1 Plas Prinsenbos, Vlietpolder. 1.1 Gebiedsbeschrijving

Transcriptie

1 1 Plas Prinsenbos, Vlietpolder 1.1 Gebiedsbeschrijving Plas Prinsenbos is gelegen in het Prinsenbos, een recreatiegebied niet ver ten noorden van Naaldwijk (Gemeente Westland). Het recreatiegebied is ongeveer 8 ha groot en omzoomd door een dunne bosrand. Daarbuiten liggen voornamelijk kassen. Het merendeel van het oppervlak (5,5 ha) bestaat uit de plas. Het gebied kent vele functies. Naast zwemmen en zonnen wordt het gebied ook gebruikt om te wandelen, de hond uit te laten, te vissen en is er een natuur-educatiecentrum gevestigd. Voor deze laatste doelstelling zijn er in het gebied verschillende biotopen gecreëerd, zoals een moeras, paddenpoelen (met opvallend goede zichtbare waterkwaliteit), vlindertuin en vogelscherm. Voor de vissers zijn er verschillende vissteigers aangelegd. Bij de zwemlocatie zijn veel speeltoestellen geplaatst. Aan de overzijde van het zwemstrand is een speciale zwemplaats voor honden gemaakt. 1

2 Tabel 1: Kenmerken Plas Prinsenbos Kenmerken Plas Prinsenbos Aanwezig/opmerkingen Beheerder Gemeente Westland Oppervlak 8 ha Ondergrond Tuineerdgronden Bezoekersaantallen Niet geregistreerd door de gemeente. Bij mooi weer meer dan honderd. Zwemzone en ligging Ca. 0,5 ha in de zuidwesthoek Strand Ja, zand en grasveld Gemiddelde diepte 2 m Toezicht Nee Toiletten Ja Douches Ja Afbakening zwemzone Ja, Ballenlijn Horeca Nee, bij mooi weer hooguit een ijscokar Afvalbakken Ja Speeltoestellen Ja Hoe vaak wordt er gemaaid?? Hoe vaak wordt het strand? schoongemaakt? Hoe vaak wordt het sanitair schoon gemaakt? Honden Apart hondenstrand, hondenverbod op zwemstrand Paarden Verbod Aanlegsteigers Nee, alleen vissteigers Overig Veel riet, natuureducatiecentrum De oevers bestaan uit een redelijke oeverzone met een flauw talud. Door de grote van het meer vormt dit echter geen significante bedekking. De oevervegetatie bestaat uit 13 soorten; voornamelijk algemene soorten als Riet (Phragmites australis), Grote lisdodde (Typha latifolia), Gele lis (Iris pseudacorus), Harig Wilgeroosje (Epilobium hirsitum), Koninginnekruid (Eupatorium cannabinum) en Wolfspoot (Lycopus europaeus). Verder zijn er ook drijvende planten als verschillende soorten kroos en Witte waterlelie (Nympha alba) aangetroffen (Bureau Waardenburg, 2010). Figuur 1: Riet groeit overvloedig langs de oevers Figuur 2: De naastgelegen poelen kennen een gevarieerder (exotisch) plantenbestand 2

3 Figuur 3: Zwemwaterinformatie van de provincie Zuid-Holland over Plas Prinsenbos Figuur 4: Luchtfoto van Plas Prinsenbos 1.2 Begrenzing zwemwaterzone De begrenzing van de zwemwaterzone is vastgesteld aan de hand van het rapport KRW en oppervlaktewater, bescherming van zwemwater en oppervlaktewater voor drinkwaterbereiding onder de Europese Kaderrichtlijn Water, Ministerie van V&W/RWS/RIZA (DHV, 2005). 3

4 Op basis van het protocol zwemwaterlocaties in binnenwater is de zwemwaterzone bepaald. Figuur 5: Luchtfoto omgeving van Plas Prinsenbos 1.3 Hydrologische situatie De plas maakt onderdeel uit van het peilbesluit Boezem, wat betekend dat het een zomerpeil kent van -0,42 en een winterpeil van 0,47 m NAP. Het beoogd peil is -0,43 m NAP. Plas Prinsenbos is dan ook de enige zwemwaterlocatie binnen Delfland die onderdeel uitmaakt van het Delflands Boezemsysteem en is hiermee dus ook onderdeel van het waterlichaam West-Boezem. Sinds 2009/2010 is er aan de zuidzijde een extra verbinding gemaakt om zodoende te zorgen voor een verbeterde afvoer van het achterland en voor een verbetering van de zwemwaterkwaliteit. Dit heeft volgens de beheerder een zichtbare verbetering opgeleverd (mondelinge mededeling). 1.4 Potentiële verontreinigingbronnen (Bacteriologisch) Riooloverstorten en regenwateruitlaten in de gemeente Westland zijn te ver verwijderd van Plas Prinsenbos om hier significante invloed op uit te oefenen. Hetzelfde geldt voor rioolwaterzuiveringen die in Delfland allemaal op buitenwater lozen. Mogelijke vervuilingsbronnen zijn mogelijk wel de lozingen vanuit de glastuinbouw die ruimschoots in het gebied aanwezig zijn, al is het wel de bedoeling dat deze op korte termijn worden (of al zijn) aangesloten op de riolering. Daarnaast komen er een aanzienlijke hoeveelheid watervogels op het gebied af. Naar de invloed van deze watervogels wordt in 2012 onderzoek gedaan in samenwerking met Alterra. De meeste groenstroken in het gebied lopen langs de wateraanvoerende watergangen en daar worden veel honden uitgelaten. Bij flinke regenval komen deze verontreinigingen via oppervlakkige afspoeling in het oppervlaktewater terecht en kunnen mee worden gevoerd naar de plas. Daarnaast komen er veel honden in het gebied. 4

5 Langs de kassen worden ook veel geiten en schapen gehouden, of deze een relevante verontreiniging zijn is niet bekend. Tabel 2: Potentiële verontreinigingbronnen Bron Aanwezig Opmerkingen Rioolwaterzuiveringen - Riooloverstort(en) - Ongezuiverde lozingen Er liggen diverse kassencomplexen, tuinderswoningen en bedrijven rondom de plas. Deze lozen misschien nog huishoudelijk afvalwater doormiddel van sceptic tanks op het oppervlakte water. Regenwaterlozingen - Afstromend wegwater De Veilingroute. Het is goed mogelijk dat er bij intensieve regenval na een periode van droogte afspoeling plaatsvindt vanaf wegen en oevers. Vee op weilanden? Geiten / schapen langs bedrijven Uit- en afspoeling van mest Hondenpoep, vogelpoep Veeteeltbedrijven - Agrarisch achterland Glastuinbouw Gebiedsvreemd water - Boezemwater kent variabele kwaliteit, afhankelijk van droogte of regenval Waterbodem Recreatievaart - Woonboten - Zwemmers Huisdieren op strand Niet toegestaan, maar zal incidenteel toch gebeuren Watervogels Eenden, ganzen, aalscholvers, reigers Overige recreatie Vissers, natuureducatie, wandelaars 1.5 Potentiële vermestingbronnen In 2010 zijn er metingen uitgevoerd naar de interne en externe belasting van het systeem. Deze meetgegevens zullen gecombineerd worden met een waterbalans, waarna er een stoffenbalans kan worden opgesteld. Deze water en stoffenbalans geeft een goed beeld van de belastingen op het systeem en de mogelijke maatregelen die kunnen worden genomen om het systeem te verbeteren. Dit is gebaseerd op de theorie van het boek Van helder naar troebel...en weer terug (Jaarsma et al, 2005). Wanneer deze systeemanalyses gedaan zullen zijn is nog niet bekend, waarschijnlijk in

6 Figuur 6: Belasting door honden wordt zoveel mogelijk voorkomen Figuur 7: Waarschijnlijk geen significante bron, wel populair tijdverdrijf: vissen 1.6 Zwemprof De dimensies van de zwemplas en de in hoofdstuk 5 ingeschatte omvang van potentiële bronnen zijn ingevoerd in het spreadsheetmodel ZWEMPROF. Dit leidt tot het volgende resultaat: Tabel 3: Resultaten zwemprofanalyse (HHDelfland, 2007) Uit de uitvoerresultaten van ZWEMPROF (figuur 11) blijkt dat vogels en met name honden een wezenlijke invloed kunnen uitoefenen op de zwemwaterkwaliteit. De hoge concentraties bacteriën in augustus 2006 kunnen het gevolg zijn van inspoeling van uitwerpselen van honden. Zwemmers zelf vormen ondanks aantallen van 500 personen op drukke dagen geen wezenlijke bijdrage aan de bacteriële verontreiniging. 1.7 Mogelijk conflicterende functies Binnen Delfland is ruimte een schaars goed, er moet dan ook goed gezocht wordt naar meerdere gebruiksfuncties, dit multifunctioneel ruimtegebruik conflicteert in sommige gevallen met elkaar. Hengelaars - met name het visvoer en eventueel visbroed dat in de plas wordt uitgezet, of dat opweegt tegen de belasting vanuit het boezemstelsel valt te betwijfelen. Waterberging er wordt water in de zwemplas watergeborgen uit het achterliggende glastuinbouwgebied en woongebied in de Vlietpolder. Hondenuitlaat gebied Boezemwater 6

7 Intestinale enterococcen (mwa/100ml) Escherichtia coli (n/dl) 1.8 Historische waterkwaliteit Het hoogheemraadschap controleert elke twee weken de waterkwaliteit van de Plas Prinsenbos. De resultaten hiervan worden beschreven in dit hoofdstuk. Tabel 4: Afgekondigde maatregelen door de provincie 2011 locatie gemeente 29-apr 2-mei 9-mei 17-mei 24-mei 27-mei 1-jun 6-jun 10-jun 17-jun 24-jun 1-jul 8-jul 15-jul 21-jul 5-aug 12-aug 19-aug 2-sep 9-sep 16-sep her her her her her her her her her her OW Plas Prinsenbos Naaldwijk/Westland 0 0 gemeente 2012 locatie 24-apr 8-mei 15-mei 22-mei 29-mei 5-jun 11-jun 19-jun 26-jun 3-jul 10-jul 17-jul 24-jul 31-jul 7-aug 14-aug 21-aug 28-aug 4-sep 11-sep 18-sep her her her her her her her her her her her Naaldwijk/Westland OW Plas Prinsenbos 0 waarschuwing - blauwalg negatief advies - blauwalg zwemverbod - blauwalg waarschuwing - bacteriën Zowel bacteriën als blauwalg waarschuwing Zowel bacteriën als blauwalg negatief zwemadvies Zowel bacteriën als blauwalg zwemverbod Zwemmersjeuk waarschuwing/negatief 0 advies opgeheven nb Niet bemonsterd Op basis van de meetgegevens worden er maatregelen getroffen door de provincie om zwemmers te beschermen tegen mogelijke risico s voor de volksgezondheid. Deze zijn weergegeven in Tabel 4. Opvallend is dat er in 2011 één incident is geweest met betrekking tot de zwemwaterkwaliteit. In 2012 daarentegen is de plas langdurig gesloten geweest, aangezien er grote hoeveelheid toxische cyanobacteriën zijn waargenomen. De zwemwaterkwaliteitsparameters zijn hieronder weergegeven. Escherichia coli in Plas Prinsenbos /4/ /4/ /4/ /4/ Intestinale enterococcen in Plas Prinsenbos Escherichia coli (mwa/100ml) Norm (mwa/100ml) /4/ /4/ /4/ /4/2012 Intestinale enterococcen (mwa/100ml) Norm (mwa/100ml) Figuur 8: Bacteriologische kwaliteit Over het algemeen blijven de bacteriologische parameters (Escherichia coli en intestinale enterococcen) (Figuur 8) ruimschoots onder de norm. Er zijn alleen enkele incidenten, waarvan enkel zeer hoge concentraties laten zien. Gebleken is dat deze vlak na een hevige regenbui zijn gemeten. Er zijn geen riooloverstorten in de buurt. Wel zijn er langs de aanvoerwateren veel groenstroken, waarop veel honden worden uitgelaten. De verwachting is dat hondenfaeces door de regen in het water terecht komen. De invloed van watervogels wordt in 2012 onderzocht. 7

8 Toxische blauwalgen (mm3/l) cyanochlorofyl-a (µg/l) 21/4/ /5/ /6/ /7/ /8/ /9/ /10/ /11/ /12/ /1/ /2/ /3/ /4/ /5/ /6/ /7/ /8/ /4/ /6/ /8/ /10/ /12/ /2/ /4/ /6/ /8/ /10/ /12/ /2/ /4/ /6/ /8/ /10/ /12/ /2/ /4/ /6/ /8/2012 zuurgraad Zuurgraad in Plas Prinsenbos zuurgraad Ondergrens Bovengrens Figuur 9: Zuurgraad (ph) in Plas Prinsenbos Op basis van de zuurgraad wordt er nooit een provinciale maatregel getroffen, ondanks dat deze vaak normoverschrijdend is. Wel geeft het een goede indicatie over de hoeveelheid algen (zowel groenalgen als cyanobacteriën). Algen zorgen door hun relatief hoge fotosynthetische activiteit voor een significante verhoging van de ph indien ze in een hoge dichtheid voorkomen. Als de ph hoger dan 9,0 wordt, dan is de kans om een algenbloei zeer groot. Dit komt ook overeen met visuele waarnemingen van beheerders en werknemers van het waterschap. Cyanochlorophyl in Plas Prinsenbos cyanochlorofyl-a (µg/l) Norm (µg/l) Dichtheid toxische blauwalgen in Plas Prinsenbos Microcystis (mm3/l) Woronichinia (mm3/l) Planktothrix (mm3/l) Aphanizomenon (mm3/l) Anabaena (mm3/l) Waarschuwing (mm3/l) Negatief Zwemadvies Figuur 10: Cyanochlorophyl in Plas Prinsenbos Sinds 2011 is het cyanochlorophyl-a gemeten (Figuur 10). Deze geeft de concentratie van cyanobacteriën aan. Indien deze boven een bepaalde norm komt wordt er aanvullend onderzoek gedaan naar de volumedichtheid van de toxische blauwalgen, aangezien niet alle cyanobacteriën per definitie giftig zijn. Opvallend om te zien is, dat ondanks de hoge ph in 2011, er toen nauwelijks cyanobacteriën zijn gemeten. Waarschijnlijk waren het in dat jaar grote dichtheden aan (relatief onschadelijke) groenalgen. In 2012 is deze dominantie overgenomen door cyanobacteriën. Bij nader onderzoek blijkt het om grote hoeveelheden Planktothrix te gaan. Een cyanobacteriestam die niet per definitie een drijflaag hoeft te vormen om al voor risicovolle situaties te zorgen. 8

9 1.9 Veldbezoek Plas Prinsenbos, 25 mei 2012 Het veldbezoek vond plaats op 25 mei 2012 door Joep de Koning en Anja Dijkstra (Hoogheemraadschap van Delfland). Plas Prinsenbos: bezoekers tijdens veldbezoek om u op vrijdagmiddag Weer: zonnig, 25 C, oostenwind, kracht 5. Al enkele dagen zonnig, warm tot zeer warm weer. Er ligt een wat groene waas over het water. Op 22 mei, 2 dagen voor het veldbezoek vond er een overschrijding plaats van de norm voor het aantal blauwalgen. Op basis hiervan is een waarschuwing van kracht. Geen watervogels op het strand of in de zwemzone, als gevolg van de aanwezige badgasten. Tijdens veldbezoek alleen een meerkoet met jong waargenomen. In vergelijking met het vorige veldbezoek op 10 augustus 2006 is er niet veel veranderd. Wel is het nu voor honden, ook wanneer aangelijnd, verboden op de zonneweide, het strand en de zwemzone. Voor ruiters geldt tevens een verbod. Voorziening Aanwezig Opmerkingen Toiletten X Douches? Afvalbakken X Ballenlijn X Hondenverbod X Ruiterverbod X Watervogels X 2 9

10 1.10 Evaluatie en conclusies Het Westland is een zeer vol gebouwd gebied in Nederland. De groene plekken worden dan ook druk bezocht. Het Prinsenbos is dan ook een populaire locatie om te recreëren. Mede door de aanwezigheid van een bezoekers- en educatiecentrum en een uitgebreide speeltuin is het een populaire locatie. Het strand wordt dan ook veelvuldig bezocht door mensen uit de buurt. Op mooie dagen zijn er dus al gauw enkele honderen bezoekers aanwezig. De plas kent de bacteriologische kwaliteitsklasse slecht, dit is veroorzaakt door een paar incidenten. Het is de vraag of deze in de toekomst voorkomen kunnen worden. Mede omdat de bronnen niet in de nabijheid van de plas gevonden kunnen worden. Door de hoge voedselrijkdom en troebelheid van Delflands boezemsysteem, met in het bijzonder de Westboezem, waarin de plas is gesitueerd is de kans op de ontwikkeling van algenbloeien zeer groot. Waren dit in het verleden meestal groenalgen, in 2012 waren het cyanobacteriën. Indien deze kop op steken, dan resulteert dit naar verwachting al heel gauw in een negatief zwemadvies of zelfs een zwemverbod Maatregelen en aanbevelingen In het zwemwaterprofiel van 2007 (HHDelfland, 2007) zijn drie maatregelen benoemt om de waterkwaliteit te verbeteren: Het afsluiten van de boezem, terugbrengen medegebruikersfuncties, nader onderzoek blauwalgenproblematiek. De gemeente heeft het aantal medegebruikersfuncties terug gebracht, zo zijn paarden niet meer toegestaan en worden honden in de buurt van de zwemlocatie geweerd. Het is echter niet mogelijk, mede door het gebrek aan andere opties, om honden helemaal te verbieden. In 2013 zullen er door het onderzoek water-/stoffenbalansen worden opgesteld van de plas. Hiermee kan de problematiek omtrent blauwalgen goed in beeld worden gebracht en kunnen er verschillende maatregelen worden doorgerekend. Hierbij kan worden gedacht aan het afsluiten van de boezem, afzanden van de waterbodem, lokaal ver(on)diepen of chemische bestrijding van blauwalgen Bibliografie Bureau Waardenburg. (2010). Factsheets meetnet beheersgebied Delfland HHDelfland. (2007). Zwemwaterprofiel Plas Prinsenbos. Jaarsma et al. (2005). Van helder naar troebel... en weer terug. STOWA. 10