Evolutie van de ongekwalificeerde uitstroom Een samenhangend indicatorensysteem gebaseerd op indicatoren per leeftijd

Transcriptie

1 Evolutie van de ongekwalificeerde uitstroom Een samenhangend indicatorensysteem gebaseerd op indicatoren per leeftijd G. Van Landeghem & J. Van Damme

2

3 Evolutie van de ongekwalificeerde uitstroom Een T samenhangend indicatorensysteem gebaseerd op indicatoren per leeftijd Auteurs: G. Van Landeghem & J. Van Damme A Promotoren coördinatieteam: J. Van Damme, P. Ghesquière, I. Nicaise, P. Onghena & P. Van Petegem Onderzoek in opdracht van de Vlaamse minister van Onderwijs en Vorming, in het kader van het programma Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek 2008 SSL-rapport nr. SSL/OD1/ datum oplevering eerste versie: 29 januari 2009 datum publicatie: 19 februari 2009

4 Voor meer informatie over deze publicatie: Steunpunt SSL, onderzoeksdomein Studie- en schoolloopbanen van leerlingen en studenten Auteurs: G. Van Landeghem & J. Van Damme Adres: Dekenstraat 2, 3000 Leuven Tel.: of Fax: Website: Copyright (2008) Steunpunt SSL p/a Parkstraat 47, 3000 Leuven Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt zonder uitdrukkelijk te verwijzen naar de bron. No part of this material may be made public without an explicit reference to the source. De verantwoordelijkheid voor dit rapport berust volledig bij de auteurs en vertolkt niet noodzakelijk de officiële visie van de Vlaamse Overheid.

5 Samenvatting Dit rapport brengt verslag uit over de ontwikkeling en berekening van indicatoren van de ongekwalificeerde uitstroom per leeftijd. De volgende belangrijke soorten kwalificaties worden verwerkt in de indicatoren: het diploma van secundair onderwijs behaald via het algemeen secundair onderwijs of via het technisch secundair onderwijs of het secundair kunstonderwijs, het studiegetuigschrift van het zesde leerjaar van het voltijds gewoon beroepsonderwijs 1, het kwalificatiegetuigschrift van het deeltijds beroepsonderwijs en het getuigschrift 2 van een succesvol afwerkt leercontract. Sommige wegen naar een kwalificatie, zoals bepaalde onderdelen van het buitengewoon secundair onderwijs, blijven nog buiten beeld door een gebrek aan data. Niettemin vormen de in aanmerking genomen kwalificaties samen het meest complete kwalificatiecriterium dat tot nu toe is toegepast in een studie van de ongekwalificeerde uitstroom door middel van tellingsdata 3. Het verloop van de nieuwe basisindicatoren van de ongekwalificeerde uitstroom is voorgesteld in Figuur 1 en Figuur 2. Deze indicatoren geven voor het eerst een beeld van het tempo waarin leeftijdsgenoten ongekwalificeerd uitstromen. Zo toont Figuur 2 bijvoorbeeld dat 5,7% van de meisjes geboren in 1986 het onderwijs zonder kwalificatie heeft verlaten op 18-jarige leeftijd (dat wil zeggen: op het einde van hun leerplicht). Een jaar later ging nog eens 3,1% van dezelfde meisjescohorte (als 19-jarigen) weg zonder kwalificatie; de ongekwalificeerde uitstroom van 20-jarige meisjes bedroeg 1,3% (Figuur 2). In dezelfde figuur vindt men overeenkomstige cijfers voor oudere meisjescohorten: 6,2% (18-jarigen), 2,2% (19- jarigen) en 1,0% (20-jarigen) in de geboortecohorte van 1982; respectievelijk 5,7%, 2,3% en 0,6% voor het geboortejaar Uit deze cijfers blijkt dat het tempo van het ongekwalificeerd uitstromen verandert volgens het geboortejaar. Zo is in de geboortecohorte van 1986 de verhouding van oudere ongekwalificeerde schoolverlaters die nog één of twee jaar op school gebleven zijn na het einde van 1 Sinds 2004 verwerft een aantal leerlingen dit getuigschrift via het experimenteel modulair beroepsonderwijs. 2 Uitgereikt door SYNTRA, het vroeger VIZO. 3 De term tellingsdata geeft weer dat de gegevens verzameld zijn door de volledige populatie te tellen: er is geen steekproef getrokken.

6 Indicatorensysteem ongekwalificeerde uitstroom hun leerplicht tot de 18-jarige ongekwalificeerde uitstroom belangrijker dan in de oudere cohorte van De corresponderende indicatoren voor de jongens zijn te vinden in Figuur 1. Uit een blik op Figuur 1 en Figuur 2 samen blijkt onmiddellijk dat ongekwalificeerd uitstromen een veel omvangrijker probleem is bij de jongens dan bij de meisjes. Deze vaststelling geldt ook telkens als men de vergelijking maakt op een gegeven leeftijd. Enkele voorbeelden van cijfers over de omvang van de ongekwalificeerde uitstroom per leeftijd die af te lezen zijn uit Figuur 1: een ongekwalificeerde uitstroom van 8,7% op 18-jarige leeftijd, 5,1% als 19-jarigen en 2,4% als 20-jarigen voor de jongens geboren in 1986; respectievelijk 9,7% (18), 4,1% (19) en 1,2% (20) van de jongenscohorte van 1982; 8,5% (18), 4,2% (19) en 0,9% (20) voor het geboortejaar Een tweede voordeel van deze basisindicatoren is dat ze de effecten van beleidsmaatregelen voor het verminderen van de ongekwalificeerde uitstroom sneller zichtbaar kunnen maken: bij de start van de implementatie ervan heeft een beleidsinitiatief mogelijk slechts een impact op sommige leeftijdscategorieën van bepaalde geboortejaren. Er bestonden al verschillende soorten indicatoren van de ongekwalificeerde uitstroom: indicatoren per kalenderjaar, indicatoren per geboortecohorte en indicatoren met betrekking tot een gegeven leeftijdsinterval van de populatie. In dit rapport tonen we dat deze indicatoren nu berekend kunnen worden door de basisindicatoren op de gepaste manier te aggregeren. De afgeleide indicatoren verschillen dus nog enkel doordat ze de ongekwalificeerde uitstroom elk bekijken vanuit een andere invalshoek; ze zijn gebaseerd op éénzelfde kwalificatiecriterium en op dezelfde ingrediënten. Ongekwalificeerde uitstroom per kalenderjaar. In 2006 had 10,8% van de meisjes die het leerplichtonderwijs achter zich lieten in absolute cijfers: 3615 meisjes in een uitstroom van meisjes geen kwalificatie. Bij de jongens ligt dat cijfer een heel stuk hoger: 18,0% van de uitstroom van de jongens 6410 uit was ongekwalificeerd. Voor jongens en meisjes samen stond de indicator van de ongekwalificeerde uitstroom in het kalenderjaar 2006 (op het einde van het schooljaar ) dus op 14,5%. Zeven jaar eerder, in 1999, bedroegen de indicatorwaarden nog: 9,5% (meisjes), 14,8% (jongens) en 12,3% (samen). Tussen 1999 en 2006 was er 2

7 Samenvatting een geleidelijke toename van de fractie zonder kwalificatie onder de schoolverlaters, zowel bij de jongens als bij de meisjes. Ongekwalificeerde uitstroom per geboortecohorte. Van meisjes geboren in 1984 behaalden uiteindelijk als we de boeken sluiten op 22-jarige leeftijd 3390 meisjes, dat wil zeggen: 10,5%, geen kwalificatie in het leerplichtonderwijs. In de cohorte van jongens van geboortejaar 1984 gaat het over 5997 jongens op een geschat geboortecijfer van 34020, dus 17,6%. De indicator van de ongekwalificeerde uitstroom voor het geboortejaar 1984 voor jongens en meisjes samen bedroeg dus 14,1%. Voor de jongens en meisjes geboren in 1977, zeven jaar eerder, waren de indicatorwaarden: 8,9% (meisjes), 14,3% (jongens) en 11,6% (samen). Tussen de geboortejaren 1977 en 1984 was er een geleidelijke groei van het aandeel zonder uiteindelijke kwalificatie in de geboortecohorten, zowel bij de jongens als bij de meisjes. Ongekwalificeerd uitgestroomde fractie in een leeftijdsinterval. Onder de naar schatting jarige meisjes in de Vlaamse Gemeenschap in 2006 hadden er het leerplichtonderwijs verlaten zonder een kwalificatie op zak, dat wil zeggen: 9,4%. Bij de jongens ging het om op een totaal van jarigen, een aandeel van 15,2%. In 2006 bedroeg de waarde van de indicator van de jarigen zonder kwalificatie en niet meer in het leerplichtonderwijs dus, voor jongens en meisjes samen, 12,4%. De overeenkomstige cijfers voor het jaar 2001, vijf jaar eerder, waren: 8,4% (meisjes), 13,6% (jongens) en 11,1% (samen). Tussen 2001 en 2006 is deze indicator van de ongekwalificeerde uitstroom gestaag toegenomen. De evolutie van de ongekwalificeerde uitstroom. In het derde deel van de Vlaamse Lissabonrapportering 2008 is sprake van een dalende trend in de ongekwalificeerde uitstroom. 4 5 Onze vaststellingen over het verloop van zowel de basisindicatoren per leeftijd als de afgeleide indicatoren per kalenderjaar, per geboortecohorte of in een leeftijdsinterval tonen aan dat deze uitspraak niet representatief is voor het grootste deel van het leerplichtonderwijs, namelijk het gewoon (voltijds én deeltijds) secundair onderwijs en het leercontractensysteem. Volgens het in dit rapport gehanteerde kwalificatiecriterium dat alle relevante kwalificaties van het leerplichtonderwijs 4 Download (24 januari 2009) van Deel 3: Vlaams Voortgangsrapport 2008 van Zie p Zie ook p. 29 in: Demeulemeester, A. (mei-december 2008). Vlaanderen in Actie. Positioneringspaper Talent. Vlaamse Overheid, Afdeling Communicatie. 3

8 Indicatorensysteem ongekwalificeerde uitstroom omvat, op de kwalificaties van het buitengewoon secundair onderwijs na en volgens de administratieve gegevens over het Vlaams onderwijs is de ongekwalificeerde uitstroom de jongste jaren geleidelijk toegenomen. 4

9

10 Indicatorensysteem ongekwalificeerde uitstroom Figuur 1. Ongekwalificeerde uitstroom van jongens per leeftijd; fracties van de omvang van de geboortecohorte 13% 12% 11% 10% 9% 18 % van jongenscohorte 8% 7% 6% 5% 19 4% 3% 2% 20 1% en ouder 0%

11 Samenvatting Figuur 2. Ongekwalificeerde uitstroom van meisjes per leeftijd; fracties van de omvang van de geboortecohorte 13% 12% 11% 10% 9% 8% % van meisjescohorte 7% 6% 5% 18 4% 3% 19 2% 1% % 22 en ouder

12 Indicatorensysteem ongekwalificeerde uitstroom 8

13 Inleiding Inleiding en overzicht Indicatoren van de ongekwalificeerde uitstroom Voor een uiteenzetting over de omvang van de groep jongeren die de school onvoldoende gekwalificeerd verlaten en de relevantie van betrouwbare indicatoren van deze ongekwalificeerde uitstroom verwijzen we naar een recent rapport van het Steunpunt SSL. 6 De uiteenzetting verduidelijkt het verband met de doelstellingen van de Beleidsnota van de Vlaamse minister van Werk, Onderwijs en Vorming en de doelen van Vlaanderen in Actie. Het rapport verwijst ook naar de vroegere rapporten van het Steunpunt SSL 7 over dit onderwerp. Problemen met de indicatoren van de ongekwalificeerde uitstroom Er zijn meerdere soorten indicatoren in omloop, die de ongekwalificeerde uitstroom elk vanuit een andere invalshoek meten. Het Steunpunt SSL produceert al enkele jaren indicatoren per kalenderjaar (of schooljaar) en indicatoren per geboortecohorte (of geboortejaar). Deze twee invalshoeken hebben allebei hun nut. Sommige veranderingen of beleidseffecten zullen duidelijker zichtbaar zijn met het ene, sommige eerder met het andere type indicator. Tot nu toe waren deze twee soorten indicatoren echter niet op een compatibele manier geïmplementeerd: de kwalificatiecriteria zijn niet helemaal hetzelfde en de veronderstellingen die aan de basis liggen van de berekeningswijze zijn niet helemaal in overeenstemming. Een derde invalshoek wordt vertegenwoordigd door de indicator van vroegtijdige schoolverlaters die (in een Europese context) door de Algemene Directie Statistiek van de FOD Economie wordt berekend uit de Enquête naar de arbeidskrachten ( EAK ) 8. Die indicator beschrijft niet de samenstelling van de uitstroom uit het leerplichtonderwijs op het einde van een gegeven schooljaar (zoals de SSL-indicator per kalenderjaar) en ook niet de eindbalans voor een geboortecohorte (zoals de SSLindicator per geboortejaar). In de plaats daarvan beschrijft de EAK-indicator de 6 Van Landeghem, G., & Van Damme, J. (2008). Geactualiseerde schattingen van de ongekwalificeerde uitstroom. Verwerking van de gegevens van Leuven: Steunpunt SSL, rapport nr. OD1/ Zie: 7 Tevoren: Steunpunt LOA. 8 Een tijdreeks van deze indicator voor het Vlaams Gewest is te vinden op de site van de Algemene Directie Statistiek van de FOD Economie (december 2008), in de tabel onder de titel Vroegtijdige schoolverlaters jaargemiddelden ( ). 9

14 Indicatorensysteem ongekwalificeerde uitstroom toestand, onder meer wat het bezit van kwalificaties betreft, van het deel van de bevolking in een gegeven leeftijdsinterval (namelijk: de jarigen). Ook hier zijn er belangrijke bijkomende verschillen met de SSL-indicatoren, op de eerste plaats dat de indicator niet berekend wordt uit administratieve tellingen maar uit gegevens verzameld via een enquête voorgelegd aan een steekproef uit de bevolking. Oplossingen via systeem van indicatoren per leeftijd Om het probleem van de onverenigbaarheid van de verschillende bestaande indicatoren weg te werken hebben we een nieuwe, onderliggende indicatorenset gedefinieerd waaruit men de bestaande types kan afleiden. Zo n nieuwe indicator zegt hoeveel leden van een geboortecohorte het leerplichtonderwijs ongekwalificeerd verlaten op een gegeven leeftijd. 9 De leerlingen die ongekwalificeerd uitstromen zijn niet allemaal even oud. Daarom gaat het over een indicatorenset, met een aparte indicator voor elke relevante leeftijd. De belangrijkste indicatoren zijn die van de 18- jarigen, 19-jarigen en 20-jarigen. Door eerst deze basisindicatoren per leeftijd te berekenen en de indicatoren per kalenderjaar, per geboortejaar of per leeftijdsinterval daaruit af te leiden, verzekeren we dat al deze indicatoren onderling consistent zijn: ze verschillen enkel doordat ze de ongekwalificeerde uitstroom benaderen vanuit een andere invalshoek. De indicator per geboortejaar die zo geconstrueerd wordt in dit rapport is identiek aan de bestaande SSL-indicator. De nieuwe indicator per kalenderjaar verschilt van de vroegere indicator 10 : het kwalificatiecriterium verrekent nu ook de kwalificaties van het deeltijds beroepsonderwijs; de schattingsmethode is verschillend. De afgeleide indicatoren per leeftijdsinterval maken het mogelijk de EAK-indicator van de ongekwalificeerde uitstroom te toetsen. 9 De eerste ideeën over dit indicatorensysteem zijn geformuleerd in twee vroegere rapporten van het Steunpunt SSL (toen nog het Steunpunt LOA): Van Landeghem, G., & Van Damme, J. (2004). Indicatoren van de ongekwalificeerde uitstroom. Een bijdrage tot de discussie en een aantal nieuwe schattingen. Leuven: Steunpunt LOA, rapport nr. 19; en: Van Landeghem, G., & Van Damme, J. (2006). Geactualiseerde schattingen van de ongekwalificeerde uitstroom per schooljaar en per geboortejaar. Leuven: Steunpunt LOA, rapport nr. 37. Zie 10 die gewoonlijk aangeduid werd als de LOA-indicator per kalenderjaar/schooljaar en in het geval van de indicator voor jongens en meisjes samen en enkel voor kwalificaties uit het voltijds gewoon secundair onderwijs: de HIVA-indicator. 10

15 Inleiding Bijkomende voordelen van het nieuwe indicatorensysteem Uit de uiteenzetting in dit rapport zal blijken dat voorafgaand redeneren en rekenen per leeftijd een interessante vereenvoudiging mogelijk maakt in de berekening van de indicatoren per kalenderjaar: er is geen behoefte meer aan instroomgegevens. Een tweede en wellicht nog belangrijker voordeel van de nieuwe manier van werken is dat er uitgebreid aandacht besteed wordt aan de evolutie van de ingrediënten van de indicatoren. Daarbij gaat het zowel over de ingrediënten van de geaggregeerde indicatoren, namelijk: de basisindicatoren per leeftijd, als de componenten van die basisindicatoren zelf: de kwalificatieaantallen per soort en de schattingen van de totale uitstroom. Het nazicht van het verloop van de ingrediënten is een vorm van kwaliteitscontrole van de gegevens, die de betrouwbaarheid van de indicatoren verhoogt. De nieuwe basisindicatoren per leeftijd zijn niet alleen van belang als componenten van de geaggregeerde indicatoren. Ze vertegenwoordigen interessante nieuwe informatie, om minstens twee redenen. Ten eerste geven deze indicatoren voor het eerst een beeld van het tempo waarin leeftijdsgenoten ongekwalificeerd uitstromen, en van de evolutie ervan volgens het geboortejaar. Een tweede voordeel van deze basisindicatoren is dat ze de effecten van beleidsmaatregelen voor het verminderen van de ongekwalificeerde uitstroom sneller zichtbaar kunnen maken: bij de start van de implementatie ervan heeft een beleidsinitiatief mogelijk slechts een impact op sommige leeftijdscategorieën van bepaalde geboortejaren. Toekomstig werk We hopen het indicatorensysteem van dit rapport te kunnen updaten naarmate nieuwe jaarlijkse administratieve onderwijsgegevens ter beschikking komen, te beginnen met de gegevens over het schooljaar In de toekomst zou het mogelijk moeten zijn de grafiekenreeksen en de onderliggende tabellen ter beschikking te stellen op een website in de vorm van downloadbare Excel files. Het huidige kwalificatiecriterium is nog niet optimaal. Het belangrijkste element dat nog ontbreekt zijn de kwalificaties verworven via het buitengewoon secundair onderwijs. Een korte tijdreeks van kwalificatie-aantallen over het buitengewoon secundair onderwijs is op dit moment beschikbaar en is wellicht reeds geschikt voor 11

16 Indicatorensysteem ongekwalificeerde uitstroom een eerste beoordeling van de impact van deze uitbreiding van het kwalificatiecriterium. Overzicht van het rapport Dit rapport bestaat uit drie delen. Het eerste deel behandelt de ingrediënten en de berekening van de basisindicatoren. Het onderdeel onder de hoofdingen Kwalificaties Kwalificaties Algemeen Onderwijs Kwalificaties Technisch Onderwijs en Kunstonderwijs Kwalificaties Voltijds Beroepsonderwijs Kwalificaties Deeltijds Beroepsonderwijs Kwalificaties Leercontracten SYNTRA beschrijft hoeveel kwalificaties van elke soort op elke leeftijd worden uitgereikt. De grafieken tonen de evolutie volgens het geboortejaar. Het volgende onderdeel, onder de hoofdingen Uitstroom Uitstroom van 16-jarigen tot 20 en ouder Uitstroom van 16-jarigen tot 22 en ouder beschrijft de verschillende modellen (naargelang van de leeftijd) om de uitstroom uit het leerplichtonderwijs per geboortejaar en per leeftijd te schatten, en de resultaten. Het onderdeel onder de hoofdingen Gekwalificeerde en ongekwalificeerde uitstroom Gekwalificeerde en ongekwalificeerde uitstroom 18-jarigen Gekwalificeerde en ongekwalificeerde uitstroom 19-jarigen Gekwalificeerde en ongekwalificeerde uitstroom 20-jarigen Gekwalificeerde en ongekwalificeerde uitstroom 21-jarigen Gekwalificeerde en ongekwalificeerde uitstroom 22 of ouder toont de verdeling van de uitstroom in een gekwalificeerd en een ongekwalificeerd deel. Het tweede deel toont en bespreekt de evolutie volgens het geboortejaar van de nieuwe indicatoren per leeftijd, onder de hoofding: Ongekwalificeerde uitstroom per leeftijd Basisindicatoren. Het derde deel is gewijd aan de geaggregeerde indicatoren. Onder de hoofding Ongekwalificeerde uitstroom in een geboortecohorte komen de indicatoren per geboortejaar aan bod. Onder de hoofding 12

17 Inleiding Ongekwalificeerde uitstroom in een kalenderjaar brengen we de nieuwe indicatoren per kalenderjaar in beeld, met uitgebreide aandacht voor een vergelijking met de vroegere indicatoren. Onder de hoofding Voortijdige schoolverlaters in een gegeven leeftijdsinterval bespreken we de nieuwe indicatoren per leeftijdsinterval, met een eerste vergelijking met de EAK-indicator. Begrippen en definities Voor een nauwkeurige beschrijving van wat we bedoelen met de termen het Vlaams onderwijssysteem, een geboortecohorte, de doorstroming van een geboortecohorte doorheen het onderwijs, verwijzen we naar vroegere rapporten van het Steunpunt SSL. 11 Uitstromen uit leerplichtonderwijs. Beschouw het deel van het Vlaams onderwijssysteem verder aangeduid als het deelsysteem dat bestaat uit de volgende onderdelen: De eerste graad (zonder onthaalklas voor anderstaligen) van het gewoon secundair onderwijs, De tweede graad van het lineair voltijds gewoon secundair onderwijs, De eerste twee leerjaren van de derde graad van het lineair voltijds gewoon secundair onderwijs, Het modulair voltijds gewoon beroepsonderwijs op het niveau van de tweede en derde graad, maar zonder het gedeelte op het niveau van het zevende leerjaar, Het deeltijds beroepsonderwijs voor jarigen (zonder het onderwijs in de centra voor deeltijdse vorming ), Het buitengewoon secundair onderwijs (alle vier de opleidingsvormen), De leertijd (SYNTRA). Als we spreken over de uitstroom uit het leerplichtonderwijs dan bedoelen we de groep leerlingen die dit deelsysteem van het Vlaams onderwijssysteem verlaten. Kwalificaties. 12 De volgende belangrijke soorten kwalificaties worden verwerkt in de indicatoren: het diploma van secundair onderwijs behaald via het algemeen secundair 11 Voor verdere verwijzingen: zie Van Landeghem, G., & Van Damme, J. (2008). Geactualiseerde schattingen van de ongekwalificeerde uitstroom. Verwerking van de gegevens van Leuven: Steunpunt SSL, rapport nr. OD1/ Zie: 12 Voor gedetailleerde definities, zie Bijlage A van: Van Landeghem, G., & Van Damme, J. (2005). De ongekwalificeerde uitstroom. Evolutie van de verschillende soorten kwalificaties tot en met Leuven: Steunpunt LOA, rapport nr. 29. Zie: 13

18 Indicatorensysteem ongekwalificeerde uitstroom onderwijs of via het technisch secundair onderwijs of het secundair kunstonderwijs, het studiegetuigschrift van het zesde leerjaar van het voltijds gewoon beroepsonderwijs 13, het kwalificatiegetuigschrift van het deeltijds beroepsonderwijs en het getuigschrift 14 van een succesvol afwerkt leercontract. Omvang geboortecohorten. Figuur 3 toont de schattingen van de omvang van de geboortecohorten die in dit rapport zijn gebruikt. 15 Gegevensbronnen De berekeningen in dit rapport zijn grotendeels gebaseerd op de inhoud van de SSLdatabase van leerlingenaantallen en van aantallen studiebewijzen, versie V06b. 16 De tekst geeft aan waar een beroep is gedaan op bijkomende gegevens. 13 Sinds 2004 verwerven een aantal leerlingen dit getuigschrift via het experimenteel modulair beroepsonderwijs. Zie: Van Landeghem, G., & Van Damme, J. (2007). Indicatoren van de ongekwalificeerde uitstroom. Verwerking van de gegevens van 2005 en integratie van het modulair beroepsonderwijs. Leuven: Steunpunt SSL, rapport nr. SSL/OD1/ Zie: 14 Uitgereikt door SYNTRA, het vroeger VIZO. 15 Voor uitleg en/of verwijzingen naar informatie over de definitie en berekening van de omvang van een geboortecohorte, zie: Van Landeghem, G., & Van Damme, J. (2008). Geactualiseerde schattingen van de ongekwalificeerde uitstroom. Verwerking van de gegevens van Leuven: Steunpunt SSL, rapport nr. OD1/ Zie: 16 Voor meer uitleg en verdere verwijzingen naar informatie over de opbouw van deze databases, zie: Van Landeghem, G., & Van Damme, J. (2008). Geactualiseerde schattingen van de ongekwalificeerde uitstroom. Verwerking van de gegevens van Leuven: Steunpunt SSL, rapport nr. OD1/ Zie: 14

19 Inleiding Figuur 3. Geschatte omvang van de geboortecohorten Aantal J M Omvang uitgemiddeld over de leeftijden 11, 12 en 13. J = Jongens. M = Meisjes. 15

20

21 Deel 1. Ingrediënten en constructie van indicatoren van de ongekwalificeerde uitstroom 17

22

23 Kwalificaties Hoe snel en volgens welk pad behalen leeftijdsgenoten een kwalificatie? Aantal kwalificaties per leeftijd en per soort kwalificatie in een reeks geboortecohorten Dit onderdeel brengt in beeld hoeveel kwalificaties van elke soort op elke leeftijd worden uitgereikt. De grafieken tonen de evolutie volgens het geboortejaar. Er zijn acht figuren met betrekking tot het diploma van secundair onderwijs behaald via het algemeen onderwijs (ASO). Figuur 4 (jongens) en Figuur 5 (meisjes) tonen de absolute aantallen per leeftijd en als functie van het geboortejaar. Zo behaalden 8188 jongens en meisjes van geboortejaar 1988 op 18-jarige leeftijd het diploma via het ASO. Figuur 6 (jongens) en Figuur 7 (meisjes) tonen de overeenkomstige curven waar de aantallen verrekend zijn tot fracties (percentages) van de omvang van de bijbehorende geboortecohorte. Figuur 8 (Figuur 9) zoomt in op een deel van Figuur 6 (Figuur 8) om de curven van de leeftijden met kleinere aantallen kwalificaties beter zichtbaar te maken. Tenslotte geven Figuur 10 en Figuur 11 de percentages geaggregeerd over de seksen. Er is een analoge reeks figuren over het diploma van secundair onderwijs behaald via het technisch onderwijs (TSO) of het kunstonderwijs (KSO) (Figuur 12 tot Figuur 19). De volgende reeks figuren Figuur 20 tot Figuur 27 behandelt de studiegetuigschriften van het zesde leerjaar voltijds beroepsonderwijs. De kwalificaties verworven in het deeltijds beroepsonderwijs (DBSO) en via leercontracten (SYNTRA) zijn telkens in kaart gebracht door middel van vijf figuren (respectievelijk Figuur 28 tot Figuur 32 en Figuur 33 tot Figuur 37). 17 De figuren per sekse die de aantallen in beeld brengen als percentages zijn updates van figuren uit een vroeger rapport over de ongekwalificeerde uitstroom We herinneren aan enkele opvallende elementen uit de gedetailleerde bespreking van de 17 Voor het DBSO en SYNTRA was het niet nodig extra ingezoomde figuren toe te voegen. 18 Van Landeghem, G., & Van Damme, J. (2005). De ongekwalificeerde uitstroom. Evolutie van de verschillende soorten kwalificaties per leeftijd tot en met Leuven: Steunpunt LOA, rapport nr. 29. Zie De figuren in kwestie en de bespreking ervan zijn te vinden op pp van dat rapport. Figuur 6 in het huidige rapport is een update van Figuur 1a in rapport nr. 29; Figuur 7 van Figuur 1b; Figuur 14 van 2a; Figuur 15 van 2b; Figuur 22 van 3a; Figuur 23 van 3b; Figuur 30 van 4a; Figuur 31 van 4b; Figuur 35 van 5a; Figuur 36 van 5b. 19 In rapport nr. 29 werden fouten gedetecteerd in de gegevens over de kwalificatieaantallen van het jaar In latere berekeningen en ook in het voorliggende rapport zijn deze fouten bij benadering geëlimineerd, volgens de methode uitgelegd in Bijlage A van: Van Landeghem, G., & Van Damme, J. (2006). Geactualiseerde schattingen van de ongekwalificeerde uitstroom per schooljaar en per geboortejaar. Leuven: Steunpunt LOA, rapport nr. 37. Zie Lokale verschillen tussen de grafieken van rapport 29 en de overeenkomstige curven in het huidig rapport zijn een gevolg van die correctie. 19

24 Indicatorensysteem ongekwalificeerde uitstroom figuren in dat rapport (pp. 6 10): de dominantie van de meisjes inzake ASOkwalificaties; de opvallende toename van het aantal op tijd (dat wil zeggen: op 18- jarige leeftijd) behaalde TSO/KSO-kwalificaties, vooral bij de jongens; het feit dat het voor jongens normaal is om het BSO-studiegetuigschrift met een jaar vertraging te behalen; het onregelmatig verloop van de getuigschriftenaantallen in het DBSO; de vrije val van het aantal met succes afgeronde leercontracten. 20

25

26 Indicatorensysteem ongekwalificeerde uitstroom Figuur 4. Aantal diploma s van secundair onderwijs behaald door jongens via ASO, per leeftijd; absolute aantallen Aantal

27 Kwalificaties Algemeen Onderwijs Figuur 5. Aantal diploma s van secundair onderwijs behaald door meisjes via ASO, per leeftijd; absolute aantallen Aantal

28 Indicatorensysteem ongekwalificeerde uitstroom Figuur 6. Diploma s van secundair onderwijs behaald door jongens via ASO, per leeftijd; fracties van de omvang van de geboortecohorte 40% 35% 30% 25% % van jongenscohorte 20% 15% 18 10% 5% 19 0%

29 Kwalificaties Algemeen Onderwijs Figuur 7. Diploma s van secundair onderwijs behaald door meisjes via ASO, per leeftijd; fracties van de omvang van de geboortecohorte 40% 35% 18 30% 25% % van meisjescohorte 20% 15% 10% 5% 19 0%

30 Indicatorensysteem ongekwalificeerde uitstroom Figuur 8. Diploma s van secundair onderwijs behaald door jongens via ASO, per leeftijd; fracties van de omvang van de geboortecohorte; detail 2,0% 1,5% % van jongenscohorte 1,0% 20 0,5% ,0%

31 Kwalificaties Algemeen Onderwijs Figuur 9. Diploma s van secundair onderwijs behaald door meisjes via ASO, per leeftijd; fracties van de omvang van de geboortecohorte; detail 2,0% 1,5% % van meisjescohorte 1,0% ,5% 21 0,0%

32 Indicatorensysteem ongekwalificeerde uitstroom Figuur 10. Diploma s van secundair onderwijs behaald via ASO, per leeftijd; fracties van de omvang van de geboortecohorte 40% 35% 30% 18 25% % van geboortecohorte 20% 15% 10% 5% 19 0%

33 Kwalificaties Algemeen Onderwijs Figuur 11. Diploma s van secundair onderwijs behaald via ASO, per leeftijd; fracties van de omvang van de geboortecohorte; detail 2,0% 1,5% % van geboortecohorte 1,0% ,5% 21 0,0%

34 Indicatorensysteem ongekwalificeerde uitstroom Figuur 12. Aantal diploma s van secundair onderwijs behaald door jongens via TSO/KSO, per leeftijd; absolute aantallen Aantal

35 Kwalificaties Technisch Onderwijs en Kunstonderwijs Figuur 13. Aantal diploma s van secundair onderwijs behaald door meisjes via TSO/KSO, per leeftijd; absolute aantallen Aantal

36 Indicatorensysteem ongekwalificeerde uitstroom Figuur 14. Diploma s van secundair onderwijs behaald door jongens via TSO/KSO, per leeftijd; fracties van de omvang van de geboortecohorte 20% 18 15% % van jongenscohorte 10% 19 5% %

37 Kwalificaties Technisch Onderwijs en Kunstonderwijs Figuur 15. Diploma s van secundair onderwijs behaald door meisjes via TSO/KSO, per leeftijd; fracties van de omvang van de geboortecohorte 20% 18 15% % van meisjescohorte 10% 19 5% 20 0%

38 Indicatorensysteem ongekwalificeerde uitstroom Figuur 16. Diploma s van secundair onderwijs behaald door jongens via TSO/KSO, per leeftijd; fracties van de omvang van de geboortecohorte; detail 1,5% 1,0% 21 % van jongenscohorte 0,5% 22 0,0%

39 Kwalificaties Technisch Onderwijs en Kunstonderwijs Figuur 17. Diploma s van secundair onderwijs behaald door meisjes via TSO/KSO, per leeftijd; fracties van de omvang van de geboortecohorte; detail 1,5% 1,0% % van meisjescohorte 0,5% ,0%

40 Indicatorensysteem ongekwalificeerde uitstroom Figuur 18. Diploma s van secundair onderwijs behaald via TSO/KSO, per leeftijd; fracties van de omvang van de geboortecohorte 20% 18 15% % van geboortecohorte 10% 19 5% %

41 Kwalificaties Technisch Onderwijs en Kunstonderwijs Figuur 19. Diploma s van secundair onderwijs behaald via TSO/KSO, per leeftijd; fracties van de omvang van de geboortecohorte; detail 1,5% 1,0% % van geboortecohorte 21 0,5% ,0%

42 Indicatorensysteem ongekwalificeerde uitstroom Figuur 20. Aantal studiegetuigschriften van zesde leerjaar voltijds BSO behaald door jongens, per leeftijd; absolute aantallen Aantal

43 Kwalificaties Voltijds Beroepsonderwijs Figuur 21. Aantal studiegetuigschriften van zesde leerjaar voltijds BSO behaald door meisjes, per leeftijd; absolute aantallen Aantal

44 Indicatorensysteem ongekwalificeerde uitstroom Figuur 22. Studiegetuigschriften van zesde leerjaar voltijds BSO behaald door jongens, per leeftijd; fracties van de omvang van de geboortecohorte 11% 10% 9% 8% % % van jongenscohorte 6% 5% 4% 3% 20 2% 1% 21 0%

45 Kwalificaties Voltijds Beroepsonderwijs Figuur 23. Studiegetuigschriften van zesde leerjaar voltijds BSO behaald door meisjes, per leeftijd; fracties van de omvang van de geboortecohorte 11% 10% 9% 18 8% 7% 19 % van meisjescohorte 6% 5% 4% 3% 2% 20 1% 21 0%

46 Indicatorensysteem ongekwalificeerde uitstroom Figuur 24. Studiegetuigschriften van zesde leerjaar voltijds BSO behaald door jongens, per leeftijd; fracties van de omvang van de geboortecohorte; detail 1,5% 1,0% % van jongenscohorte 21 0,5% 22 0,0%

47 Kwalificaties Voltijds Beroepsonderwijs Figuur 25. Studiegetuigschriften van zesde leerjaar voltijds BSO behaald door meisjes, per leeftijd; fracties van de omvang van de geboortecohorte; detail 1,5% 1,0% % van meisjescohorte 0,5% ,0%

48 Indicatorensysteem ongekwalificeerde uitstroom Figuur 26. Studiegetuigschriften van zesde leerjaar voltijds BSO, per leeftijd; fracties van de omvang van de geboortecohorte 11% 10% 9% 8% % % van geboortecohorte 6% 5% 4% 3% 20 2% 1% 21 0%

49 Kwalificaties Voltijds Beroepsonderwijs Figuur 27. Studiegetuigschriften van zesde leerjaar voltijds BSO, per leeftijd; fracties van de omvang van de geboortecohorte; detail 1,5% 1,0% % van geboortecohorte 0,5% ,0%

50 Indicatorensysteem ongekwalificeerde uitstroom Figuur 28. Aantal kwalificatiegetuigschriften DBSO behaald door jongens, per leeftijd; absolute aantallen Aantal

51 Kwalificaties Deeltijds Beroepsonderwijs Figuur 29. Aantal kwalificatiegetuigschriften DBSO behaald door meisjes, per leeftijd; absolute aantallen Aantal

52 Indicatorensysteem ongekwalificeerde uitstroom Figuur 30. Kwalificatiegetuigschriften DBSO behaald door jongens, per leeftijd; fracties van de omvang van de geboortecohorte 1,5% 18 1,0% 18 % van jongenscohorte ,5% ,0%

53 Kwalificaties Deeltijds Beroepsonderwijs Figuur 31. Kwalificatiegetuigschriften DBSO behaald door meisjes, per leeftijd; fracties van de omvang van de geboortecohorte 1,5% 1,0% % van meisjescohorte ,5% ,0%

54 Indicatorensysteem ongekwalificeerde uitstroom Figuur 32. Kwalificatiegetuigschriften DBSO, per leeftijd; fracties van de omvang van de geboortecohorte 1,5% 1,0% 18 % van geboortecohorte ,5% ,0%

55

56 Indicatorensysteem ongekwalificeerde uitstroom Figuur 33. Aantal getuigschriften van succesvol afgeronde leerovereenkomst behaald door jongens, per leeftijd; absolute aantallen Aantal

57 Kwalificaties Leercontracten SYNTRA Figuur 34. Aantal getuigschriften van succesvol afgeronde leerovereenkomst behaald door meisjes, per leeftijd; absolute aantallen Aantal

58 Indicatorensysteem ongekwalificeerde uitstroom Figuur 35. Getuigschriften van succesvol afgeronde leerovereenkomst behaald door jongens, per leeftijd; fracties van de omvang van de geboortecohorte 2,0% 1,5% % van jongenscohorte 1,0% 19 0,5% ,0%

59 Kwalificaties Leercontracten SYNTRA Figuur 36. Getuigschriften van succesvol afgeronde leerovereenkomst behaald door meisjes, per leeftijd; fracties van de omvang van de geboortecohorte 2,0% 1,5% % van meisjescohorte 1,0% 0,5% ,0%

60 Indicatorensysteem ongekwalificeerde uitstroom Figuur 37. Getuigschriften van succesvol afgeronde leerovereenkomst, per leeftijd; fracties van de omvang van de geboortecohorte 2,0% 1,5% % van geboortecohorte 1,0% 19 0,5% ,0%

61 Uitstroom Volgens welk tempo verlaten leeftijdsgenoten het leerplichtonderwijs? Omvang van de uitstroom per leeftijd in een reeks geboortecohorten De gepubliceerde administratieve gegevens over het onderwijs in het jaarlijkse Statistisch Jaarboek van het Vlaams onderwijs bestaan voor een groot deel uit leerlingenaantallen. De cijfergegevens van dat type die hier van belang zijn, zeggen in essentie hoeveel jongens of meisjes van een gegeven geboortejaar zich in een bepaalde positie zeg: het eerste leerjaar van de derde graad van het algemeen voltijds gewoon secundair onderwijs van het onderwijssysteem bevinden, in het schooljaar waarop het Jaarboek betrekking heeft. Het Departement Onderwijs beschikt in principe ook over allerlei stroomgegevens bijvoorbeeld: het aantal leerlingen dat in de zomer van 2006 is overgegaan van 2A in de eerste graad naar het eerste leerjaar van de tweede graad van het voltijds gewoon beroepsonderwijs, maar die gegevens worden over het algemeen niet gepubliceerd. In bepaalde gevallen is het mogelijk om de omvang van leerlingenstromen in een gegeven kalenderjaar (in goede benadering) te bepalen uit leerlingenaantallen in het schooljaar dat eindigt en het schooljaar dat begint in dat jaar. Dat is het geval voor de resultaten die we in dit onderdeel rapporteren. Het gaat over de stroom uit het leerplichtonderwijs, verdeeld per geboortejaar, per sekse en per leeftijd, voor een reeks geboortecohorten. Door beperkingen in de beschikbaarheid en nauwkeurigheid van de gepubliceerde administratieve gegevens is het nodig de manier van schatten van de leerlingenstromen aan te passen aan de beschouwde leeftijd. De uitstroom van 18- en 19-jarigen Het uitgangspunt van de berekening is de veronderstelling dat, op de aangegeven leeftijden, de instroom in het deelsysteem verwaarloosbaar is. Sterfte en migratie worden eveneens genegeerd. Voor een gegeven combinatie van geboortejaar en leeftijd is de gevraagde uitstroom dan gelijk aan de afname van het totale leerlingenaantal in het deelsysteem, dat wil zeggen: het verschil tussen het leerlingenaantal van de geboortecohorte in kwestie in het schooljaar vlak voor en het leerlingenaantal in het schooljaar vlak na de overgang. 57

62 Indicatorensysteem ongekwalificeerde uitstroom De uitstroom van 16- en 17-jarigen De uitstroom van 16- en 17-jarigen kan geschat worden zoals de uitstroom van 18- en 19-jarigen: als het verschil in leerlingenaantallen in twee opeenvolgende schooljaren (en met de veronderstelling dat instroom, migratie en sterfte genegeerd mogen worden). In het geval van de 17-jarigen is de uitstroom beperkt, bij de 16-jarigen is de uitstroom zeer klein. Als een kleine uitstroom berekend wordt als het verschil tussen twee grote getallen, zoals hier het geval is, hebben (ook geringe) telfouten een relatief groot effect. De resulterende curven verlopen dan ook vrij onregelmatig en liggen bovendien soms wat onder het aantal uitgereikte kwalificaties. De curven van de aantallen aan 16- of 17-jarigen uitgereikte kwalificaties geaggregeerd over de verschillende kwalificatietypes verlopen gladder. Deze resultaten zijn duidelijk robuuster. Het gaat hier ook niet over een schatting door een verschil te maken, maar over tellingen. Om die reden gebruiken we, voor deze leeftijden, het aantal kwalificaties als schatting van de uitstroom. Dat impliceert de veronderstelling dat elke 16- of 17-jarige die een kwalificatie behaalt het leerplichtonderwijs verlaat én dat de ongekwalificeerde uitstroom op die leeftijden nul is. De uitstroom in de leeftijdscategorie 20 en ouder De procedure die is gebruikt om de uitstroom van 18- of 19-jarigen te schatten is in principe ook van toepassing op hogere leeftijden. Voor de berekening van de uitstroom van 20-jarigen zouden we dan moeten beschikken over het aantal leden van de cohorte dat zich op 19-jarige nog in het deelsysteem bevindt en eveneens over het aantal een jaar later, op 20-jarige leeftijd. In de gepubliceerde administratieve data over de leerlingenaantallen in het voltijds gewoon secundair onderwijs eindigt de leeftijdsverdeling echter met een randcategorie van 20 en ouder. Uit verwante gegevens, onder meer uit data over de aantallen kwalificaties, blijkt dat de fractie ouder dan 20 in die randcategorie niet verwaarloosbaar is. Met andere woorden: de leeftijdsindeling is te ruw om de randcategorie (bij benadering) aan te duiden als 20-jarigen. Het aantal leden van een 20-jarige cohorte dat het leerplichtonderwijs nog niet heeft verlaten, kennen we dus niet, in elk geval niet rechtstreeks uit de gepubliceerde data. Om die reden moeten we ons in een eerste stap beperken tot het schatten van de uitstroom van 20 en ouder (zonder fijnere indeling in 20-jarigen, 21-jarigen, ). 58

63 Uitstroom Het gevraagde aantal wordt geschat uit de beschikbare schattingen van de omvang van de cohorte in kwestie en van de uitstroom op 16-, 17-, 18- en 19-jarige leeftijd van de cohorte. Het berekende aantal is gelijk aan het verschil tussen de omvang van de cohorte en de vier genoemde stromen: wie niet uitstroomt als 16-, 17-, 18-, of 19- jarige verlaat het leerplichtonderwijs als 20-jarige of later. Leeftijdsverdeling van de uitstroom, van 16 tot 20 en ouder, resultaten Het verloop van de geschatte uitstroom uit het leerplichtonderwijs als functie van het geboortejaar in de leeftijdscategorieën 16, 17, 18, 19 en 20 en ouder is afgebeeld in Figuur 38 en Figuur 39 (in absolute aantallen) en in Figuur 40, Figuur 41 en Figuur 42 (als fracties van de omvang van de geboortecohorten). Als we als uitgangspunt nemen dat achttien de gewenste leeftijd is om het leerplichtonderwijs te verlaten, dan tonen de grafieken in Figuur 40 (jongens), Figuur 41 (meisjes) en Figuur 42 (jongens en meisjes samen) dat het doorstromingstempo is verbeterd in de loop der jaren. De fracties van een geboortecohorte die uitstromen met één jaar vertraging (19-jarigen) of met één jaar voorsprong (17-jarigen) zijn weliswaar eerder constant gebleven. Maar het percentage dat op tijd (als 18-jarige) het leerplichtonderwijs verlaat is gestegen, ten koste van de fractie die het leerplichtonderwijs pas verlaat als 20-jarige of later. Merk op dat het contrast tussen de grafieken van de absolute aantallen en de grafieken van de percentages hier nog eens heel duidelijk de noodzaak toont van een correctie voor de omvang van de geboortecohorte. De stijgende trend in de fractie 18-jarigen wordt in de grafieken met absolute aantallen overschaduwd door de schommelingen van de geboortecijfers. Indeling van de categorie 20 en ouder De leeftijdsverdeling van 16 tot 20 en ouder is niet verfijnd genoeg voor de verdere verwerking in het indicatorensysteem van dit rapport. Het is noodzakelijk de categorie van 20 en ouder verder te verdelen, zodanig dat de randcategorie van xx en ouder voldoende klein is; meer bepaald: zo klein dat we ze kunnen verwerken als een categorie van leeftijd xx zonder dat de resultaten lijden onder die benadering. 59

64 Indicatorensysteem ongekwalificeerde uitstroom Om dit te verwezenlijken hebben we bijkomende (niet-gepubliceerde) gegevens uit de administratieve databases opgevraagd. Het Departement Onderwijs 20 leverde een dataset met een onderverdeling van het aantal leerlingen in het voltijds gewoon secundair onderwijs van twintig en ouder, beperkt tot de schooljaren tot De leeftijdsverdelingen van de gepubliceerde administratieve gegevens over de kwalificaties geven een eerste indicatie van de vereiste graad van verfijning. Na een verkenning van de bijkomende niet-gepubliceerde data hebben we de keuze gemaakt de leeftijdscategorie van 20 en ouder te verdelen in 20-jarigen, 21- jarigen en 22 en ouder. Bij de jongens bleek de uitstroom van 20 en ouder voor ongeveer 70% op 20-jarige leeftijd en voor ongeveer 20% op 21-jarige leeftijd te gebeuren; de overige 10% stroomt uit als 22-jarige of ouder. Bij de meisjes waren de overeenkomstige percentages: 75%, 20% en 5%. 21 Leeftijdsverdeling van de uitstroom, van 16 tot 22 en ouder, resultaten 22 Figuur 43 en Figuur 45 tonen de leeftijdsverdeling van de uitstroom van de jongens, als functie van het geboortejaar. Van de jongens geboren in 1984, bijvoorbeeld, verlaat 56,4% het leerplichtonderwijs op 18-jarige leeftijd, 28,1% als 19-jarige, 10,4% als 20-jarige, 2,9 % als 21-jarige, 1,2% als 22-jarige of later, 0,9% als 17-jarige en 0,1% als 16-jarige. Figuur 44 en Figuur 46 bevatten de overeenkomstige meisjes, met bijvoorbeeld de volgende verdeling voor de meisjescohorte van 1984: 68,4% (18, op tijd ), 22,6% (19, één jaar vertraging), 5,7% (20), 1,6% (21), 0,5% (22 en ouder), 1,1% (17, één jaar voorsprong), 0,1% (16). 20 van 27 oktober 2008, H. Goeman, Departement Onderwijs. 21 Zoals gezegd heeft de bijkomende dataset van leerlingenaantallen betrekking op de vijf schooljaren tot Hieruit konden we de genoemde fracties van 20-jarigen bepalen voor vier geboortejaren: 1983 tot De fracties blijken behoorlijk stabiel over de korte tijdreeks van vier geboortejaren. In de berekening van de uitstroom van 20-jarigen hebben we de exacte fracties gebruikt voor de geboortejaren 1983 tot 1986 en hebben we de gemiddelde waarde van de fractie geëxtrapoleerd naar vroegere geboortejaren. Een analoge redenering is toegepast op de 21-jarigen (met exacte cijfers voor de geboortejaren 1982 tot 1985 en extrapolatie van een gemiddelde naar vroegere geboortejaren). 22 De figuren van dit onderdeel tonen ook een aantal resultaten die gebaseerd zijn op extrapolaties van de verdeling van de categorie 20 en ouder in de toekomst. Bijvoorbeeld: de uitstroom van 20-jarigen geboren in 1987 (die plaatsheeft in schooljaar ). Zodra administratieve gegevens over schooljaren na ter beschikking komen hopen we deze berekeningen over te doen met de werkelijke data. Deze resultaten gebaseerd op extrapolatie naar recente geboortejaren spelen geen rol in de verdere indicatorenberekeningen. 60

65 Uitstroom Figuur 47 en Figuur 48 tonen de grafieken de geboortecohorten als geheel (jongens en meisjes samen). 61

66 Indicatorensysteem ongekwalificeerde uitstroom Figuur 38. Uitstroom van jongens uit het leerplichtonderwijs: van 16 tot 20 en ouder ; absolute aantallen Aantal en ouder

67 Uitstroom van 16-jarigen tot 20 en ouder Figuur 39. Uitstroom van meisjes uit het leerplichtonderwijs: van 16 tot 20 en ouder ; absolute aantallen Aantal en ouder

68 Indicatorensysteem ongekwalificeerde uitstroom Figuur 40. Uitstroom van jongens uit het leerplichtonderwijs: van 16 tot 20 en ouder ; fracties van de omvang van de geboortecohorte 70% 65% 60% 18 55% 50% 45% % van jongenscohorte 40% 35% 30% 19 25% 20% 15% 10% 20 en ouder 5% 17 0%

69 Uitstroom van 16-jarigen tot 20 en ouder Figuur 41. Uitstroom van meisjes uit het leerplichtonderwijs: van 16 tot 20 en ouder ; fracties van de omvang van de geboortecohorte 70% 18 65% 60% 55% 50% 45% % van meisjescohorte 40% 35% 30% 25% 20% 19 15% 10% 20 en ouder 5% 17 0%

70 Indicatorensysteem ongekwalificeerde uitstroom Figuur 42. Uitstroom uit het leerplichtonderwijs: van 16 tot 20 en ouder ; fracties van de omvang van de geboortecohorte 70% 65% 18 60% 55% 50% 45% % van geboortecohorte 40% 35% 30% 25% 19 20% 15% 10% 20 en ouder 5% 17 0%

71

72 Indicatorensysteem ongekwalificeerde uitstroom Figuur 43. Uitstroom van jongens uit het leerplichtonderwijs: van 16 tot 22 en ouder ; fracties van de omvang van de geboortecohorte 70% 65% 60% 18 55% 50% 45% % van jongenscohorte 40% 35% 30% 19 25% 20% 15% 10% 20 5% 0% en ouder

73 Uitstroom van 16-jarigen tot 22 en ouder Figuur 44. Uitstroom van meisjes uit het leerplichtonderwijs: van 16 tot 22 en ouder ; fracties van de omvang van de geboortecohorte 70% 18 65% 60% 55% 50% 45% % van meisjescohorte 40% 35% 30% 25% 20% 19 15% 10% 5% 20 0% en ouder