO-diploma s op 20-jarige leeftijd zelfs hoger dan de fractie ASO-diploma s. Vanaf geboortejaar 1976 is het percentage jongens met een KSO/TSO-diploma hoger dan het overeenkomstige percentage meisjes. Tot en met het meest recente geboortejaar (1983) waarvoor gegevens over 20-jarige jongens voorhanden zijn ligt de fractie VIZO-getuigschriften hoger dan het DBSO-aandeel. Stand van zaken op 21- en op 22-jarige leeftijd (Figuren 9a, 9b, 10a en 10b). Er is niet veel verschil tussen de situatie van de geboortecohorten op 21-jarige leeftijd en hun toestand een jaar later. Op 22-jarige leeftijd hebben we dus een goed zicht op het definitieve resultaat van de inspanningen van leeftijdsgenoten om een ASO- of KSO/TSO-diploma, of een BSO-, DBSO- of VIZO-getuigschrift te behalen. In de jongenscohorte van 1980 is het aandeel van de KSO/TSO-diploma s even belangrijk als de bijdrage van de ASO-diploma s: respectievelijk 29,7 en 29,8%. Verder behaalt 19,2% van de jongenscohorte een BSO-getuigschrift, 4,1% een VIZOgetuigschrift en 2,5% een DBSO-getuigschrift. 20 Deze beschrijving is representatief 20 Zie ook: tabellen van Bijlage B. 24

28 Evolutie van de verschillende soorten kwalificaties per leeftijd tot en met 2003 voor de geboortejaren 1979, 1980 en 1981 en waarschijnlijk ook we kijken even terug naar de grafieken van de 21-jarigen en 20-jarigen voor 1982 en In de meisjescohorte van 1980 zijn er 41,1% 22-jarigen met een ASO-diploma (veel meer dan bij de jongens), 25,7% met een KSO/TSO diploma (minder dan de jongens), 19,4% met een BSO-getuigschrift (ongeveer evenveel als de jongens), 1,8% met een VIZO-getuigschrift (minder dan de helft van het aandeel bij de jongens) en 1,6% met een DBSO-getuigschrift (minder dan de jongens). Deze beschrijving is representatief voor de geboortejaren 1979, 1980 en De grafieken van de 21- en 20-jarigen doen vermoeden dat het aandeel van VIZO en DBSO in recentere geboortejaren ongeveer even groot wordt. Een opvallende tendens over de geboortejaren heen is de afname van het aandeel van de VIZO-getuigschriften: bij de jongens van ongeveer 5% voor 1975 naar ongeveer 4% voor 1981; bij de meisjes van ongeveer 3% voor 1975 naar ongeveer 2% voor De situatie op jongere leeftijd (waarbij we beschikken over informatie voor recentere geboortejaren) suggereert dat deze tendens verdergaat. Bij de jongens is de meest opvallende evolutie sinds geboortejaar 1975 een toename van het aandeel van de KSO/TSO-diploma s: voor 1975 lag het nog meer dan 4% lager dan het ASO-aandeel, voor 1985 was het even belangrijk. Bij de meisjes is zowel de fractie ASO-diploma s als de fractie KSO/TSO-diploma s toegenomen tussen geboortejaar 1975 en geboortejaar 1981: een toename van ongeveer 2% voor het ASO en meer dan 2,5% voor het KSO/TSO. 25

29 De ongekwalificeerde uitstroom Fig. 6a. Jongens die al een diploma/getuigschrift ASO, KSO/TSO,... hebben behaald op 18-jarige leeftijd 40% 35% % van geboortecohorte jongens 30% 25% 20% 15% 10% 5% DBSO ASO KSO/TSO BSO DBSO 0% VIZO VIZO Geboortejaar 26

30 Evolutie van de verschillende soorten kwalificaties per leeftijd tot en met 2003 Fig. 6b. Meisjes die al een diploma/getuigschrift ASO, KSO/TSO,... hebben behaald op 18-jarige leeftijd 40% ASO 35% % van geboortecohorte meisjes 30% 25% 20% 15% 10% 5% VIZO KSO/TSO BSO DBSO 0% DBSO VIZO Geboortejaar 27

31 De ongekwalificeerde uitstroom Fig. 7a. Jongens die al een diploma/getuigschrift ASO, KSO/TSO,... hebben behaald op 19-jarige leeftijd 45% 40% % van geboortecohorte jongens 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% VIZO ASO KSO/TSO BSO VIZO 0% DBSO DBSO Geboortejaar 28

32 Evolutie van de verschillende soorten kwalificaties per leeftijd tot en met 2003 Fig. 7b. Meisjes die al een diploma/getuigschrift ASO, KSO/TSO,... hebben behaald op 19-jarige leeftijd 45% 40% ASO % van geboortecohorte meisjes 35% 30% 25% 20% 15% 10% KSO/TSO BSO 5% VIZO DBSO 0% DBSO VIZO Geboortejaar 29

33 De ongekwalificeerde uitstroom Fig. 8a. Jongens die al een diploma/getuigschrift ASO, KSO/TSO,... hebben behaald op 20-jarige leeftijd 45% 40% % van geboortecohorte jongens 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% ASO KSO/TSO VIZO KSO/TSO ASO BSO VIZO 0% DBSO DBSO Geboortejaar 30

34 Evolutie van de verschillende soorten kwalificaties per leeftijd tot en met 2003 Fig. 8b. Meisjes die al een diploma/getuigschrift ASO, KSO/TSO,... hebben behaald op 20-jarige leeftijd 45% ASO 40% % van geboortecohorte meisjes 35% 30% 25% 20% 15% 10% KSO/TSO BSO 5% VIZO DBSO 0% DBSO VIZO Geboortejaar 31

35 De ongekwalificeerde uitstroom Fig. 9a. Jongens die al een diploma/getuigschrift ASO, KSO/TSO,... hebben behaald op 21-jarige leeftijd 45% 40% % van geboortecohorte jongens 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% ASO KSO/TSO VIZO KSO/TSO ASO BSO VIZO 0% DBSO DBSO Geboortejaar 32

36 Evolutie van de verschillende soorten kwalificaties per leeftijd tot en met 2003 Fig. 9b. Meisjes die al een diploma/getuigschrift ASO, KSO/TSO,... hebben behaald op 21-jarige leeftijd 45% ASO 40% % van geboortecohorte meisjes 35% 30% 25% 20% 15% 10% KSO/TSO BSO 5% VIZO DBSO 0% DBSO Geboortejaar 33

37 De ongekwalificeerde uitstroom Fig. 10a. Jongens die al een diploma/getuigschrift ASO, KSO/TSO,... hebben behaald op 22-jarige leeftijd 45% 40% % van geboortecohorte jongens 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% ASO KSO/TSO VIZO ASO KSO/TSO KSO/TSO ASO BSO ASO 0% DBSO DBSO Geboortejaar 34

38 Evolutie van de verschillende soorten kwalificaties per leeftijd tot en met 2003 Fig. 10b. Meisjes die al een diploma/getuigschrift ASO, KSO/TSO,... hebben behaald op 22-jarige leeftijd 45% 40% ASO % van geboortecohorte meisjes 35% 30% 25% 20% 15% 10% KSO/TSO BSO 5% VIZO DBSO 0% DBSO Geboortejaar 35

39 De ongekwalificeerde uitstroom Hoeveel jongeren hebben nog geen kwalificatie op 18-jarige, 19-jarige, leeftijd? Tot nu hebben we de bijdragen van de vijf soorten kwalificaties ASO-diploma, KSO/TSO-diploma, BSO-getuigschrift, DBSO-getuigschrift en VIZO-getuigschrift 21 afzonderlijk bekeken. We hebben ze wel met elkaar vergeleken, maar we hebben de aantallen die betrekking hebben op verschillende kwalificaties niet bij elkaar opgeteld. In dit onderdeel doen we dat wel. In twee kwalificatiecriteria zijn we bijzonder geïnteresseerd. Het eerste criterium voegt de ASO-diploma s, de KSO/TSOdiploma s en de BSO-getuigschriften bij elkaar. De som duiden we aan als: een kwalificatie van het voltijds gewoon secundair onderwijs (kort: kwalificatie voltijds SO ). De tweede voegt de vijf soorten kwalificaties bij elkaar. 22 De kwalificatie van het voltijds gewoon secundair onderwijs komt precies overeen met de eerste trap van de hiërarchische definitie van het HIVA van gekwalificeerdheid 23. Het DBSO-getuigschrift en het VIZO-getuigschrift komen overeen met twee van de vier elementen uit de tweede trap van de hiërarchie. Samengenomen vormen de vijf soorten kwalificaties van dit rapport dus een extra trap in de hiërarchie, die de lat minder hoog legt dan trap 1, maar strenger is dan trap 2. In het vorige onderdeel bekeken we per soort kwalificatie hoe de fractie gekwalificeerde leden van een geboortecohorte aangroeit met de leeftijd. Nu bekijken we voor de twee meer globale kwalificatiecriteria hoe het aandeel ongekwalificeerden afneemt met de leeftijd. 24 In tegenstelling met het vorige onderdeel tonen we nu de curven van de verschillende leeftijden binnen één figuur, per kwalificatiecriterium in de plaats van curven van verschillende soorten kwalificaties binnen één figuur, per leeftijd. De curve van de 22-jarigen toont telkens de ongekwalificeerde uitstroom. Per 21 Zie Bijlage A. 22 Wanneer we binnen een gegeven geboortecohorte op een gegeven leeftijd de aantallen van verschillende soorten kwalificaties bij elkaar optellen om de som te vergelijken met de omvang van de cohorte, dan onderstellen we dat niemand twee of meer verschillende kwalificaties behaalt in hetzelfde jaar. Deze onderstelling lijkt aannemelijk. 23 Zie Bijlage A. 24 Hier werken we opnieuw met cumulatieve sommen. Binnen een geboortecohorte worden dus aantallen van verschillende soorten kwalificaties uitgereikt op verschillende leeftijden bij elkaar opgeteld en vergeleken met de omvang van de cohorte. Dat is pas zinvol als ondersteld mag worden dat niemand meer dan één kwalificatie behaalt. Deze onderstelling is allicht niet exact. Het is best mogelijk dat een jongere een ASO-diploma behaalt op achttien en drie jaar later, als 21-jarige, een VIZOgetuigschrift ontvangt. De onderstelling is echter waarschijnlijk een goede benadering. In de mate dat er toch meervoudige kwalificaties voorkomen, wordt de ongekwalificeerde uitstroom enigszins onderschat. 36

40 Evolutie van de verschillende soorten kwalificaties per leeftijd tot en met 2003 kwalificatiecriterium brengen we de fractie ongekwalificeerden eerst in beeld voor de jongens en meisjes samen, daarna apart per sekse. Om een vergelijkingspunt te hebben met de indicator van de ongekwalificeerde uitstroom per schooljaar (Deel 2), hebben we tenslotte grafieken toegevoegd voor een derde criterium, dat de kwalificaties van het voltijds SO en het VIZO erkent, maar niet het DBSO-getuigschrift. Kwalificatiecriterium voltijds SO ongekwalificeerde uitstroom (Figuren 11a, 11b en 11c). Volgens dit criterium bleef 17,7% van de geboortecohorte van 1981 ongekwalificeerd (curve van de 22-jarigen). Van geboortejaar 1976 tot geboortejaar 1981 schommelt het cijfer enigszins van jaar tot jaar, maar globaal blijft de eindsituatie op 22-jarige leeftijd in dat geboortejarenbereik quasi constant. Wat wel evolueert is de leeftijd waarop de kwalificaties behaald worden. In de geboortecohorte van 1981 ligt de fractie reeds verworven kwalificaties op 18-jarige leeftijd bijvoorbeeld hoger dan in Wanneer we vooruitkijken naar meer recente geboortejaren dat wil zeggen: de geboortejaren na 1981, waarvoor we nog geen volledig zicht hebben op de kwalificaties tot en met 22 jaar, dan zien we dat de cijfers weinig veranderen. Wat we al kunnen zien tot en met het geboortejaar 1985, kondigt geen opmerkelijke verandering aan in de omvang van de ongekwalificeerde uitstroom. Voor de jongenscohorte van 1981 bedraagt de ongekwalificeerde uitstroom 22,0%, voor de meisjescohorte 13,0%. Sinds geboortejaar 1979 zijn de curven eerder constant. Wat we al kunnen zien van de toestand op 18-jarige en 19-jarige leeftijd bij de jongens geboren sinds 1983 lijkt een toename van de ongekwalificeerde uitstroom aan te kondigen. Kwalificatiecriterium voltijds SO + DBSO + VIZO ongekwalificeerde uitstroom (Figuren 12a, 12b en 12c). Dit is het meest waardevolle criterium waarover we op dit moment beschikken. Volgens dit criterium bleef 12,7% van de geboortecohorte van 1981 ongekwalificeerd (curve van de 22-jarigen). Voor de jongenscohorte van 1981 bedraagt de ongekwalificeerde uitstroom 15,6%, voor de meisjescohorte 9,7%. In wat deze grafieken ons vertellen over de ongekwalificeerde uitstroom via de curve van de 22-jarigen van geboortejaar 1977 tot en met 1981 en via de gedeeltelijke informatie over de geboortejaren na 1981 wijst niets op een afname van de ongekwalificeerde uitstroom. Integendeel, in de jongenscohorten blijkt het aandeel van de ongekwalifi- 37

41 De ongekwalificeerde uitstroom ceerden toe te nemen: het eindcijfer voor geboortejaar 1981 is het hoogste van de vijf beschikbare cijfers (voor 1977 tot en met 1981); de curven voor de jongere leeftijden vertonen vanaf 1981 een stijgende tendens. Kwalificatiecriterium voltijds SO + VIZO ongekwalificeerde uitstroom (Figuren 13a, 13b en 13c). Volgens dit criterium bleef 14,9% van de geboortecohorte van 1981 ongekwalificeerd (curve van de 22-jarigen). Voor de jongenscohorte van 1981 bedraagt de ongekwalificeerde uitstroom 18,3%, voor de meisjescohorte 11,2%. Ook hier zien we in het bijzonder bij de jongens duidelijke aanwijzingen voor een toename van de ongekwalificeerde uitstroom. 38

42 Evolutie van de verschillende soorten kwalificaties per leeftijd tot en met 2003 Fig. 11a. Leerlingen die nog geen kwalificatie van voltijds gewoon secundair onderwijs hebben behaald op 18- jarige, 19-jarige,... leeftijd 65% 60% % van geboortecohorte 55% 50% 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% % 5% 0% Geboortejaar 39

43 De ongekwalificeerde uitstroom Fig. 11b. Jongens die nog geen kwalificatie van voltijds gewoon secundair onderwijs hebben behaald op 18- jarige, 19-jarige,... leeftijd 65% 60% 18 % van geboortecohorte jongens 55% 50% 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% % 0% Geboortejaar 40

44 Evolutie van de verschillende soorten kwalificaties per leeftijd tot en met 2003 Fig. 11c. Meisjes die nog geen kwalificatie van voltijds gewoon secundair onderwijs hebben behaald op 18- jarige, 19-jarige,... leeftijd 65% 60% % van geboortecohorte meisjes 55% 50% 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% % 0% Geboortejaar 41

45

46 Evolutie van de verschillende soorten kwalificaties per leeftijd tot en met 2003 Fig. 12a. Leerlingen die nog geen kwalificatie van voltijds gewoon SO, DBSO of leertijd hebben behaald op 18-jarige, 19-jarige,... leeftijd 65% 60% 55% % van geboortecohorte 50% 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% % 0% Geboortejaar 43

47 De ongekwalificeerde uitstroom Fig. 12b. Jongens die nog geen kwalificatie van voltijds gewoon SO, DBSO of leertijd hebben behaald op 18-jarige, 19-jarige,... leeftijd 65% 60% % van geboortecohorte jongens 55% 50% 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% % 0% Geboortejaar 44

48 Evolutie van de verschillende soorten kwalificaties per leeftijd tot en met 2003 Fig. 12c. Meisjes die nog geen kwalificatie van voltijds gewoon SO, DBSO of leertijd hebben behaald op 18-jarige, 19-jarige,... leeftijd 65% 60% % van geboortecohorte meisjes 55% 50% 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% % Geboortejaar 45

49

50 Evolutie van de verschillende soorten kwalificaties per leeftijd tot en met 2003 Fig. 13a. Leerlingen die nog geen kwalificatie van voltijds gewoon secundair onderwijs of leertijd hebben behaald op 18-jarige, 19-jarige,... leeftijd 65% 60% 55% % van geboortecohorte 50% 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% % 5% 0% Geboortejaar 47

51 De ongekwalificeerde uitstroom Fig. 13b. Jongens die nog geen kwalificatie van voltijds gewoon secundair onderwijs of leertijd hebben behaald op 18-jarige, 19-jarige,... leeftijd 65% % van geboortecohorte jongens 60% 55% 50% 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% % 0% Geboortejaar 48

52 Evolutie van de verschillende soorten kwalificaties per leeftijd tot en met 2003 Fig. 13c. Meisjes die nog geen kwalificatie van voltijds gewoon secundair onderwijs of leertijd hebben behaald op 18-jarige, 19-jarige,... leeftijd 65% 60% % van geboortecohorte meisjes 55% 50% 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% % 0% Geboortejaar 49

53

54 Evolutie van de verschillende soorten kwalificaties per leeftijd tot en met 2003 Deel 2. De ongekwalificeerde uitstroom per schooljaar: schattingen voor 2002 Inleiding We bestuderen hier de omvang van de ongekwalificeerde uitstroom in 2002, dus op het einde van het schooljaar Door met vroegere resultaten te vergelijken krijgen we bovendien een beeld van de evolutie van de ongekwalificeerde uitstroom per schooljaar. Om zinvoller vergelijkingen te kunnen maken tussen de verschillende schooljaren, worden aantallen steeds uitgedrukt als percentages, ten opzichte van de totale uitstroom uit het secundair onderwijs op het einde van elk schooljaar. 25 We benaderen het probleem dus anders dan in Deel 1, waar we nagingen hoe leeftijdsgenoten schooljaar na schooljaar kwalificaties verzamelen en hoeveel van hen uiteindelijk niets in handen hebben. Hier, in Deel 2, is de opdracht te schatten hoeveel leerlingen (over verschillende geboortejaren heen) op het einde van een gegeven schooljaar het secundair onderwijs verlaten en hoeveel jongeren in die uitstroom geen kwalificatie op zak hebben. Schattingen voor de ongekwalificeerde uitstroom per schooljaar in Twee kwalificatiecriteria komen hier aan bod. Het eerste criterium, aangeduid als kwalificatie voltijds SO, erkent de ASO-diploma s, de KSO/TSO-diploma s en de BSO-getuigschriften. Het tweede criterium erkent bovendien het VIZO-getuigschrift. Deze twee criteria ( voltijds SO en voltijds SO + VIZO ) werden ook toegepast in de bespreking van de ongekwalificeerde uitstroom per geboortejaar. 25 Dit is een losse omschrijving van de indicator. Er is meer dan één manier om voor een gegeven kwalificatiecriterium een indicator die aan deze beschrijving beantwoordt concreet te schatten. De details van de werkwijze die hier gevolgd wordt, zijn uitgelegd in het rapport De ongekwalificeerde uitstroom Een geactualiseerde schatting van G. Van Landeghem en J. Van Damme (Steunpunt LOA, rapport nr. 18). De methode werd ontwikkeld in Douterlungne, M., Van de Velde, V., Rubbrecht, I., Van Valckenborgh, K., Lauwereys, L., Nicaise, I., & Van Damme, J. (2001). Ongekwalificeerd: zonder paspoort? Een onderzoek naar de omvang, karakteristieken en aanpak van de ongekwalificeerde onderwijsverlaters. Leuven: HIVA. Eindrapport van OBPWO Een kritische bespreking van de methode is te vinden in het rapport Indicatoren van de ongekwalificeerde uitstroom. Een bijdrage tot de discussie en een aantal nieuwe schattingen van G. Van Landeghem en J. Van Damme (Steunpunt LOA, rapport nr. 19). 26 Deze berekeningen zijn hoofdzakelijk gebaseerd op gegevens uit de Statistische Jaarboeken van het Vlaams Onderwijs. Het Departement Onderwijs bezorgde de nodige gegevens over de instroom in het BuSO. Enkele gegevens zijn afkomstig uit publicaties van het Nationaal Instituut voor de Statistiek of zijn aangekocht bij het NIS. De getuigschriftenaantallen van de leertijd zijn bezorgd door Jan Wilmots van het VIZO. 51