INHOUDELIJKE TOELICHTING

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "INHOUDELIJKE TOELICHTING"

Transcriptie

1 Agendapunt: 3g. No. 7/ 14 Dokkum, 17 december 213. ONDERWERP: Vaststellen notitie reserves en voorzieningen 214 SAMENVATTING: Conform artikel 7 van de financiële verordening gemeente Dongeradeel biedt het college u eens in de vier jaar een nota reserves en voorzieningen ter vaststelling aan. De voorgaande nota is van kracht geworden per 1 januari 29 en deze dient derhalve te worden geactualiseerd. Daarnaast bestaat ook de noodzaak om de nota te actualiseren omdat verscheidene reserves en voorzieningen opgeheven kunnen worden dan wel nieuwe reserves en voorzieningen vastgesteld zijn. In deze nota is hiermee al rekening gehouden. In dit raadsvoorstel worden de op te heffen reserves en voorzieningen specifiek vermeld. Met het vaststellen van deze nota wordt de vorige versie, die door u is vastgesteld in de vergadering van 28 mei 29, ingetrokken. Ten slotte vindt u bijgaand de nota reserves en voorzieningen waarin een actueel beeld wordt gegeven van alle reserves en voorzieningen en het doel waartoe ze zijn gevormd. In opdracht van de Rekenkamercommissie Noordoost Fryslân is in april 213 een adviesrapport uitgebracht over het kapitaalgoederenbeheer van de gemeente Dongeradeel. In dit rapport worden ook aanbevelingen gedaan in relatie tot reserves en voorzieningen. In het rapport wordt gesteld dat bepaalde financiële buffers (reserves) als bestemmingsreserves worden bestempeld, terwijl het feitelijk (tot het vreemd vermogen behorende) voorzieningen zijn. Door het college is ook aangegeven dat deze aanbeveling over zal worden genomen. Op het moment van schrijven van deze nota wordt gewerkt aan gedetailleerde onderhoudsplannen welke de grondslag vormen van de in te stellen voorzieningen. De vaststelling van de nota reserves en voorzieningen 214 is later dan gepland aangezien het opstellen van deze nota is uitgesteld om aan te kunnen sluiten bij het verminderen van het aantal budgethouders. Dit traject is in gang gezet om betere sturing van budgethouders mogelijk te maken. Het aanpassen en verminderen van het aantal budgethouders is derhalve ook in deze nota verwerkt. Aan de gemeenteraad, INHOUDELIJKE TOELICHTING Naast het opheffen van enkele reserves en voorzieningen, het vermelden van reeds opgeheven reserves en voorzieningen zijn een aantal wijzigingen doorgevoerd in de nota reserves en voorzieningen. Hieronder volgt een overzicht van deze wijzigingen: 1. Daar waar reserves zijn ingesteld in verband met een limitering van tarieven tot maximaal 1% kostendekkendheid, wordt het resultaat van deze producten verrekend met de reserve. De toevoegingen of onttrekkingen worden verwerkt in het resultaat voor bestemming. Voor deze resultaten geldt dus dat geen besluit wordt

2 genomen t.a.v. resultaatsbestemming. Deze werkwijze wordt gehanteerd om te waarborgen dat het geïnde geld ook te besteed wordt aan het doel waarvoor het geld geïnd is. 2. In het kader van de PPN 11 is een opschoonactie uitgevoerd op de reserves en voorzieningen. Alle reserves en voorzieningen zijn hierbij tegen het licht gehouden en beoordeeld op noodzakelijkheid en hoogte. In deze nota vindt de officiële verwerking van het opheffen en/of instellen van reserves en voorzieningen plaats. 3. De omschrijving van het doel waarvoor de reserves en voorzieningen zijn ingesteld zijn tegen het licht gehouden en waar nodig aangevuld of aangepast. Hierbij zijn ook de uitkomsten van de eerder genoemde opschoonactie van de PPN 11 meegenomen. 4. Het verminderen van het aantal budgethouders met als doel betere sturing op de budgetten, heeft ook gevolgen voor de nota Reserves en Voorzieningen. In deze nota zijn alle budgethouders managers of senior beleidsmedewerkers. 5. In de nota reserves en voorzieningen 29 is het absolute bodemniveau van de algemene reserve in relatie tot de bedrijfsrisico s vastgesteld op 5% van de gemeentelijke omzet. In de PPN 1 is besloten om dit niveau de komende jaren tijdelijk te verhogen naar 7%. Dit vanuit de overweging dat de gemeentelijke exploitatie de komende jaren een risicovol karakter draagt in relatie tot het (tijdig) realiseren van bezuinigingen en omdat de gemeente in het kader van het sociaal economisch programma meer dan in het verleden risicodragend zal opereren. Deze wijziging is opgenomen in deze nota reserves en voorzieningen. Bovenstaande punten zijn al verwerkt in de nota reserves en voorzieningen 214 versie 1.1. Tevens zijn eerder door u genomen besluiten met betrekking tot reserves en voorzieningen verwerkt in de nota. Voor een nadere inhoudelijke toelichting verwijs ik naar bijgaande nota. Overzicht vervallen en op te heffen reserves en voorzieningen: Voor een groot aantal van onderstaande reserves en voorzieningen geldt dat deze in een eerder stadium door u al zijn opgeheven. In het onderstaande overzicht geven wij weer welke reserves en voorzieningen ten opzichte van de vorige nota zijn vervallen dan wel door dit voorstel worden opgeheven. Voorgesteld wordt om daar waar nog een saldo op een reserve of voorziening aanwezig is dit vrij te laten vallen ten gunste van de algemene reserve. Hiervoor wordt het bedrag dat bij de jaarrekening 213 op de reserves staat afgeraamd. In het onderstaande overzicht is het huidige bedrag op de betreffende reserve / voorziening opgenomen. Naam reserve/voorziening Reden opheffing Vrijval t.g.v. alg. reserve 924 Reserve bovenwijkse voorzieningen 921 Reserve decentrale middelen arbeidsvoorwaarden Ten tijde van de opschoonactie PPN 11 is besloten deze reserve na aanwending van de middelen op te heffen. In 212 is deze reserve uitgeput. Omdat de reserve is uitgeput en ook niet meer wordt aangevuld, wordt geadviseerd deze reserve op te heffen.

3 Naam reserve/voorziening Reden opheffing Vrijval t.g.v. alg. reserve 927 Reserve binnenstad 929 Reserve parkeren 931 Reserve tekort Oostergo 934 Reserve strategische aankopen 935 Reserve frictiemiddelen FOCUS 9253 Reserve restauratie schilderijen 954 Reserve culturele activiteiten / evenementen Reserve publiciteitsdoeleinden monumentenzorg Reserve WWB-inkomensdeel Bij PPN 11 is besloten dat deze reserve opgeheven kon worden na uitvoering van de renovatie Oostersingel. Dit project is inmiddels afgerond. Bij het opheffen van de reserve kan het batig saldo ten gunste van de algemene reserve worden gebracht. Opgeheven bij opschoonactie PPN 11. Restsaldo is toen ten gunste van Algemene reserve gebracht. Vanaf de jaarrekening 28 zijn op deze reserve geen saldo en activiteit meer geweest. Reserve is leeg en sinds 21 geen activiteit meer op geweest. Ten behoeve van maatregelen of het opvangen van tijdelijke tegenvallers in relatie tot het project FOCUS. Dit project is inmiddels afgerond en deze reserve kan daarom worden opgeheven. De toekomstige restauratiewerkzaamheden kunnen gedekt worden uit het bedrag dat jaarlijks in de exploitatie is opgenomen. Derhalve is instandhouding van de reserve niet meer nodig. Saldo kan ten gunste van de algemene reserve worden gebracht. N.a.v. een ontvangen subsidie van de provincie is besloten deze reserve in het leven te roepen om de subsidie aan dit doel (culturele activiteiten/ evenementen) te besteden. De afgelopen jaren zijn geen activiteiten geweest op deze reserve. Daarom wordt voorgesteld deze reserve op te heffen en het batig saldo ten gunste van de algemene reserve te brengen. Conform PPN 11 reserve opheffen na aanwending. Restbedrag kan ten gunste van algemene reserve vallen. Deze reserve is overbodig geworden door het geamendeerde besluit 5 van de PPN Het verwachte nadeel voor het eigen risico voor de inkomensvoorzieningen is vanaf 214 als budget in de exploitatie geraamd met de volgende bedragen: en incidenteel verhoogd in naar

4 Naam reserve/voorziening Reden opheffing Vrijval t.g.v. alg. reserve Reserve herstructurering WSW Reserve mantelzorgondersteuning Reserve onderhoud dorpshuizen Reserve jeugdbeleid 9825 Reserve duurzaamheid Voorziening fietspad Metslawier-D.N.Z Voorziening reclamegelden straatmarkt Bij de voorgenomen invoering van de Wet Werken naar Vermogen (WWNV) is de "reserve herstructurering WSW" ingesteld. Deze reserve was bedoeld voor de cofinanciering van de plannen om de WSW bedrijven te herstructureren, waarbij het Rijk 75% daarvan zou bekostigen. De gemeenten moesten de overige 25% bijdragen. Deze plannen zijn echter nooit uitgevoerd, omdat de WWNV niet is ingevoerd. Ook heeft het Rijk heeft geen geld beschikbaar gesteld voor dit doel. Onze restant reservering bedraagt op dit moment Wel zijn er plannen om het WSW bedrijf een andere rol te geven en op een andere manier aan te sturen, maar deze plannen verhouden zich niet met de oorspronkelijke doelstelling waarvoor de reserve is ingesteld. Derhalve wordt voorgesteld deze reserve op te heffen en het saldo toe te voegen aan de algemene reserve. Opgeheven, zie PPN 11. Het batig saldo is in 211 ten gunste van de algemene reserve gebracht. Opgeheven, zie PPN 11. Het batig saldo is in 211 ten gunste van de algemene reserve gebracht. Voorstel is om deze reserve op te heffen. De reserve bevat nog een klein bedrag ter afwikkeling van het jeugdhonk in Ternaard. Deze kosten kunnen ten laste van de exploitatie worden gebracht. Het batig saldo kan ten gunste van de Algemene Reserve worden gebracht. Opgeheven bij opschoonactie PPN 11. Restsaldo is destijds ten gunste van Algemene reserve gebracht. Opgeheven in de Jaarrekening 29. Fietspad is gerealiseerd en de verplichtingen zijn voldaan. Tot het voorjaar 212 organiseerde de gemeente de weekmarkt zelf. Door privatisering van de weekmarkt is ook het bedrag t.b.v. promotie van de markt overgedragen aan Stichting Weekmarkten. Deze voorziening heeft hierdoor geen functie meer

5 Naam reserve/voorziening Reden opheffing Vrijval t.g.v. alg. reserve 9542 Voorziening Steun Stichting Theater Dokkum 9541 Voorziening prikkelactie monumenten De aan de voorziening gekoppelde verplichting is voldaan. De betreffende stichting is inmiddels opgeheven. Via het Nationaal restauratiefonds is in het verleden extra geld gekregen dat besteed moest worden aan monumenten. Echter dit geld heeft geen verplichte uitgave of terugbetalingsverplichting. Daardoor kan dit geld niet als voorziening worden aangemerkt. Voorstel is daarom deze voorziening op te heffen en het batig saldo ten gunste van de algemene reserve te brengen De hierboven genoemde reserves en voorzieningen zijn al verwijderd uit de nota. Naast de opgeheven reserves en voorzieningen zijn sinds het verschijnen van de vorige nota ook een vijftal reserves en drie voorzieningen in het leven geroepen. Onderstaand worden deze, inclusief de reden van het ontstaan, opgesomd. Naam reserve/voorziening Reden ontstaan Reserve herinrichting Dockumer Sluys 931 Reserve economische ontwikkeling 9321 Reserve projecten ANNO Reserve toeristische recreatieve ontwikkeling 9821 Reserve knelpunten dorpen 912 Voorziening naheffing kilometerregistratie Het uitvoering kunnen geven aan het plan voor de herstructurering van de openbare ruimte rondom de Dockumer Sluys. Het ondersteunen van kansrijke initiatieven uit het sociaal-economisch beleidsprogramma van de Gemeente Dongeradeel. Vrijvallende, eenmalige middelen van het structurele ANNO budget kunnen door toedoen van deze reserve ingezet worden voor eenmalige cofinanciering of dekking van eenmalige kosten van projecten die op de lijst van ANNO staan. Recreatie en toerisme vormen een kansrijk deelgebied in relatie tot de economische ontwikkeling. Deze reserve is bij de PPN 29 in het leven geroepen om deze ontwikkeling te kunnen stimuleren. De reserve heeft ten doel dekking te kunnen geven aan kleine, niet voorziene investeringen die van belang zijn voor de lokale leefbaarheid. Deze voorziening is bij de jaarrekening 212 ingesteld te behoeve van een mogelijke naheffing van de belastingdienst in verband met het niet bijhouden van een kilometerregistratie voor personen- en bestelauto s Gemeentewurk.

6 Naam reserve/voorziening Reden ontstaan Voorziening FPU suppleties Gemeentewurk Voorziening liquidatie Oostergo Medewerkers van Gemeentewurk die gebruik willen en kunnen maken van de FPU regeling kunnen aanspraak maken op een aanvulling van de gemeente. Kosten die hieruit voortvloeien kunnen worden gedekt door deze voorziening. Vanwege de samenwerking met Dantumadiel is voor de FPU suppleties van Gemeentewurk een eigen voorziening in het leven geroepen. Deze voorziening is in het leven geroepen om mogelijke tegenvallers bij de afronding van de liquidatie van Oostergo op te kunnen vangen. EVENTUELE VOORKEURSVARIANT BURGEMEESTER & WETHOUDERS N.v.t. FINANCIELE CONSEQUENTIES Bovenstaande leidt ertoe dat het saldo van de op te heffen reserves / voorziening in 214 overgeboekt kunnen worden naar de algemene reserve. Op dit moment bedraagt het saldo van de op te heffen reserves en voorzieningen Het exacte saldo van de op te heffen reserves en voorzieningen bij de jaarrekening 213 wordt toegevoegd aan de algemene reserve. Als toelichting is bij deze nota als bijlage de stand van de reserves en voorzieningen bij de begroting 214 opgenomen. Hierbij moet wel rekening worden gehouden dat er zowel op de voorzieningen als de (bestemmings)reserves nog verplichtingen rusten. Burgemeester en wethouders. Opiniërende vergadering. Dit voorstel is besproken in de opiniërende vergadering van 16 januari 214 en daarin is besloten het voorstel als hamerstuk voor te leggen aan de besluitvormende vergadering van de raad, die plaatsvindt aansluitend aan de opiniërende vergadering. De griffier.

7 De raad van de gemeente Dongeradeel; gelezen het voorstel van burgemeester en wethoduers van 17 december 213, no. 7/ 14; gelet op het bepaalde in de Gemeentewet; b e s l u i t : 1. bovengenoemde reserves en voorzieningen op te heffen; 2. de bijgaande nota reserves en voorzieningen 214 versie 1.1 vast te stellen en per 1 januari 214 in te laten gaan; 3. het saldo van de op te heffen reserves en voorzieningen per toe te voegen aan de algemene reserve; 4. de vorige nota reserves en voorzieningen die door u is vastgesteld in de vergadering van 28 mei 29 in te trekken. Aldus vastgesteld in de openbare vergadering van de raad van de gemeente Dongeradeel van 16 januari 214. De griffier, De voorzitter, A.J. Folbert drs. M.C.M. Waanders Datum afkondiging: Datum inwerkingtreding besluit:

8

9 NOTA RESERVES EN VOORZIENINGEN 214 Versie 1.1 Ingangsdatum 1 januari 214

10 Inhoudsopgave 1. INLEIDING ALGEMEEN KADER RESERVES EN VOORZIENINGEN VOLGENS HET BBV Reserves Voorzieningen FUNCTIES RESERVES EN VOORZIENINGEN VERWERKINGSASPECTEN RESERVES EN VOORZIENINGEN VERWERKINGSASPECTEN BESTEMMINGSRESERVES MET EEN ONDERHOUDSKARAKTER VERWERKINGSASPECTEN BESTEMMINGSRESERVES I.V.M. 1% KOSTENDEKKENDHEID NIVEAU EN RENTETOEREKENING ONDERBOUWING ALG. RESERVES, BESTEMMINGSRESERVES EN VOORZIENINGEN ALGEMENE RESERVES Algemene reserve Algemeen dekkingsfonds Reserve bouwgrondexploitatie OVERIGE BESTEMMINGSRESERVES Reserve dorpen en wijken Reserve herstructurering Reserve ontsluiting Noord-Oost-Friesland Reserve wegen Reserve systematisch onderhoud bruggen Reserve openbare verlichting Reserve herinrichting Dockumer Sluys Reserve onderhoud baggeren Reserve economische ontwikkeling Reserve projecten ANNO Reserve toeristische recreatieve ontwikkeling Reserve armoedebestrijding Reserve riolering Reserve knelpunten dorpen Reserve systematisch onderhoud gebouwen VOORZIENINGEN VOOR VERPLICHTINGEN, VERLIEZEN, RISICO S Voorziening naheffing kilometerregistratie Voorziening wethouderspensioenen Voorziening wachtgeld voormalig wethouders Voorziening liquidatie Oostergo Voorziening spaarverlof Voorziening voormalig personeel Voorziening FPU-suppleties Voorziening FPU-suppleties Gemeentewurk ONDERHOUDSEGALISATIEVOORZIENINGEN Voorziening buitenonderhoud schoolgebouwen Voorziening onderhoud zwembad Voorziening groot onderhoud riolering DOOR DERDEN BEKLEMDE MIDDELEN MET EEN SPECIFIEKE AANWENDINGSRICHTING Egalisatievoorziening huishoudelijk afval Voorziening vervangingsinvesteringen rioleringswerken SPELREGELS...FOUT! BLADWIJZER NIET GEDEFINIEERD. 2

11 1. Inleiding Conform artikel 7 van de financiële verordening gemeente Dongeradeel biedt het college u eens in de vier jaar een nota reserves en voorzieningen aan welke door u wordt vastgesteld. De laatste actualisatie van deze nota dateert van 18 mei 29, met als ingangsdatum 1 januari 29. Aangezien in de afgelopen periode in het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) geen wijzigingen hebben plaatsgevonden met betrekking tot dit onderwerp, hebben geen inhoudelijke wijzigingen plaatsgevonden. Wel bestond de noodzaak de nota te actualiseren omdat verscheidene reserves en voorzieningen opgeheven zijn, dan wel nieuwe reserves en voorzieningen vastgesteld zijn. In deze nota is hiermee al rekening gehouden. In het bijgaande raadsvoorstel worden zowel de reeds opgeheven en op te heffen, als de nieuwe reserves en voorzieningen vermeld. Dit in vergelijking met de voorgaande nota reserves en voorzieningen. Met het vaststellen van deze nota wordt de vorige versie, die door u is vastgesteld in de vergadering van 28 mei 29, ingetrokken. Door het vaststellen van deze nota wordt een geactualiseerd beeld gegeven van alle reserves en voorzieningen en ten aanzien van het doel waartoe ze zijn gevormd. In artikel 7 van de financiële verordening gemeente Dongeradeel staat dat de nota reserves en voorzieningen de volgende onderwerpen behandelt: a. de vorming en besteding van reserves; b. de vorming en besteding van voorzieningen; c. de toerekening en verwerking van rente over de reserves en de voorzieningen. Deze nota is daarmee ook kaderstellend voor de wijze waarop met reserves en voorzieningen moet worden omgegaan. Dit kader is met name van belang voor de opstelling van de begroting en de jaarrekening. Het vervolg van deze nota is als volgt opgebouwd. In hoofdstuk twee wordt het algemeen kader geschetst. Hierbij worden relevante artikelen uit het BBV aangehaald. Vervolgens wordt in hoofdstuk drie per reserve en voorziening aangegeven wie budgethouder is. Wat de omschrijving en het doel zijn. En of rente wordt bijgeschreven (reserves) of indexatie wordt toegepast (voorzieningen). En de specificatie waarvoor de reserve of voorziening is wordt aangegeven. Ten slotte wordt in het laatste hoofdstuk een aantal spelregels opgesomd waaraan de vorming van een reserve of voorziening getoetst kan worden. 2. Algemeen kader 2.1 Reserves en voorzieningen volgens het BBV Reserves De definitie van reserves luidt conform het BBV: Reserves zijn vermogensbestanddelen die als eigen vermogen zijn aan te merken. In het BBV besluit van 17 januari 23, artikel 43, worden de volgende vormen van reserves onderscheiden: a. de algemene reserve: b. bestemmingsreserves die dienen om ongewenste schommelingen op te vangen in de tarieven die aan derden in rekening worden gebracht; c. overige bestemmingsreserves. Een bestemmingsreserve is een reserve waar de raad een bepaalde bestemming aan heeft gegeven. De voeding van de algemene reserve vindt in principe plaats door bestemming van positieve exploitatiesaldi, incidentele opbrengsten en/of rentetoevoegingen. Aanwending van de algemene reserve kan alleen plaatsvinden door het nemen van een raadsbesluit. De afwegingen en keuzes voor het aanwenden van de algemene reserve vinden plaats bij de perspectiefnota. Tussentijds vindt alleen aanwending van de algemene reserve plaats indien de bestemming naar het oordeel van de raad een onvoorzien, onvermijdbaar en onuitstelbaar karakter heeft. Zoals in het BBV aangegeven zijn bestemmingsreserves door de gemeenteraad voor een specifiek doel ingesteld. Zodra die doelstelling komt te vervallen valt de bestemmingsreserve vrij ten gunste van de 3

12 algemene reserve en kan eventueel via de perspectiefnota een nieuwe bestemming aan worden gegeven. Aan bestemmingsreserves kleven geen verplichtingen, aan voorzieningen wel Voorzieningen Voor wat voorzieningen betreft hanteert het BBV in artikel 44 de volgende definitie: Voorzieningen zijn passiefposten in de balans, die een schatting geven van de voorzienbare lasten in verband met risico s en verplichtingen, waarvan de omvang en/of het tijdstip van optreden per de balansdatum min of meer onzeker zijn, en die oorzakelijk samenhangen met de periode voorafgaande aan die datum. Onderstaand is de praktische invulling van voorzieningen weergegeven. 1. Voorzieningen worden gevormd wegens: a. verplichtingen en verliezen waarvan de omvang op de balansdatum onzeker is, doch redelijkerwijs te schatten. Bijvoorbeeld een schadevergoeding, personele kosten die voortvloeien uit een reorganisatie, pensioenverplichtingen, wachtgeld en pensioenen voor wethouders (tenzij volledig verzekert); b. op de balansdatum bestaande risico's ter zake van bepaalde te verwachten verplichtingen of verliezen waarvan de omvang redelijkerwijs is te schatten. Bijvoorbeeld verwachte claims bij garantstellingen; c. kosten die in een volgend begrotingsjaar zullen worden gemaakt, mits het maken van die kosten zijn oorsprong mede vindt in het begrotingsjaar of in een voorafgaand begrotingsjaar en de voorziening strekt tot gelijkmatige verdeling van lasten over een aantal begrotingsjaren. Bijvoorbeeld het gebruik van een onderhoudsvoorziening. 2. Tot de voorzieningen worden ook gerekend van derden verkregen middelen die specifiek besteed moeten worden, met uitzondering van de voorschotbedragen van Europese en Nederlandse overheidslichamen voor uitkeringen met een specifiek bestedingsdoel die dienen ter dekking van lasten van volgende begrotingsjaren. 3. Voorzieningen worden niet gevormd voor jaarlijks terugkerende arbeidskosten gerelateerde verplichtingen van vergelijkbaar volume, bijvoorbeeld vakantiegeld. Van een voorziening is sprake als het gaat om het kwantificeren van verplichtingen, verlies of risico s. Mochten de risico s niet te kwantificeren zijn dan dienen deze zaken vermeld te worden in de paragraaf weerstandsvermogen. 2.2 Functies reserves en voorzieningen In het totale financiële beleid hebben de reserves en voorzieningen verschillende functies, te weten: de bufferfunctie; de bestedingsfunctie; de financieringsfunctie; de egalisatiefunctie. De bufferfunctie Een reserve kan een bufferfunctie vervullen wanneer deze de mogelijkheid biedt om onverwachte tegenvallers op te vangen. Een voorbeeld van een dergelijke reserve is de algemene reserve. Daarnaast is dit ook voor bestemmingsreserves van toepassing, indien deze met een risicomotief zijn gevormd. In paragraaf 2.6 zal nader worden ingegaan op de normen omtrent de minimale hoogte van de bufferfunctie. De bestedingsfunctie De overige reserves en voorzieningen zijn, al dan niet verplicht, in het leven geroepen om besteed te worden aan een van te voren bepaald doel. Bij reserves gaat het meestal om een incidentele besteding en bij voorzieningen kan het doel zijn om een spreiding van lasten te realiseren zoals bij een voorziening voor systematisch onderhoud. De financieringsfunctie Deze functie geldt voor alle reserves. Ze vormen een deel van het totale vermogen en kunnen worden belegd, zowel binnen als buiten de gemeente. Intern doordat door het gebruik van reserves als financieringsmiddel geen beroep hoeft te worden gedaan op de geld- en kapitaalmarkt. Reserves vormen 4

13 een voordelige wijze van financieren. Buiten de gemeente door de gelden op korte of lange termijn uit te zetten. De egalisatiefunctie Deze functie is van toepassing wanneer een reserve of voorziening is gevormd voor het gelijkmatig laten stijgen van tarieven. In de Gemeente Dongeradeel zijn voor afval en riolering voorzieningen in het leven geroepen om grote schommelingen in tarieven te voorkomen. 2.3 Verwerkingsaspecten reserves en voorzieningen De verwerkingsaspecten van reserves en voorzieningen zijn zeer verschillend. De verwerkingsaspecten voor voorzieningen (conform het BBV) zijn de volgende: dotaties aan voorzieningen vormen een last in de exploitatie; vrijval van voorzieningen vormt een bate in de exploitatie; uitgaven worden direct ten laste van een voorziening gebracht; toevoegen van rente is niet toegestaan (indexatie van voorzieningen is wel toegestaan). Door uitvoering van bovenstaande verwerkingsaspecten vindt autorisatie van dotaties en vrijval van voorzieningen door de raad plaats. Voor de reserves zijn de volgende verwerkingsaspecten van toepassing: Een toevoeging aan een reserve geschiedt altijd in het kader van resultaatbestemming en wordt daarom niet als last gekwalificeerd. Onttrekkingen gaan ook via de resultaatbestemming en kunnen ook geen bate zijn. In beide gevallen is sprake van een vermogensmutatie. Bestedingen waarvoor een reserve bestaat, worden als last op het betreffende product en kostensoort verantwoord. Daar tegenover staat een onttrekking aan de reserve via de resultaatbestemming, welke de dekking voor de besteding vormt. Alleen investeringen in de openbare ruimte met een maatschappelijk nut kunnen via resultaatsbestemming worden onttrokken aan de reserve. Overige investeringen dienen te allen tijde te worden geactiveerd. 2.4 Verwerkingsaspecten bestemmingsreserves met een onderhoudskarakter Enkele reserves hebben het karakter van een onderhoudsvoorziening, maar zijn reserves omdat geen onderhoudsplannen aan de reserve ten grondslag liggen, dan wel dat de in de begroting opgenomen middelen onvoldoende zijn om de uit de onderhoudsplannen voorkomende lasten te dekken. Deze reserves hebben als doel het niet bestede deel van het onderhoudsbudget te reserveren om in latere jaren te kunnen besteden. Per reserve moet dit zijn geregeld in de omschrijving van de reserve. Het toevoegen van bedragen aan deze reserves vindt plaats door middel van een besluit tot resultaatsbestemming bij de jaarrekening. 2.5 Verwerkingsaspecten bestemmingsreserves i.v.m. 1% kostendekkendheid Daar waar reserves zijn ingesteld in verband met een maximale kostendekkendheid van de tarieven wordt het resultaat van deze producten op begrotingsbasis verrekend met de reserve. De toevoegingen of onttrekkingen worden verwerkt in het resultaat voor bestemming. 2.6 Niveau en rentetoerekening Niveau algemene reserve Ten behoeve van de bufferfunctie van de algemene reserve dient een bepaald minimumniveau in stand te worden gehouden om tenminste nadelige saldi van de exploitatie en eventuele calamiteiten op te kunnen vangen. Een buffer dient aangehouden te worden voor potentieel aanwezige risico s. De omvang 5

14 van deze buffer moet worden gerelateerd aan de bestaande en potentiële risico s zoals vermeld in de risicoparagraaf weerstandsvermogen. Het Rijk en de provincie Fryslân hanteren geen voorschiften betreffende de noodzakelijke hoogte van de algemene reserve. Normen die in de praktijk worden gehanteerd zijn: een koppeling met de algemene uitkering uit het gemeentefonds, een normbedrag per woonruimte of per inwoner of een percentage van de totale omzet van de gemeente. Een algemene norm voor de bepaling van het niveau is niet te geven. Het hangt ondermeer af van de wijze waarop de risico s zijn afgedekt door bijvoorbeeld voorzieningen of bestemmingsreserves. Daarnaast is van belang hoe snel de gemeente kan reageren op tegenvallers door bijvoorbeeld het instellen van bestedingsstops of personeelsstops of het benutten van ongebruikte belastingcapaciteit. In de gemeente Dongeradeel is het minimumniveau bepaald op 5% van de totaalomzet op begrotingsbasis. In de Perspectiefnota 21 (PPN 1) is besloten om dit niveau de komende jaren tijdelijk te verhogen naar 7%. Dit vanuit de overweging dat de gemeentelijke exploitatie de komende jaren een risicovol karakter draagt in relatie tot het (tijdig) realiseren van bezuinigingen en omdat de gemeente in het kader van het sociaal economisch programma meer dan in het verleden risicodragend zal opereren. Niveau bestemmingsreserves en voorzieningen De omvang van de bestemmingsreserves dient zodanig te zijn dat hieruit de toekomstige bestedingen kunnen worden gedekt. Wanneer de maximale omvang voor het aangegeven doel is bereikt dienen verdere toevoegingen achterwege te blijven. Het BBV schrijft voor dat voorzieningen dekkend moeten zijn voor de achterliggende verplichtingen of risico s waarvoor ze zijn ingesteld. Rentetoerekening Reserves kunnen gebruikt worden als interne financiering waardoor minder geld geleend hoeft te worden op de kapitaalmarkt. De rente die hiermee wordt bespaard wordt in de begroting en jaarrekening als opbrengst verantwoord. Uit bedrijfseconomisch oogpunt geredeneerd is toerekening van rente aan reserves niet juist. Omdat het bij de overheid meer gaat om de effectieve besteding van de collectieve middelen is rentebijschrijving op reserves in overeenstemming met het BBV. Indien de keuze is om de bespaarde rente ten goede te laten komen aan de exploitatie dient rekening te worden gehouden met de omstandigheid dat deze baten geen structureel dekkingsmiddel zijn. Door wijziging van de omvang van reserves en voorzieningen, bijvoorbeeld door aanwending, kan in die situatie immers door rentederving een begrotingstekort ontstaan. Artikel 45 van het BBV bepaalt dat geen rente toegerekend mag worden aan voorzieningen. Voorzieningen dienen naar beste schatting dekkend te zijn voor de achterliggende verplichtingen of risico s waarvoor ze zijn ingesteld. Toevoegingen moeten derhalve alleen gebaseerd zijn op de tijdige opbouw van de noodzakelijke omvang van de voorziening en niet op een algemeen rentebeleid. Wel mag een indexatie plaatsvinden om een voorziening op een bepaald peil te houden (bijvoorbeeld inflatiecorrectie). Aan de reserves wordt een percentage ter hoogte van de renteomslag toegevoegd of een percentage op basis van de bij de begroting bepaalde indexatie. Het algemeen dekkingsfonds vormt een uitzondering. De bespaarde rente wordt structureel toegerekend aan de exploitatie waardoor deze reserve niet zondermeer kan worden gewijzigd omdat dit gevolgen heeft voor de exploitatie. 6

15 3. Onderbouwing alg. reserves, bestemmingsreserves en voorzieningen 3.1 Algemene reserves 92 Algemene reserve Afdelingmanager FJZ De algemene reserve wordt gevoed door overschotten op de jaarrekening en tussentijdse rapportages en tekorten worden onttrokken aan de algemene reserve. Zodra de raad aan een deel van de reserve een bepaalde bestemming heeft gegeven, kan hiervoor een bestemmingsreserve worden ingericht. In de algemene reserve wordt een bepaald minimum aan beschikbare middelen aangehouden om nadelige saldi van de exploitatie en eventuele uit bedrijfsrisico s voortkomende kosten van calamiteiten op te kunnen vangen. De hoogte van dit aan te houden minimum is afhankelijk van aard en omvang van de beschreven risico s in de risicoparagraaf en wordt jaarlijks bij de behandeling van de perspectiefnota (kaderstellend) en de begroting (definitief) vastgesteld door de raad. Het absolute bodemniveau van de algemene reserve aan te houden in relatie tot de bedrijfsrisico s is vastgesteld op 5% van de gemeentelijke omzet. In de PPN 1 is besloten om dit niveau de komende jaren tijdelijk te verhogen naar 7%. Nadere toelichting hierop is gegeven in paragraaf 2.6 van deze nota. Daalt de algemene reserve als gevolg van calamiteiten tot een stand beneden het vastgestelde minimumniveau dan moeten maatregelen worden getroffen ter aanvulling. Jaarlijks wordt in de perspectiefnota (kaderstellend) en de begroting (definitief) bestemming gegeven aan de overwaarde van de algemene reserve door de reserve aan te wenden ter dekking van investeringen met een eenmalig karakter. Deze e middelen blijven in de algemene reserve zitten totdat ze zijn besteed aan het doel waarvoor ze zijn. Ja, bespaarde rente wordt bijgeschreven 1. Buffer voor kosten van calamiteiten die kunnen voorkomen uit de bedrijfsrisico s; 2. Tussentijdse investeringen die voldoen aan de criteria onvoorzien, onuitstelbaar en onvermijdbaar; 3. Bestemde middelen voor investeringen met een eenmalig karakter. 7

16 93 Algemeen dekkingsfonds Afdelingsmanager FJZ Het algemeen dekkingsfonds is ingesteld als een algemene financiële buffer. Tijdens de Perspectiefnota 211 (PPN 11) is besloten deze reserve op te heffen na aanwending voor de volgende drie doeleinden : - Bijdrage MFA Holwerd - Bijdrage recreatiewoningen Esonstad - Bijdrage privatisering kleedaccommodaties. Deze reserve is niet vrij besteedbaar en wordt niet meegerekend bij de bepaling van het weerstandsvermogen. Bijdrage MFA Holwerd, recreatiewoningen Esonstad en privatisering kleedaccommodaties 94 Reserve bouwgrondexploitatie Senior beleidsmedewerker Ontwikkeling en afdelingsmanager FJZ Deze reserve dient voornamelijk ter afdekking van het risicoprofiel in de volgende gevallen: a) rentekosten van boekwaarden van gronden die buiten exploitatie zijn maar hun maximum hebben bereikt. b) voorzieningen die bij de start of gedurende een exploitatie moeten worden genomen en/of risico s die worden gelopen in het productieproces van bouwrijpe grond; c) het afboeken van boekwaarden van gronden binnen de grondexploitatie die door bestemmingswijziging (gewijzigde inzichten) een lagere taxatiewaarde krijgen of gronden waarvan de termijn waarop de grond in exploitatie zal worden genomen dusdanig is verlengd dat afboekingen noodzakelijk zijn (deze afboekingen worden gedaan voor een evt. winstuitkering); Het minimum saldo moet worden berekend op basis van de IFLO norm (Inspectie Financiën Lagere Overheden) aangevuld met de toekomstige winstverwachting. Deze berekening is gebaseerd op boekwaarden bij het opmaken van de jaarrekening en nog te maken kosten binnen de exploitatie. De formule is daardoor: 1% van de boekwaarden + 1% van de nog te maken kosten -1% winstverwachting = Reserve Bouwgrondexploitatie. Daalt het niveau van de reserve bouwgrondexploitatie als gevolg van calamiteiten tot een bedrag beneden het vastgestelde minimumniveau dan dient deze in principe te worden aangevuld vanuit de algemene reserve. Detailinformatie omtrent de reserve bouwgrondexploitatie is beschreven in de nota Grondbeleid. Ja, bespaarde rente wordt bijgeschreven Buffer voor calamiteiten of schade in relatie tot de bedrijfsrisico s binnen de bouwgrondexploitatie. 8

17 3.2 Overige bestemmingsreserves 925 Reserve dorpen en wijken Senior beleidsmedewerker Ontwikkeling Deze reserve is in 1999 ingesteld, om als onderdeel van het leefomgevingbeleid, de leefbaarheid van de dorpen en wijken van Dokkum te verbeteren, door het aantrekkelijk houden en verfraaien van de openbare ruimte in het centrumgebied van die dorpen en wijken. In een aantal wijken van Dokkum zijn wijkraden. Deze wijkraden kunnen qua opzet en taak worden vergeleken met de verenigingen van dorpsbelang die in de dorpen werkzaam zijn. Deze reserve dorpen en wijken is bedoeld voor vergoeding van administratieve kosten van verenigingen van dorpsbelangen en wijkraden en de bekostiging van de herinrichtingsplannen van dorp en wijk waarvoor de dorps- en wijkbewoners zelf plannen kunnen indienen en waaruit vervolgens een keuze wordt gemaakt. Bij de PPN 11 is besloten dat na aanwending van het nog resterende budget deze reserve kan worden opgeheven. Bekostiging van de uitvoering van de herinrichtingsplannen die de dorpen en wijken kunnen indienen 926 Reserve herstructurering Senior beleidsmedewerker Ontwikkeling Deze reserve is in 1999 ingesteld, om de komende herstructureringsprojecten, waaronder wordt verstaan de aanpak van woonstraten in samenwerking met de woningbouwcorporatie, te kunnen bekostigen. Dit is de uitvoering van het woonakkoord met Thús Wonen en betreft de herstructurering van de wijken Hoedemakerspolder en de Fonteinslanden. Daarnaast is deze reserve voor het project Experiment Duurzame beschermde Dorpsgezichten en MFA Anjum. Investeringen in herstructureringsprojecten, specifiek de Hoedemakerspolder en de Fonteinslanden, en voor project Experiment Duurzame beschermde Dorpsgezichten en MFA Anjum Reserve ontsluiting Noord-Oost-Friesland Senior beleidsmedewerker OW In 28 is de bijdrage van betaald aan de provincie. Deze bijdrage is geactiveerd onder aftrek van een deel van deze reserve. Het restant van de reserve wordt gebruikt voor dekking van interne uren, inhuur van externen en overige (onvoorziene) kosten van het project de Centrale as. Op dit moment is de verwachting dat het project nog van 215 tot en met 217 zal lopen. Ja, bespaarde rente wordt bijgeschreven Dekking voor interne uren, inhuur externen en onvoorziene kosten met betrekking tot het project de Centrale as. 9

18 92153 Reserve wegen Senior beleidsmedewerker OW Deze reserve is aanwezig als werken nog niet zijn afgerekend. Indien werken in het lopende boekjaar al zijn aanbesteed, maar het werk nog niet gereed komt in dat jaar dan kunnen, via een voorstel tot resultaatsbestemming, overschotten worden toegevoegd aan deze reserve. Nog niet afgerekende werken Reserve systematisch onderhoud bruggen Senior beleidsmedewerker OW Deze reserve is ingesteld voor het systematisch onderhoudsplan voor bruggen. Het plan is opgesteld om schommelingen en grote uitgaven ineens op te kunnen vangen. Tijdens de PPN 11 is gebleken dat er meer voornemens zijn dan aanwezig gelden in de reserve, maar dat een concreet onderhoudsplan ontbreekt. Om deze reden blijft dit bedrag aangemerkt als reservering. Tweejaarlijks zal worden geëvalueerd of het budget van voldoende omvang is. Via een voorstel tot resultaatsbestemming kunnen overschotten worden toegevoegd aan deze reserve. Ja, op basis van de prijsindex die bepaald wordt bij de begroting. Het systematisch onderhoud aan bruggen Reserve openbare verlichting Senior beleidsmedewerker OW Het doel van de reserve openbare verlichting is om het positieve saldo van het budget voor vervanging en onderhoud van openbare verlichting te reserveren voor experimentele, duurzame investeringen die geënt zijn op een toekomstig exploitatievoordeel. Via een voorstel tot resultaatsbestemming kunnen overschotten worden toegevoegd aan deze reserve. Ja, op basis van de prijsindex die bepaald wordt bij de begroting. De reserve wordt gebruikt voor vervangingsinvesteringen en onderhoud aan openbare verlichting in de gemeente Reserve herinrichting Dockumer Sluys Senior beleidsmedewerker OW Deze reserve heeft ten doel uitvoering te kunnen geven aan het plan voor de herstructurering van de openbare ruimte rondom de Dockumer Sluys. Herstructurering openbare ruimte Dockumer Sluys. 1

19 924 Reserve onderhoud baggeren Senior beleidsmedewerker OW Het doel van de reserve onderhoud baggeren is om het positieve saldo van het budget voor baggeren te reserveren voor toekomstige uitgaven. Dit maakt het mogelijk om projecten grootschaliger uit te voeren, waardoor schaalvoordeel kan worden behaald. Via een voorstel tot resultaatsbestemming kunnen overschotten worden toegevoegd aan deze reserve. Ja, op basis van de prijsindex die bepaald wordt bij de begroting. De reserve wordt gebruikt voor baggeren van de gemeentelijke waterwegen in de gemeente. 931 Reserve economische ontwikkeling Senior beleidsmedewerker Ontwikkeling Naar aanleiding van de PPN 9 is besloten deze reserve in te stellen om kansrijke initiatieven uit het economische programma financieel te kunnen ondersteunen. Bijvoorbeeld door ondernemers in bepaalde situaties te faciliteren bij het realiseren van hun plannen. De uitvoering van het sociaal-economisch beleidsprogramma van de Gemeente Dongeradeel is gekoppeld aan deze reserve. De reserve wordt aangewend als zogenaamd aanjaaggeld voor kansrijke initiatieven uit dit programma. Kansrijke initiatieven uit het sociaal-economisch beleidsprogramma van de Gemeente Dongeradeel Reserve projecten ANNO Senior beleidsmedewerker Ontwikkeling Deze reserve heeft ten doel de vrijvallende eenmalige middelen van het structurele ANNO budget in te zetten voor eenmalige cofinancieringsbijdragen of dekking van eenmalige kosten van projecten die op de lijst van ANNO staan. Eenmalige cofinancieringsbijdrage of dekking van eenmalige kosten van projecten die op de lijst van ANNO staan Reserve toeristische recreatieve ontwikkeling Senior beleidsmedewerker Ontwikkeling Recreatie en toerisme vormen een kansrijk deelgebied in relatie tot de economische ontwikkeling. Om deze ontwikkeling te stimuleren is er via de PPN 29 geld beschikbaar gesteld. Een impuls geven aan de recreatieve en toeristische ontwikkeling waaronder het Waterfront Dokkum. 11

20 Reserve armoedebestrijding Manager productgroep WYZ Deze reserve kan worden ingezet om armoede te bestrijden. De reserve wordt gebruikt om uitvoering te geven aan het beleid om arme gezinnen maatschappelijk te laten participeren. Concrete voorstellen worden aan de raad voorgelegd Reserve riolering Senior beleidsmedewerker OW Bij het vaststellen van het GRP is deze reserve ingesteld. Het doel van de bestemmingsreserve riolering is om op begrotingsbasis kostendekkende tarieven in te kunnen stellen. Fluctuaties in de tarieven kunnen worden opgevangen door middel van deze reserve. Resultaten worden bij de jaarrekening voor resultaatbestemming toegevoegd/ onttrokken aan de reserve. Met het vaststellen van het vgrp is het besluit genomen om deze reserve de komende jaren (tot en met 216) in te zetten om de stijging van het tarief te temperen. Op deze wijze is naar verwachting de reserve ultimo 216 uitgeput. Muteren van alle op begrotingsbasis gerealiseerde resultaten m.b.t. de riolering. Daarnaast wordt deze reserve gebruikt om de incidentele kosten in verband met de gemeentelijke watertaken te dekken Reserve knelpunten dorpen Senior beleidsmedewerker Ontwikkeling Deze reserve is ingesteld om de lokale leefbaarheid te ondersteunen c.q. verbeteren. Kleine investeringen die van belang zijn voor de lokale leefbaarheid kunnen uit deze reserve worden gedekt. Het college is gemandateerd om uitgaven tot maximaal 1. te accorderen. In de tussentijdse rapportages c.q. in het jaarverslag vindt vervolgens rapportage van de uitgaven plaats. Kleine investeringen t.b.v. de lokale leefbaarheid Reserve systematisch onderhoud gebouwen Senior beleidsmedewerker OW Deze reserve is ingesteld om uitvoering te kunnen geven aan het systematisch onderhoudsplan van sporthallen en gemeentelijke gebouwen. Het plan is opgesteld om schommelingen in het meerjarige onderhoudsprogramma op te vangen. Het oorspronkelijke plan was ieder jaar een gemiddeld bedrag (per gemeentelijk gebouw, sportaccommodatie die vallen onder systematisch onderhoudsprogramma) in een voorziening te storten. Echter door het ontbreken van voldoende inzicht en een onderbouwd plan is hier nog geen uitvoering aan gegeven. Via een voorstel tot resultaatsbestemming kunnen overschotten worden toegevoegd aan deze reserve. Ja, op basis van de prijsindex die bepaald wordt bij de begroting. Het onderhoud aan gemeentelijke gebouwen. 12

21 3.3 Voorzieningen voor verplichtingen, verliezen, risico s 912 Voorziening naheffing kilometerregistratie Manager Gemeentewurk Deze voorziening is in 212 ingesteld aangezien een mogelijke naheffing van de belastingdienst te verwachten is. Dit vanwege het niet bijhouden van een kilometerregistratie voor personen- en bestelauto s bij Gemeentewurk. Mogelijke naheffing van belastingdienst Voorziening wethouderspensioenen Algemeen directeur De voorziening is in 1992 in het leven geroepen om daaruit pensioenuitkeringen van in de toekomst vertrekkende wethouders te kunnen dekken. De regels voor pensioenverplichtingen zijn aangescherpt en gemeenten hebben de plicht om toekomstige pensioenverplichtingen financieel verantwoord af te dekken. Jaarlijks worden de ingehouden pensioenpremies van de zittende wethouders gestort in de voorziening. Bij het opmaken van de jaarrekening wordt de hoogte van de voorziening vergeleken met de actuele hoogte van de verplichting waarvoor voorziening in het leven is geroepen. Pensioenverplichtingen voormalige wethouders Voorziening wachtgeld voormalig wethouders Algemeen directeur Deze voorziening is in 23 ingesteld om daaruit uitkeringen aan tussentijds afgetreden wethouders te kunnen bekostigen. Bij het opmaken van de jaarrekening wordt de hoogte van de voorziening vergeleken met de actuele hoogte van de verplichting waarvoor voorziening in het leven is geroepen. Uitkering tussentijds afgetreden wethouders Voorziening liquidatie Oostergo Manager productgroep WYZ Door de toenemende samenwerking tussen gemeenten zijn ook Oostergo en Trion gefuseerd. Als gevolg hiervan is een liquidatieplan in uitvoering gebracht met betrekking tot de GR Oostergo. Om mogelijke tegenvallers bij deze liquidatie op te kunnen vangen, is deze voorziening gecreëerd. Deze voorziening zal bij de jaarrekening 213 worden opgeheven. Het opvangen van tegenvallers bij de liquidatie van Oostergo. 13

22 Voorziening spaarverlof Afdelingsmanager BMO Binnen de gemeente bestond de mogelijkheid verlof niet op te nemen, maar te sparen voor het eerder met pensioen gaan of om een sabbatical op te nemen. Aangezien een tweetal ambtenaren hiervan gebruik heeft gemaakt is hiervoor een voorziening gevormd. De voorziening kan worden opgeheven zodra deze twee ambtenaren hun spaarverlof hebben opgenomen. Inmiddels is door één ambtenaar gebruik gemaakt van de voorziening. Bij het opmaken van de jaarrekening wordt de hoogte van de voorziening vergeleken met de actuele hoogte van de verplichting waarvoor voorziening in het leven is geroepen. Spaarverlof van één ambtenaar Voorziening voormalig personeel Afdelingsmanager BMO De voorziening is in 22 in het leven geroepen om daaruit uitkeringen aan vervroegd uitgetreden en bovenformatieve personeelsleden te kunnen dekken. Bij het opmaken van de jaarrekening wordt de hoogte van de voorziening vergeleken met de actuele hoogte van de verplichting waarvoor voorziening in het leven is geroepen. Regelingen met personeelsleden en de kosten die daaruit voortvloeien Voorziening FPU-suppleties Afdelingsmanager BMO Medewerkers die gebruik maken van de FPU kunnen aanspraak maken op een aanvulling van de gemeente. Gezien de invoering van de levensloopregeling en het vervallen van het recht op FPU voor medewerkers geboren vanaf zal deze voorziening over een aantal jaren komen te vervallen. Diverse personen hebben inmiddels gebruik gemaakt van de FPU. Verder kunnen een zeer beperkt aantal personen in de toekomst nog gebruik maken van deze regeling. Aanvullende uitkering van de gemeente voor personen die nog gebruik (kunnen) maken van FPU Voorziening FPU-suppleties Gemeentewurk Afdelingsmanager BMO Medewerkers die gebruik maken van de FPU kunnen aanspraak maken op een aanvulling van de gemeente. Gezien de invoering van de levensloopregeling en het vervallen van het recht op FPU voor medewerkers geboren vanaf zal deze voorziening over een aantal jaren komen te vervallen. Diverse personen hebben inmiddels gebruik gemaakt van de FPU. Verder kunnen een zeer beperkt aantal personen in de toekomst nog gebruik maken van deze regeling. Deze specifieke voorziening voor Gemeentewurk is gevormd vanwege het samenwerkingsverband met de Gemeente Dantumadiel. aanvullende uitkering van de gemeente voor personen die nog gebruik (kunnen) maken van FPU. 14

23 3.4. Onderhoudsegalisatievoorzieningen Voorziening buitenonderhoud schoolgebouwen Senior beleidsmedewerker Ontwikkeling Deze voorziening is ingesteld om de jaarlijkse fluctuaties in het buitenonderhoud aan de schoolgebouwen van het basis- en speciaal onderwijs op te vangen. Vanaf 25 krijgt het voortgezet onderwijs rechtstreeks een rijksvergoeding voor het buitenonderhoud. Het systematisch onderhoud wordt vastgelegd in tienjaarlijkse planningscycli. Op basis van de gemiddelde onderhoudskosten vinden stortingen in deze voorziening plaats. De planning wordt om de 2 jaar geactualiseerd. Buitenonderhoud schoolgebouwen van basis- en speciaal onderwijs op basis van 1 jarige onderhoudsplanning Voorziening onderhoud zwembad Senior beleidsmedewerker Ontwikkeling Deze voorziening is ingesteld om op basis van een meerjaren onderhoudsprogramma uitgaven voor de komende 1 jaar te kunnen financieren en pieken in de uitgaven op te kunnen vangen. Jaarlijks vindt uit de gemeentelijke exploitatie een storting plaats welke gebaseerd is op de benodigde gemiddelde kosten. Daarnaast wordt het inflatiepercentage jaarlijks gecompenseerd. Onttrekking vindt plaats conform de onderhoudsplanning, welke jaarlijks wordt geactualiseerd. Doelstelling is het op kwalitatief verantwoord niveau in stand houden van het zwembad, waar het gaat om het eigenaarsdeel. Uitgaven op basis van de 1-jarige onderhoudsplanning Voorziening groot onderhoud riolering Senior beleidsmedewerker OW Bij het vaststellen van het GRP is deze voorziening ingesteld. Deze voorziening is ingesteld om de kosten voor groot onderhoud aan pompen en gemalen te egaliseren. Hiervoor is een onderhoudsplan opgesteld. Dit plan wordt periodiek (4 jaar) geactualiseerd. Stortingen in de voorziening gaan ten laste van de exploitatie in het vgrp. De jaarlijkse onderhoudskosten worden uit de voorziening betaald. Jaarlijks wordt de stand van de voorziening onderbouwd. In het nieuwe vgrp is het verloop van de voorziening geschetst aan de hand van het vigerend onderhoudsplan. Uitvoeren van groot onderhoud aan rioolpompen en -gemalen. 15

24 3.5 Door derden beklemde middelen met een specifieke aanwendingsrichting 911 Egalisatievoorziening huishoudelijk afval Afdelingsmanager FJZ De exploitatie van huishoudelijk afval mag 1% kostendekkend zijn. Voor de egalisatie van tarieven voor huishoudelijk afval is deze voorziening ingesteld. Wanneer bij het opstellen van de begroting blijkt dat over- of onderdekking wordt gerealiseerd, vindt verrekening plaats met het saldo met deze egalisatievoorziening. Bij grote tariefschommelingen kan de tariefstelling aangepast worden door het inzetten van deze voorziening. Eventuele onderdekking kan ten laste van deze voorziening worden afgedekt. Resultaten worden bij de jaarrekening voor resultaatbestemming toegevoegd/ onttrokken aan de reserve. Deze egalisatievoorziening dient voor genoemde doelen in stand te worden gehouden. De komende jaren zal in relatie tot de tarieven van huishoudelijk afval worden bekeken welke tariefstelling noodzakelijk is, en hoe de egalisatievoorziening daarbij wordt ingezet. Inzet daarbij is dat getracht wordt de voorziening volledig te benutten. Het opvangen van schommelingen in de tarieven van huishoudelijk afval Voorziening vervangingsinvesteringen rioleringswerken Senior beleidsmedewerker OW Bij het vaststellen van het GRP is deze voorziening ingesteld. Het doel is om de lasten die voortkomen uit de hoge vervangingsinvesteringen te egaliseren. Deze voorziening mag alleen gebruikt worden om vervangingsinvesteringen te bekostigen die bij de eerste investering zijn gedekt uit de grondexploitatie. In het GRP is een berekening opgenomen in de bijlage voorziening vervangingsinvesteringen riolering. Jaarlijks wordt de stand van de voorziening onderbouwd aan de hand van het vgrp en de werkelijke vervangingsinvesteringen. Het bekostigen van vervangingsinvesteringen die bij de eerste aanleg zijn gedekt uit de grondexploitatie. 16

Voorzien in reserves? Een geactualiseerde nota over reserves en voorzieningen bij de gemeente Schiermonnikoog

Voorzien in reserves? Een geactualiseerde nota over reserves en voorzieningen bij de gemeente Schiermonnikoog Voorzien in reserves? Een geactualiseerde nota over reserves en voorzieningen bij de gemeente Schiermonnikoog Voorwoord De gemeente is verplicht om één keer per vier jaar een nota reserves en voorzieningen

Nadere informatie

Nota Reserves en Voorzieningen

Nota Reserves en Voorzieningen Nota Reserves en Voorzieningen 1 2 Inhoud 1 Visie en wettelijke kaders 5 1.1 1.2 Visie Wettelijke kaders 2 Reserves 7 2.1 Soorten reserves 8 2.1.1 Algemene reserves 2.2 2.3 2.4 3 Voorzieningen 11 3.1 3.2

Nadere informatie

Nota reserves en voorzieningen

Nota reserves en voorzieningen Nota reserves en voorzieningen 2019 INHOUDSOPGAVE INHOUDSOPGAVE... 1 1. INLEIDING... 3 1.1 Waarom een nota reserves en voorzieningen?... 3 1.2 Inhoud van de nota... 3 2 Regelgeving en definities reserves

Nadere informatie

Nota reserves en voorzieningen 2017 Eijsden-Margraten

Nota reserves en voorzieningen 2017 Eijsden-Margraten GEMEENTEBLAD Officiële uitgave van gemeente Eijsden-Margraten. Nr. 180003 20 december 2016 Nota reserves en voorzieningen 2017 Eijsden-Margraten 1 Inleiding De nota reserves en voorzieningen dient conform

Nadere informatie

Nota reserves en voorzieningen 2015-2018

Nota reserves en voorzieningen 2015-2018 Nota reserves en voorzieningen 2015-2018 Inhoudsopgave 1. Inleiding... 3 2. Beleidslijnen reserves en voorzieningen... 4 2.1 Definities en regelgeving... 4 2.2 Toerekening van rente... 5 3. Huidige standen

Nadere informatie

NOTA RESERVES EN VOORZIENINGEN. Gemeente Nieuwkoop

NOTA RESERVES EN VOORZIENINGEN. Gemeente Nieuwkoop NOTA RESERVES EN VOORZIENINGEN Gemeente Nieuwkoop Afdeling Bedrijfsvoering April 2017 1 Inhoud 1. BEGRIPPEN EN KADERS... 4 ARTIKEL 1.1 RESERVES... 4 ARTIKEL 1.2 VOORZIENINGEN... 4 ARTIKEL 1.3 RENTE...

Nadere informatie

Nota Reserves en Voorzieningen Gemeente Bergen (N-H)

Nota Reserves en Voorzieningen Gemeente Bergen (N-H) Nota Reserves en Voorzieningen Gemeente Bergen (N-H) INHOUDSOPGAVE INHOUDSOPGAVE... 1 1. INLEIDING... 2 1.1 Waarom een nota reserves en voorzieningen?... 2 1.2 Inhoud van de nota... 2 2 Regelgeving en

Nadere informatie

Nota Reserves en Voorzieningen 2014 Gemeente Zundert

Nota Reserves en Voorzieningen 2014 Gemeente Zundert Nota Reserves en Voorzieningen 2014 Gemeente Zundert Intern document 2014/10084 behorende bij B&W nota 2014/10024 Colofon Uitgave Mei 2014 Gemeente Zundert Markt 1 4881 CN Zundert Postbus 10.001 4880 CA

Nadere informatie

Voorstel: Wij stellen uw raad voor bijgaande Nota Reserves en Voorzieningen 2013 vast te stellen. Burgemeester en wethouders van Ferwerderadiel,

Voorstel: Wij stellen uw raad voor bijgaande Nota Reserves en Voorzieningen 2013 vast te stellen. Burgemeester en wethouders van Ferwerderadiel, AAN: De raad van de gemeente Ferwerderadiel. Sector : II Nr. : 06/52.13 Onderwerp : Vaststelling Nota Reserves en Voorzieningen 2013. Ferwert, 9 september 2013. Inleiding: Normaliter wordt de Nota Reserves

Nadere informatie

Nota. Reserves en voorzieningen. Belastingsamenwerking Gouwe-Rijnland

Nota. Reserves en voorzieningen. Belastingsamenwerking Gouwe-Rijnland Nota Reserves en voorzieningen Belastingsamenwerking Gouwe-Rijnland 2015 Inhoud Hoofdstuk 1 Inleiding... 3 1.1 Algemeen... 3 1.2 Leeswijzer... 3 Hoofdstuk 2 Begripsbepalingen... 4 2.1 Algemeen... 4 2.2

Nadere informatie

Nota Reserves en voorzieningen

Nota Reserves en voorzieningen Nota Reserves en voorzieningen November 2017 1 Inhoudsopgave 1. Visie en wettelijke kaders... 3 1.1 Visie... 3 1.2 Wettelijke kaders... 3 1.2.1 Reserves... 3 1.2.2 Voorzieningen... 3 2. Reserves... 4 2.1

Nadere informatie

Nota Reserves en. Voorzieningen

Nota Reserves en. Voorzieningen Nota Reserves en Voorzieningen 2016 Inhoudsopgave 0. Inleiding 1. Doelstelling van deze nota 2. Functies reserves en voorzieningen 3. Onderscheid reserves en voorzieningen 4. Rentetoerekening 5. Reserves

Nadere informatie

Nota Reserves en voorzieningen

Nota Reserves en voorzieningen Nota Reserves en voorzieningen December 2018 1 Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 1 1. Visie en wettelijke kaders... 3 1.1 Visie... 3 1.2 Wettelijke kaders... 3 1.2.1 Reserves... 3 1.2.2 Voorzieningen... 3

Nadere informatie

Nota Reserves en. Voorzieningen. Gemeente Ferwerderadiel

Nota Reserves en. Voorzieningen. Gemeente Ferwerderadiel Nota Reserves en Voorzieningen 2004 Gemeente Ferwerderadiel Inhoudsopgave Blz. 0. Inleiding 1. Doelstelling van deze nota 2. Functies reserves en voorzieningen. Onderscheid reserves en voorzieningen 4.

Nadere informatie

Nota reserves en voorzieningen Gemeente Oost Gelre 2010

Nota reserves en voorzieningen Gemeente Oost Gelre 2010 Nota reserves en voorzieningen Gemeente Oost Gelre 2010 Inhoudsopgave 1. Inleiding 2 Inleiding 2 2. Overzicht van reserves en voorzieningen resultaatsbestemming 2009 3 3. Besluit Begroting en Verantwoording

Nadere informatie

Doorkiesnummer : (0495) 57 50 00 Agendapunt: - ONDERWERP VOORSTEL COLLEGE

Doorkiesnummer : (0495) 57 50 00 Agendapunt: - ONDERWERP VOORSTEL COLLEGE Meijer, Jacco FIN S3 RAD: RAD150701 woensdag 1 juli 2015 BW: BW150526 voorstel gemeenteraad Vergadering van de gemeenteraad van 1 juli 2015 Portefeuillehouder : H.A. Litjens Behandelend ambtenaar : Jacco

Nadere informatie

Nota reserves en voorzieningen gemeente Someren 2018

Nota reserves en voorzieningen gemeente Someren 2018 Nota reserves en voorzieningen gemeente Someren 2018 Nota reserves en voorzieningen gemeente Someren 2018 Titel: Nota reserves en voorzieningen gemeente Someren 2018 Versie: 4 Datum: 14 mei 2018 Auteur(s):

Nadere informatie

Beleidsnota reserves en voorzieningen

Beleidsnota reserves en voorzieningen Beleidsnota reserves en voorzieningen 2015 Gemeente Cuijk Datum vaststelling: 14 december 2015 Inhoudsopgave 1 Inleiding 2 1.1 Aanleiding herziening beleidsnota reserves en voorzieningen 2 1.2 Doel van

Nadere informatie

GEMEENTEBLAD. Nr Nota Reserves en Voorzieningen 2016

GEMEENTEBLAD. Nr Nota Reserves en Voorzieningen 2016 GEMEENTEBLAD Officiële uitgave van gemeente Ferwerderadiel. Nr. 134255 30 september 2016 Nota Reserves en Voorzieningen 2016 Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Doelstelling van deze nota 3. Functies reserves

Nadere informatie

NOTA RESERVES EN VOORZIENINGEN

NOTA RESERVES EN VOORZIENINGEN MID 15 / 016 NOTA RESERVES EN VOORZIENINGEN 2016-2020 Aan de raad, Doel en opzet van deze nota Het doel van deze nota is het beleid voor reserves en voorzieningen vast te leggen. Een tweede doel is het

Nadere informatie

BLAD GEMEENSCHAPPELIJKE REGELING

BLAD GEMEENSCHAPPELIJKE REGELING BLAD GEMEENSCHAPPELIJKE REGELING Officiële uitgave van de gemeenschappelijke regeling Metropoolregio Eindhoven Nr. 628 6 november 2017 Beleidsregels reserves en voorzieningen 2018 1. Inleiding Binnen de

Nadere informatie

NOTA RESERVES VOORZIENINGEN

NOTA RESERVES VOORZIENINGEN NOTA RESERVES EN VOORZIENINGEN 1. Inleiding Reserves maken een onderdeel uit van de vermogenspositie van een organisatie. Sinds de start van de Omgevingsdienst zijn een beperkt aantal reserves gevormd.

Nadere informatie

Nota reserves en voorzieningen. Concept, oktober 2014

Nota reserves en voorzieningen. Concept, oktober 2014 Nota reserves en voorzieningen Concept, oktober 2014 Autorisatie OPSTELLERS: Dennis Ellenbroek FUNCTIONARIS Financieel specialist Versiegegevens VERSIE: DATUM: OMSCHRIJVING: 0.1 20 oktober Definitief concept

Nadere informatie

Provincie Zuid Holland. Beleidsnota reserves en voorzieningen 2015

Provincie Zuid Holland. Beleidsnota reserves en voorzieningen 2015 Provincie Zuid Holland Beleidsnota reserves en voorzieningen 2015 Versie GS 26 mei 1 1. Inleiding en achtergrond Deze nota gaat in op het beleid ten aanzien van reserves en voorzieningen van de provincie

Nadere informatie

NOTA RESERVES & VOORZIENINGEN RECREATIESCHAP ROTTEMEREN

NOTA RESERVES & VOORZIENINGEN RECREATIESCHAP ROTTEMEREN NOTA RESERVES & VOORZIENINGEN RECREATIESCHAP ROTTEMEREN Opgesteld door: G.Z-H In opdracht van: Recreatieschap Rottemeren Postbus 341 3100 AH Schiedam Tel.: 010-2981010 Fax: 010-2981020 September 2014 1.

Nadere informatie

NOTA RESERVES EN VOORZIENINGEN OPENBAAR LICHAAM NOABERKRACHT DINKELLAND TUBBERGEN

NOTA RESERVES EN VOORZIENINGEN OPENBAAR LICHAAM NOABERKRACHT DINKELLAND TUBBERGEN NOTA RESERVES EN VOORZIENINGEN 2014 OPENBAAR LICHAAM NOABERKRACHT DINKELLAND TUBBERGEN Nota reserves en voorzieningen 2014 GR - pagina 1 Inhoudsopgave 1. Inleiding... 3 2. Besluit Begroting en Verantwoording

Nadere informatie

Nota Reserves en Voorzieningen RMH

Nota Reserves en Voorzieningen RMH Nota Reserves en Voorzieningen RMH 1. Inleiding De reserves en voorzieningen vormen een belangrijk onderdeel van de vermogenspositie van de Regio Midden Holland (RMH). Zowel vanuit bestuurlijk als bedrijfseconomisch

Nadere informatie

Beleidsnotitie reserves en voorzieningen (inclusief risicomanagement / weerstandsvermogen)

Beleidsnotitie reserves en voorzieningen (inclusief risicomanagement / weerstandsvermogen) Beleidsnotitie reserves en voorzieningen (inclusief risicomanagement / weerstandsvermogen) 2 januari 2014 2 Beleidsnotitie reserves en voorzieningen (inclusief risicomanagement / weerstandsvermogen) Inhoudsopgave

Nadere informatie

Versie Deelraad April 2012. Beleidsnotitie Reserves en Voorzieningen

Versie Deelraad April 2012. Beleidsnotitie Reserves en Voorzieningen Versie Deelraad April 2012 Beleidsnotitie Reserves en Voorzieningen Inhoud 1. Inleiding 4 2. Begripsbepaling 5 2.1 Reserves 5 2.2 Voorzieningen 7 2.3 Verschil tussen een bestemmingsreserve en een voorziening

Nadere informatie

ONDERWERP: Vaststellen notitie activerings- en afschrijvingenbeleid

ONDERWERP: Vaststellen notitie activerings- en afschrijvingenbeleid Agendapunt: 19 No. 55/'10 Dokkum, 20 april 2010 ONDERWERP: Vaststellen notitie activerings- en afschrijvingenbeleid Aan de gemeenteraad, Op grond van de financiële verordening, laatst vastgesteld op 29

Nadere informatie

GEMEENTE TERSCHELLING NOTA RESERVES EN VOORZIENINGEN 2016-2020

GEMEENTE TERSCHELLING NOTA RESERVES EN VOORZIENINGEN 2016-2020 GEMEENTE TERSCHELLING NOTA RESERVES EN VOORZIENINGEN 2016-2020 Inhoudsopgave 1 Inleiding en doelstelling Blz. 2 2 Begrippen en kaders 3 3 Uitgangspunten van beleid 5 4 Weerstandsvermogen 8 5 Voorstellen

Nadere informatie

Bijlage nota reserves en voorzieningen Reserves

Bijlage nota reserves en voorzieningen Reserves Bijlage nota reserves en voorzieningen Reserves Algemene reserve Stand per eind 2014 1.894.000 Buffer De algemene reserve is gevormd uit rekeningresultaten uit het verleden en is de primaire buffer voor

Nadere informatie

Nota reserve- en voorzieningenbeleid 2016-2019

Nota reserve- en voorzieningenbeleid 2016-2019 Nota reserve- en voorzieningenbeleid 2016-2019 Nota reserve- en voorzieningenbeleid 2016-2019 Inhoud Inleiding... 2 1. Vorming van reserves en voorzieningen... 3 1.1. Vorming van reserves... 3 1.2. Vorming

Nadere informatie

Onderwerp : Beschikbaar stellen krediet IBAproject

Onderwerp : Beschikbaar stellen krediet IBAproject Aan de Gemeenteraad Raad Status 26 maart 2009 Besluitvormend Onderwerp Beschikbaar stellen krediet IBAproject Punt no. 15b Korte toelichting Het voorstel dat voor u ligt is gebaseerd op de uitkomsten van

Nadere informatie

Nota reserves en voorzieningen BghU 2018

Nota reserves en voorzieningen BghU 2018 Nota reserves en voorzieningen BghU 2018 1 1. Inleiding Artikel 11 van de verordening financieel beheer BghU 2018 bevat de volgende bepalingen 1. De directie legt minimaal eens per vijf jaar (een herijking

Nadere informatie

Nota Reserves (en Voorzieningen) 2015-2018. Gemeente Dinkelland

Nota Reserves (en Voorzieningen) 2015-2018. Gemeente Dinkelland Nota Reserves (en Voorzieningen) 2015-2018 Gemeente Dinkelland Nota Reserves (en Voorzieningen) 2015-2018 gemeente Dinkelland Raad 21 april 2015 pagina 1 1 Inhoud 1 Inleiding... 3 1.1 Doel van de nota...

Nadere informatie

Beleidsnota. Reserves en voorzieningen. Versie: 9 november 2011

Beleidsnota. Reserves en voorzieningen. Versie: 9 november 2011 Beleidsnota Reserves en voorzieningen Versie: 9 november 2011 I N H O U D S O P G A V E 1. Inleiding... 3 2. Wettelijk kader... 3 3. Functies van reserves en voorzieningen... 3 4. Onderscheid tussen reserves

Nadere informatie

NOTA RESERVES EN VOORZIENINGEN 2015-2018

NOTA RESERVES EN VOORZIENINGEN 2015-2018 NOTA RESERVES EN VOORZIENINGEN 2015-2018 NOTA RESERVES EN VOORZIENINGEN 2015-2018 2 Inhoudsopgave 1. Inleiding... 4 2. Algemene regels met betrekking tot het reserve- en voorzieningenbeleid... 5 2.1. Inleiding...

Nadere informatie

Raadsvoorstel 26 juni 2014 AB14.00447 RV2014.030

Raadsvoorstel 26 juni 2014 AB14.00447 RV2014.030 Raadsvergadering d.d. Casenummer Raadsvoorstelnummer Raadsvoorstel 26 juni 2014 AB14.00447 RV2014.030 Gemeente Bussum Vaststellen Perspectiefnota 2015 Brinklaan 35 Postbus 6000 1400 HA Bussum Aan de gemeenteraad.

Nadere informatie

B en W - advies. Bouwen 81 Milieu. Jans Drost en Hettie Tychon. Financiën en Personeel Nummer. Ter bespreking. Ter besluitvorming

B en W - advies. Bouwen 81 Milieu. Jans Drost en Hettie Tychon. Financiën en Personeel Nummer. Ter bespreking. Ter besluitvorming B en W - advies Gemeente Elburg Afdelingshoofd Portefeuillehouder Afdeling Advies van Datum advies Advies O.R. I.o.m. afdeling(en) I.o.m. wijkcontactambtenaar M. Boukema Bouwen 81 Milieu Jans Drost en

Nadere informatie

Nota reserves en voorzieningen Veiligheidsregio Amsterdam-Amstelland

Nota reserves en voorzieningen Veiligheidsregio Amsterdam-Amstelland Nota reserves en voorzieningen Veiligheidsregio Amsterdam-Amstelland 2017-2020 1 INHOUDSOPGAVE 1. INLEIDING NOTA RESERVES EN VOORZIENINGEN 3 2. OMSCHRIJVING RESERVES EN VOORZIENINGEN 3 2.1. RESERVES 3

Nadere informatie

Beslisdocument college van Peel en Maas

Beslisdocument college van Peel en Maas Beslisdocument college van Peel en Maas Zaaknummer: 1894/2019/1449840 Documentnummer: 1894/2019/1456433 Besluitnummer: 28 8.7 Onderwerp: Nota reserves en voorzieningen 2019 Openbaarheid Het collegevoorstel

Nadere informatie

Nota reserves en voorzieningen 2015

Nota reserves en voorzieningen 2015 Datum: 27-08-2015 Inhoudsopgave Inhoud Inhoudsopgave... 2 1. Inleiding... 3 2. Algemene kenmerken van reserves en voorzieningen... 3 2.1 Begripsbepaling reserves... 3 2.2 Begripsbepaling voorzieningen...

Nadere informatie

DOEL EN OMVANG RESERVES EN VOORZIENINGEN

DOEL EN OMVANG RESERVES EN VOORZIENINGEN R1 9111001 Algemene Reserve Algemene buffer voor de exploitatie en voor de opvang van (negatieve) rekeningssaldi. Rekeningsvoordelen. In de afgelopen jaren is het rekeningsresultaat toegevoegd /onttrokken.

Nadere informatie

Kadernota reserves en voorzieningen

Kadernota reserves en voorzieningen Gemeente Almere 11 januari 2017 Kadernota reserves en voorzieningen INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING... 3 2 UITGANGSPUNTEN RESERVES EN VOORZIENINGEN... 4 2.1 2.2 2.3 Onderscheid reserves en voorzieningen... 4

Nadere informatie

Beleidsregel weerstandsvermogen en weerstandscapaciteit. Vaststellen beleidsregel weerstandsvermogen en weerstandscapaciteit

Beleidsregel weerstandsvermogen en weerstandscapaciteit. Vaststellen beleidsregel weerstandsvermogen en weerstandscapaciteit Aan de raad, Onderwerp: Beleidsregel weerstandsvermogen en weerstandscapaciteit Voorstel: Vaststellen beleidsregel weerstandsvermogen en weerstandscapaciteit 1 SAMENVATTING Tijdens de raadsinformatiebijeenkomst

Nadere informatie

NOTA RESERVES EN VOORZIENINGEN

NOTA RESERVES EN VOORZIENINGEN GEMEENTE WAALWIJK NOTA RESERVES EN VOORZIENINGEN 2015 1 Inhoud 1 Inleiding... 3 2. Begripsbepaling... 4 2.1 Reserves... 4 2.2 Voorzieningen... 7 3 Beleid en beheer van reserves... 9 3.1 De instellingscriteria...

Nadere informatie

Nota Reserves en Voorzieningen

Nota Reserves en Voorzieningen Nota Reserves en Voorzieningen 2013-2016 Gemeente Westerveld Inhoudsopgave Inleiding 3 Aanleiding 3 Leeswijzer 3 Hoofdstuk 1 Beleid ten aanzien van de reserves 4 Soorten reserves 4 Functies van reserves

Nadere informatie

Schiermonnikoog, 20 december 2005. Voorzien in reserves? 2

Schiermonnikoog, 20 december 2005. Voorzien in reserves? 2 VOORZIEN IN RESERVES? GERESERVEERD VOORZIENINGENBELEID Een notitie over reserves en voorzieningen bij de gemeente Schiermonnikoog VOOOORRWOOOORRDD De gemeente is verplicht jaarlijks een notitie reserves

Nadere informatie

Agendapunt. Op grond van artikel 192 van de gemeentewet is de raad het bevoegd orgaan om de begroting tussentijds te wijzigen.

Agendapunt. Op grond van artikel 192 van de gemeentewet is de raad het bevoegd orgaan om de begroting tussentijds te wijzigen. RAADSVOORSTEL Agendapunt Raad 27 oktober 2016 Afdeling Middelen Voorstel nummer 2016.00077 Datum 27 september 2016 Onderwerp Tweede bestuursrapportage 2016 Programma Alle begrotingsprogramma's Inlichtingen

Nadere informatie

Nota Reserves en Voorzieningen. Gemeente Landsmeer

Nota Reserves en Voorzieningen. Gemeente Landsmeer Nota Reserves en Voorzieningen Gemeente Landsmeer Pagina 1 Pagina 2 Inhoudsopgave Samenvatting 5 1. Inleiding 6 2. Ontwikkeling totale omvang reserves en voorzieningen 7 3. Wettelijk kader 8 3.1. Reserves...

Nadere informatie

Commissie Bestuurlijk Domein. Commissie Ruimtelijk Domein. Commissie Sociaal en Economisch Domein. Informerende Commissie. Bespreken.

Commissie Bestuurlijk Domein. Commissie Ruimtelijk Domein. Commissie Sociaal en Economisch Domein. Informerende Commissie. Bespreken. Raad VOORBLAD Onderwerp Herschikking van de reserves Agendering x Commissie Bestuurlijk Domein x Gemeenteraad Commissie Ruimtelijk Domein Lijst ingekomen stukken Commissie Sociaal en Economisch Domein

Nadere informatie

NOTA RESERVES EN VOORZIENINGEN GEMEENTE DIEMEN 2009

NOTA RESERVES EN VOORZIENINGEN GEMEENTE DIEMEN 2009 NOTA RESERVES EN VOORZIENINGEN GEMEENTE DIEMEN 2009 Inhoudsopgave 1. Inleiding...1 2. Algemene theorie over reserves en voorzieningen...2 3. Rente en reserves...5 4. Wijzigingen in regelgeving...8 5. Huidige

Nadere informatie

Nota. reserves en voorzieningen 2014. gemeente Hellendoorn

Nota. reserves en voorzieningen 2014. gemeente Hellendoorn Nota reserves en voorzieningen 2014 gemeente Hellendoorn 14INT04380 Inhoudsopgave 1 Samenvatting 2 2 Inleiding 3 2.1 Leeswijzer 3 2.2 Doelstelling 3 2.3 Uitgangspunten 3 3 Wettelijk kader en begrippen

Nadere informatie

Aan de Gemeenteraad. Raad. Onderwerp : Beschikbaar stellen krediet en wijze van financiering IBA-project. 5 maart 2009. Status.

Aan de Gemeenteraad. Raad. Onderwerp : Beschikbaar stellen krediet en wijze van financiering IBA-project. 5 maart 2009. Status. Aan de Gemeenteraad Raad Status : : 5 maart 2009 Besluitvormend Onderwerp : Beschikbaar stellen krediet en wijze van financiering IBA-project Punt no. : 12 Korte toelichting Op de agenda voor uw vergadering

Nadere informatie

ONTWERP-RAADSVOORSTEL VAN BenW AAN DE RAAD VOOR 22 december 2011

ONTWERP-RAADSVOORSTEL VAN BenW AAN DE RAAD VOOR 22 december 2011 1 ONTWERP-RAADSVOORSTEL VAN BenW AAN DE RAAD VOOR 22 december 2011 OPSTELLER VOORSTEL: J. Wiffers AFDELING: Ontwikkeling PORTEFEUILLEHOUDER: M. Waanders Agendapunt: No. /'11 Dokkum, 15 november 2011 ONDERWERP:

Nadere informatie

Aan de Raad. FZBS - Financiën / lvdw Besluitvormend

Aan de Raad. FZBS - Financiën / lvdw Besluitvormend Aan de Raad Agendapunt: 8 Onderwerp: Herschikking reserves en voorzieningen 2012 Kenmerk: Status: FZBS - Financiën / lvdw Besluitvormend Kollum, 10 juli 2012 Samenvatting De saldi-reserve is met 1.008.772

Nadere informatie

Hoe financieel gezond is uw gemeente?

Hoe financieel gezond is uw gemeente? Hoe financieel gezond is uw gemeente? drs. R.M.J.(Rein-Aart) van Vugt RA A.(Arie)Elsenaar RE RA 1 Hoe financieel gezond is uw gemeente? In dit artikel geven de auteurs op hoofdlijnen aan welke indicatoren

Nadere informatie

Nota reserves. en voorzieningen

Nota reserves. en voorzieningen Nota reserves en voorzieningen Inhoudsopgave Samenvatting... 3 Inleiding... 4 Het regelgevend kader... 4 Algemene reserves... 4 Bestemmingsreserve... 5 Stille reserve... 5 Voorzieningen... 6 Bevoegdheden...

Nadere informatie

Nota reserves en voorzieningen

Nota reserves en voorzieningen Nota reserves en voorzieningen 2015 2018 september 2015 Nota reserves en voorzieningen 2015-2018 gemeente Dalfsen 2 Inhoudsopgave 1. Inleiding... 5 2. Begrippen en juridisch kader... 6 2.1. Reserves...

Nadere informatie

Aan de gemeenteraad Gemeente Steenwijkerland Vendelweg XE Steenwijk Steenwijk, 12 oktober 2010 Nummer voorstel: 2010/98

Aan de gemeenteraad Gemeente Steenwijkerland Vendelweg XE Steenwijk Steenwijk, 12 oktober 2010 Nummer voorstel: 2010/98 Voorstel aan de raad Aan de gemeenteraad Gemeente Steenwijkerland Vendelweg 1 8331 XE Steenwijk Steenwijk, 12 oktober 2010 Nummer voorstel: 2010/98 Voor raadsvergadering d.d.: 26-10-2010 Agendapunt: 10

Nadere informatie

NOTITIE HERIJKING RESERVES VOORZIENINGEN

NOTITIE HERIJKING RESERVES VOORZIENINGEN NOTITIE HERIJKING RESERVES EN VOORZIENINGEN 1. Inleiding Reserves maken een onderdeel uit van de vermogenspositie van een organisatie. Sinds de start van de Omgevingsdienst zijn, naast toevoegingen aan

Nadere informatie

Nota Reserves en voorzieningen gemeente Papendrecht 2015

Nota Reserves en voorzieningen gemeente Papendrecht 2015 Nota Reserves en voorzieningen gemeente Papendrecht 2015 Versie 2.0 2 Inhoud 1. Inleiding... 5 1.1 Aanleiding... 5 1.2 stelling... 5 1.3 Wettelijk kader... 5 1.4 Leeswijzer... 5 2. Begrippen en kaders...

Nadere informatie

Richtlijnen van de commissie BBV

Richtlijnen van de commissie BBV Richtlijnen van de commissie BBV Stellige uitspraken gelden met ingang van begrotingsjaar T+1, het jaar nadat de uitspraak is gepubliceerd. 1. Notitie Software, mei 2007 1.1 Software (als afzonderlijk

Nadere informatie

TOELICHTING OP DE FUNCTIES RESERVES EN VOORZIENINGEN

TOELICHTING OP DE FUNCTIES RESERVES EN VOORZIENINGEN TOELICHTING OP DE FUNCTIES RESERVES EN VOORZIENINGEN Toelichting op de functies Reserves en voorzieningen bij een gemeente d.d. 31 december 2010 Bladzijde 1 Toelichting op de functies Reserves en voorzieningen

Nadere informatie

Themaraad financiën 3 april

Themaraad financiën 3 april Themaraad financiën 3 april 2017 1 Aanleiding en doelstelling P&C-cyclus Robuust financieel beleid Begroting Financiële positie Risico s Afsluiting Agenda 2 Aanleiding en doelstelling Aanleiding Vanuit

Nadere informatie

NOTA RESERVES EN VOORZIENINGEN

NOTA RESERVES EN VOORZIENINGEN 2014 Januari 2014 Inhoudsopgave 1 Inleiding... 3 2 Begripsbepaling... 5 2.1 Reserves... 5 2.2 Voorzieningen... 8 3 Beleid en beheer van reserves... 11 3.1 De instellingscriteria... 11 3.2 De wijze van

Nadere informatie

Collegevoorstel onder verantwoordelijkheid van : Onderwerp. : onderbouwing voorziening gemeentelijke accommodaties. Programma.

Collegevoorstel onder verantwoordelijkheid van : Onderwerp. : onderbouwing voorziening gemeentelijke accommodaties. Programma. Collegevoorstel onder verantwoordelijkheid van : Onderwerp Programma : onderbouwing voorziening gemeentelijke accommodaties : Financiën Voorstelnummer : 18.32 Info bij afdelingshoofd : J.W.A. van der Heijden

Nadere informatie

Nota beleid reserves en voorzieningen voor het hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard

Nota beleid reserves en voorzieningen voor het hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard Nota beleid reserves en voorzieningen voor het hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard Inhoudsopgave 1. INLEIDING 4 2. BEGRIPPENKADER 4 3. RESERVES 5 3.1 ALGEMENE RESERVES 5 3.2 BESTEMMINGSRESERVES

Nadere informatie

Nota Reserves en voorzieningen gemeente Papendrecht 2018

Nota Reserves en voorzieningen gemeente Papendrecht 2018 Nota Reserves en voorzieningen gemeente Papendrecht 2018 Inhoud 1. Inleiding... 3 1.1 Aanleiding... 3 1.2 stelling... 3 1.3 Wettelijk kader... 3 1.4 Leeswijzer... 3 1.5 Samenvatting... 3 2. Begrippen en

Nadere informatie

Bestemming van het saldo van de rekening van baten en lasten 2001 en het instellen van een reserve en voorziening 0

Bestemming van het saldo van de rekening van baten en lasten 2001 en het instellen van een reserve en voorziening 0 Aanbiedingsformulier Onderwerp Bestemming van het saldo van de rekening van baten en lasten 2001 en het instellen van een reserve en voorziening 0 In te vullen door Bestuurssecretariaat Ontwerper Parafanten

Nadere informatie

OPERAM JAARREKENING FINANCIEEL JAARVERSLAG 2017

OPERAM JAARREKENING FINANCIEEL JAARVERSLAG 2017 OPERAM JAARREKENING FINANCIEEL JAARVERSLAG 2017 1 Balans per 31 december 2017 Activa Vaste activa Rekening 2017 Rekening 2016 Materiële vaste activa 192 384 Vlottende activa Voorraden 0 0 Vorderingen 1.262

Nadere informatie

Nota reserves en voorzieningen 2014 Gemeente Korendijk

Nota reserves en voorzieningen 2014 Gemeente Korendijk *0010100120132873* KNDK/2013/2873 Nota reserves en voorzieningen 2014 Gemeente Korendijk Concept 19-10-2013 1 INHOUDSOPGAVE 1. Inleiding 3 2. Begrippen 3 3. Beleidsuitgangspunten en kaderstelling 5 4.

Nadere informatie

Nota reserves en voorzieningen gemeente Westerwolde 2018

Nota reserves en voorzieningen gemeente Westerwolde 2018 Nota reserves en voorzieningen gemeente Westerwolde 2018 Inhoudsopgave 1 Inleiding 2 2 Regelgeving en kaders 3 2.1 Algemeen 3 2.2 BBV-regelgeving 3 2.3 Artikel 212 gemeentewet 3 3 Reserve versus voorziening

Nadere informatie

Voorstel van het college aan de raad. Raadsvergadering d.d. 7 juli 2016 Onderwerp: Jaarverslag en Jaarrekening 2015.

Voorstel van het college aan de raad. Raadsvergadering d.d. 7 juli 2016 Onderwerp: Jaarverslag en Jaarrekening 2015. GEMEENTE OLDEBROEK Raadsvergadering d.d. 7 juli 2016 Onderwerp: Jaarverslag en Jaarrekening 2015. Voorstel van het college aan de raad Agendapunt Portefeuillehouder: mw. A.A.C. Groot Kenmerk: 247735 /

Nadere informatie

Aan de gemeenteraad Gemeente Steenwijkerland Vendelweg XE Steenwijk Steenwijk, 12 oktober 2010 Nummer voorstel: 2010/98

Aan de gemeenteraad Gemeente Steenwijkerland Vendelweg XE Steenwijk Steenwijk, 12 oktober 2010 Nummer voorstel: 2010/98 Voorstel aan de raad Aan de gemeenteraad Gemeente Steenwijkerland Vendelweg 1 8331 XE Steenwijk Steenwijk, 12 oktober 2010 Nummer voorstel: 2010/98 Voor raadsvergadering d.d.: 26-10-2010 Agendapunt: Onderwerp:

Nadere informatie

Onderwerp: Actualisatie reserves voorjaar 2018

Onderwerp: Actualisatie reserves voorjaar 2018 Vergadering gemeenteraad d.d. 21 juni 2018 Agenda nummer 5 Portefeuillehouder: wethouder de heer J.H. Menninga Onderwerp: Actualisatie reserves voorjaar 2018 Korte inhoud: De gemeentelijke reserves zijn

Nadere informatie

Aan de raad AGENDAPUNT NR. 7. Doetinchem, 22 mei 2013. Bijstellen begroting rentekosten met ingang van begrotingsjaar 2014

Aan de raad AGENDAPUNT NR. 7. Doetinchem, 22 mei 2013. Bijstellen begroting rentekosten met ingang van begrotingsjaar 2014 Aan de raad AGENDAPUNT NR. 7 Bijstellen begroting rentekosten met ingang van begrotingsjaar 2014 Voorstel: 1. Met ingang van de programmabegroting 2014-2017 een bijstelling doorvoeren van de wijze van

Nadere informatie

Egalisatiereserve Parkeervoorzieningen Dordrecht

Egalisatiereserve Parkeervoorzieningen Dordrecht Egalisatiereserve Parkeervoorzieningen Dordrecht Een notitie over de aanwending van het parkeerfonds nu en in de toekomst. Auteur: Ad Koijen Opdrachtgever: Wil Ronken Status: collegebehandeling Datum:

Nadere informatie

NOTA RESERVES EN VOORZIENINGEN 2014

NOTA RESERVES EN VOORZIENINGEN 2014 NOTA RESERVES EN VOORZIENINGEN 2014 Gemeente Barneveld Raadhuisplein 2 Postbus 63 3770 AB Barneveld Centrale nummer: 14 0342 Internet: www.barneveld.nl Afdeling Financiën Januari 2014 1 1. INLEIDING...

Nadere informatie

Kwaliteit begrotingsprogramma's Gemeente Dordrecht Bijlage 2

Kwaliteit begrotingsprogramma's Gemeente Dordrecht Bijlage 2 Kwaliteit begrotingsprogramma's Gemeente Dordrecht Bijlage 2 Normenkader, toets van de begroting aan de formele eisen Inhoudsopgave 1 Normenkader 2 1.1 Besluit Begroting en Verantwoording 2 1.2 Verordening

Nadere informatie

Vergadering d.d.: 14 mei 2009 agendapunt: 9. Onderwerp: Vaststelling jaarverslag/jaarrekening 2008

Vergadering d.d.: 14 mei 2009 agendapunt: 9. Onderwerp: Vaststelling jaarverslag/jaarrekening 2008 RAADSVOORSTEL Vergadering d.d.: 14 mei 2009 agendapunt: 9 Onderwerp: Vaststelling jaarverslag/jaarrekening 2008 Portefeuillehouder: College datum: 6 mei 2009 Samengevat voorstel 1. Het jaarverslag 2008

Nadere informatie

Onderwerp Bestuursrapportage 2016 en Begroting 2017

Onderwerp Bestuursrapportage 2016 en Begroting 2017 Onderwerp Bestuursrapportage 2016 en Begroting 2017 Portefeuillehouder Zoetendal Datum collegebesluit 4 oktober 2016 Opsteller A. de Boer Registratie GF16.20071 Agendapunt 3/4 Voorstel 1. Vaststellen van

Nadere informatie

b e s l u i t : 1 Inleidende bepaling 2 Begroting en verantwoording Nr: 07-104a De raad van de gemeente Barneveld;

b e s l u i t : 1 Inleidende bepaling 2 Begroting en verantwoording Nr: 07-104a De raad van de gemeente Barneveld; Nr: 07-104a De raad van de gemeente Barneveld; gelezen het voorstel van burgemeester en wethouders, nr. 07-104; gelet op artikel 212 van de Gemeentewet; overwegende dat de verordening op de uitgangspunten

Nadere informatie

Notitie Rentebeleid 2007

Notitie Rentebeleid 2007 Notitie Rentebeleid 2007 Inhoudsopgave Inleiding 3 De positie van de nota rentebeleid 3 De werking van het marktconform percentage 3 Totaalfinanciering versus project- of objectfinanciering 4 Rentetoerekening

Nadere informatie

B&W-Aanbiedingsformulier

B&W-Aanbiedingsformulier B&W-nr. 07.0667, d.d. 19 juni 2007 B&W-Aanbiedingsformulier Onderwerp Intrekken toetsingskader reserves en voorzieningen BESLUITEN Behoudens advies van de commissie OWZ 1. Het B&W besluit 07.0406 van 24

Nadere informatie

Nota reserves en voorzieningen 2014

Nota reserves en voorzieningen 2014 Nota reserves en voorzieningen 2014 1 Inhoud 1. Inleiding 2. Wet- en regelgeving en definities 3. Functies van reserves en voorzieningen 4. Vorming en besteding van reserves en voorzieningen 5. Rentetoevoeging

Nadere informatie

Raadsvergadering van 1 november 2012 Agendanummer: 5

Raadsvergadering van 1 november 2012 Agendanummer: 5 RAADSVOORSTEL Verseon kenmerk: 368891 Raadsvergadering van 1 november 2012 Agendanummer: 5 Onderwerp: Beleidsbegroting 2013-2016 Verantwoordelijk portefeuillehouder: Drs. F.P. Fakkers SAMENVATTING Vanuit

Nadere informatie

Nota Reserves en voorzieningen 2017

Nota Reserves en voorzieningen 2017 Nota Reserves en voorzieningen 2017 Pagina 1 van 17 Inhoud 1. Inleiding... 3 1.1 Waarom een Nota Reserves en Voorzieningen?... 3 1.2 Doelen van deze nota... 3 1.3 Leeswijzer... 3 2. Wettelijk kader...

Nadere informatie

Gemeente Purmerend. Workshop voor raadsen commissieleden over Reserves en voorzieningen

Gemeente Purmerend. Workshop voor raadsen commissieleden over Reserves en voorzieningen Gemeente Purmerend Workshop voor raadsen commissieleden over Reserves en voorzieningen 1. Aanleiding 2. Doel / resultaat workshop 3. Theorie 4. Praktijk van Purmerend 5. Resume 1. Aanleiding Actualiseren

Nadere informatie

Nota Reserves en voorzieningen gemeente Papendrecht In de Financiële verordening gemeente Papendrecht 2018 artikel 11 staat opgenomen:

Nota Reserves en voorzieningen gemeente Papendrecht In de Financiële verordening gemeente Papendrecht 2018 artikel 11 staat opgenomen: GEMEENTEBLAD Officiële uitgave van de gemeente Papendrecht Nr. 56150 19 maart 2018 Nota Reserves en voorzieningen gemeente Papendrecht 2018 1. Inleiding 1.1Aanleiding In de Financiële verordening gemeente

Nadere informatie

Gemeente Putten Pagina 2 van 36 Nota reserves en voorzieningen 2015 Nota Reserves en voorzieningen 2015

Gemeente Putten Pagina 2 van 36 Nota reserves en voorzieningen 2015 Nota Reserves en voorzieningen 2015 Gemeente Putten Pagina 2 van 36 Nota reserves en voorzieningen 2015 Nota Reserves en voorzieningen 2015 Olst-Wijhe, 13 oktober 2015 Documentnummer: 15.021621 Putten Pagina 6 van 36 Nota reserves en voorzieningen

Nadere informatie

Simpelveld. Advies aan burgemeester en wethouders. Onderwerp: jaarstukken 2014. gemeente. Behandelend ambtenaar:

Simpelveld. Advies aan burgemeester en wethouders. Onderwerp: jaarstukken 2014. gemeente. Behandelend ambtenaar: Advies aan burgemeester en wethouders gemeente Simpelveld Datum advies: 6 mei 2015 Financiële consequenties: Afdeling: Bedrijfsvoering Zaakkenmerk: 47584 Openbare besluitenlijst: ja Behandelend ambtenaar:

Nadere informatie

Nota. Reserves en voorzieningen

Nota. Reserves en voorzieningen ISHW Nota Reserves en voorzieningen ISHW, vastgesteld in de vergadering van het algemeen bestuur d.d. 13-1-14. Januari 2014 2 Voorwoord Ten behoeve van de oprichting van het samenwerkingsverband in de

Nadere informatie

De bij het opstellen van de jaarrekening gehanteerde uitgangspunten hebben betrekking op:

De bij het opstellen van de jaarrekening gehanteerde uitgangspunten hebben betrekking op: ADDENDUM PROGRAMMA- VERANTWOORDING EN REKENING 2005 GEMEENTE HAAREN In het jaarverslag 2005 (bestaande uit de programmaverantwoording en programmarekening) staan enkele onderwerpen vermeld die wij alsnog

Nadere informatie

Nota Reserves en. Voorzieningen

Nota Reserves en. Voorzieningen Nota Reserves en Voorzieningen 2009 1 1. Inleiding Hierbij bieden wij u de Nota Reserves en Voorzieningen 2009 aan. Deze nota is een actualisatie van de Nota Reserves en Voorzieningen zoals die in de raadsvergadering

Nadere informatie

Raadsvergadering : 12 april 2016 agendapunt : Commissie : Bestuur en Ruimte

Raadsvergadering : 12 april 2016 agendapunt : Commissie : Bestuur en Ruimte Zaaknummer : Raadsvergadering : 12 april 2016 agendapunt : Commissie : Bestuur en Ruimte Onderwerp : Beleid overschotten Collegevergadering : 15 maart 2016 agendapunt : 10 Portefeuillehouder : J.B. Boer

Nadere informatie

Een aantal financiële ontwikkelingen zijn aanleidingen de begrotingcijfers 2015 bij te stellen.

Een aantal financiële ontwikkelingen zijn aanleidingen de begrotingcijfers 2015 bij te stellen. Raadsvoorstel Agenda nr. 10 Onderwerp: Vaststellen wijziging begroting 2015 Soort: Besluitvormend Opsteller: J.H.M. Sonnemans Portefeuillehouder: W.L.G. Hanssen Zaaknummer: SOM/2015/020833 Documentnummer:

Nadere informatie

NOTA RENTEBELEID GEMEENTE BERGEN OP ZOOM

NOTA RENTEBELEID GEMEENTE BERGEN OP ZOOM l lllllll llll lllll llll llllll 111111111111111111111111111111111 815-023068 NOTA RENTEBELEID 2015 GEMEENTE BERGEN OP ZOOM Bergen op Zoom, oktober 2015 1. INLEIDING.""""""""""""""""""""""""""""""""""

Nadere informatie