Adviesrapport accreditatie. Opleiding tot leraar voortgezet onderwijs van de tweede graad in: Hogeschool van Amsterdam

Transcriptie

1 Adviesrapport accreditatie Opleiding tot leraar voortgezet onderwijs van de tweede graad in: Geschiedenis Algemene Economie Bedrijfseconomie Aardrijkskunde Maatschappijleer Hogeschool van Amsterdam

2

3 Scheveningseweg KV Den Haag T (070) F (070) I E info@hobeon.nl Adviesrapport Accreditatie Opleiding tot leraar voortgezet onderwijs van de tweede graad in: Geschiedenis. Croho: Algemene Economie. Croho: Bedrijfseconomie. Croho: Aardrijkskunde. Croho: Maatschappijleer. Croho: Hogeschool van Amsterdam Hobéon Certificering BV December 2009 Auditteam Drs. R. van der Herberg Prof. Dr. P. Sleegers Drs. R. Kraakman Prof. Dr. R. van der Vaart Drs. H. Wierda M. Hermes Secretaris Drs. G. Broers

4

5 INHOUDSOPGAVE MANAGEMENTSAMENVATTING 1 1. INLEIDING Kwaliteit lerarenopleiding Functie en bereik van het rapport Wijze van beoordeling Karakteristiek Tweedegraads lerarenopleiding HvA Algemeen De bacheloropleiding: Tweedegraads lerarenopleiding Visie Algemeen profiel Major - Minor Voltijd deeltijd Kopopleidingen Het curriculum Uitstroomprofiel Werkplekleren Relatie met het werkveld Opleiden in de school Visitatierapport Samen scholen (april 2004) Auditteam BEVINDINGEN EN BEOORDELING 15 Onderwerp 1: Doelstellingen Opleiding 15 Facet 1.1. Domeinspecifieke eisen 15 Facet 1.2. Niveau Bachelor 18 Facet 1.3. Oriëntatie HBO 20 Onderwerp 2: Programma 21 Facet 2.1. Eisen HBO 21 Facet 2.2. Relatie tussen Doelstellingen en Inhoud Programma 28 Facet 2.3. Samenhang Programma 30 Facet 2.4. Studielast Facet 2.5. Instroom Facet 2.6. Duur 40 Facet 2.7 Afstemming tussen Vormgeving en Inhoud 41 Facet 2.8. Beoordeling en Toetsing 44 Onderwerp 3: Inzet van Personeel 48 Facet 3.1. Eisen HBO 48 Facet 3.2. Kwantiteit Personeel 50 Facet 3.3. Kwaliteit Personeel 52 Onderwerp 4: Voorzieningen 54 Facet 4.1. Materiële Voorzieningen 54 Facet 4.2. Studiebegeleiding 56 Onderwerp 5: Interne Kwaliteitszorg 58 Facet 5.1. Evaluatie Resultaten 58 Facet 5.2. Maatregelen tot Verbetering 60 Facet 5.3. Betrekken van Medewerkers, Studenten, Alumni en Beroepenveld 62 Onderwerp 6: Resultaten Facet 6.1. Gerealiseerd Niveau Facet 6.2. Onderwijsrendement 66

6 3. SAMENVATTEND OORDEEL Integraal oordeel/advies aan NVAO Beoordelingskader Beoordelingsprocedure en werkwijze Documentanalyse Audit Beslisregels 75 BIJLAGE 1: SAMENSTELLING AUDITTEAM BIJLAGE 2: PROGRAMMA VISITATIE

7

8 MANAGEMENTSAMENVATTING Algemene gegevens Naam van de instelling: Namen van de opleidingen: Varianten van de opleiding: Locatie van de opleiding: Naam VBI: Datum visitatie: 26 t/m 29 mei Datum VBI-rapport: december Hogeschool van Amsterdam. Opleiding tot leraar voortgezet onderwijs van de tweede graad: Geschiedenis; Opleiding tot leraar voortgezet onderwijs van de tweede graad: Algemene economie; Opleiding tot leraar voortgezet onderwijs van de tweede graad: Bedrijfseconomie; Opleiding tot leraar voortgezet onderwijs van de tweede graad: Aardrijkskunde; Opleiding tot leraar voortgezet onderwijs van de tweede graad: Maatschappijleer. voltijd, deeltijd en kopopleiding. Amsterdam. Hobéon Certificering b.v. Beoordelingskader Het bij het onderzoek gehanteerde beoordelingskader is geweest Accreditatiekader bestaande opleidingen hoger onderwijs Nederland (14 februari 2003). Bij het uitvoeren van de audit heeft Hobéon Certificering voorts rekening gehouden met de afspraken tussen de NVAO en de VBI s aangaande de accreditatieonderzoeken van lerarenopleidingen. Deze behelzen afspraken over de samenstelling van de panels, de duur en de omvang van de visitatie aan de lerarenopleidingen, de inhoud van het curriculum en het gerealiseerde niveau. Het auditteam heeft getoetst op welke wijze de opleidingen van de Hogeschool van Amsterdam de samenwerking met de opleidingsscholen vorm geven en op welke wijze de opleidingen de kwaliteit van het opleiden in de school borgen. Het auditteam heeft ook aandacht gegeven aan de implementatie van de landelijke kennisbases voor tweedegraads lerarenopleidingen. De audit omvatte verschillende tweedegraads lerarenopleidingen van de Hogeschool van Amsterdam. In overleg met de NVAO is de beoordeling van deze opleidingen uitgevoerd in een aantal clusters, passend bij de wijze waarop de opleidingen binnen de hogeschool georganiseerd zijn. Samenstelling auditteam Het auditteam van Hobéon voor de opleidingen bestond uit de volgende personen Drs. R. van der Herberg: lead auditor: Prof. Dr. P. Sleegers: vakdeskundige lerarenopleidingen; Prof. Dr. R. van der Vaart: vakdeskundige; Drs. H. Wierda: vakdeskundige; Drs. R. Kraakman: deskundige Werkveld lerarenopleidingen; M. Hermes: student. Aan het auditteam was toegevoegd: drs. G. Broers als secretaris van Hobéon Certificering. Integraal oordeel/ advies aan NVAO Hobéon Certificering adviseert de NVAO de hbo bachelor opleidingen: Opleiding tot leraar voortgezet onderwijs van de tweede graad op de terreinen: Geschiedenis, Algemene economie, Bedrijfseconomie, Aardrijkskunde en Maatschappijleer in hun varianten te accrediteren. Dit advies is gebaseerd op de volgende overwegingen. Geschiedenis, Algemene economie, Bedrijfseconomie, Aardrijkskunde en Maatschappijleer HvA, 1.0 1

9 Algemeen beeld De Hogeschool van Amsterdam, i.c. het Domein Onderwijs en Opvoeding binnen de hogeschool, leidt leraren op voor het voortgezet onderwijs en de bve-sector. De lerarenopleiding van de hogeschool biedt lerarenopleidingen aan op een breed terrein van disciplines zowel binnen alfa-, bèta- als gammavakken. Onderwerp Doelstellingen Opleiding: voldoende Het oordeel over alle facetten van dit onderwerp voor beide opleidingen in alle varianten is positief. De volgende overwegingen hebben tot dat oordeel geleid: de opleidingen bieden een curriculum aan dat geënt is op landelijk overeengekomen eindkwalificaties, die met collega tweedegraads lerarenopleidingen zijn overeengekomen en door het beroepenveld zijn gevalideerd; de opleidingen onderhouden gestructureerde contacten met het beroepenveld, i.c. het onderwijsveld waar de afgestudeerde tweedegraads docenten terechtkomen, onder andere via deelname aan relevante vormen van overleg op landelijk en regionaal niveau; de competenties van de opleidingen voldoen aan het niveau bachelor zoals weergegeven in de Dublin descriptoren; de opleidingsdoelstellingen voldoen aantoonbaar aan de niveaueisen die aan een HBO bachelor gesteld worden. Alle facetten van onderwerp 1 ( Doelstellingen Opleiding ) worden als goed beoordeeld voor de opleiding tot leraar voortgezet onderwijs van de tweede graad in Geschiedenis, Algemene economie, Bedrijfseconomie, Aardrijkskunde en Maatschappijleer in hun varianten, wat een kwalificatie goed voor dit onderwerp rechtvaardigt. Onderwerp Programma: voldoende Het oordeel over alle facetten van dit onderwerp voor beide opleidingen in alle varianten is positief. De volgende overwegingen hebben tot dat oordeel geleid: het programma van de opleidingen biedt aan de studenten voldoende gestructureerde mogelijkheden om hun kennis te ontwikkelen in interactie met het beroepenveld; de studieonderdelen komen tot stand op basis van actuele ontwikkelingen, praktijkbehoeften en -problemen en is ook aantoonbaar ontworpen in samenwerking met het werkveld; het door de opleidingen gehanteerde studiemateriaal is voldoende relevant, werkvelddekkend en op HBO-niveau; het door het auditteam bestudeerd studiemateriaal is helder van opzet en daardoor voor studenten inzichtelijk gemaakt; het auditteam heeft kunnen constateren dat de opleidingen zowel op studentniveau als op programma; de studieonderdelen komen tot stand op basis van actuele ontwikkelingen, praktijkbehoeften en -problemen en zijn ook aantoonbaar ontworpen in samenwerking met het werkveld; de inhoud en de opbouw van de studieprogramma s tonen een verticale structuur waarbij sprake is van een toenemende complexiteit van het curriculum en zelfstandigheid van de student; door de afstemming tussen theoriemodulen en de praktijkcomponent tijdens een onderwijsperiode is er sprake van horizontale samenhang; de opleidingen hebben voldoende inzicht in de beginsituatie van de groep instromende studenten; het auditteam heeft geconstateerd, dat de opleidingen een omvang hebben van 240 ECTS; analyse van het studieprogramma laat zien dat de werkvormen direct, op het didactisch concept aansluiten; de opleidingen kennen een variatie aan toetsvormen die in voldoende mate zijn afgestemd op het studieonderdeel en het doel van de toetsing. Onderwerp Inzet van Personeel: voldoende Het oordeel over alle facetten van dit onderwerp voor beide opleidingen in alle varianten is positief. De volgende overwegingen hebben tot dat oordeel geleid: het onderwijs wordt voor een belangrijk deel verzorgd door personeel dat een duidelijke rechtstreekse verbinding legt tussen de opleiding en de beroepspraktijk; Geschiedenis, Algemene economie, Bedrijfseconomie, Aardrijkskunde en Maatschappijleer HvA, 1.0 2

10 de beroepspraktijk heeft een aantoonbare en actieve inbreng in de uitvoering van de opleidingsprogramma s; studenten geven aan dat het aantal docenten dat de opleidingen verzorgd voldoende is; op basis van bestudering van de cv s constateert het auditteam dat wat betreft vakdeskundigheid de docenten voldoende toegerust om hun opleiding op hbo-niveau te verzorgen; de bevordering van de werkvelddeskundigheid en van de onderwijskundige deskundigheid wordt gestructureerd aangepakt. Twee facetten van onderwerp 3 (Inzet van Personeel) worden als goed beoordeeld voor de opleiding tot leraar voortgezet onderwijs van de tweede graad Geschiedenis in alle varianten, wat een kwalificatie goed voor dit onderwerp rechtvaardigt. Onderwerp Voorzieningen: voldoende Het oordeel over alle facetten van dit onderwerp voor beide opleidingen in alle varianten is positief. De volgende overwegingen hebben tot dat oordeel geleid: de ruimtelijke voorzieningen zijn toereikend en maken het mogelijk de opleidingen op een adequate wijze te realiseren; de studiebegeleiding door de opleidingen is adequaat; de informatievoorziening aan studenten en docenten is voldoende. Een facet van onderwerp 4 ( Voorzieningen ) wordt als goed beoordeeld voor de opleiding tot leraar voortgezet onderwijs van de tweede graad in Geschiedenis, Algemene economie, Bedrijfseconomie, Aardrijkskunde en Maatschappijleer in hun varianten, wat een kwalificatie goed voor dit onderwerp rechtvaardigt. Onderwerp Interne Kwaliteitszorg: voldoende Het oordeel over alle facetten van dit onderwerp voor beide opleidingen in alle varianten is positief. De volgende overwegingen hebben tot dat oordeel geleid: de opleidingen hanteren een voldoende uitgewerkt en functionerend kwaliteitszorgsysteem. Evaluaties zijn duidelijk in de planningscyclus van de hogeschool geplaatst en hebben daardoor een structureel karakter. De opleidingen voeren vervolgens de verschillende evaluaties uit; de verbetermaatregelen zijn vertaald naar concrete verbeteracties die vervolgens worden geïmplementeerd; de opleidingen benaderen relevante partijen op eigen initiatief en betrekt hun aanbevelingen in het verbeterbeleid; medewerkers en studenten worden systematisch betrokken bij evaluaties in het kader van kwaliteitszorg; ook vanuit het beroepenveld wordt input geleverd wat betreft de kwaliteit van de opleidingen. Onderwerp Resultaten: voldoende Het oordeel over alle facetten van dit onderwerp voor beide opleidingen in alle varianten is positief. De volgende overwegingen hebben tot dat oordeel geleid: de eindproducten van de studenten zijn geschreven op hbo-bachelorniveau; de opleidingen hebben streefcijfers geformuleerd en hebben voldoende zicht op hun rendementen. Geschiedenis, Algemene economie, Bedrijfseconomie, Aardrijkskunde en Maatschappijleer HvA, 1.0 3

11 Geschiedenis, Algemene economie, Bedrijfseconomie, Aardrijkskunde en Maatschappijleer HvA, 1.0 4

12 1. INLEIDING 1.1. Kwaliteit lerarenopleiding Hobéon Certificering heeft bij de beoordeling van de tweedegraads lerarenopleidingen van de Hogeschool van Amsterdam expliciet rekening gehouden met de afspraken tussen de NVAO en de VBI s naar aanleiding van de brief (d.d. 14 november 2007) van de Staatssecretaris OCW aan de NVAO over Accreditatie van lerarenopleidingen. In overleg tussen de NVAO en de VBI s zijn afspraken gemaakt over de samenstelling van de panels, de duur en de omvang van de visitaties en over de bijzondere aandacht voor de inhoud van de curricula en het gerealiseerde niveau. Om de externe legitimering verder te borgen is de visitatie in tijd verlengd om extra gesprekken te kunnen voeren met studenten, docenten, werkveld en alumni. In het programma van de visitatie is dan ook naast de reguliere gesprekken ruimte gemaakt voor gesprekken tijdens lesbezoek met (deels at random geselecteerde) studenten en docenten. Het auditteam heeft voorts producten van studenten beoordeeld, waaronder portfolio s, toetsen en (afstudeer)werkstukken. Hiermee volgt Hobéon Certificering de toezeggingen van de voorzitter van de NVAO aan de Staatssecretaris inzake de beoordeling van de kwaliteit van de lerarenopleiding (brief voorzitter NVAO aan de Staatssecretaris OCW, d.d. 22 november 2008, NVAO/ /FV). In opdracht van het Algemeen Directeuren Overleg van Educatieve Faculteiten (ADEF) is in de ontwikkeling van een landelijke kennisbasis voor de onderscheiden tweedegraads lerarenopleidingen tot stand genomen. De kennisbasis betreft het geheel aan vakinhoudelijke en vakdidactische kennis en vaardigheden die een tweedegraads leraar in een bepaald vak moet bezitten. Het auditteam heeft gekeken naar de ontwikkeling en implementatie van de kennisbases voor de verschillende opleidingen en heeft geconstateerd, dat de Hogeschool van Amsterdam (HvA), in casu de Afdeling vo/bve, zeer actief heeft meegewerkt (en nog meewerkt) aan het ontwerpen van de vakinhoudelijke eindkwalificaties. Zie bij facet Functie en bereik van het rapport Het voorliggende rapport bevat het advies aan de NVAO dat door Hobéon Certificering als Visiterende en Beoordelende Instantie is opgesteld ten behoeve van de accreditatie van de Opleiding tot leraar voortgezet onderwijs van de tweede graad in o Geschiedenis CROHO 35197, voltijd, deeltijd; Opleiding tot leraar voortgezet onderwijs van de tweede graad in o Algemene Economie CROHO 35202, voltijd, deeltijd; Opleiding tot leraar voortgezet onderwijs van de tweede graad in o Bedrijfseconomie CROHO 35203, voltijd, deeltijd; Opleiding tot leraar voortgezet onderwijs van de tweede graad in o Aardrijkskunde CROHO 35201, voltijd, deeltijd; Opleiding tot leraar voortgezet onderwijs van de tweede graad in o Maatschappijleer CROHO 3511, voltijd, deeltijd. Geschiedenis, Algemene economie, Bedrijfseconomie, Aardrijkskunde en Maatschappijleer HvA, 1.0 5

13 1.3. Wijze van beoordeling Inleiding De tweedegraads lerarenopleidingen van de Hogeschool van Amsterdam (HvA) vormen tezamen de Afdeling vo/bve, die op haar beurt onderdeel is van het Domein Onderwijs en Opvoeding. De Afdeling vo/bve heeft een strakke regiefunctie die niet alleen op beleidsniveau, maar ook (zij het deels) op het niveau van onderwijsontwerp en -uitvoering zichtbaar is. Dit heeft het mogelijk gemaakt in de beoordeling van de onder de Afdeling vo/bve ressorterende tweedegraads lerarenopleidingen een sterke generieke dimensie aan te brengen. Anders gezegd, Hobéon Certificering heeft de opzet van het beoordelingsproces en de rapportage afgestemd op de interne organisatie van de Afdeling vo/bve. Basis van het onderzoek De generieke Management Review van de Afdeling vo/bve en de opleidingsspecifieke Management Reviews vormden de basis voor het onderzoek van Hobéon Certificering. Generieke benadering Hobéon Certificering heeft zoveel mogelijk aspecten van de onderhavige lerarenopleidingen op een zo hoog mogelijk aggregatieniveau beoordeeld. Daarbij gaat om (bijvoorbeeld) de leraren component binnen de doelstellingen, de basisstructuur van de curricula, de methode van toetsen en beoordelen, het Werkplekleren / Opleiden in de School, het personeelsbeleid en de kwaliteitszorg. Specifieke benadering Specifieke (bijvoorbeeld vakinhoudelijke) aspecten en andere identiteitsbepalende elementen zijn telkens op het niveau van de afzonderlijke opleidingen beoordeeld. Uitwerking De opzet van de visitatie was als volgt: op de 1 e dag van de visitatie heeft het auditteam die onderwerpen besproken die op het niveau van de Afdeling vo/bve worden aangestuurd en/of uitgevoerd. In de daaropvolgende drie dagen voerde het auditteam gesprekken met vertegenwoordigers uit de respectieve opleidingen en het werkveld. Deze laatste gesprekken hadden een tweeledig doel: (i) verificatie op het niveau van implementatie, (ii) beoordeling van opleidingsspecifieke elementen. Rapportage In het onderhavige rapport komt per facet de generieke aanpak tot uitdrukking in de paragraaf Algemeen, waarmee de beschrijving van de facetten telkens aanvangt. Daarna volgen, indien daartoe aanleiding bestaat, de opleidingsspecifieke paragrafen Karakteristiek Tweedegraads lerarenopleiding HvA Algemeen Het Domein Onderwijs en Opvoeding van de HvA kent twee afdelingen: Afdeling Voortgezet Onderwijs/Beroepsonderwijs en Volwasseneneducatie (vo/bve) o 22 bachelor lerarenopleidingen vo/bve (in feite 23, omdat de opleiding IDEE, met hetzelfde croho-nummer heeft als de opleiding Engels, als een geheel eigen opleiding functioneert); o 6 master lerarenopleidingen vo/bve; o masteropleiding pedagogiek. Afdeling PABO/Pedagogiek. o bachelor lerarenopleiding primair onderwijs (pabo); o bachelor opleiding pedagogiek. HvA Domein Onderwijs en Opvoeding telt per oktober 2008 ca studenten, verdeeld over 32 opleidingen in diverse varianten. Het aantal medewerkers bedraagt 271 (195 fte). Geschiedenis, Algemene economie, Bedrijfseconomie, Aardrijkskunde en Maatschappijleer HvA, 1.0 6

14 De Afdeling vo/bve biedt ten minste drie minoren aan die specifiek passen binnen de profielen, te weten in ieder geval één minor voor het havo/vwo-profiel (de minor Werken in het havo/vwo ) en twee minoren voor het beroepsonderwijsprofiel (de minoren Werken in het vmbo en Werken in het mbo ) De bacheloropleiding: Tweedegraads lerarenopleiding De Afdeling vo/bve heeft haar tweedegraads lerarenopleidingen in organisatorische zin als volgt gegroepeerd. Team 1 Team 2 Team 3 Team 4 Team 5 Team 6 Geschiedenis en Aardrijkskunde. Maatschappijleer, Algemene economie en Bedrijfseconomie. Engels en Frans. International Degree in English and Education - IDEE. Nederlands en Wiskunde. Gezondheidszorg & Welzijn, Consumptieve Techniek, Techniek in de Onderbouw, Bouwkunde, Bouwtechniek, Elektrotechniek, Grafische Techniek, Mechanische Techniek, Motorvoertuigentechniek en Werktuigbouwkunde. Biologie, Natuurkunde en Scheikunde. Alle tweedegraads lerarenopleidingen van de Afdeling vo/bve hebben een voltijd- en een deeltijdvariant, met uitzondering van de opleiding IDEE, die alleen in voltijd wordt aangeboden Visie De notie competentie staat centraal in de opleidingsvisie van de Afdeling vo/bve. Het leren vanuit werkproblemen, met als doel theorie en praktijk met elkaar te verbinden, is de basis van het competentiegericht opleiden. Het leren oplossen van beroepsproblemen gaat hand in hand met het ontwikkelen van een kennisbasis en met reflectie op de theorie en op de relevantie daarvan voor het praktisch handelen. Drie hoofdkenmerken bepalen de inrichting van de opleidingen: Kennisintensief: de leraar als makelaar in kennis. Omgevingsgericht: de leraar als intermediair tussen student en beroepspraktijk / maatschappij. Persoonsgericht: de leraar als opleider en begeleider Algemeen profiel In de profilering van de lerarenopleidingen van de HvA spelen sterke vakgerichtheid (zie ), het werkplekleren, de relatie met het werkveld en het Opleiden in de School een grote rol. Zie voor deze drie laatste aspecten 1.5, 1.6, Major - Minor Het programma van de opleidingen is zowel in de voltijd- als in de deeltijdvariant verdeeld in een major (210 ec s ) en een minor (30 ec s ). Binnen de major (de basisopleiding)geeft de Afdeling vo/bve het competentiegerichte opleiden vorm in een model dat rust op vier pijlers: vak, werkplekleren (WPL), algemene beroepsvoorbereiding (ABV) en metawerk. De minor is een keuzeonderdeel in het vierde studiejaar van de opleidingen. De minor biedt de student de gelegenheid om ter verdieping, verbreding of verrijking van zijn individuele beroepsprofilering een studieonderdeel te kiezen. De student is vrij een minor binnen of buiten het eigen domein te kiezen, mits hij de keuze kan verantwoorden en de examencommissie toestemming geeft. Profileringen De opleidingsprogramma s kennen met ingang van het cohort een geprofileerde uitstroom: havo/vwo en beroepsonderwijs (vmbo mbo) Deze profilering komt onder andere tot uiting in de keuze van de minor, in het werkplekleren in de laatste fase van de opleiding en in het afstuderen. Geschiedenis, Algemene economie, Bedrijfseconomie, Aardrijkskunde en Maatschappijleer HvA, 1.0 7

15 Voltijd deeltijd Alle opleidingen (m.u.v. IDEE) worden ook in deeltijd aangeboden. Deeltijdopleidingen zijn gericht op dezelfde competenties en hebben dezelfde examenprogramma s als de voltijd opleidingen. De curricula verschillen in opbouw en in werkvormen. Kenmerkend voor de deeltijdopleidingen is voorts de mogelijkheid tot verkorte (maatwerk)routes. Voltijd opleidingen en deeltijdopleidingen hebben echter niet noodzakelijkerwijs een identiek curriculum. Van voltijdstudenten wordt verwacht dat zij 40 uur per week beschikbaar zijn voor studie en stage, terwijl bij deeltijdstudenten uitgegaan wordt van een beschikbaarheid van 20 tot 25 uur per week. Deeltijdstudenten vormen een zeer diverse groep: mensen die (onbevoegd) werkzaam zijn in het onderwijs, mensen die werkzaam zijn in een geheel andere sector, mensen zonder baan, enz. Wat deeltijdstudenten gemeen hebben, is hun levenservaring, werkervaring en vaak ook studieervaring, waardoor zij over competenties beschikken op het gebied van studievaardigheden en studiehouding die hen in staat stellen met minder studietijd en met minder begeleiding startbekwaam te worden. Daarnaast beschikken veel deeltijdstudenten over eerder verworven competenties (evc s). De kern van het deeltijdmodel is dat het studenten in staat stelt om, afhankelijk van hun reeds aanwezige competenties en van de ontwikkeling die zij tijdens de studie doormaken, verschillende trajecten te doorlopen. Met elke toekomstige deeltijdstudent wordt een intakegesprek gevoerd en een individueel studiecontract afgesloten. Verkorting van het studietraject wordt vastgesteld aan de hand van zogenaamde evc-matrices voor de vakoverstijgende curriculumonderdelen en voor de vakcomponent Kopopleidingen De Afdeling vo/bve biedt afgestudeerden (bachelors) uit hbo en wo kopopleidingen aan: éénjarige lerarenopleidingen in een schoolvak dat aansluit op de vooropleiding van de desbetreffende bachelor. Het programma omvat de vier genoemde pijlers, met dien verstande dat in de pijler Vak/Vakdidactiek alleen de vakdidactiek wordt aangeboden, omdat de vakspecifieke kennisbasis al in de voorafgaande bacheloropleiding is verworven. Verder omvat het programma geen afstudeerproduct en ook geen minor, omdat het aantonen van het vereiste hbo bachelorniveau, respectievelijk de met de minor beoogde verbreding of verdieping, reeds heeft plaatsgevonden in de voorafgaande bacheloropleiding. Ten slotte: de kopopleiding kent geen uitstroomprofilering Het curriculum Het curriculum van de opleidingen bestaat uit twee delen: (i) een, voor alle studenten verplicht, vakoverstijgend deel dat voor alle opleidingen gelijk is en (ii) een opleidingsspecifiek deel In de (generieke) Management Review van de Afdeling vo/bve zijn inhoud en doelstellingen van het vakoverstijgende deel van de curricula concreet en gedetailleerd beschreven. De opleidingen kennen drie fasen: propedeuse (jaar 1), hoofdfase (jaar 2 en 3) en afstudeerfase (jaar 4). Elke fase wordt afgesloten met een bekwaamheidsproef: een integrale beoordeling van de competenties in hun onderlinge samenhang en van de daaraan ten grondslag liggende kennis, vaardigheden en attituden. Na het met goed resultaat afleggen van een bekwaamheidsproef is de student respectievelijk hoofdfasebekwaam, LIO-bekwaam en startbekwaam. De major vormt de basisopleiding en kent vier curriculumpijlers : Vak/ Vakdidactiek (96 ec s) Systematische ontwikkeling van kennis en vaardigheid in het schoolvak en de bijbehorende vakdidactiek. De inhoud is voor de meeste vakgebieden bepaald in de landelijk vastgestelde kennisbasis. Binnenkort zal dat voor alle vakken het geval zijn. De sterke vakgerichtheid binnen de lerarenopleidingen van de HvA wordt met name in deze pijler manifest. Werkplekleren WPL (60 ec s) Brede ontwikkeling in de schoolpraktijk op alle competentiegebieden. De student werkt met leertaken (open, flexibele opdrachten), waarbij het toepassen van de in de lessen Vak & Vakdidactiek en Algemene Beroepsvoorbereiding verworven theorie (kennis) vereist is. Geschiedenis, Algemene economie, Bedrijfseconomie, Aardrijkskunde en Maatschappijleer HvA, 1.0 8

16 Algemene beroepsvoorbereiding ABV (24 ec s ) Voorbereiding op pedagogische, onderwijskundige en didactische aspecten van het beroep. De inhoud is bepaald in de landelijk vastgestelde generieke kennisbasis. De groepen zijn bij ABV in termen van vak gemengd samengesteld om studenten te stimuleren vakoverstijgend te denken en samen te werken. Metawerk (18 ec s ) Ervaringen uit de verschillende curriculumpijlers komen hier samen en de student reflecteert op zijn ontwikkeling, maakt jaarlijks een POP en doet regelmatig verslag van zijn ontwikkeling in zijn portfolio. De metawerkgroep is vakgebonden en fungeert vooral in de eerste jaren als thuisbasis van de student. De onderzoekslijn De onderzoekslijn omvat een samenhangende reeks opdrachten, ingebed in de respectieve pijlers. In Algemene Beroepsvaardigheden (ABV) en Metawerk worden onderzoekstheorie & -vaardigheden aangeleerd die vervolgens in het Werkplekleren via opdrachten worden toegepast. De onderzoekslijn culmineert in het afstudeerproduct. Op deze wijze werken de opleidingen systematisch aan het ontwikkelen van onderzoeksvaardigheden en een onderzoeksgerichte houding. Daarbij wordt steeds de praktijk van de student zelf onderzocht, zodat de onderzoekslijn bijdraagt aan een verdieping van het leren in de praktijk. In het Afstudeerproduct (het LiO-praktijkonderzoek, 9 ec s in jaar 4) komen kennis en ervaring uit de vier pijlers samen. De student bewijst, dat hij op bachelorniveau kan denken en handelen. De Afdeling vo/bve beschouwt het verrichten van onderzoek als een integraal onderdeel van de startbekwaamheid van de leraar. De onderzoekslijn loopt als een rode draad door het curriculum: vanaf het eerste studiejaar worden de student bouwstenen aangereikt om uiteindelijk in het laatste studiejaar onderzoek te kunnen verrichten in het kader van de (profiel)minor Uitstroomprofiel Vanaf het cohort 2006 kiezen de studenten van de meeste opleidingen vóór het derde jaar één van de twee uitstroomprofielen havo/vwo of beroepsonderwijs. Het uitstroomprofiel komt tot uitdrukking in de volgende programmaonderdelen: binnen de pijler Vak/Vakdidactiek wordt het vakonderdeel in jaar 3 geheel of gedeeltelijk profielspecifiek ingevuld; het Werkplekleren in jaar 3 zal in de meeste gevallen geheel, maar in ieder geval met een minimum van 30%, plaatsvinden in een onderwijstype passend bij het profiel; het Werkplekleren in jaar 4 en het afstudeerproduct vinden geheel binnen een bij het profiel passend onderwijstype plaats Werkplekleren Tijdens het Werkplekleren (hierna: WPL) staat een brede ontwikkeling in de praktijk op alle competentiegebieden centraal. In het WPL krijgt de student leertaken (een vorm van open, flexibele opdrachten) aangereikt, waarbij het zichtbaar toepassen van in de lessen vak/vakdidactiek en Algemene Beroepsvoorbereiding (hierna: ABV) aangeleerde theorie vereist wordt. Deze pijler bestaat uit 60 studiepunten (29 % van de major, 25% van de totale opleiding), start in jaar 1 en neemt elk jaar in omvang toe. Aan het einde van elke fase (propedeuse, hoofdfase, afstudeerfase), vindt een bekwaamheidsproef plaats. Deze bekwaamheidsproeven zijn integratieve beoordelingsmomenten : de verschillende competenties worden in samenhang aangetoond, hetgeen ook geldt voor de competentieaspecten kennis, vaardigheden en attituden. Geschiedenis, Algemene economie, Bedrijfseconomie, Aardrijkskunde en Maatschappijleer HvA, 1.0 9

17 De student integreert praktijkervaringen met theoretische (o.a. vakdidactische) inzichten, verbindt vroegere leerervaringen met nieuwe leerervaringen en geeft er blijk van het geleerde te kunnen toepassen in nieuwe situaties. Het slagen voor de bekwaamheidsproeven is voorwaardelijk voor doorstroming naar de volgende fase van de opleiding c.q. het afstuderen Relatie met het werkveld De Afdeling vo/bve heeft een structurele relatie met ongeveer honderd scholen in vo en mbo, gespreid over het verzorgingsgebied van de opleidingen 1. In liep 80% van de studenten (voltijd en deeltijd) hun leerwerktraject op één van deze scholen. Vaste begeleiders vanuit de opleidingen onderhouden contact met deze scholen en begeleiden daar de studenten. Er is op meerdere niveaus (docentniveau, directieniveau) een sterke interactie met het scholenveld die ten goede komt aan de praktijkgerichtheid van opleiders en aan de inhoudelijk kwaliteit van het curriculum. Contact op docentniveau verloopt vooral via de hierboven genoemde vaste begeleiders per school. Op directieniveau worden contacten o.a. onderhouden via enkele, namens het management van de Afdeling vo/bve optredende, ambassadeurs én een adviesraad bestaande uit directieleden van scholen: de Veldadviesraad (VAR) Opleiden in de school Het concept opleiden in de school is vanaf de introductie in 2000 voor de HvA de belangrijkste motor geweest voor het vernieuwen en intensiveren van de relaties met het werkveld. Opleiden in de school wil zeggen, dat scholen actief inhoudelijk inbreng hebben in het leerproces van de studenten, in tegenstelling tot de traditionele stage, waarbij de rol van de school zich beperkt tot het bieden van oefengelegenheid in de school. Binnen de bovengenoemde groep van ca. honderd scholen zijn ca. veertig opleidingsscholen. Medewerkers van een opleidingsschool vervullen een actieve rol als medeopleider. Het opleiden in de school werkt als een experimenteeromgeving met een grote spin-off naar de gehele opleiding: in de eerste plaats naar het werkplekleren op de niet-opleidingsscholen, maar ook naar andere curriculumonderdelen. Er is (vooral) via de opleidingsscholen een structurele en intensieve interactie met de schoolpraktijk ontstaan Visitatierapport Samen scholen (april 2004) Het auditteam heeft de resultaten van het visitatierapport Samen scholen ( Den Haag, april 2004) bestudeerd. De opleidingen hebben in hun Management Reviews nadrukkelijk aandacht besteed aan de visitatie in Voor de tweedegraads lerarenopleidingen die onderwerp zijn van deze rapportage merkte de visitatiecommissie in haar rapport het volgende op. Geschiedenis De visitatiecommissie was zeer positief over de opleiding. Zo sprak zij haar waardering uit over bijvoorbeeld: (i) de vakspecifieke eindkwalificaties en de wijze waarop de opleiding deze in het programma naar leerdoelen heeft vertaald en vervolgens in het programma heeft verankerd, (ii) de inhoud en het niveau van de toetsen, (iii) de wijze waarop de opleiding ICT in onderwijs heeft geïntegreerd en (iv) de kwaliteit va het studiemateriaal. Wel voegde de visitatie daar aan toe dat de opleiding consequenter zou moeten daar waar het gaat om de beoordelingscriteria en de feedback na toetsing. Het auditteam constateert thans, dat sinds de opleiding voor elke studiejaar een toetscoördinator heeft aangesteld, de validiteit van beoordelingscriteria en de organisatie van de feedback na toetsing aanzienlijk zijn verbeterd. 1 Noord-Holland, Regio Leiden en Duin- & Bollenstreek, Almere. Geschiedenis, Algemene economie, Bedrijfseconomie, Aardrijkskunde en Maatschappijleer HvA,

18 Economie (met in 2003 twee uitstroomprofielen) Uitstroomprofiel Algemene Economie Het visitatierapport is positief over de opleiding. Zo sprak zij haar waardering uit over bijvoorbeeld: (i) de eindkwalificaties en de vertaling daarvan naar leerdoelen en de programmatische uitwerking ervan, (ii) de kwaliteitsborging van toetsen & beoordelen, (iii) de integratie van vak en beroep, (iv) de kwaliteit van het studiemateriaal en (v) meer in het algemeen: het inhoudelijk niveau van de opleiding. Uitstroomprofiel Bedrijfseconomie Het visitatierapport is positief over de opleiding. Zo sprak zij haar waardering uit over bijvoorbeeld: (i) de eindkwalificaties en de vertaling daarvan naar leerdoelen en de programmatische uitwerking ervan, (ii) de kwaliteitsborging van toetsen & beoordelen, (iii) de integratie van vak en beroep, (iv) de kwaliteit van het studiemateriaal. De visitatiecommissie maakte wel een kritische kanttekening over de inhoudelijke verdieping van de bedrijfseconomie component. Het auditteam constateert thans, dat er sinds de curriculumherziening (2006) binnen Economie thans twee opleidingen zijn elk met één uitstroomprofiel, waardoor de focus op bedrijfseconomie aanzienlijk is versterkt. Aardrijkskunde Het oordeel van de visitatiecommissie was voldoende. Wel plaatste de visitatiecommissie de volgende kritische kanttekeningen: de vakverbreding naar het leergebied mens en maatschappij is nog niet gerealiseerd. het leren reflecteren blijft beperkt tot reflectie op het product en niet op het eigen leerproces. de beoordelingscriteria zijn onvoldoende duidelijk aangegeven. integrale beoordelingsmomenten: de uitwerking bij de opleiding is nog niet optimaal. het voornemen van de opleiding om samen met andere opleidingen tot een kennisbasis en voortgangstoetsen te komen schiet tekort. De toetsing moet aansluiten bij het onderwijs dat gegeven wordt en dus betrekking hebben op competenties. Het auditteam constateert, dat de opleiding (mede als onderdeel van het algemene beleid van de Afdeling vo/bve) een aantal substantiële verbeteringen heeft aangebracht. Bijvoorbeeld: (i) vakverbreding is gerealiseerd, (ii) reflectie is thans ook (Metawerk) gericht op het eigen leerproces, (iii) de introductie van bekwaamheidsproeven betekent een versterking van de integrale toetsing. Maatschappijleer Toets Nieuwe Opleiding 2004 De opleiding is eerst in 2004 gestart. Op basis van een positief besluit van de NVAO die de volgende sterke punten signaleerde: (i) aansluiting op domeinspecifieke eisen, (ii) samenwerking met beroepenveld, (iii) intake, (iv) samenhang programma en (v) interne kwaliteitszorg. Wel zou, aldus de NVAO de communicatie over de resultaten van (interne) evaluaties moeten worden verbeterd. Iets wat, zo constateert het auditteam, thans inderdaad is gebeurd. Geschiedenis, Algemene economie, Bedrijfseconomie, Aardrijkskunde en Maatschappijleer HvA,

19 1.9. Auditteam Het volledige auditteam dat bij de het accreditatie onderzoek betrokken is geweest, bestond uit de volgende personen (tevens is hun functie binnen het auditteam aangegeven): Panelleden Expertise - audit - kwaliteitzorg Expertise - onderwijs Expertise - werkveld Expertise - vakinhoud Expertise - studentzaken Drs. R. van der Herberg x x x Drs. W. van Raaijen x x x Prof. Dr. P. Sleegers x x x Drs. R. Kraakman x x Dr. M. Kamp x x x Drs. A. Corda x x Prof. Dr. R. van der Vaart x x x Drs. H. Wierda x x x Dr. K. Soudijn x x x P. Foppen x x x R. Weststrate x x x R. van der Pluijm x M. Hermes x Drs. R. Stapert x x Drs. G. Broers x x Bij het samenstellen van het auditteam heeft Hobéon Certificering er zorg voor gedragen, dat de voor de beoordeling van de tweedegraads lerarenopleiding noodzakelijke vakinhoudelijke en vakdidactische expertise aanwezig zijn. Expertise met betrekking tot de onderwijskundige aspecten (i.c. het primaire proces, de ondersteunende processen en de organisatorische context) en expertise met betrekking tot de inhoudelijke aspecten (i.c. het programma in relatie tot het specifieke domein). De generieke aspecten binnen de tweedegraads lerarenopleiding van de HvA zijn beoordeeld door een kernteam. Dit kernteam bestond uit de volgende personen: Lead auditoren: R. van der Herberg en W. van Raaijen; Deskundige werkveld tweedegraads lerarenopleidingen: R. Kraakman; Vakdeskundige opleiden leraren/onderwijskundige: P. Sleegers; Vakdeskundige techniek: P. Foppen; Vakdeskundige Consumptieve Techniek: R. Weststrate; Vakdeskundige Talen: A. Corda; Vakdeskundige Gamma: R. van der Vaart; Vakdeskundige GZW: K. Soudijn; Vakdeskundige Economie: H. Wierda; Vakdeskundige Exacte vakken: M. Kamp; Secretarissen: R. Stapert en G. Broers; Studenten: M. Hermes en R. van der Pluijm; Van der Herberg heeft ruime ervaring binnen onderwijsorganisaties op het terrein van bestuurlijke verzelfstandiging, fusieprocessen, convenanten en sponsorcontracten tussen vmbo en brancheorganisaties, personeelsbeleid en kwaliteitszorg. In het recente verleden was hij voorzitter van de stuurgroep Academische Opleidingsscholen, het Utrechtse Model. Als externe deskundige is hij betrokken bij audits (Platform Bèta Techniek) en visitatieprocessen in het speciaal voortgezet onderwijs en voortgezet onderwijs. Van der Herberg heeft reeds veel audits in het kader van accreditatie geleid. Geschiedenis, Algemene economie, Bedrijfseconomie, Aardrijkskunde en Maatschappijleer HvA,

20 Van Raaijen is jarenlang als rector werkzaam geweest. Hij was daar voorzitter van de landelijke examencommissie, lid van de commissie voorbereiding Tweede Fase en voorzitter van de vakgroep Nederlands. Bij Hobéon houdt hij zich bezig met organisatievraagstukken, marktonderzoek, accreditatie in het hoger (kunst-) onderwijs en certificering van ondermeer openbare bibliotheken en kunsteducatieve instellingen. Kraakman bekleedt thans een groot aantal bestuursfuncties, o.a. binnen het onderwijs. Hij was 17 jaar voorzitter van de college van bestuur van de Vereniging Ons Middelbaar Onderwijs. Tevens is hij voorzitter van de CAO-onderhandelingsdelegatie van de werkgevers in het voortgezet onderwijs en lid van de Raad van Toezicht van het Nederlands Instituut voor Masters in Educatie. Sleegers is als hoogleraar Onderwijskunde werkzaam aan de Technische Universiteit Twente. In zijn onderzoek- en adviesprojecten houdt hij zich bezig met vraagstukken over sturing en inrichting van organisaties, de aard en het verloop van innovatieprocessen en het leren van professionals binnen overheidsorganisaties. Foppen is tien jaar lid geweest van het directieteam techniek van ROC Landstede in Harderwijk. Thans is hij directeur van de Stichting Beroepsonderwijs in Nijkerk. Hij participeert in een aantal overlegorganen waaronder het Platform Bètatechiek en het Opleidings- en Ontwikkelingsfonds voor de Metaal en Elektrotechnische Industrie. Weststrate is thans algemeen projectleider herontwerp mbo. Zijn wortels liggen in de praktijk van de hotelsector. Hij was gedurende een groot aantal jaren directeur van een hotelschool en sectordirecteur binnen een ROC. Corda behaalde haar eerstegraads bevoegdheid docent Italiaans aan de UvA. Zij is in het bezit van een MA in Classics and General Linguistics van de Università di Torino en een diploma maturità classica, Liceo Ginnasio C. Cavour, Torino. Zij is werkzaam aan het Expertisecentrum moderne vreemde talen en educational project manager bij het ICLON van de Universiteit Leiden. Van der Vaart is decaan van het University College van de Universiteit Utrecht. Hij was jarenlang onderwijsdirecteur van de bachelor- en masteropleidingen Sociale Geografie en Planologie van de UU. Van der Vaart was lid van de commissie Van Oostrom die de historische en culturele canon heeft ontwikkeld. Hij is lid van diverse commissies, waaronder de Onderwijs Advies Commissie van de Universiteit Utrecht en het Oxford Network for Teaching & Learning in Research-Intensive Universities. Soudijn was tot 1 januari 2009 universitair hoofddocent Psychologie, Faculteit Sociale Wetenschappen, Universiteit van Tilburg. Hij verzorgde bachelorcursussen zoals: Inleiding en geschiedenis van de psychologie, Inleiding psychologie voor maatschappijwetenschappen en Beroepsvaardigheden: beroepsethiek. Wierda heeft ruime ervaring binnen zowel het (hoger) onderwijs als het bedrijfsleven. Zo is hij vanaf 1982 tot 1998 als directeur van de opleiding Commerciële Economie werkzaam geweest binnen de Haarlem Business School. Naast zijn directeurschap heeft hij actief geparticipeerd in ontwikkelingstrajecten van de opleidingen: Small Business, International Business, European Business Management en Media Entertainment Management. Kamp is vakdidacticus Biologie aan het Instituut voor Leraar en School van de Radboud Universiteit Nijmegen. Momenteel is hij coördinator van het cluster van de exacte vakken in de lerarenopleiding van de Radboud Universiteit Nijmegen. Hij is landelijk coördinator van een netwerk van zeven scholen waarin voorbeeldlesmateriaal wordt ontwikkeld vanuit de concept - contextbenadering, die in de natuurwetenschappelijke vakken opgeld doet. Geschiedenis, Algemene economie, Bedrijfseconomie, Aardrijkskunde en Maatschappijleer HvA,

21 Het team dat specifiek de opleidingen Geschiedenis, Algemene Economie, Bedrijfseconomie, Aardrijkskunde en Maatschappijleer beoordeeld heeft, bestond uit de volgende personen: Lead auditor: R. van der Herberg; Vakdeskundige lerarenopleidingen: P. Sleegers; Vakdeskundige Aardrijkskunde, Geschiedenis: R. van der Vaart Vakdeskundige Economie: H. Wierda Deskundige Werkveld lerarenopleidingen: R. Kraakman; Secretaris: G. Broers; Student: M. Hermes. Voor de curricula vitae, zie Bijlage I. Voor het programma van de visitatie, zie Bijlage II. Geschiedenis, Algemene economie, Bedrijfseconomie, Aardrijkskunde en Maatschappijleer HvA,

22 2. BEVINDINGEN EN BEOORDELING Onderwerp 1: Doelstellingen Opleiding Drie facetten: 1. domeinspecifieke eisen; 2. niveau bachelor; 3. oriëntatie hbo. Facet 1.1. Domeinspecifieke eisen Criterium Het facet Domeinspecifieke Eisen is beoordeeld aan de hand van het volgende NVAO-criterium: Sluiten de eindkwalificaties van de opleiding aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk)? Oordeel: goed Geschiedenis, Algemene Economie, Bedrijfseconomie, Aardrijkskunde en Maatschappijleer (alle varianten) Bevindingen I Algemeen De eindkwalificaties De eindkwalificaties van de Afdeling vo/bve zijn concrete uitwerkingen van de bekwaamheidseisen voor leraren, zoals die zijn vastgelegd in de wet BIO. De bekwaamheidseisen bestaan uit zeven competenties en zijn vanaf 2000 ontwikkeld door de beroepsgroep leraren onder regie van de Stichting Beroepskwaliteit Leraren (SBL). In deze zeven competenties worden de verantwoordelijkheden van de leraar samengevat in vier beroepsrollen: de interpersoonlijke rol, de pedagogische rol, de vakinhoudelijke en (vak)didactische rol en de organisatorische rol. Deze beroepsrollen worden vervuld in vier typen situaties die kenmerkend zijn voor het beroep van leraar: het werken met leerlingen, met collega s, met de omgeving van de school en met zichzelf. Bij dit laatste gaat het om het werken aan de eigen professionele ontwikkeling. Betrokkenen Gebied In de klas Collegiaal Anderen Zelf Interpersoonlijk 1. Interpersoonlijk competent Pedagogisch Vak(didactiek) 2. Pedagogisch competent 3. Vakinhoudelijk en didactisch competent 5. Competent in samenwerken met collega s 6. Competent in samenwerking met omgeving 7. Competent in reflectie en ontwikkeling Organisatorisch 4. Organisatorisch competent De SBL heeft de competenties beschreven op het niveau startbekwaam / beginnende leraar. De Afdeling vo/bve heeft in de periode deze competenties nader uitgewerkt: In 2004 zijn voor alle competenties twee tussenniveaus gedefinieerd. Vanaf zijn de competenties richtinggevend voor de ontwikkeling van de curricula; De competenties (3 niveaus, zie onder facet 1.2.) zijn in 2006 geconcretiseerd in eindtermen. Actualisering profiel De opbouw van het curriculum en de eindkwalificaties worden regelmatig (ten minste 4-maal per jaar) besproken in de Veldadviesraad VAR, die bestaat uit directieleden van scholen waarmee intensief wordt samengewerkt. De VAR vormt een representatieve afspiegeling van deze groep scholen die mede vorm geven aan het opleiden van leraren. Geschiedenis, Algemene economie, Bedrijfseconomie, Aardrijkskunde en Maatschappijleer HvA,

23 Internationalisering De Afdeling vo/bve heeft zich tot doel gesteld internationale ontwikkelingen en internationalisering herkenbaar op te nemen in de beschrijving van de curricula van de opleidingen. Het gaat dan vooral om stages, studie en leren in het buitenland en de minor internationalisering. Overigens is door de aard van de opleiding (studenten worden voorbereid op een baan in het Nederlandse onderwijs) de internationale ambitie bescheiden. Met uitzondering van de opleiding IDEE. Ten slotte De beroepseisen liggen vast in de SBL competenties, de vakeisen in de respectieve Kennisbases. Beide functioneren als landelijk referentiekader voor de lerarenopleidingen. Het auditteam heeft vastgesteld, dat de doelstellingen van de onderhavige opleidingen thans volledig overeenkomen met de eisen die het werkveld in termen van het beroep en in termen van het vak (zie hieronder bij de opleidingsspecifieke paragrafen) aan tweedegraads leraren stelt. De leidende rol die de HvA lerarenopleidingen in het landelijk doelstellingenoverleg hebben gespeeld en nog spelen, ziet het auditteam bij de onderhavige lerarenopleidingen terug in niet alleen de doelstellingen van de onderzochte opleidingen, maar ook -en daar gaat het uiteindelijk om- in de structuur en inhoud van de respectieve opleidingsprogramma s. Bovendien heeft de Afdeling vo/bve haar keuze om de vakkennis een sterke nadruk te geven ook op het niveau van de doelstellingen verankerd. Mede daardoor is er in de doelstellingen van de opleidingen thans een goede balans tussen vakkennis en vakmanschap. Het auditteam beoordeelt de doelstellingen van de opleidingen Geschiedenis, Algemene Economie, Bedrijfseconomie, Aardrijkskunde en Maatschappijleer dan ook als goed. II Geschiedenis Anders dan voor het leraarschap in het algemeen, waarvoor kwalificaties zijn vastgelegd in de Wet BIO, zijn er geen vastgelegde specifieke eisen voor het beroep van leraar geschiedenis. Er is geen onderzoek gedaan onder het werkveld (schoolleidingen, leraren, alumni, of vakorganisaties zoals de Vereniging van Geschiedenisleraren in Nederland VGN) waaruit kan blijken wat van een afgestudeerde geschiedenisleraar wordt verwacht. Ook uit de internationale literatuur zijn de opleiding geen voorbeelden bekend van dergelijk onderzoek of beschrijvingen van een beroepsstandaard voor een geschiedenisleraar. De doelstellingen van de opleiding zijn aantoonbaar ontleend aan de thans vigerende landelijke Kennisbasis, waarbij de docenten van de opleidingen intensief betrokken waren. In samenwerking met Fontys Hogeschool Tilburg, de Hogeschool Utrecht en de Hogeschool Rotterdam heeft de opleiding vervolgens gewerkt aan het maken van digitale toetsen en als gevolg hiervan ook aan nadere invulling van de kennisbasis die immers de grondslag voor de beoogde toetsen moest vormen. In de kennisbasis die op deze wijze is geformuleerd wordt de vakinhoudelijke kennis uitgewerkt in twee domeinen: 1. een domein historisch denken 2. redeneren en kennis van tijdvakken. III Algemene Economie De landelijke Kennisbasis Algemene Economie vormt een belangrijk uitgangspunt voor de vakinhoudelijke kwalificaties. Voorts: in 2008 is een eerste versie van Beroepsstandaarden voor het economie-onderwijs geformuleerd voor leraren in de disciplines Algemene Economie en/of Bedrijfseconomie. Deze beroepsstandaarden zijn geformuleerd door de (Beroeps) Vereniging van leraren in de economisch-maatschappelijke vakken (VECON). IV Bedrijfseconomie De landelijke Kennisbasis Bedrijfseconomie vormt een belangrijk uitgangspunt voor de vakinhoudelijke kwalificaties. Voorts: in 2008 is een eerste versie van Beroepsstandaarden voor het economieonderwijs geformuleerd voor leraren in de disciplines Algemene Economie en/of Bedrijfseconomie. Deze beroepsstandaarden zijn geformuleerd door de (Beroeps) Vereniging van leraren in de economisch maatschappelijke vakken (VECON). Geschiedenis, Algemene economie, Bedrijfseconomie, Aardrijkskunde en Maatschappijleer HvA,

24 V Aardrijkskunde De landelijke Kennisbasis Aardrijkskunde vormt een belangrijk uitgangspunt voor de vakinhoudelijke kwalificaties. Door het contacten met stagescholen zorgt de opleiding ervoor dat de eindkwalificaties voortdurend tegen het licht van de lespraktijk worden gehouden. Om die reden worden ook (bijna) alle docenten van de opleiding ingezet bij de stagebegeleiding. VI Maatschappijleer De landelijke Kennisbasis Maatschappijleer vormt een belangrijk uitgangspunt voor de vakinhoudelijke kwalificaties. Door contacten met stagescholen zorgt de opleiding ervoor dat de eindkwalificaties voortdurend tegen het licht van de lespraktijk worden gehouden. Om die reden worden ook alle docenten van de opleiding ingezet bij de stagebegeleiding. De opleiding borgt op nog twee manieren de actualisering van de doelstellingen. Op de eerste plaats is de opleiding betrokken bij het vaststellen van de kennisbasis maatschappijleer. Op de tweede plaats werkt een aantal docenten van de opleiding binnen het Expertisecentrum Mens en Maatschappijvakken aan een verdere ontwikkeling van de vakdidactiek. Geschiedenis, Algemene economie, Bedrijfseconomie, Aardrijkskunde en Maatschappijleer HvA,