Adviesrapport accreditatie. hbo-masteropleiding Leraar Maatschappijleer. Fontys Lerarenopleiding Tilburg

Transcriptie

1 Adviesrapport accreditatie hbo-masteropleiding Leraar Maatschappijleer Voltijd, deeltijd, duaal Fontys Lerarenopleiding Tilburg

2

3 Lange Voorhout ED Den Haag T (070) F (070) I E info@hobeon.nl Adviesrapport accreditatie hbo-masteropleiding Leraar Maatschappijleer Voltijd, deeltijd, duaal Fontys Lerarenopleiding Tilburg Croho-nummer: Hobéon Certificering BV Datum: 30 november 2010 Auditteam: drs. R.B. van der Herberg prof. dr. K. Boersma prof. dr. H. van den Bergh drs. P.J. Ronner drs. A. Bens O. Orlandini R. van der Linden Secretarissen: drs. G.W.M.C. Broers G.C. Versluis

4

5 INHOUDSOPGAVE DEEL MANAGEMENT SAMENVATTING Integraal advies Samenvattende beoordeling 3 2. INLEIDING 7 3. KARAKTERISTIEK VAN DE OPLEIDING 9 4. VORIGE ACCREDITATIE 11 DEEL ONDERWERPEN EN FACETTEN NVAO-ACCREDITATIEKADER Doelstellingen opleiding 13 Facet 1.1. Domeinspecifieke eisen 13 Facet 1.2. Niveau: Master 15 Facet 1.3. Oriëntatie hbo Programma 17 Facet 2.1. Eisen hbo 17 Actualiteit van het studieprogramma 19 Facet 2.2. Relatie tussen doelstellingen en inhoud programma 22 Facet 2.3. Samenhang programma 24 Facet 2.4. Studielast 26 Facet 2.5. Instroom 28 Facet 2.6. Duur 30 Facet 2.7. Afstemming tussen vormgeving en inhoud 31 Facet 2.8. Beoordeling en toetsing Inzet van personeel 36 Facet 3.1. Eisen hbo Facet 3.2. Kwantiteit personeel Facet 3.3. Kwaliteit personeel Voorzieningen 41 Facet 4.1. Materiële voorzieningen 41 Facet 4.2. Studiebegeleiding Interne kwaliteitszorg 45 Facet 5.1. Evaluatie resultaten 45 Facet 5.2. Maatregelen tot verbetering 47 Facet 5.3. Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en beroepenveld Resultaten 51 Facet 6.1. Gerealiseerd niveau 51 Facet 6.2. Onderwijsrendement OORDEELSCHEMA BIJLAGEN 59 BIJLAGE I Programma en gesprekspartners 61 BIJLAGE II Kwantitatieve gegevens van de opleiding 71 BIJLAGE III Curricula Vitae en onafhankelijkheidsverklaringen auditoren 73 BIJLAGE IV Werkwijze, beoordelingsprocedure en beslisregels 85

6

7 DEEL 1 1. MANAGEMENT SAMENVATTING 1.1. Integraal advies Hobéon Certificering adviseert de NVAO, de Nederlands-Vlaamse Accreditatie Organisatie, de aangegeven hbo-masteropleiding Leraar Maatschappijleer, verzorgd door Fontys Lerarenopleiding Tilburg, croho-nummer in al haar varianten te accrediteren. Dit advies wordt in onderhavig rapport gefundeerd. Algemene gegevens Naam van de instelling: Naam van de opleiding: Varianten van de opleiding: Locatie van de opleidingen: Fontys Lerarenopleiding Tilburg (FLOT) hbo-masteropleiding Leraar Maatschappijleer voltijd, deeltijd en duaal Tilburg Naam VBI: Hobéon Certificering b.v. Datum visitatie: 25, 26, 27 mei 2010 Datum adviesrapport: 30 november 2010 Beoordelingskader Het bij het onderzoek gehanteerde beoordelingskader is het Accreditatiekader bestaande opleidingen hoger onderwijs Nederland (14 februari 2003). Samenstelling auditteam Bij deze audit is gebruik gemaakt van een kern-auditteam naast een vakspecifiek auditteam dat de verschillende masteropleidingen Leraar heeft beoordeeld. Kernteamleden maakten ook onderdeel uit van de vakspecifieke auditteams. Het totale auditteam dat de masteropleidingen Leraar van Fontys Hogeschool Tilburg bestond uit de volgende personen: De heer drs. R.B.van der Herberg*, voorzitter auditteam 1 ; De heer drs. P.J. Ronner*, werkvelddeskundige; De heer drs. H. Claessen, werkvelddeskundige; De heer drs. H. van Asseldonk; werkvelddeskundige; De heer prof. dr. H. van den Bergh*, vakdeskundige Nederlands; De heer dr. E. Kwakernaak, vakdeskundige Vreemde talen; Mevrouw drs. A. Bens, vakdeskundige Maatschappijleer; De heer drs. H. Beliën, vakdeskundige Geschiedenis; De heer prof. dr. R. van der Vaart, vakdeskundige Aardrijkskunde; De heer drs. A. Hoevers, vakdeskundige Economie; De heer prof. dr. K.T. Boersma*, vakdeskundige Biologie; De heer prof. dr. G. Zwaneveld, vakdeskundige Wiskunde; De heer prof. dr. H. Eijkelhof vakdeskundige Scheikunde en Natuurkunde. 1 De met een asterisk gemarkeerde auditoren maakten deel uit van het kernteam. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo-masteropleiding Leraar Maatschappijleer FLOT, 1.0 1

8 Mevrouw G.C. Versluis, secretaris; Mevrouw drs. P. Betlem, secretaris; De heer drs. G.W.M.C. Broers*, secretaris. Mevrouw O. Orlandini*, student; De heer R. van der Linden, student; De heer E. Jackson, student. De volgende auditoren waren betrokken bij de audit van de masteropleiding Leraar Maatschappijleer: Dhr. Van der Herberg, vanouds sociaal geograaf, heeft ruime ervaring op het terrein van het auditeren van opleidingen in het hoger onderwijs. Zo heeft hij vorig jaar de tweedegraads lerarenopleidingen beoordeeld van de Hogeschool van Amsterdam en van Fontys Hogescholen (FLOT). Ook beschikt hij over relevante onderwijservaringen als voormalig schoolleider van een grote onderwijsorganisatie in het midden van het land. Dhr. Ronner studeerde Duitse Letterkunde en Germanistiek, werkte in de periode als vestigingsmanager en daarna als rector en vanaf 2005 als centraal directeur van middelbare scholen. Daarnaast heeft hij zitting in verschillende besturen zoals de VO-Raad, het sectorbestuur Onderwijs Arbeidsmarkt, als voorzitter van de Scholenraad vmbovakcollege Amersfoort. Dhr. Boersma was vanaf 1997 tot zijn emeritaat in juli 2010 hoogleraar Didactiek van de Biologie aan de Universiteit Utrecht (UU). Binnen de UU was hij voorzitter van het opleidingsbestuur Masteropleiding Science Education & Communication en directeur van het Freudenthal Instituut. Op dit moment is hij o.a. voorzitter van de Commissie Vernieuwing Biologieonderwijs en de Raad voor Aard- en Levenswetenschappen van de KNAW. Dhr. Van den Bergh studeerde Psychologie aan de Universiteit van Amsterdam. Hij volgde een visiting fellowship aan de University of California, Los Angeles, en aan Princeton begin jaren negentig en werkte bij het Cito, de Inspectie van het Onderwijs en de UU. Sinds 2006 is hij bijzonder hoogleraar Toetsing en Didactiek van het Taalonderwijs. Mevr. Bens studeerde Sociologie aan de Universiteit Gent en Bedrijfskunde aan de Vrije Universiteit Brussel. Momenteel is zij werkzaam aan de Hogeschool Gent, waar zij hoofddocent is op het terrein van Social Work en lid is van het bestuur van de Faculteit Social Work en Welzijnsstudies. Mevr. Orlandini is tweedejaars student Engels aan de voltijds tweedegraads lerarenopleiding van de Hogeschool van Amsterdam en studeerde hiervoor drie jaar tandheelkunde en een jaar psychologie. Dhr. Van der Linden is derdejaars duaal student Geschiedenis aan de tweedegraads lerarenopleiding van de Hogeschool van Amsterdam. Dhr. Broers heeft afgelopen twee jaren ruime ervaring opgedaan bij de visitatie van Pabo s en tweedegraads lerarenopleidingen. In dit traject fungeerde hij als coördinerend secretaris. Mevr. Versluis heeft evenals dhr. Broers afgelopen twee jaren ruime ervaring opgedaan bij de visitatie van de Pabo s en tweedegraads lerarenopleidingen. Zij was voorheen leerkracht en teamleider in het speciaal basisonderwijs en senior beleidsmedewerker Welzijn & Onderwijs bij de gemeente Bodegraven. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo-masteropleiding Leraar Maatschappijleer FLOT, 1.0 2

9 1.2. Samenvattende beoordeling Hobéon Certificering baseert het advies tot accreditatie van de hbo-masteropleiding Leraar Maatschappijleer op de volgende overwegingen: Algemeen beeld Het auditteam heeft geconstateerd, dat de masteropleidingen van FLOT een duidelijke missie hebben geformuleerd, toegelicht in een van de centrale documenten binnen de opleidingen: Vakkundig, Vaardig, Vindingrijk. Op basis hiervan zijn accenten gelegd op het terrein van vakinhoud en onderzoek. De masteropleidingen richten zich op de brede rol die de eerstegraads docent vervult binnen het voortgezet hoger onderwijs. De opleidingen besteden, behalve aan de vakinhoud, daarom ook aandacht aan de verantwoordelijkheid van de als master opgeleide docent voor de ontwikkeling en innovatie van het onderwijs binnen de vaksectie en de school. Door met de onderwerpskeuze/onderzoeksvraag voor het afstudeerwerk dichter bij het vak (vakinhoud en/of vakdidactiek) te blijven, komen de opleidingsdocenten door hun expertise op dit terrein beter tot hun recht. Het lectoraat Leerstrategieën speelt een belangrijke rol binnen de masteropleidingen door actuele kennis te generen en deze te laten doorwerken in de onderwijsprogramma s. Een aantal (recentelijk) gepromoveerde en door de opleidingen aangetrokken docenten helpen eveneens het curriculum actueel te houden. Doelstellingen opleiding: voldoende Het oordeel van het auditteam over alle facetten van dit onderwerp is positief. De volgende overwegingen hebben tot dat oordeel geleid. Sinds 2008 zijn de masteropleidingen Leraar bezig met de overgang van het hanteren van eindkwalificaties gekoppeld aan beroepsrollen naar het hanteren van de competenties van de Stichting Beroepskwaliteit Leraren (de zgn. SBL-competenties) inclusief bekwaamheidseisen in combinatie met een landelijke, vakspecifieke kennisbasis. De masteropleidingen Leraar van FLOT hebben de competenties op masterniveau helder beschreven en deze geoperationaliseerd in meerdere bekwaamheidseisen. Deze zijn geordend volgens de vijf Dublin Descriptoren, waarmee de opleidingen het masterniveau borgen. De opleidingen hebben regelmatig overleg over de eisen die gesteld worden aan de master afgestudeerden, met vakgenoten en de beroepspraktijk, waaronder de Wetenschappelijke Raad van Advies. Via laatstgenoemde partij zoeken de opleidingen nadrukkelijk aansluiting met universiteiten, vooral op het terrein van onderzoeksbekwaamheden binnen vakdidactiek en onderwijskunde. Daarnaast overlegt de opleiding Maatschappijleer regelmatig met de eigen werkveldcommissie. Omdat de hbo-masteropleiding Maatschappijleer alleen door Fontys Tilburg wordt aangeboden, oriënteert de opleiding zich op de literatuur die ook op universiteiten wordt gebruikt als toetsteen voor het hbo-masterniveau en op de in 2008 opgestelde beroepsstandaard voor de kennis en kunde van de docent Maatschappijleer. Dat vindt het auditteam heel goed. Twee facetten van onderwerp 1 Doelstellingen opleiding worden als goed beoordeeld voor deze opleiding, wat een kwalificatie goed voor dit onderwerp rechtvaardigt. Dit wordt als extra aantekening bij het oordeel toegevoegd. Programma: voldoende Het oordeel van het auditteam over alle facetten van dit onderwerp is positief. De volgende overwegingen hebben tot dat oordeel geleid. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo-masteropleiding Leraar Maatschappijleer FLOT, 1.0 3

10 De masteropleidingen Leraar hebben de eindkwalificaties in duidelijke leerdoelen en indicatoren vertaald. Het auditteam heeft o.a. een aantal generieke en vakspecifieke toetsen bestudeert. Zodoende heeft kunnen constateren dat de opleidingen de eindkwalificaties op een valide en betrouwbare wijze toetsen en beoordelen. De toetscommissies van de opleidingen spelen bij de kwaliteitsborging een belangrijke rol. De opleidingsprogramma s zijn actueel, samenhangend en zorgen ervoor dat de studenten kennis en vaardigheden op masterniveau kunnen ontwikkelen. Dit gebeurt aan de hand van de generieke programmaonderdelen Algemene professionele vorming ( APV ), Voorbereiding onderzoek, Stage en een vakspecifieke deel per opleiding. Zo wordt de student bijvoorbeeld bij Voorbereiding Onderzoek verschillende onderzoeksmethoden en technieken aangereikt en wordt tijdens hoor- en werkcolleges ingegaan op theoretische inzichten uit de literatuur, die vervolgens worden gebruikt voor de analyse van casussen uit de praktijk. Binnen de stage veelal op de school waar de student reeds werkzaam is, oefent de student zijn pedagogische en didactische beroepsvaardigheden. Omdat het vak Maatschappijleer heel breed is en zowel sociologische, juridische en sociaal economische aspecten bevat en continu aan verandering onderhevig is, zorgen de docenten er goed voor dat studenten competente keuzes leren maken voor de lesstof en die kunnen laten aansluiten op de actualiteit. Daarbij maken de docenten veel gebruik van socratische gesprekken en geven zij veelvuldig het voorbeeld door de maatschappijleerdidactiek van de tweede fase op een hoger niveau toe te passen. Het dubbele bodem-principe, een van de uitgangspunten van het didactisch concept binnen de masteropleidingen, komt hierin duidelijk tot uiting: gebruikte en geproduceerde materialen en tijdens de cursussen opgedane ervaringen worden direct of met een vertaalslag inzetbaar gemaakt voor de eigen (toekomstige) onderwijsverstrekking van de student. Dit vindt het auditteam heel sterk en ook studenten zijn daarover tevreden. Het programma vindt het auditteam voldoende studeerbaar met een gemiddelde studielast van 20 uur per week, waaronder gemiddeld 6-8 contacturen op de opleiding. Dat alle lessen op één dag gepland staan, is voor de studenten ideaal. Door de combinatie van werk, studie en privé, vinden studenten de studie wel zwaar. Inzet van personeel: voldoende Het oordeel van het auditteam over alle facetten van dit onderwerp is positief. De volgende overwegingen hebben tot dat oordeel geleid. De studieprogramma s voor de masteropleidingen worden uitgevoerd door een vaste groep kerndocenten per opleiding. De docenten, die de generieke en vakspecifieke lessen verzorgen hebben regelmatig contact met het werkveld of zijn daarin nog werkzaam. Bij de opleiding Maatschappijleer hebben vijf van de zes docenten ervaring in het vo en de bve-sector. Op een na allemaal hebben zij een wo-opleiding afgerond en ze beschikken allemaal over eerstegraads lesbevoegdheid. Dit zijn zaken die het auditteam essentieel beschouwt voor het kunnen verzorgen van een masteropleiding. De opleidingen zorgen ervoor dat de kwaliteit van docenten goed is geborgd door scholingsplannen en het competentiemanagement van docenten op team- en op FLOT-niveau. Alle docenten van de opleiding Maatschappijleer hebben de afgelopen jaren aantoonbaar gewerkt aan het bevorderen van hun eigen deskundigheid, o.a. op het gebied van onderzoek door FLOT en eigen cursussen. Ook doordat zij deelnemen aan congressen en studiedagen, workshops verzorgen, in commissies participeren en vakliteratuur bijhouden, zorgen zij dat hun kennis en vaardigheden up-to-date zijn. Studenten Maatschappijleer zijn zeer tevreden over de kwaliteit van hun docenten, hun vakinhoudelijke kennis en kennis van de beroepspraktijk. Twee facetten van onderwerp 3 Inzet van Personeel worden als goed beoordeeld voor deze opleiding, wat een kwalificatie goed voor dit onderwerp rechtvaardigt. Dit wordt als extra aantekening aan het oordeel toegevoegd. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo-masteropleiding Leraar Maatschappijleer FLOT, 1.0 4

11 Voorzieningen: voldoende Het oordeel van het auditteam over alle facetten van dit onderwerp is positief. De volgende overwegingen hebben tot dat oordeel geleid. Het gebouw waar de FLOT gevestigd is en de voorzieningen zijn recentelijk vernieuwd. De hbomasteropleidingen Leraar maken gebruik van een digitale leeromgeving die altijd en overal bereikbaar is, zowel op de computers van de opleiding als thuis. De structurele studiebegeleiding bestaat vooral uit het systematisch voeren van studievoortgangsgesprekken. De studieloopbaanbegeleider en de masterstudent kunnen in overleg de studieplanning bijsturen. De informatievoorziening is voldoende met het oog op de studievoortgang. Interne kwaliteitszorg: voldoende Het oordeel van het auditteam over alle facetten van dit onderwerp is positief. De volgende overwegingen hebben tot dat oordeel geleid. Gebleken is dat de opleiding op generiek niveau beschikt over een werkend systeem van kwaliteitszorg toegespitst op de masteropleidingen waarbij zowel interne partijen, zoals docenten en studenten, maar ook externe partijen, i.c. het onderwijsveld en de wetenschap (in de vorm van de Wetenschappelijk Raad van Advies) betrokken zijn. De lijnen binnen de opleidingen zijn kort. De opleidingen binnen FLOT worden periodiek geëvalueerd, mede aan de hand van toetsbare streefnormen. Studenten en het auditteam zijn wel van mening, dat vanwege evaluatiemoeheid en de daardoor lage respons, er minder vaak geëvalueerd zou moeten worden. Aan de hand van de uitkomsten heeft de masteropleiding Leraar Maatschappijleer aantoonbaar verbetermaatregelen getroffen. Zo worden studenten zoals beter geïnformeerd over de resultaten van evaluaties, worden mogelijke aanpassingen in de cursussen besproken, en worden cursussen bijgesteld op grond van externe ontwikkelingen. Resultaten: voldoende Het oordeel van het auditteam over alle facetten van dit onderwerp is positief. De volgende overwegingen hebben tot dat oordeel geleid. De opleiding borgt dat de studenten die afstuderen het gewenste hbo-masterniveau hebben behaald. Dit toetst de opleiding aan de hand van de stage en het praktijkonderzoek. De realisatie van de vakspecifieke eindkwalificaties toetst de opleiding door middel van de mix van toetsen bij de vakspecifieke onderdelen. De student moet op basis van de stage aantonen dat hij de opleidingscompetenties beheerst en in staat is vakkennis en vakdidactiek te integreren. Bij het praktijkonderzoek moet de student aantonen, dat hij zelfstandig problematieken/thematieken kan onderkennen en onderzoeksmatig kan benaderen. Het auditteam heeft geconstateerd, dat het praktijkonderzoek zich vaak sterk richt op het mesoniveau van de onderwijsorganisatie waar studenten werkzaam zijn. Het auditteam zou het toejuichen als het accent komt te liggen op vakdidactische praktijkonderzoeken. Dit heeft, zo is gebleken, ook al enige tijd de aandacht van de masteropleidingen en opleidingen sturen hier al zoveel mogelijk op. De afstudeerwerkstukken van de opleiding Maatschappijleer die het auditteam zag, hadden duidelijk hbo-masterniveau. Wel is gebleken, dat de theoretische verkenning van het praktijkprobleem niet bij alle afstudeerders Maatschappijleer even goed uit de verf kwam doordat veel (wetenschappelijke) literatuur over het desbetreffende onderwerp niet beschikbaar was. Dit vindt het auditteam een aandachtspunt voor de opleiding. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo-masteropleiding Leraar Maatschappijleer FLOT, 1.0 5

12 De masteropleidingen van FLOT hebben de rendementsgegevens van 2002 tot en met 2008 in kaart gebracht. Uit de analyse blijkt, dat het definitieve rendement van de cohorten nog niet kan worden vastgesteld, omdat van elk van deze cohorten nog studenten studeren. Uit studievoortgangsgesprekken die de opleiding voert, blijkt dat studievertraging veelal dezelfde oorzaak heeft als het voortijdig verlaten van de opleiding: de combinatie van studie, werk en gezin wordt als zwaar ervaren. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo-masteropleiding Leraar Maatschappijleer FLOT, 1.0 6

13 2. INLEIDING Dit rapport bevat het advies aan de NVAO dat door Hobéon Certificering als Visiterende en Beoordelende Instantie (VBI) is opgesteld ten behoeve van de accreditatie van de hbomasteropleiding Leraar Maatschappijleer, verzorgd door Fontys Lerarenopleiding Tilburg, crohonummer: De opleiding wordt aangeboden in de varianten voltijd, deeltijd en duaal. De basis voor het onderzoek van Hobéon Certificering werd gevormd door de Management Review en de daarbij behorende onderliggende documenten. Meer specifiek betrof het een Management Review Instituutsdeel en een Management Review van de individuele masterlerarenopleiding. De beschrijving van de opleiding in het Instituutsdeel is gebaseerd op de deeltijdvariant. Alleen wanneer de situatie binnen de voltijd- of duale variant daarvan afwijkt, is die apart beschreven. Het bij het onderzoek gehanteerde beoordelingskader is het Accreditatiekader bestaande opleidingen hoger onderwijs Nederland (d.d. 14 februari 2003). De audit heeft plaatsgevonden in de periode 25 tot en met 27 mei Het volledige programma, van de audit is opgenomen in Bijlage I. Het auditteam werd gevormd door dhr. Van der Herberg, dhr. Ronner, dhr. Boersma, dhr. Van den Bergh, dhr. Broers, mevr. Bens, mevr. Versluis en de studenten mevr. Orlandini en dhr. Van der Linden. De in dit team aanwezige expertise is in onderstaand schema zichtbaar. voorzitter R.B.van der Herberg, partner Hobéon werkvelddeskundige P.J. Ronner, schoolleider onderwijsgemeenschap vakdeskundige K. Boersma, hoogleraar vakdeskundige H. v.d. Bergh, hoogleraar vakdeskundige maatschappijleer A. Bens, hoofddocent student O. Orlandini, 2 e graads lerarenopleiding Engels Hogeschool van Amsterdam student R. v.d. Linden, 2 e graads lerarenopleiding Geschiedenis Hogeschool van Amsterdam secretaris G. Broers, adviseur Hobéon secretaris G.C. Versluis, adviseur Hobéon werkveld vak / discipline onderwijs kwaliteitszorg /audit x x x x x x x x x x x x x x x x studentperspectief X X Hobéon Certificering beoordeelt zoveel mogelijk facetten en onderwerpen uit het NVAObeoordelingskader, op een zo hoog mogelijk aggregatieniveau. Specifieke aspecten die per cluster, opleiding en/of opleidingsvariant afzonderlijk en zelfstandig zijn beschreven, worden telkens op dat niveau beoordeeld. Door de gemeenschappelijke aspecten slechts eenmaal te beoordelen, op het niveau waarop ze worden aangestuurd en geborgd, wordt de accreditatielast voor de daaronder liggende niveaus beperkt. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo-masteropleiding Leraar Maatschappijleer FLOT, 1.0 7

14 Hobéon Certificering heeft bij het beoordelen van de hbo-masteropleidingen Leraar expliciet rekening gehouden met de afspraken tussen de NVAO en de VBI s op dit terrein. Dit naar aanleiding van een brief van de staatssecretaris OCW aan de NVAO (d.d. 14 november 2007) inzake Accreditatie van lerarenopleidingen en de brief van de voorzitter van de NVAO aan de staatssecretaris OCW, d.d. 22 november 2008 (NVAO/ /FV). Om de externe legitimering verder te borgen zijn tijdens de audit additionele gesprekken gevoerd met (deels at random geselecteerde) studenten, docenten en werkveld. Evenals bij de reguliere eendaagse audits zijn ook bij deze audit (tussen)producten van studenten beoordeeld waaronder portfolio s, toetsen en werkstukken. Het curriculum van de verschillende masteropleidingen Leraar is door het auditteam uitvoerig tegen het licht gehouden. Concreet betekent dit dat gekeken is naar zowel de vakinhoudelijke kant ervan als naar de specifieke vakdidactiek. Wij merken hier op dat in de rapportage, zoals gebruikelijk, aandacht besteed is aan het aantal contacturen (colleges, werk- en projectgroepen en individuele begeleiding waarbij de student in direct contact staat met de docent), de onderzoekscomponent binnen de opleiding i.c. het masterniveau van de lerarenopleiding, de docent-studentatio en het opleidingsniveau en onderzoekservaring van de docenten. Ook is voorafgaand aan en tijdens de audit (in de documentenanalyse) door het auditteam de wijze bestudeerd waarop de opleiding de contacten met het relevante onderwijsveld heeft vormgegeven. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo-masteropleiding Leraar Maatschappijleer FLOT, 1.0 8

15 3. KARAKTERISTIEK VAN DE OPLEIDING Fontys Lerarenopleiding Tilburg (FLOT) is met ruim studenten één van de grootste lerarenopleidingen van Nederland en leidt studenten op tot leraar op bachelorniveau (tweedegraads) in zeventien vakken en tot leraar op masterniveau (eerstegraads) in dertien vakken in de varianten voltijd, deeltijd en duaal. Organisatie De masteropleidingen zijn het onderwerp van deze rapportage. Zij zijn geclusterd in de volgende teams: Nederlands/Frans; Engels/Duits; Geschiedenis/Aardrijkskunde/Maatschappijleer; Algemene Economie/Bedrijfseconomie/Wiskunde; Biologie; Natuurkunde/Scheikunde. Naast de onderwijsteams is er binnen FLOT een expertisecentrum dat bestaat uit een verzameling expertisegroepen, waaronder Vakmanschap, Internationalisering, Toetsing en Loopbaan. De expertisegroepen zijn verantwoordelijk voor de onderwijsontwikkeling op hoofdlijnen en adviseren het management over de uitvoering van het curriculum. Een kenmerk van de masteropleidingen Leraar is hun kleinschaligheid waardoor de lijnen kort zijn. Getalsmatig studeren de meeste masterstudenten in Tilburg Geschiedenis en Wiskunde (resp. 102 en 101 studenten). Het aantal studenten Frans vormt de kleinste groep met 29 masterstudenten (peildatum: begin april 2010). De opleidingen hanteren een studierooster dat rekening houdt met de mogelijkheden van studenten vanbuiten Tilburg om de colleges in Tilburg te volgen. Masterniveau Uitgangspunt binnen de opleiding is om eerstegraads docenten op te leiden die via een systematische, onderzoeksmatige benadering vraagstukken in de eigen beroepspraktijk kunnen oppakken en daardoor een bijdrage leveren aan de schoolorganisatie als geheel. Concreet betekent dit dat de afgestudeerde eerstegraads docent naast vakdocent ook een functie heeft als ontwerper, ontwikkelaar en coach. Deze brede rol is door de masteropleiding beschreven in de zes beroepsrollen. Deze beroepsrollen en eindkwalificaties zijn opgenomen in het eerder genoemde document Vakkundig, Vaardig, Vindingrijk. Een belangrijk nieuw fenomeen binnen de masteropleidingen Leraar betreft het masterteam dat bestaat uit de teamleider van de masteropleidingen, de opleidingscoördinatoren van de masteropleidingen en de docent Onderzoek. Dit masterteam is ingericht als gevolg van de vorige visitatie in 2004 (zie hierna) om zo de onderlinge afstemming tussen de afzonderlijke masteropleidingen te verbeteren. Het masterteam komt elke twee weken bijeen onder leiding van de teamleider en bespreekt onderwerpen die te maken hebben met onderwijs en organisatie. Masterdocenten zijn zowel werkzaam in de bachelorlerarenopleidingen als in de masteropleidingen Leraar en werken structureel samen in het masterteam. De opleiding kent een lectoraat Leerstrategieën. Het lectoraat ziet dat als belangrijkste opdracht: Het (leren) doen van praktijkonderzoek door leraren en door opleiders dat bijdraagt aan de kwaliteit van onderwijs en de professionalisering van het beroep. Het lectoraat moet zowel opleiders als studenten stimuleren om door praktijkonderzoek hun professionele handelen kritisch te volgen en te ontwikkelen. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo-masteropleiding Leraar Maatschappijleer FLOT, 1.0 9

16 De masteropleidingen Leraar kennen verder een aantal zgn. overlegplatforms die betrokken zijn bij het niveau, de actualiteit en de beroepsoriëntatie van de opleidingen. Concreet worden genoemd de Raad van Advies VO, waarin directies van scholen voor voortgezet onderwijs en andere lerarenopleidingen van Fontys vertegenwoordigd zijn, de Wetenschappelijke Raad van Advies die alleen ingesteld is voor de masteropleidingen van FLOT, de Instituutsmedezeggenschapsraad (IMR) waarin medewerkers en studenten vertegenwoordigd zijn, de studentenraad die een klankbordgroep vormt voor de directie, het studentdocentoverleg per opleiding en ten slotte de masteropleidingscommissie die in 2010 is opgericht en tweemaal per jaar bijeenkomt. In de rapportage zal meerdere malen verwezen worden naar deze gremia. Hbo-masteropleiding Leraar Maatschappijleer De hbo-masteropleiding Leraar Maatschappijleer wordt in Nederland alleen aangeboden door Fontys Hogescholen in Tilburg. Aan de universiteiten kunnen studenten met bijvoorbeeld een wo-opleiding Recht, Communicatie, Politicologie of Sociologie eerstegraads docent Maatschappijleer worden door een educatieve kopopleiding te volgen. Een vergelijking met het buitenland is ook niet mogelijk, daar men in het buitenland veelal geen apart vak Maatschappijleer op de scholen voor voortgezet onderwijs kent. Voor de maatschappijleerdocent is in 2008 een beroepsstandaard opgesteld door de beroepsverenigingen in samenwerking met de Stichting Beroepskwaliteit Leraren, waarin de te verwachten kennis en kunde van de docent Maatschappijleer staan beschreven. Als toetssteen voor het hbo-masterniveau oriënteert de opleiding van Fontys zich op de literatuur die ook op universiteiten wordt gebruikt. De opleiding Maatschappijleer hanteert bij de inhoudelijke inrichting van het vakspecifieke opleidingsprogramma de volgende kennisdomeinen: maatschappijleer in de onderwijspraktijk, relevante kennisdomeinen van de sociale wetenschappen, en actuele probleemstellingen en ontwikkelingen in het beroep. De basis van het schoolvak en van het curriculum wordt gevormd door de beschouwings- en benaderingswijzen van maatschappijleer als analyse-instrument voor maatschappelijke problemen en processen. Deze zijn funderend voor de kernconcepten en vakspecifieke vaardigheden van de vakdisciplines en specialisaties daarbinnen. Studenten leren onder andere vakwetenschappelijke concepten toe te passen, de ontwikkeling van het denken in de sociale wetenschappen in een tijdsperspectief te plaatsen en de inhouden te transformeren naar het onderwijs. In het schoolvak Maatschappijleer, dat nu verplicht is op alle vo-scholen, staan de benaderingswijzen van maatschappelijke problemen centraal. De leerinhoud van het vakspecifieke programma zijn afgestemd op het programma Maatschappijwetenschappen, dat als examen(keuze)vak in de bovenbouw van het vo wordt aangeboden. In verband met de vernieuwing van het eindexamenprogramma Maatschappijwetenschappen in 2014 is de opleiding gestart met een fundamentele herziening van het curriculum. De opleiding Maatschappijleer van Fontys stelt zelf daarvoor de kennisbasis samen. Referentie is zoals hierboven vermeld de literatuur die ook op universiteiten wordt gebruikt en de vakken die daar worden aangeboden. Een universitaire kennisbasis voor het vak Maatschappijleer bestaat niet. Studentenpopulatie De masteropleiding Maatschappijleer telde in studenten en 6 docenten. Studenten van deze opleiding zijn afkomstig uit heel Nederland, daar alleen aan Fontys Hogescholen in Tilburg de hbo-masteropleiding Leraar Maatschappijleer gevolgd kan worden. Het aantal instromende studenten is in de loop van de jaren toegenomen van 4 ( ) tot 14 (2007) en 16 (2008), zoals te zien is in Bijlage III. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo-masteropleiding Leraar Maatschappijleer FLOT,

17 4. VORIGE ACCREDITATIE Accreditatie 2004 Generiek De opleidingen gaan in de documentatie uitgebreid in op de resultaten van de vorige visitatie. De visitatie vond plaats in het najaar van Een aanvullend panelbezoek vond plaats in september 2005 nadat de VBI, de NQA, een lijst met verbeterpunten had vastgesteld. Vervolgens heeft FLOT voorafgaand aan het aanvullende bezoek een aantal verbetermaatregelen genomen. Na het tweede visitatiebezoek beoordeelde het panel in het definitieve beoordelingsrapport ook de onderwerpen Doelstellingen en Programma positief. Daarmee was het totaaloordeel over de masteropleidingen positief. Het visitatiepanel in gaf aan dat de aansluiting met universiteiten m.b.t. de onderzoeksbekwaamheid op het gebied van de onderwijskunde en de vakdidactiek verstevigd zou moeten worden. De masteropleidingen Leraar zouden met de opzet van de programma s meer naar elkaar toe moeten groeien. Ook zou de relatie tussen vakinhoud en didactiek verbeterd moeten worden. Het toetsbeleid zou op onderdelen duidelijker geformuleerd moeten zijn in een toetsbeleidsplan. De controle van toetsen op validiteit en betrouwbaarheid kon verder verbeterd worden. Het visitatiepanel stelde vast dat docenten de verbinding konden leggen met de beroepspraktijk, maar gaf wel aan dat er expliciet personeelsbeleid geformuleerd en gevoerd moest worden op dit gebied. Doelen verdienden nadere concretisering, zodanig dat ze direct toetsbaar worden. De opleidingen dienden maatregelen te nemen om de studieduur van uitvallers te beperken. Het panel constateerde tijdens de visitatie in 2004, dat de opleiding Maatschappijleer inmiddels voldoende had gezorgd, dat de eindtermen van de opleiding aansloten bij de eindtermen in het voortgezet onderwijs, een punt dat tijdens de visitatie in 2001 nog niet geheel in orde was. Verbetermaatregelen naar aanleiding van de accreditatie Generiek Om de aansluiting met het wetenschappelijk onderwijs en de onderzoekscomponent binnen de opleidingen te verbeteren hebben de masteropleidingen Leraar van FLOT een aantal belangrijke acties ondernomen. Zo is in het studiejaar een Wetenschappelijke Raad van Advies ingesteld. Hierin hebben acht vertegenwoordigers van nationale en internationale universiteiten zitting. Het lectoraat Leerstrategieën en de verschillende masteropleidingen werken op het gebied van onderzoek samen met het Ruud de Moor Centrum van de Open Universiteit. Daarnaast wordt via de Eindhoven School of Education samengewerkt met de educatieve masteropleiding van de Technische Universiteit Eindhoven (TU/e) en is een samenwerking gestart met de Universitaire Lerarenopleiding Tilburg. Ook zijn in het studiejaar alle onderzoeksbegeleiders van de master gedurende een jaar (0,1 fte per onderzoeksbegeleider) geschoold door het lectoraat Leerstrategieën in samenwerking met de Universiteit van Tilburg. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo-masteropleiding Leraar Maatschappijleer FLOT,

18 Om de afstemming tussen de masteropleidingen te vergroten, is in 2006 het masterteam en een daaruit voortvloeiend overleg tussen de mastercoördinatoren en de docent Onderzoek ingericht. Om de opleidingen meer naar elkaar toe te laten groeien, zijn er generieke afspraken gemaakt over de opzet van het programma op het terrein van: de verdeling van studiepunten over de studieonderdelen vak en vakdidactiek, Algemene professionele vorming ( APV ), Onderzoek en Stage. Met ingang van studiejaar is zowel de uitvoering als de beoordeling van APV generiek opgezet. Dit geldt ook voor: Voorbereiding onderzoek, de stage en het praktijkonderzoek. Om de relatie tussen vakinhoud en didactiek te verbeteren, legt elke opleiding deze relatie expliciet vast in de module Vakdidactiek. Daarnaast krijgt die relatie in de vakinhoudelijke modules aandacht in de opzet van opdrachten. Het toetsbeleid is in geïmplementeerd en naar aanleiding van de recente bacheloraccreditatie geherformuleerd. Elke masterlerarenopleiding binnen FLOT beschikt over een toetscommissie die de kwaliteit van toetsen controleert. In het personeelsbeleidsplan wordt aandacht besteed aan de relatie tussen beroepspraktijk en opleiding. Het belang van recente werkveldervaring voor FLOT-docenten wordt hierbij benadrukt, ondersteund door docentstages. Ook wordt gestreefd naar een flexibele schil van praktijkdocenten met een omvang van procent. Inmiddels zijn er op de terreinen personeel, docent-studentratio en rendementen kwantitatieve doelen geformuleerd. Ook dienden de masteropleidingen verbetertrajecten te formaliseren en op papier zichtbaar te maken. Over resultaten van evaluaties en over verbeteracties wordt momenteel gecommuniceerd via de notulen van onder andere het student-docentoverleg, via de website van FLOT, via de digitale FLOT-nieuwsbrieven en in het jaarverslag. Uit exitgesprekken is inmiddels gebleken dat veel uitvallers hun studie staken omdat de combinatie met werk en gezin te zwaar is. Sinds de vorige visitatie is het intakegesprek voor aanvang van de studie verbreed naar alle masteropleidingen. De opleiding Maatschappijleer heeft de relatie tussen vakdidactiek en vakinhoud in de afgelopen jaren versterkt door de studenten in de vakdidactische module Leerplanontwikkeling een leerplan te laten ontwikkelen en uitvoeren, dat is gebaseerd op een van de gevolgde theoretische modules. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo-masteropleiding Leraar Maatschappijleer FLOT,

19 DEEL 2 OORDEEL OP FACETNIVEAU 5. ONDERWERPEN EN FACETTEN NVAO-ACCREDITATIEKADER 1. Doelstellingen opleiding Facet 1.1. Domeinspecifieke eisen De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk) Oordeel: goed Het oordeel van het auditteam is gebaseerd op onderstaande overwegingen. Missie en uitgangspunt Uitgangspunt binnen de opleidingen is om eerstegraads docenten op te leiden die via een systematische, onderzoeksmatige benadering vraagstukken in de eigen beroepspraktijk kunnen oppakken en daardoor een bijdrage leveren aan de schoolorganisatie als geheel. Concreet betekent dit dat de afgestudeerde eerstegraads docent naast vakdocent tevens een functie heeft als ontwerper, ontwikkelaar en coach. Deze brede rol is door de masteropleiding beschreven in de zes beroepsrollen. Deze beroepsrollen en eindkwalificaties zijn opgenomen in het eerder genoemde document Vakkundig, Vaardig, Vindingrijk. Beroepscompetenties Generiek Vanaf 2005 hanteren de masteropleidingen eindkwalificaties gerelateerd aan de zes beroepsrollen. Deze eindkwalificaties zijn generiek, maar omvatten ook de vakspecifieke eisen op het gebied van kennis en vaardigheden. Sinds 2008 zijn de masteropleidingen bezig met de overgang van het hanteren van eindkwalificaties gekoppeld aan beroepsrollen naar het hanteren van SBL-competenties (zie hierna) inclusief bekwaamheidseisen in combinatie met een landelijke, vakspecifieke kennisbasis. Deze transitie is onderdeel van de ontwikkeling van een doorgaande leerlijn vanuit de bachelor en sluit aan bij de Wet Beroepen In het Onderwijs (BIO) uit De masteropleidingen Leraar van FLOT hebben de competenties op masterniveau beschreven. Ook zijn de competenties geoperationaliseerd in meerdere bekwaamheidseisen en zijn bij elke competentie voorbeelden van indicatoren gegeven. In 2009 zijn de definitieve vakspecifieke kennisbases op bachelorniveau opgeleverd, na legitimatie door de zogeheten legitimatiepanels. Wat betreft de kennisbasis op masterniveau verwijzen we naar het opleidingsspecifieke deel hierna. FLOT participeert in de redactieteams voor alle vakdelen en heeft een coördinator Kennisbasis op instituutsniveau. Daarnaast levert FLOT een van de drie landelijke projectleiders. In november 2010 worden de kennisbases van de verschillende vakken op masterniveau gelegitimeerd door panels waarin wetenschap, werkveld en vak- en beroepsverenigingen vertegenwoordigd zijn. Het auditteam is van mening dat de basiskwaliteit van de masteropleidingen in orde is. Dit is gebleken uit de nadere bestudering van de competentieset en uit bestudering van het studiemateriaal. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo-masteropleiding Leraar Maatschappijleer FLOT,

20 Zoals al in de inleiding is vermeld, biedt alleen Fontys Hogescholen in Tilburg de hbomasteropleiding Leraar Maatschappijleer aan. In 2008 is door de beroepsverenigingen in samenwerking met de Stichting Beroepskwaliteit Leraren (SBL) een beroepsstandaard opgesteld voor de maatschappijleerdocent, waarin de te verwachten kennis en kunde van de docent Maatschappijleer staan beschreven. Het curriculum van de lerarenopleiding Maatschappijleer sluit nauw aan bij deze beroepsstandaard. Als referentie voor het hbomasterniveau oriënteert de opleiding zich op literatuur die gebruikt wordt op universiteiten. Onderzoekscompetenties en kennisbasis Op het terrein van onderzoeksvaardigheden is FLOT bezig een onderzoekslijn in het curriculum aan te brengen. Het lectoraat Leerstrategieën van FLOT sluit hierop aan door het praktijkgericht onderzoek als een belangrijk middel voor de professionalisering van de docent te promoten. De Raad van Advies VO heeft het belang van praktijkonderzoek onderschreven. Daarnaast pleit de Wetenschappelijke Raad van Advies van de opleidingen voor de ontwikkeling van de kennisbasis in het vakspecifieke deel van het opleidingsprogramma. Bijdrage beroepenveld Generiek Ten aanzien van de vraag waar professionalisering van eerstegraads leraren zich op moet richten, overlegt FLOT geregeld met de Raad van Advies Voortgezet Onderwijs, de Wetenschappelijke Raad van Advies en het lectoraat. Zij zijn nadrukkelijk betrokken bij de inhoudelijke ontwikkelingen binnen het vakgebied. Het auditteam heeft uitgebreid gesproken met twee hoogleraren die de Wetenschappelijke Raad van Advies vertegenwoordigen. Gebleken is dat zij beschikken over kennis van en inzicht in het onderwijsveld en een uitgesproken en op onderdelen kritische visie hebben op het vak van de eerstegraads docent. Het auditteam vindt deze kritische houding goed en uitdagend voor de opleiding. De Wetenschappelijke Raad van Advies discussieert regelmatig met de opleidingen over ontwikkelingen in het vakgebied en de implicaties hiervan voor de opleidingen. Via de Wetenschappelijke Raad zoeken de opleidingen nadrukkelijk aansluiting bij universiteiten, vooral op het terrein van onderzoeksbekwaamheden binnen vakdidactiek en onderwijskunde. Daarnaast overlegt de opleiding Maatschappijleer zowel formeel als informeel met het eigen beroepenveld, waaronder de eigen werkveldcommissie. Oordeel studenten en alumni Afhankelijk van de opleiding geeft meer dan 80 procent van de alumni en derdejaarsstudenten aan de opleidingscompetenties relevant te vinden voor het functioneren op masterniveau. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo-masteropleiding Leraar Maatschappijleer FLOT,

21 Facet 1.2. Niveau: Master De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een Master Oordeel: voldoende Het oordeel van het auditteam is gebaseerd op onderstaande overwegingen. Opleidingskwalificaties en Dublin Descriptoren FLOT geeft aan dat het onderscheid tussen bachelor- en masteropleidingen Leraar vooral gelegen is in de verdere verbreding en verdieping van de opleidingskwalificaties wat betreft de vakinhoudelijke kennis van een tweedegraads leraar tot masterniveau. Binnen de masteropleidingen worden eveneens de onderzoekscompetenties verder verdiept: masterstudenten richten zich op het doen van praktijkonderzoek waarbij ook schooloverstijgende praktijkvragen onderwerp van onderzoek kunnen zijn. Opleidingsniveau eerstegraads docent De masteropleidingen richten zich op de brede rol van de eerstegraads docent binnen het voortgezet hoger onderwijs. De opleidingen besteden daarom ook aandacht aan de verantwoordelijkheid van de als master opgeleide docent voor de ontwikkeling en innovatie van het beleid en de onderwijspraktijk binnen de vaksectie en de school. In dit verband merkt het auditteam op dat het allerminst vanzelfsprekend is dat masterstudenten in de huidige schoolpraktijk voor managementtaken moeten worden opgeleid. Het ligt meer voor de hand om de masteropleiding te richten op verdere didactische professionalisering, en onderzoeksvaardigheden die de verdere vakinhoudelijke en vakdidactische ontwikkeling stimuleren, ook in de vorm van leermiddelen. De FLOT-masteropleidingen hebben de verschillende opleidingscompetenties geoperationaliseerd in meerdere bekwaamheidseisen. In het onder 1.1 genoemde document Vakkundig, Vaardig, Vindingrijk zijn de bekwaamheidseisen bij elke competentie geordend volgens de vijf Dublin Descriptoren. De opleidingen hebben verder in een apart document de relatie beschreven tussen de Dublin Descriptoren en de bekwaamheidseisen van de masters. In de formulering van de omschrijvingen van elke competentie van de Stichting Beroepskwaliteit Leraren (de zgn. SBL-competenties) en in de formulering van afzonderlijke bekwaamheidseisen zijn de Dublin Descriptoren herkenbaar aanwezig. Zo is de competentie interpersoonlijk competent onder andere geoperationaliseerd in de volgende twee vakinhoudelijke, didactische bekwaamheidseisen. De docent voortgezet hoger onderwijs: heeft een praktische kennis van veel voortkomende leerstoornissen en belemmeringen (Dublin Descriptor: kennis en inzicht); kan in overleg met collega-docenten beoordelen of en hoe ontwikkelings- leer- en/of gedragsproblemen bij individuele leerlingen aangepakt kunnen worden (Dublin Descriptor: oordeelsvorming). Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo-masteropleiding Leraar Maatschappijleer FLOT,

22 Facet 1.3. Oriëntatie hbo De eindkwalificaties van de opleiding zijn mede ontleend aan de door (of in samenspraak met) het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofielen en/of beroepscompetenties o Een hbo-master heeft de kwalificaties voor het niveau van zelfstandig en/of leidinggevend beroepsbeoefenaar in een beroep of spectrum van beroepen, dan wel het niveau van functioneren in een multidisciplinaire omgeving waarin een hbo-opleiding vereist is of dienstig is Oordeel: goed Het oordeel van het auditteam is gebaseerd op de overweging, dat de in facet 1.3 benoemde aspecten volledig in facet 1.1 aan de orde zijn geweest en het oordeel daarom identiek is. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo-masteropleiding Leraar Maatschappijleer FLOT,

23 2. Programma Facet 2.1. Eisen hbo Kennisontwikkeling van studenten vindt plaats via vakliteratuur, aan de beroepspraktijk ontleend studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk en/of (toegepast) onderzoek Het programma heeft aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied / de discipline Het programma waarborgt de ontwikkeling van beroepsvaardigheden en heeft aantoonbare verbanden met de actuele beroepspraktijk Oordeel: goed Het oordeel van het auditteam is gebaseerd op onderstaande overwegingen. Beroepsgericht curriculum Generiek Het reguliere opleidingsprogramma van de masteropleidingen Leraar (voltijd, deeltijd en duaal) bestaat uit twee delen: een generiek programma dat masterbreed wordt aangeboden; een vakspecifiek programma dat per opleiding wordt aangeboden. Het generiek deel van het opleidingsprogramma bestaat uit de modules: Algemene professionele vorming ( APV ); Voorbereiding onderzoek ; Stage ; Onderzoek. In de masteropleidingen wordt het theoretisch kader voor het professioneel handelen verder uitgediept en verbreed. APV omvat drie praktijkgerichte thema s: Leren en instructie; Kenmerken van de bovenbouwleerling; Organisatie van de school en innovatie van het onderwijs. Het praktijkgedeelte is gericht op toetsing van de praktijk aan de hand van kennis en inzicht, aangebracht vanuit het theoretische kader. Daarnaast sturen de opleidingen binnen APV op kennisontwikkeling aan de hand van de zogenoemde complexe leertaak. Deze heeft betrekking op een praktijkvraag die de student heeft over de eigen beroepspraktijk. In het studiejaar is APV voor het eerst boven de afzonderlijke opleidingen uitgetild en masterbreed aangeboden. Om beter zicht te krijgen op de daadwerkelijke kennisbeheersing van studenten, wordt APV in het huidige studiejaar voor het eerst afgesloten met een kennistentamen. Studenten gaven tijdens de audit aan dat zij niet tevreden waren over APV. Zo was voor hen bijvoorbeeld de relatie niet altijd duidelijk met de onderwijspraktijk en waren zij niet altijd tevreden over de docenten. In een aparte sessie met het management van de opleidingen heeft het auditteam de evaluatie onder studenten over het studieonderdeel APV besproken. Uit dit gesprek kwam naar voren dat de opleidingen inmiddels adequate maatregelen hebben genomen om dit studieonderdeel beter in te passen in het onderwijsaanbod waarbij de suggesties van studenten zijn meegenomen. In het studieonderdeel Voorbereiding Onderzoek worden de student verschillende onderzoeksmethoden en technieken aangeboden en wordt samen met de student toegewerkt naar een onderzoeksvoorstel. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo-masteropleiding Leraar Maatschappijleer FLOT,

24 Zoals al in de inleiding is vermeld hanteert de opleiding Maatschappijleer bij de inhoudelijke inrichting van het vakspecifieke opleidingsprogramma drie kennisdomeinen: maatschappijleer in de onderwijspraktijk, relevante kennisdomeinen van de sociale wetenschappen en actuele probleemstellingen en ontwikkelingen in het beroep. Vakliteratuur Generiek Tijdens hoor- en werkcolleges wordt ingegaan op theoretische inzichten uit de literatuur, die vervolgens worden gebruikt voor de analyse van praktijkcasussen. De opleidingen sturen hier op kennisontwikkeling aan de hand van de literatuur. De lijst met literatuur wordt jaarlijks geactualiseerd, zodat de meest recente ontwikkelingen en de actuele stand van zaken rond de behandelde thema s worden behandeld. Het auditteam heeft geconstateerd, dat de opleiding Maatschappijleer er goed voor zorgt, dat vakspecifieke kennisontwikkeling plaatsvindt via vakliteratuur. Bij alle vakinhoudelijke cursussen wordt gebruik gemaakt van wetenschappelijk georiënteerde literatuur. Recensies in (inter)nationale vakbladen en contacten met vakgenoten leiden tot keuzes in de literatuur. Elk jaar wordt de literatuur opnieuw bekeken op actualiteitswaarde. Een deel van de literatuur wordt ook gebruikt op universiteiten, en docenten kiezen in toenemende mate voor Engelstalige boeken vanwege het kwalitatief hoogstaande en integrale overzicht in het vakgebied. Materiaal uit de (internationale) beroepspraktijk Ook via aan de beroepspraktijk ontleend materiaal zorgt de opleiding voor goede vakspecifieke kennisontwikkeling. In vrijwel alle colleges streven de docenten ernaar de eigen ervaring van studenten met de beroepspraktijk te betrekken bij het onderwijs. Bij het vak Leerplanontwikkeling is het een eis dat studenten zelf ontwikkeld materiaal in de praktijk uitvoeren en evalueren. Studenten en docenten zetten eigen lesmateriaal op SharePoint met een reflectie hoe het beviel in de praktijk. Verder worden bij de vakdidactiek voortdurend actuele lesmethoden Maatschappijleer/Maatschappijwetenschappen gebruikt voor het ontwikkelen van materiaal en moeten studenten de actuele eindexamendomeinen kritisch analyseren. Stage en ontwikkelen beroepsvaardigheden Generiek De praktijkcomponent binnen de lerarenopleidingen neemt een belangrijke plaats in. De stage duurt minimaal twintig lesweken. Studenten aan de deeltijd- en duale variant van de opleidingen lopen stage op de school waar zij werkzaam zijn. Studenten aan de voltijdvariant moeten stage lopen op een stageschool. Binnen de stage oefent de student zijn pedagogische en didactische beroepsvaardigheden aan de hand van onderwijsactiviteiten die hij moet uitvoeren. Tijdens de opleiding kunnen de studenten de benodigde vakspecifieke vaardigheden ontwikkelen. Tijdens de vakdidactische onderdelen werken zij aan een kritische beschouwing van het eindexamenprogramma havo/vwo en de ontwikkeling en uitvoering van een leerplan Maatschappijleer vanuit één of meer leertheorieën. Daarnaast ontwikkelen zij o.a. onderzoeksvaardigheden, informatievaardigheden, leren zij maatschappelijke vraagstukken te analyseren en benaderingswijzen van een maatschappelijk vraagstuk toe te passen. Studenten leren vooral te denken vanuit processen, zodat zij in staat zijn over elk nieuw/actueel maatschappelijk onderwerp dat zich voordoet, les te geven. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo-masteropleiding Leraar Maatschappijleer FLOT,