Inhoudsopgave. Kerngegevens 1. Recapitulatie programmabegroting 7. Aanbiedingsbrief bij de begroting Bijlagen 85.

Transcriptie

1 Inhoudsopgave Kerngegevens 1 Recapitulatie programmabegroting 7 Aanbiedingsbrief bij de begroting Inleiding 12 2 Uitgangspunten programbegroting Resultaat begroting Resultaat meerjarenbegroting 20 5 Actuele ontwikkelingen die van invloed zijn op de begrotingspositie 23 6 Paragrafen a Lokale heffingen 27 b Onderhoud kapitaalgoederen 36 c Financiering 46 d Bedrijfsvoering 50 e Verbonden partijen 59 f Grondbeleid 68 g Weerstandsvermogen 74 7 Samenvattend voorstel 83 Bijlagen 85 1 Te honoreren voorstellen voor nieuw beleid Honoreren, maar uitvoeren nadat bezuinigingen zijn gerealiseerd 88 3 Niet te honoreren voorstellen 90 4 Resultaten groslijst heroverwegingsoperatie 92 5 Staat van reservemiddelen Programma's 97 0 Inleiding 98 1 Platteland in ontwikkeling 99 2 Dokkum regiostad Bevolking in ontwikkeling Zorg en welzijn Samen sociaal Duurzamer Dongeradeel De recreant is welkom Dongeradeel is veilig Gemeente voor de burger Financiën op orde 227 Algemene dekkingsmiddelen en onvoorzien 233 Vaststellingsbesluit 237

2

3 KERNGEGEVENS - 1 -

4 1. Sociale structuur Aantal inwoners perc. 0 t/m 19 jaar ,1 20 t/m 64 jaar ,1 65 jaar en ouder , mannen % vrouwen % Aantal periodieke bijstandsgerechtigden WWB tot 21 jaar 8 6 WWB tot 65 jaar WWB 65 jaar en ouder IOAW / IOAZ BZ Aantal tewerkgestelden werkgemeenschappen Aantal uitkeringsgerechtigden WAO / WAZ / WAJONG / militairen Totaal aantal uitkeringsgerechtigden waarvan meetellend binnen algemene uitkering (fvw)

5 2. Fysieke structuur Oppervlakte gemeente (in ha.) land binnenwater 962 buitenwater Oppervlakte historische stadskern (in ha.) 22 Lengte historisch water (in meters) Historisch aantal woningen in bewoonde oorden / historische kern Aantal bedrijfsvestigingen Aantal woonruimten woningen bijzondere woongebouwen recreatiewoningen (inclusief 250 Oostmahorn) Lengte van wegen (in meters) wegen binnen + buiten bebouwde kom Lengte van waterwegen (in meters) Aantal hectaren groenvoorziening bermen 243 sportvelden 27 openbaar groen: - beplanting 71 - gazons 49 - vijvers en open water 46 - diversen

6 Meubilair/speeltoestellen e.d. 352 Aantal rioolaansluitingen Lengte riolen (in km) 218 Omgevingsadressendichtheid Dongeradeel 459 gemiddeld aantal omgevingsadressen per km² land in Nederland Bevolkingsdichtheid Dongeradeel 150 gemiddelde bevolkingsdichtheid per km² land in Nederland 483 Woningdichtheid Dongeradeel 65 woningdichtheid per km² land in Nederland 203 Woonruimtebezetting 2,26 Aantal hectaren groen per inwoners 17,50 - exclusief bermen 7,80-4 -

7 3. Financiële structuur (oorspronkelijke begrotingen) Budget - totaal per inwoner Vaste schuld - totaal per inwoner Boekwaarde vaste bezittingen - totaal, incl. vervangingsinvesteringen per inwoner Reserves en voorzieningen - totaal per inwoner Algemene uitkering gemeentefonds - totaal per inwoner per woonruimte Opbrengst belastingen - totaal per inwoner per woonruimte

8 - 6 -

9 RECAPITULATIE - 7 -

10 Recapitulatie programmabegroting Omschrijving Programma 1 - Platteland in ontwikkeling Lasten Baten Saldo Programma 2 - Dokkum regiostad Lasten Baten Saldo Programma 3 - Bevolking in ontwikkeling Lasten Baten Saldo Programma 4 - Zorg en welzijn Lasten Baten Saldo Programma 5 - Samen sociaal Lasten Baten Saldo Programma 6 - Duurzamer Dongeradeel Lasten Baten Saldo Programma 7 - De recreant is welkom Lasten Baten Saldo Programma 8 - Dongeradeel is veilig Lasten Baten Saldo Programma 9a - Gemeente voor de burger Lasten Baten Saldo Programma 9b - Gemeente voor de burger Lasten Baten Saldo

11 Omschrijving Programma 10 - Financiën op orde Lasten Baten Saldo Algemene dekkingsmiddelen Lasten Baten Saldo Saldo programma's Lasten Baten Saldo Toevoegingen en onttrekkingen aan reserves Toevoeging Onttrekking Saldo RESULTAAT

12 - 10 -

13 AANBIEDINGSBRIEF BIJ DE BEGROTING

14 1. Inleiding Hierbij bieden wij u de begroting 2008 en de meerjarenbegroting aan. In de begroting 2008 zijn de begrotingsbedragen gekoppeld aan de vastgestelde programma s en de daarbij behorende thema s. In vergelijking tot de begroting 2007 zijn twee verbeteringen doorgevoerd in de opzet van de programma s. Bij de behandeling van de begroting 2007 werd terecht geconstateerd dat een aantal in de programma s opgenomen thema s voornamelijk gericht waren op de bedrijfsvoering en niet zozeer te maken hadden met het door de gemeenteraad vast te stellen gemeentelijk beleid. Als voorbeelden noemen wij hier de thema s 'Sociale Zaken DanDon' en 'ICT'. Deze thema s en ook een aantal andere soortgelijke thema s zijn verwijderd uit de begroting 2008 omdat zij primair behoren tot de uitvoeringsverantwoordelijkheid van het college van burgemeester en wethouders. In de paragraaf bedrijfsvoering in de begroting wordt u geïnformeerd over belangrijke ontwikkelingen die in dat kader aan de orde zijn. Een tweede wijziging in de programma s is doorgevoerd waar het gaat om de wijze waarop de toevoegingen aan en de onttrekkingen uit de reserves zijn gepresenteerd. In de begroting 2007 waren deze mutaties aan het einde bijeengebracht in het begrotingsonderdeel 'algemene dekkingsmiddelen en onvoorzien'. In de begroting 2008 zijn de mutaties in de reserves weergegeven per programma, zodat per programma sprake is van een resultaat voor bestemming -exclusief de aan het desbetreffende programma verbonden mutaties in de reserves- en een resultaat na bestemming inclusief deze mutaties. Bij de voorjaarsnota 2007 presenteerden wij u een financieel perspectief waaruit duidelijk werd dat de noodzakelijke budgettaire ruimte voor nieuw beleid en vervangingen in belangrijke mate verkregen moest worden uit de heroverwegingsoperatie. Dit was zeker van toepassing op de korte termijn, maar ook voor de langere termijn indien rekening wordt gehouden met de noodzakelijke stelposten voor nieuw beleid in het meerjarenperspectief. Daarnaast was er in de voorjaarsnota sprake van een aantal onzekerheden in het financieel perspectief die onder een PM-post weergegeven waren. In de volgende hoofdstukken zullen wij ingaan op de begrotingssaldi van de begroting , de verschillen met het meerjarenperspectief zoals dat is gehanteerd bij de voorjaarsnota en de actuele situatie ten aanzien van de PM-posten

15 2. Uitgangspunten programbegroting 2008 De begroting 2008 is gebaseerd op het bestaande beleid. In het kader van de voorjaarsnota hebben wij u een voorstel gedaan ten aanzien van het te honoreren nieuwe beleid en de heroverwegingen van bestaand beleid. Omdat hierover in de voorjaarsnota geen besluiten zijn genomen in afwachting van de uitkomsten van besprekingen met de bij de heroverwegingen betrokken maatschappelijke groeperingen zijn zowel de financiële effecten van het nieuwe beleid als ook de financiële effecten van de voorgestelde heroverwegingen niet opgenomen in de begroting Hierop zijn een beperkt aantal uitzonderingen van toepassing, waarop wij in de onderstaande uitgangspunten nader ingaan. - De lasten van de volgende in de voorjaarsnota 2007 opgenomen voorstellen zijn verwerkt in de begroting 2008 omdat hier al een besluit over is genomen: - Aanschaf midofficeapplicatie (raadsbesluit juni 2007); - Bruidschat Stichting Roobol (raadsbesluit juni 2007). - Voor een totaaloverzicht van de nog te honoreren voorstellen (exclusief de beide hiervoor genoemde voorstellen) verwijzen wij u naar bijlage 1 van deze aanbiedingsbrief. De lasten van deze voorstellen op bijlage 1 zijn niet opgenomen in de begroting Op bijlage 2 van deze aanbiedingsbrief treft u het overzicht van investeringen aan waarvoor in de begrotingsvergadering 2007 is besloten ze pas te honoreren nadat bezuinigingen in het kader van de operatie kiezen voor een nieuwe koers zijn gerealiseerd. De lasten van deze investeringen zijn niet opgenomen in de begroting Voor een overzicht van de niet te honoreren voorstellen verwijzen wij u naar bijlage 3 bij deze aanbiedingsbrief. - Een aantal door te voeren bezuinigingen waartoe in eerdere jaren is besloten zijn nog in de vorm van een bezuinigingstaakstelling verwerkt in de begroting Voor deze bezuinigingen geldt dat er nog concrete afspraken moeten worden gemaakt om ze te effectueren. Het gaat om bezuinigingen op cultuur en sport ten bedrage van ,- structureel en op de bibliobus van ,- structureel. Voor alle duidelijkheid vermelden wij hier dat de bezuinigingen op de sport ( ,-) en de bibliobus ( ,-) voortkomen uit eerdere bezuinigingsoperaties maar onderdeel uitmaken van de te bezuinigen bedragen in het kader van de heroverwegingsoperatie. - In de begroting 2008 zijn de kosten van de uren van het gemeentelijk personeel van het vegen van de straten en de kosten voor het afvoeren van het veegvuil voor 80% toegerekend aan de riolering. Dit omdat het vegen van de straten leidt tot minder onderhoudskosten aan het rioolstelsel. Wij stellen voor deze kosten in het vervolg te dekken uit de opbrengsten van de rioolheffingen c.q. uit de voorziening rioleringswerken. Ter onderbouwing verwijzen wij u naar het heroverwegingsvoorstel nummer 13 bij de voorjaarsnota. Omdat deze wijziging leidt tot een verbetering in de kostentoerekening is deze reeds verwerkt in de begroting In de begroting 2008 zijn de kosten van het opruimen en afvoeren van het zwerfvuil voor 50% toegerekend aan het huishoudelijk afval omdat om en nabij afvalcontainers van particuliere huishoudens en bij glas- en papierbakken zwerfvuil ontstaat. Wij stellen voor deze kosten in het vervolg onder de dekking van de afvalstoffenheffing te brengen. Ter onderbouwing verwijzen wij u naar het heroverwegingsvoorstel nummer 14 bij de voorjaarsnota. Omdat deze wijziging leidt tot een verbetering in de kostentoerekening is deze reeds verwerkt in de begroting

16 - In bijlage 4 van deze aanbiedingsbrief treft u de groslijst aan van de heroverwegingsoperatie. Onderaan deze groslijst hebben wij een correctie aangebracht op de totaalbedragen omdat de twee hiervoor genoemde heroverwegingsvoorstellen onder nummer 13 en 14 en ook de opbrengsten uit de toeristenbelasting (nummer 20) al in de begroting 2008 en het begrotingssaldo zijn verwerkt. - De geraamde loonkosten zijn berekend op het loonkostenniveau van 1 februari Rekening is gehouden met een CAO loonstijging van 3,0 % over 2007 berekend over de maanden januari tot en met mei van 2008 en wederom een loonstijging van 3,0 % per 1 juni 2008 berekend over de maanden juni tot en met december Ten aanzien van de prijsstijgingen is uitgegaan van een verhoging met 1,5 %. - De begrote bedragen voor de algemene uitkering van het Rijk zijn gebaseerd op de junicirculaire In de bedragen in deze circulaire zijn de effecten van het kabinetsbeleid en het bestuurlijk akkoord tussen het Rijk en de VNG verwerkt. In de berekening van de algemene uitkering over het jaar 2008 is de eerste stap van de gefaseerde herverdeling van de algemene uitkering verwerkt. Deze herverdeling brengt voor Dongeradeel een voordeel met zich mee van 28,- per inwoner. Dit voordeel wordt geëffectueerd in een tijdsbestek van drie jaar tijd. Het voordeel is grotendeels een gevolg van de herverdeling van de middelen voor de WMO volgens een objectief verdeelmodel. - Het Rijk heeft in de junicirculaire aangekondigd de behoedzaamheidsreserve in de algemene uitkering vanaf het jaar 2008 te halveren. In de begroting 2008 is rekening gehouden met het tot betaling komen van 50% van deze gehalveerde behoedzaamheidsreserve. - Er is een rentepercentage van 4,5% gehanteerd voor de bespaarde rente. - Aan de algemene reserve en een aantal bestemmingsreserves heeft een rentetoevoeging plaatsgevonden van 4,5% (zie bijlage 5 bij deze aanbiedingsbrief). - Om het bestedingsniveau van de voorzieningen op peil te houden zijn in de meeste gevallen stortingen ten laste van de exploitatie begroot ten bate van de voorzieningen variërend van 1,5% tot 4,5% van de boekwaarde aan het begin van het dienstjaar (bijlage 4). - De verhoging van de OZB met een inflatiecorrectie van 2,0% is op basis van het consumentenprijsindexcijfer primitief meegenomen in de begroting In de begroting 2008 is onder programma 5 de gemeentelijke bijdrage in het voor 2008 te verwachten tekort van Oostergo voor een bedrag van ,- opgenomen onder 'gesubsidieerde arbeid' en voor een bedrag van ,- als storting in de reserve bijdrage tekort Oostergo. Bij het opstellen van deze raming is uitgegaan van de laatst gepresenteerde meerjarenbegroting van Oostergo. Inmiddels is er sprake van een verbetering van de exploitatieresultaten. Het is nog niet bekend in welke mate dit leidt tot een structurele verbetering van het exploitatieresultaat en een verlaging van de gemeentelijke bijdrage. - Omdat Kabel Noord heeft aangekondigd dividend te willen uitkeren is in de begroting 2008 voorlopig eenmalig een dividend opgenomen van ,-. - De opbrengsten uit de toeristenbelasting zijn opgenomen onder programma 7. Door de toevoeging van de toeristenbelasting aan programma 7 'De recreant is welkom' is aan het eind van het programma in de recapitulatie de aan u toegezegde toeristenbalans zichtbaar waarin de gemeentelijke kosten in relatie tot de recreatie en het toerisme en de daarmee verband houdende gemeentelijke opbrengsten zijn opgenomen (toezegging nr. 5 juliraad 2007). In het belastingvoorstel wordt uitgebreid ingegaan op de mogelijkheden om voor de toeristenbelasting een aanslaggrens te hanteren. Wij menen hiermee voldaan te hebben aan toezegging nummer 8 uit de raad van 5 juli 2007 ten aanzien van de 'omvang van de belastingvrije voeten'

17 - Omdat de verwachting aanwezig is, dat de gemeentelijke bijdrage aan de aanleg van de Centrale As pas in 2009 behoeft te worden afgedragen aan de Provincie zijn in de begroting 2008 niet de kapitaallasten van de gemeentelijke bijdrage geraamd maar het jaarlijkse (historische) spaarbedrag en de rentetoevoeging aan de reserve ontsluiting noord oost Friesland. Dit levert een eenmalig begrotingsvoordeel op in Vanaf het jaar 2008 wordt een nieuwe financieringssystematiek gehanteerd voor de Sociale Werkvoorzieningen. In de begroting wordt uitgegaan van budgettaire neutraliteit. Zie programma 5. - In de begroting 2008 zijn in tegenstelling tot de begroting 2007 geen middelen opgenomen voor de subsidieregeling beeldbepalende panden. Dit is gedaan omdat deze regeling werd bekostigd uit ISV I middelen en deze middelen inmiddels volledig zijn aangewend. In de begroting was al rekening gehouden met het verdwijnen van deze subsidieregeling met ingang van het jaar 2008 ( zie ook heroverwegingsvoorstel nummer 8). - Onder programma 5 en het programma algemene dekkingsmiddelen zijn opbrengsten geraamd die te maken hebben met de aanwezigheid van het AZC. De verwachte opbrengsten van in totaal ,- op jaarbasis worden gestort in de algemene reserve

18 3. Resultaat begroting 2007 Begrotingssaldo Het begrotingsoverschot voor bestemming -dat wil zeggen exclusief toevoegingen aan en onttrekkingen uit reserves- bedraagt ,-. Dit betekent dat de baten van de programma s en van het onderdeel algemene dekkingsmiddelen en onvoorzien samen hoger zijn dan de lasten van de programma s, de lasten voor onvoorzien en de lasten behorend bij de algemene dekkingsmiddelen. De begrote toevoegingen aan reserves van ,- ten laste van de exploitatie leiden tot een nadeel. Het gaat hierbij met name om toevoegingen aan de algemene reserve in verband met het AZC ( ,-), een toevoeging aan de reserve bijdrage tekort Oostergo ( ,-), een toevoeging aan de reserve ontsluiting Noord Oost Friesland ( ,-), een toevoeging aan de reserve parkeervoorzieningen ( ,-) en om rentevoegingen aan een aantal bestemmingsreserves (zie bijlage 5 van deze aanbiedingsbrief). Daarentegen is sprake van een bedrag van ,- aan onttrekkingen aan de reserves ten bate van de exploitatie. Als gevolg van deze begrote mutaties in de reserves is per saldo voor het begrotingsjaar 2008 sprake van een voordelig exploitatiesaldo van ,-. In de voorjaarsnota 2007 gingen wij nog uit van een actueel saldo van de begroting 2008 van ,- voordelig voor verwerking van de financiële effecten van de eerste rapportage over 2007 (zie bijlage 1; kolom 2008 bij de voorjaarsnota 2007). Uitgaande van de financiële stand van zaken zoals weergeven in de voorjaarsnota 2007; het primitief in de begroting opgenomen nieuwe beleid en de heroverwegingen werd een overschot van ,- verwacht. Dit is als volgt becijferd : In de voorjaarsnota verwacht saldo van de begroting ,- Nieuw beleid opgenomen in de begroting 2008 Af : Kosten bruidschat Roobol 0,- Wordt gedekt uit bezuinigingen op het personeel en uit de algemene reserve. Af : Aanschaf midofficeapplicatie 0,- De lasten worden in het jaar 2008 gedekt door besparingen op de personele formatie. Heroverwegingen Bij : Toerekening kosten straatvegen aan de riolering ,- Bij : Toerekening kosten opruimen zwerfvuil aan de reiniging ,- Effect van de eerste rapportage over de exploitatie 2007 Af : Bezuinigingstaakstelling jeugd en gezinsbeleid al gerealiseerd door de Tille ,- Bij : Hogere opbrengst OZB als gevolg van areaalwijzigingen , Verwacht saldo begroting ,- ============= Dit leidt tot de conclusie dat het daadwerkelijke begrotingssaldo 2008 een bedrag van ,- nadeliger is dan te verwachten was ( , ,-)

19 Een aantal wijzigingen ten opzichte van de voorjaarsnota hebben geleid tot dit nadeel. De belangrijkste plussen en minnen lichten wij hieronder toe. Lagere lastenraming voor de Centrale As (eenmalig) ,- Rentetoevoeging aan de reserve herstructurering was niet geraamd in de meerjarenbegroting, nu wel in de begroting ,- Meerkosten van de WMO in vergelijking tot de begroting ,- Hogere bijdrage begrotingstekort Oostergo in 2008 (hierbij is nog geen rekening gehouden met een mogelijke structurele verbetering van het exploitatieresultaat) ,- Schuldhulpverlening grotendeels inbesteed bij Soza vanaf ,- Meeropbrengsten bouwleges (Trije Terpen, Hogedijken - incidenteel) ,- Meerkosten inhuren personeel bouwen en wonen (incidenteel) ,- Hogere kosten brandweer Fryslân en brandweer NOF ,- Hogere kosten samenwerking NOFA ,- Hogere OZB-opbrengsten dan geraamd in voorjaarsnota ,- Hogere algemene uitkering junicirculaire in vergelijking tot de berekening in de septembercirculaire 2006 (herverdeeleffecten/wmo enz.) ,- Halvering van de behoedzaamheidsreserve ,- Raming dividend Kabel Noord (eenmalig) ,- Hogere salariskostenstijgingen dan geraamd (m.n. CAO) ,- Hogere kosten Soza DanDon (functiewaardering, formatiewijzigingen) ,- Hogere legesopbrengsten rijbewijzen (hogere aantallen) ,- Diverse kleinere afwijkingen , Totaal ,- ============ Kostendekkendheid riolering en reiniging In het beheersdeel van de begroting 2008 is onder programma 6.4 Onderhoudsproblematiek riolering, product een calculatie opgenomen voor wat betreft de kostendekkendheid van de riolering. Deze calculatie sluit met een opname van ruim ,- uit de egalisatievoorziening rioleringswerken (stand per 1 januari 2008: ,-). Door deze opname wordt een eerste stap gezet in het terugbrengen van de egalisatievoorziening rioleringswerken, waarvan de accountant in de jaarverslaglegging terecht heeft opgemerkt dat deze een te hoge omvang heeft bereikt. Bij het opmaken van de begroting 2008 kon nog geen rekening worden gehouden met de extra lasten van de aan u voorgestelde 'ambitieuze variant' van het gemeentelijk rioleringsplan. In de afgelopen jaren was in de jaarrekening steeds sprake van een voordelig resultaat op het onderdeel riolering als gevolg van onderuitputting op de geraamde investeringslasten, waardoor de egalisatievoorziening rioleringswerken tot een te hoog niveau kon stijgen. We verwachten niet dat de uitvoering van het GRP volgens de ambitieuze variant al in 2008 tot aanmerkelijke meerkosten zal leiden. Mocht het investeringstempo toch hoger zijn dan op dit moment wordt verwacht dan kan de egalisatievoorziening worden gebruikt ter dekking van eventuele meerkosten. In het beheersdeel is onder programma 6.5. Afvalstoffenbeleid/reiniging, product een calculatie opgenomen ten aanzien van de kostendekkendheid van de reiniging. Deze calculatie sluit met een opname van ruim ,- uit de egalisatievoorziening huishoudelijk afval (stand per 1 januari 2008: ,-)

20 Loonsom en formatie begroting 2008 In het kader van de heroverwegingsoperatie is voorgesteld de omvang van de gemeentelijke organisatie, zonder dat dit gepaard gaan met gedwongen ontslagen, terug te brengen door fasegewijs een bezuiniging te realiseren van 10% van de loonsom. Indien u besluit tot een dergelijke taakstelling moet het startpunt worden bepaald. Wij stellen voor om de personeelsomvang 2008 exclusief de formatie voor college- en raadsleden en de toezichthouders als uitgangspunt te nemen. Deze formatieomvang bedraagt ruim 188 fte (zie de bijlage Personeelslasten bij de begroting 2008). De omvang van het hierbij behorende personeelsbudget bedraagt ongeveer 9 miljoen. Dit betekent dat bij een 10% taakstelling in vijf jaar tijd vanaf 2009 tot en met 2013 een formatie van 18,8 fte dient te worden bezuinigd samenhangend met een personele besparing van ,- cumulatief structureel per jaar totdat in 2013 een bezuiniging van ,- is gerealiseerd (zie bijlage 4 bij deze aanbiedingsbrief). Voor de met deze taakstelling samenhangende frictiekosten wordt in de jaren 2009 tot en met 2012 een bedrag van ,- per jaar gereserveerd tot een totale omvang van ,-. Wij willen hier benadrukken dat deze bezuinigingen alleen kunnen worden gehaald indien duidelijke doelen worden gesteld en gerealiseerd in relatie tot de takendiscussie, de deregulering en de samenwerking in DanDon en NOFA-verband. Met dit voorstel menen wij voldaan te hebben aan de toezegging met betrekking tot de nulstudie zoals gedaan in de juliraad over de voorjaarsnota 2007 (nummer 1). Wet Maatschappelijke Ondersteuning Binnen de herverdeling van het gemeentefonds is ook een herverdeling van de middelen van de WMO opgenomen volgens een objectief verdeelstelsel. Deze herverdeling wordt in drie jaren tijd gerealiseerd. De gemeente Dongeradeel is voordeelgemeente. Kijkend naar de uitvoeringskosten en de programmakosten van de WMO zal voor onze gemeente in 2008 nog sprake zijn van een tekort op de budgetten van de WMO. Dit tekort zal vanaf 2009 omslaan in een overschot indien de indexering van de WMO uitkering in het gemeentefonds opweegt tegen de ontwikkeling van de lastenramingen in de begroting 2008 en verder. Hoe het financiële plaatje daadwerkelijk uitvalt zal in belangrijke mate afhangen van de ontwikkeling van het beroep op de WMO voorzieningen. In cijfers: Geraamde lasten in het begrotingsjaar ,- Onderdeel WMO in algemene uitkering , Budgettair nadeel verwerkt in het begrotingssaldo ,- ============ Dit nadeel slaat om in een voordeel van ,- in 2009 en een voordeel van ,- vanaf het jaar

21 Wet Werk en Bijstand In de begroting wordt onder programma 5.2. Reïntegratie voorgesteld optimaal gebruik te maken van sociale activeringsmogelijkheden en voor eind 2008 voor alle WWB/IOAW klanten reïntegratie of activeringstrajecten op te stellen. De doelstelling is een daling van het aantal klanten te bewerkstelligen van 10% in 2007 en wederom 10% in Deze intensivering van het beleid brengt met zich mee dat het te verwachten beslag op middelen in 2008 hoger zal zijn dan de beschikbare middelen binnen het toegekende budget voor het WWB werkdeel. We verwachten een onttrekking uit het WWB werkdeel te moeten doen van ,-. De verwachte stand van de voorziening WWB werkdeel per 1 januari 2008 bedraagt ,-. De verwachtingen die we bij de voorjaarsnota hadden ten aanzien van de uitputting van de middelen voor het WWB inkomensdeel lijken uit te komen. Als gevolg van Rijksbezuinigingen verwachten we dat we in 2007 te maken krijgen met een tekort van 10% op het uitvoeringsbudget. Het gaat om een bedrag van ,-. Als deze voorspelling uitkomt worden de beschikbare middelen in de reserve WWB inkomensdeel ( ,-) nog dit jaar volledig verbruikt. Als gevolg van de verwachte uitstroom van het aantal klanten met 10% in 2008 zal het structurele tekort op het WWB Inkomensdeel naar verwachting lager uitkomen op een bedrag van ,

22 4. Resultaat meerjarenbegroting In de recapitulatie van de programmabegroting treft u het resultaat van de meerjarenbegroting aan. Bij het opmaken van de meerjarenbegroting is uitgegaan van bestaand beleid. De lasten van nieuw beleid en de besparingen als gevolg van de heroverwegingsvoorstellen zijn dus niet meegenomen in de meerjarenbegroting uitgezonderd de bijstellingen zoals genoemd in het vorige hoofdstuk. De volgende algemene uitgangspunten zijn gehanteerd bij het opmaken van de meerjarenbegroting: 01. Loonkostenontwikkelingen Voor de loonkostenontwikkelingen van het gemeentelijke personeel en van het voor rekening van onze gemeente komende personeel van de Gemeenschappelijke Regeling Soza DanDon wordt onder programma 10 rekening gehouden met een jaarlijkse stijging van 3,0%. Daarnaast zijn de zogenaamde initiële lasten geraamd voor periodieken en bevorderingen uitgaande van de huidige bezetting. Een bedrag van ,- cumulatief structureel is geraamd voor de stijgingen van de loonkostencomponent van de welzijnsinstellingen. 02. Prijsontwikkelingen In het meerjarenperspectief is onder programma 10 rekening gehouden met een prijsstijgingspercentage van 1,5% per jaar voor de gemeentelijke inkoopbudgetten. Hierbij is een correctie gemaakt voor de doorwerking van de prijsstijgingen in het meerjarenperspectief die betrekking hebben op de kosten van de reiniging. Dit is gedaan vanuit de overweging dat prijsstijgingen binnen het begrotingsonderdeel reiniging worden gedekt uit de afvalstoffenheffing c.q. uit de tarieven voor het bedrijfsafval. Ook is een correctie gemaakt voor de doorwerking van de prijsstijgingen in het meerjarenperspectief die betrekking hebben op de kosten van de riolering. Dit is gedaan vanuit de overweging dat prijsstijgingen binnen het begrotingsonderdeel riolering worden gedekt uit de rioolheffingen. 03. Ontwikkeling kapitaallasten De kapitaallasten zijn berekend conform de staat van investeringslasten 2008 tot en met In het meerjarenperspectief zijn de kapitaallasten van de vervangingsinvesteringen begrepen. De vrijval van kapitaallasten en de lasten van vervangingsinvesteringen zijn verwerkt in de desbetreffende programma s. 04. Ontwikkeling van de algemene uitkering uit het gemeentefonds De ramingen van de algemene uitkering uit het gemeentefonds voor de jaren 2008 tot en met 2012 zijn gebaseerd op de circulaire van de Minister van Binnenlandse zaken en Koninkrijksrelaties van 29 juni 2007 (zie bijlage 13d). In de begroting 2008 wordt daarnaast rekening gehouden met een eenmalige inzet van 50% van de gehalveerde behoedzaamheidsreserve ( ,-)

23 05. Aanpassing van de gemeentelijke heffingen en belastingen De ramingen van de heffingen en belastingen zijn gebaseerd op de in de belastingkohieren 2007 opgenomen actuele opbrengsten en de baten zoals verwerkt in de gemeenterekening In de meerjarenbegroting is ten aanzien van de stijging van de opbrengsten uit de OZB rekening gehouden met een inflatiecorrectie van 1,5% per jaar en een volumestijging voor bedrijven van 2,5 miljoen per jaar en 20 woningen x ,- per jaar. De ramingen van de reinigingsheffingen en van de rioolheffingen zijn meerjarig gebaseerd op het principe van 100% kostendekking. Voor ons voorstel ten aanzien van de aanpassing van de tarieven voor heffingen en belastingen verwijzen wij naar het raadsvoorstel 'Gemeentelijk belastingbeleid 2008 en gebruikstarieven gemeentelijke sportaccommodaties'. 06. Investeringen Onder de desbetreffende programma s is het middelenbeslag voortkomend uit de in uitvoering te nemen meerjarige investeringen op basis van de voorjaarsnota's 2004, 2005 en 2006 opgenomen. Het gaat hier om de gemeentelijke lasten na aftrek van geraamde subsidies en eventuele inzet van de voor de investeringen beschikbare bestemmingsreserves. 07. Centrale As Omdat naar huidige inzichten de gemeentelijke bijdrage aan de aanleg van de Centrale As in 2009 wordt overgemaakt aan de Provincie zijn vanaf 2009 de kapitaallasten van ,- in de meerjarenbegroting onder programma 2 opgenomen. Vanaf dat moment wordt er niet meer toegevoegd aan de bestemmingsreserve. 08. Roobol In verband met het onderbrengen van de openbare scholen bij Roobol zijn tot en met jaar 2011 afkoopsommen geraamd in programma 3. Deze afkoopsommen worden deels gedekt uit de algemene reserve en deels uit besparingen op de personeelslasten. 09. Opbrengsten AZC Onder programma 5 en het programma algemene dekkingsmiddelen zijn in de meerjarenbegroting opbrengsten geraamd die te maken hebben met de aanwezigheid van het AZC. De verwachte opbrengsten worden jaarlijks gestort in de algemene reserve. Op deze wijze is de structurele begrotingspositie van de gemeente niet afhankelijk van de inkomsten uit het AZC. 10. Uitvoering Wet Werk en Bijstand In de meerjarenbegroting zijn zowel de lasten als de baten van de WWB uit het jaar 2008 doorvertaald naar de volgende jaarschijven. Dit betekent dat in het resultaat van de meerjarenbegroting een structureel tekort op het WWB Inkomensdeel is verwerkt van ,

24 11. Midofficeapplicatie De lasten van de aanschaf van de midofficeapplicatie en de daarbij behorende dekking (zie bijlage 2 bij de voorjaarsnota 2007) zijn volledig meegenomen in de meerjarenbegroting. Voor 2009 leidt dit tot extra lasten ten bedrage van ,0 die niet gedekt worden uit personele besparingen. 12. Resultaat meerjarenbegroting De bovengenoemde uitgangspunten leiden -na het overschot in 2008 van ,-- tot een tekort in de meerjarenbegroting 2009 van ,- en overschotten in de jaren 2010 tot en met 2012 van afgerond ,-, ,- en ,

25 5. Actuele ontwikkelingen die van invloed zijn op de begrotingspositie Structureel Resultaten septembercirculaire Op 18 september is de septembercirculaire op internet verschenen. Voor 2008 en volgende jaren is sprake van een ruimer accres dan waarmee ten tijde van het bestuursakkoord werd gerekend en in de junicirculaire is gecommuniceerd. Door de miljoenennota 2008 is sprake van een aanzienlijk pakket aan extra investeringen waardoor de Rijksuitgaven de komende kabinetsperiode toenemen. Als gevolg van de verwachte verhoging van de Rijksuitgaven neemt -uitgaande van het samen de trap op en samen de trap af principe- ook de omvang van het gemeentefonds toe. Ten opzichte van de junicirculaire wordt de volgende toename van inkomsten voor onze gemeente verwacht. Omschrijving ( x 1.000,-) Toename van de algemene uitkering volgens de septembercirculaire vergeleken met de junicirculaire De stijging in het jaar 2008 en volgende jaren wordt voor een bedrag van ,- veroorzaakt door de indexatie van het WMO-macrobudget. In hoofdstuk 3 van deze aanbiedingsbrief maakten wij melding van een tekort op de uitvoering van de WMO in 2008 van ,-. Dit tekort wordt nu teruggebracht tot ,-. Het beeld voor de jaren na 2008 wordt nog gunstiger door de structurele toekenning van deze prijscompensatie in Hoe de WMO zich uiteindelijk budgettair ontwikkelt zal in belangrijke mate worden bepaald door het beroep op de WMO voorzieningen. Dividend BNG In de begroting 2008 kan de opbrenstraming uit dividend van de Bank Nederlandse Gemeenten worden verhoogd van ,- tot ,-. Dit heeft een positieve invloed op het begrotingsresultaat Budgetten WWB Inkomensdeel Op bestuurlijk niveau is een taakstellende afspraak gemaakt met Soza DanDon dat de korting van 16% op het rijksbudget voor het inkomensdeel WWB in 2008 zal worden gecompenseerd door een te realiseren daling van het aantal cliënten en dus van de uitkeringslasten met hetzelfde bedrag. De doelstelling is dat het inkomensdeel van de WWB in 2008 voor de gemeente geen negatieve financiële gevolgen heeft. Deze doelstelling draagt natuurlijk een risico met zich mee. De hoogte van het cliëntenbestand is namelijk voor een groot deel afhankelijk van de ontwikkeling van de economie. Als het volgend jaar minder goed gaat met de economie, dan zal het moeilijker worden de doelstelling te halen

26 De doelstelling dat het inkomensdeel van de WWB in 2008 geen negatieve financiële gevolgen heeft voor het begrotingssaldo is in de primaire begroting niet als zodanig verwerkt. Nu is in de begroting 2008 namelijk nog gerekend met een nadeel van ,- op het inkomensdeel van de WWB, dat vervolgens wordt onttrokken aan de reserve WWB inkomensdeel. Daarnaast zit er een fout in het inkomensdeel van de begroting Het daadwerkelijke berekende nadeel op het inkomensdeel WWB bedraagt niet ,-, maar ,-. Beide zaken betekenen dat de volgende correctie moet worden gemaakt. De lastenkant van het inkomensdeel WWB moet met ,- worden verlaagd. Daarnaast moet de onttrekking aan de reserve WWB met ,- worden verlaagd. Voor 2008 betekent dit een nadeel van ,- ten opzichte van het in de huidige begroting 2008 gepresenteerde begrotingssaldo. Voor 2009 en verder betekent dit een voordeel van ,- ten opzichte van het huidige in de begroting 2008 gepresenteerde begrotingssaldo. Meeropbrengsten belastingen In het raadsvoorstel 'gemeentelijk belastingbeleid 2008 en gebruikstarieven gemeentelijke sportaccommodaties' wordt onder punt 18 melding gemaakt van nog niet in de begroting opgenomen meeropbrengsten. Het gaat in totaal om een bedrag van ruim ,-. Een belangrijk deel van dit bedrag hangt samen met de door u te nemen besluiten over de heroverwegingsoperatie en kan dus niet worden ingeboekt. Het gaat hier om de meeropbrengsten OZB van ,- en een deel van de meeropbrengsten uit de leges (3/5 x ,- = ,-). Resteert een bedrag van ,- -/ ,- -/ ,- = ,- wat budgettair kan worden ingezet. Bijgestelde begrotingssaldi De bovenstaande ontwikkelingen en voorstellen leiden tot het volgende resultaat van de begroting 2008 en de meerjarenbegroting. Omschrijving ( x 1.000,-) Saldi begroting Resultaten septembercirculaire Opbrengst dividend BNG Budgetten WWB Inkomensdeel Meeropbrengsten belastingen Bijgestelde begrotingssaldi Bij de interpretatie van dit resultaat is het van belang te realiseren dat in deze begrotingssaldi geen bedragen zijn opgenomen voor : - De voeding van het dorpen en wijkenfonds, het herstructureringsfonds en het binnenstadsfonds anders dan de jaarlijkse rentetoevoeging. - Lasten van pro memorie investeringen voor vervanging van sporthal de Trimmer en de aanleg van de westelijke rondweg. - De lasten van investeringen waarvoor is besloten ze pas te honoreren nadat bezuinigingen in het kader van de operatie kiezen voor een nieuwe koers zijn gerealiseerd (zie bijlage 2)

27 - Lasten van de te honoreren voorstellen voor nieuw beleid en vervangingsinvesteringen (zie bijlage 1). - Te realiseren besparingen in relatie tot de heroverwegingsoperatie (zie bijlage 4). - Lasten van toekomstig te realiseren nieuw beleid en vervangingsinvesteringen. Houden we rekening met de bovenstaande posten dan ontstaat het volgende perspectief voor de komende jaren: Omschrijving ( x 1.000,-) Begrotingssaldi Af: voeding fondsen PM PM PM PM PM Af: lasten PM-investeringen PM PM PM PM PM Af: volume te honoreren voorstellen (bijl. 1) Af: te honoreren als bezuinigingen zijn gerealiseerd (bijl. 2) Bij: bijgestelde resultaten van de groslijst heroverwegingsoperatie Af: jaarlijks te realiseren volume voor nieuw beleid (zie voorjaarsnota) Begrotingssaldi rekening houdend met de bovenstaande posten, maar exclusief de PM-posten Het bovenstaande overzicht leidt ons tot de conclusie dat de resultaten van de begroting 2008 en meerjarenbegroting bevestigen dat het van belang is de operatie 'Kiezen voor een nieuwe koers' door te voeren. Zonder het doorvoeren van de heroverwegingsoperatie is er onvoldoende budgettaire ruimte voor noodzakelijk nieuw beleid en vervangingsinvesteringen. Eenmalig Beginstand algemene reserve In bijlage 5 van deze aanbiedingsbrief is de staat van reserves en voorzieningen opgenomen. De verwachte beginstand van de algemene reserve per 1 januari 2008 bedraagt ,-. In deze beginstand is meegenomen : - De stand van de algemene reserve per 1 januari De doorlopende verplichtingen vanuit het jaar 2006 ten laste van de algemene reserve. - De onttrekkingen en toevoegen in de begroting 2007 ten laste c.q. ten bate van de algemene reserve. - De mutaties in de algemene reserve voorkomend uit de eerste tussentijdse rapportage in De onttrekking aan de algemene reserve in 2007 ten behoeve van de bruidschat Roobol van ,- (raadsbesluit juni 2007). In deze beginstad is niet meegenomen : - De mutaties in de algemene reserve voorkomend uit de nog op te stellen tweede rapportage in 2007, waaronder het te verwachten BNG-dividend van ,

28 - Een noodzakelijke onttrekking van ,- aan de algemene reserve voor het baggeren van de Meersloot en de verwerking van de bagger op de aanliggende terreinen. Hiertoe is besloten tijdens de behandeling van de voorjaarsnota 2004, doch de uitvoering heeft tot dusverre niet plaatsgevonden. Gewenste omvang van de algemene reserve Bij de behandeling van de voorjaarsnota 2007 is door u het besluit genomen dat de omvang van de algemene reserve aan het einde van het jaar 2008 dient te voldoen aan de 5% norm. Het begrotingstotaal van de begroting 2008 bedraagt 57 miljoen. Dit totaal is hoger dan in 2007 in verband met de nieuwe financieringssystematiek van de WSW via de gemeenten. Het begrotingstotaal stijgt daardoor met +/- 7,9 miljoen. Omdat decentrale financiering van de WSW ook risico s met zich mee brengt stellen wij voor de 5% norm te blijven hanteren over het hogere begrotingstotaal. Dit houdt in dat de minimumomvang van de algemene reserve per ultimo % van 57 miljoen = ,- zal moeten bedragen. Ontwikkeling van de algemene reserve Ten aanzien van de ontwikkeling van de omvang van de algemene reserve is het volgende scenario denkbaar. Verwachte beginstand zoals vermeld in bijlage ,- Af: kosten baggeren Meersloot ,- Bij : extra BNG-dividend , Bijgestelde beginstand per 1 januari ,- Toevoegingen volgens de begroting 2008 (bijlage 5) ,- Onttrekkingen volgens de begroting 2008 (bijlage 5) , Verwacht eindstand per ultimo ,- ============ Dit scenario leidt ons tot de conclusie dat de omvang van de algemene reserve bij ongewijzigd beleid per 31 december 2008 een bedrag van ,- -/ ,- = ,- hoger is dan het vereiste minimumniveau. Eenmalige kosten van nieuw beleid In het geschetste scenario in het vorige hoofdstuk is geen rekening gehouden met het beslag van het voorgestelde nieuwe beleid op de eenmalige middelen. In de lijst met te honoreren voorstellen voor nieuw beleid stellen wij voor voorstellen tot een bedrag van ,- aan nieuw beleid te honoreren wat gedekt moet worden uit de eenmalige middelen (zie bijlage 1 kolom eenmalige dekking'). In bijlage 2 komen geen voorstellen voor met een noodzakelijke eenmalige dekking. Het zal u duidelijk zijn dat er op dit moment geen overwaarde van de algemene reserve is om tot dekking van deze voorstellen te komen

29 6a. Paragraaf lokale heffingen Deze paragraaf geeft inzicht in de gemeentelijke heffingen in totaliteit. Naast inzicht in de lokale heffingen wordt ook ingegaan op de lokale lastendruk en het kwijtscheldingsbeleid. Heffingen In onderstaande tabel is weergegeven welke belastingen en rechten de gemeenten mogen heffen. Daarbij is tevens aangegeven welke door de gemeente Dongeradeel wel of niet worden geheven. Soort belasting/recht Wel Niet Onroerende zaakbelastingen X Belastingen op roerende woon- en bedrijfsruimten X Baatbelasting X Forensenbelasting X Toeristenbelasting X 1) Parkeerbelastingen X Hondenbelasting X 2) Reclamebelasting X Precariobelasting X Afvalstoffenheffing X Leges X Marktgelden X Rioolrechten X Rioolaansluitrechten X Graf- en begraafrechten X Liggelden X Bruggelden X Brandweerrechten X Vermakelijkhedenrechten X X 1) land- en watertoeristenbelasting ingevoerd met ingang van het jaar 2008 X 2) afgeschaft met ingang van het jaar 1998 Tariefsverhogingen Ter verkrijging van een sluitende begroting voor het jaar 2008 en ter verbetering van het financieel meerjarenperspectief heeft een heroverwegingsoperatie plaatsgevonden. De onderzoeksresultaten en heroverwegingsvoorstellen zijn u als onderdeel van de Voorjaarsnota 2007 ter behandeling aangeboden in de raadsvergadering van 5 juli De vergadering heeft niet tot concrete besluitvorming geleid. U heeft besloten eerst de burgers, de betrokken organisaties en instellingen over de heroverwegingsvoorstellen te willen raadplegen alvorens in de begrotingsvergadering van 8 november 2007 tot concrete besluitvorming te komen

30 In de heroverwegingsvoorstellen stellen wij u onder andere voor: - de kostendekking voor de afvalstoffenheffing en rioolrechten van 100% te handhaven; - door kostenbesparingen en de tarieven jaarlijks gefaseerd te verhogen voor de graaf- en begraafrechten op termijn een kostendekking te realiseren van 100%; - de legestarieven te verhogen met 5%; - het eigenarentarief voor woningen te verhogen met 4% en de gebruikers- en eigenarentarieven voor de niet-woningen te verhogen met 2,75%, zijnde de toegestane tariefsstijgingen op basis van de huidige bepalingen van de gemeentewet en de voor het jaar 2007 toegestane stijgingspercentages Op voornoemde voorstellen zal in het belastingvoorstel gemeentelijk belastingbeleid 2008 nader worden ingegaan. Overigens merken wij op, dat de verwachting is, dat de huidige limitering van de tarieven van de onroerende zaakbelastingen per 1 januari 2008 zal vervallen. Om deze reden wordt aan u voorgesteld de tarieven voor zowel de woningen als de niet-woningen met een gelijk percentage te laten stijgen, en wel met 3,4%. In de raadsvergadering van 11 november 2004 is bij de behandeling van het belastingvoorstel voor het jaar 2005 besloten om een verdere achteruitgang in de kostendekking te voorkomen jaarlijks de marktgelden te verhogen met 15%, totdat in het jaar 2010 een kostendekking wordt verkregen van 100%. In het belastingvoorstel voor het jaar 2007, welke is behandeld in de raadsvergadering van 9 november 2006, is geconstateerd dat het bruggeldtarief in relatie met de hoogte van de geheven bruggelden in de Provincie Friesland op niveau is. Wij stellen u dan ook voor de bruggeldtarieven voor het jaar 2008 niet te verhogen. Met ingang van het jaar 2008 heft de gemeente Dongeradeel een land- en watertoeristenbelasting. Het voorgestelde tarief bedraagt 0,55 per persoon per overnachting. Het verschuldigde liggeld wordt met 0,55 per op het pleziervaartuig verblijfhoudende persoon verhoogd. Gelet op deze verhoging stellen wij u voor de tarieven van de liggelden voor het jaar 2008 niet te verhogen. Met betrekking tot de parkeerbelastingen stellen wij u voor de kosten van de naheffingsaanslag vast te stellen op het wettelijk maximumtarief van 49,-. Het in de verordening parkeerbelastingen opgenomen tarief bedraagt momenteel 48,-. Een tariefstijging derhalve met 2,1%. Tussen mei 2006 en mei 2007 is het consumentenprijsindexcijfer, dat betrekking heeft op alle huishoudens gestegen met 1,8%. Voorgesteld wordt dit percentage naar boven af te ronden en de tarieven van de precariobelasting, forensenbelasting en gebruikstarieven gemeentelijke sportaccommodaties voor het jaar 2008 te verhogen met 2%. Tarieven Met inachtneming van het vorenstaande wordt in onderstaande tabel de voorgestelde tarieven voor het jaar 2008 weergegeven. Ter vergelijking zijn ook de geldende tarieven voor het jaar 2007 opgenomen

31 Soort belasting/recht Tarief 2007 Voorgesteld Tarief 2008 Onroerende zaakbelastingen Per 2.500,00 waarde Woningen: Eigenarenbelasting 2,25 Niet-woningen: Gebruikersbelasting 3,42 Eigenarenbelasting 4,20 Belastingen op roerende woon- en bedrijfsruimten Per 2.500,00 waarde Woonruimten: Eigenarenbelasting 2,25 Bedrijfsruimten: Gebruikersbelasting 3,42 Eigenarenbelasting 4,20 Baatbelasting Forensenbelasting Per 500,00 waarde 1,36 Toeristenbelasting Parkeerbelastingen Parkeertarieven Naheffingsaanslag 48,00 Precariobelasting Afvalstoffenheffing Eenpersoonshuishoudens 187,20 Meerpersoonshuishoudens 220,56 div. 2,14* 3,46* 4,25* 2,14* 3,46* 4,25* div. 1,25* nog vast te stellen** div. div. div. 49,00 div. 187,20 220,56 Leges div. div. Marktgelden div. div. Rioolrechten Woningen 143,40 Industrieën en bedrijven: Bij waterverbruik van minder dan 150 m3 143,40 Bij waterverbruik van 150 m3 of meer voor iedere 150 m3 meer 50,76 Maximum 5.117,88 Rioolaansluitrechten 143,40 143,40 50, ,88 Per aansluiting 1.000, ,00 Privaatrechtelijk jaartermijn 250,00 250,00 Graf- en begraafrechten div. div. Liggelden div. div. Bruggelden Per vaartuig 4,30 4,30 Per abonnement 48,95 48,95 * Voor het jaar 2008 worden de (on)roerende zaken opnieuw getaxeerd en de waarden opnieuw vastgesteld. De tarieven zijn aan de hand van de thans bekende taxatiegegevens berekend. De taxaties worden in de 2e helft van dit jaar afgerond. Mocht uit de controles blijken dat het noodzakelijk is dat de tarieven dienen te worden bijgesteld dan wordt daartoe de gemeenteraad in de maand december 2007 een voorstel gedaan. ** In de raadsvergadering van 5 juli 2007 is besloten met ingang van het jaar 2008 een land- en watertoeristenbelasting in te voeren. Het tarief wordt vastgesteld in de raadsvergadering van 8 november