Opleiding tot leraar voortgezet onderwijs van de tweede graad Techniek in de Onderbouw voltijd/deeltijd

Transcriptie

1 Adviesrapport accreditatie Opleiding tot leraar voortgezet onderwijs van de tweede graad Techniek in de Onderbouw voltijd/deeltijd Hogeschool van Amsterdam HvA

2

3 Scheveningseweg KV Den Haag T (070) F (070) I E info@hobeon.nl Adviesrapport accreditatie Opleiding tot leraar voortgezet onderwijs van de tweede graad Techniek in de Onderbouw voltijd/deeltijd Hogeschool van Amsterdam HvA CROHO nr Hobéon Certificering BV Datum maart 2010 Auditteam drs. R.B. van der Herberg, voorzitter M. van Os, deskundige D. van der Spoel, deskundige prof. dr. M. de Vries, deskundige J. Muijs, studentlid Secretaris drs R.F.H.M. Stapert

4

5 INHOUDSOPGAVE 1. MANAGEMENT SAMENVATTING INTEGRAAL ADVIES ALGEMENE GEGEVENS BEOORDELINGSKADER SAMENSTELLING AUDITTEAM SAMENVATTENDE BEOORDELING 2 2. INLEIDING 2.1. FUNCTIE VAN HET RAPPORT DE PLAATS VAN DE OPLEIDING TIO BINNEN DE HOGESCHOOL VAN AMSTERAM HVA DE AUDIT 5 3. KARAKTERISTIEK VAN DE OPLEIDING ALGEMEEN DE OPLEIDING TECHNIEK IN DE ONDERBOUW TIO VISITATIES VISITATIE TOETS NIEUWE OPLEIDING AUDIT ONDERWERPEN EN FACETTEN NVAO - ACCREDITATIEKADER OORDEELSCHEMA 63 BIJLAGE I Visitatieprogramma 28 januari 2010 BIJLAGE II Curricula Vitae & onafhankelijkheidsverklaringen BIJLAGE III Werkwijze, beoordelingsprocedure, beslisregels BIJLAGE IV Geraadpleegde documenten

6

7 1. MANAGEMENT SAMENVATTING 1.1. Integraal advies Hobéon Certificering adviseert de NVAO de Opleiding tot leraar voortgezet onderwijs van de tweede graad Techniek in de Onderbouw, verzorgd door de Hogeschool van Amsterdam, te accrediteren Algemene gegevens Naam van de instelling: Hogeschool van Amsterdam HvA Naam van de opleiding: Opleiding tot leraar voortgezet onderwijs van de tweede graad Techniek in de Onderbouw Opleiding TiO Croho nummer: Varianten van de opleiding: voltijd en deeltijd Aantal studenten: 65 (voltijd: 3; deeltijd 62) Locatie van de opleiding: Amsterdam Naam VBI: Hobéon Certificering b.v. Datum visitatie: 28 januari 2010 Datum adviesrapport: 17 maart Beoordelingskader In zijn onderzoek naar de basiskwaliteit van de Opleiding TiO heeft Hobéon Certificering het Accreditatiekader bestaande opleidingen hoger onderwijs Nederland (14 februari 2003) als beoordelingskader gehanteerd. Bij het uitvoeren van de audit heeft Hobéon Certificering voorts rekening gehouden met de afspraken tussen de NVAO en de VBI s aangaande de accreditatieonderzoeken van lerarenopleidingen. Deze behelzen afspraken over de samenstelling van de panels, de duur en de omvang van de visitatie aan de lerarenopleidingen, de inhoud van het curriculum en het gerealiseerde niveau. Het auditteam heeft voorts getoetst op welke wijze de Opleiding TiO van de Hogeschool van Amsterdam de samenwerking met de opleidingsscholen vorm geeft en op welke wijze de betreffende lerarenopleiding de kwaliteit van het opleiden in de school borgt. Het auditteam heeft ten slotte ook aandacht gegeven aan de implementatie van de landelijke kennisbasis voor de betreffende lerarenopleiding Samenstelling auditteam 1 Voorzitter Deskundigen Student Secretaris drs. R.B. van der Herberg M. van Os, vak- & werkveld D. van der Spoel, werkveld prof. dr. M. de Vries, vak- & werkveld J. Muys drs. R.F.H.M. Stapert 1 De samenstelling van het auditteam is vooraf goedgekeurd door de NVAO. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie Opleiding tot leraar voortgezet onderwijs van de tweede graad TiO HvA, maart

8 1.5. Samenvattende beoordeling Algemeen beeld De opleiding TiO bevindt zich in een veelomvattende transformatiefase. Van volgend -in zekere zin ouderwets- naar leidend. Zij heeft haar visie op Techniek in de onderbouw van het voortgezet onderwijs vastgelegd in een Masterplan Technologie dat, naar het oordeel van het auditteam, dankzij de innovatieve elementen (met als centrale noties technologische geletterdheid en ontwerpen ) richtinggevend kan zijn voor de verdere ontwikkeling van het techniekonderwijs in de onderbouw. De daarvoor noodzakelijke aanpassingen in het curriculum heeft de opleiding TiO met kracht ter hand genomen: een doordacht herontwerp van het opleidingsprogramma en een doelgerichte versterking van de docentformatie. Los van deze (veelbelovende) ambitie van de opleiding TiO, constateert het auditteam, dat de huidige opleiding voldoet aan alle kwaliteitscriteria zoals vastgelegd in het Accreditatiekader bestaande opleidingen hoger onderwijs Nederland Onderwerp Doelstellingen opleiding : voldoende Het auditteam beoordeelt alle facetten van dit onderwerp positief. Het oordeel over dit onderwerp is dan ook voldoende. De Opleiding TiO heeft haar doelstellingen vertaald in eindkwalificaties die volledig corresponderen met de landelijk overeengekomen en door het werkveld gevalideerde eisen waaraan een startbekwaam docent Techniek moet voldoen. Zowel in termen van vakmanschap (leraar) als in termen van vakkennis (techniek). De eisen die het werkveld aan een startbekwaam docent stelt, zijn qua reikwijdte en complexiteit van een niveau dat slechts via een hbo bacheloropleiding kan worden bereikt. Nota bene: Het auditteam beoordeelt alle facetten van dit onderwerp als goed. Conform de beslisregels van Hobéon Certificering komt het onderwerp Doelstellingen opleiding dan ook in aanmerking voor de extra aantekening goed Onderwerp Programma : voldoende Het auditteam beoordeelt alle facetten van dit onderwerp positief. Het oordeel over dit onderwerp is dan ook voldoende. De opleiding biedt een samenhangend programma aan (240 ec s) waarbinnen gestructureerde interactie met het werkveld een prominente plaats inneemt. In de inhoud en leerdoelen en in de toetsing & beoordeling worden reikwijdte en complexiteit van de doelstellingen zichtbaar. Met behulp van het HvA Kenniscentrum Onderwijs en Opvoeding werkt de opleiding thans aan versterking van de onderzoekscomponent binnen het programma. Iets wat zij, naar het oordeel van het auditteam, ook met betrekking tot de internationale oriëntatie zou moeten doen Onderwerp Inzet van personeel : voldoende Het auditteam beoordeelt alle facetten van dit onderwerp positief. Het oordeel over dit onderwerp is dan ook voldoende. De Opleiding TiO zet voldoende personeel in. Op het niveau van de opleiding, maar ook op het niveau van de individuele docent opereert de Opleiding TiO binnen een professioneel netwerk waarvan zij aantoonbaar gebruik maakt, in strategisch opzicht, maar ook en uitdrukkelijk ten behoeve van onderwijsontwikkeling en -uitvoering. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie Opleiding tot leraar voortgezet onderwijs van de tweede graad TiO HvA, maart

9 Onderwerp Voorzieningen : voldoende Het auditteam beoordeelt alle facetten van dit onderwerp positief. Het oordeel over dit onderwerp is dan ook voldoende. Huisvesting (werkplekken voor docenten, studie- en practicumruimtes, collegezalen e.d.) en materiële voorzieningen (ict, biblio- & mediatheek) voldoen aan de behoeften van docenten en studenten. De opleiding kent een veelheid aan werkvormen. De ruimtelijke voorzieningen zijn wat dat betreft zeer geëigend. Dat geldt overigens ook voor de mediatheek (breed en diep assortiment) en de ICT-voorzieningen die de interne en externe communicatie op professionele wijze instrumenteren. Het systeem van studiebegeleiding is gericht op inhoudelijke begeleiding, stagebegeleiding en studieloopbaanbegeleiding. Dankzij deze formele begeleiding heeft de opleiding snel zicht op eventuele voortgangsbelemmerende factoren op basis waarvan zij vervolgens, samen met de betrokken student, remediërende acties onderneemt. Overigens geschiedt dat laatste ook en vaak op informele wijze. Het is immers een kleinschalige opleiding waarbinnen docenten en studenten elkaar frequent ontmoeten Onderwerp Interne kwaliteitszorg : voldoende Het auditteam beoordeelt alle facetten van dit onderwerp positief. Het oordeel over dit onderwerp is dan ook voldoende. De opleiding (in casu de Afdeling vo/bve) heeft haar interne kwaliteitszorg voldoende geregeld en betrekt daar op systematische wijze alle (interne en externe) belanghebbenden bij. Een belangrijke stap in het kwaliteitszorgsysteem is de vertaling van evaluatieresultaten naar verbeteracties. Die stap wordt zichtbaar in het integrale verbeterplan van de Opleiding TiO: het Masterplan Technologie Onderwerp Resultaten : voldoende Het auditteam beoordeelt alle facetten van dit onderwerp positief. Het oordeel over dit onderwerp is dan ook voldoende. Gerealiseerd niveau Bij de vaststelling of de opleiding voldoet aan de vereiste basiskwaliteit, gaat het bij dit onderwerp om de relatie tussen doelstellingen en gerealiseerd niveau. Welnu, de afstudeerwerkstukken weerspiegelen, naar het oordeel van het auditteam, in voldoende mate de reikwijdte, het niveau en de beroepsgeoriënteerdheid van die doelstellingen. Dat de opleiding TiO daarin is geslaagd komt mede door het feit, dat zij de doelstellingen, naar het oordeel van het auditteam, in voldoende mate in het programma heeft geëxpliciteerd. Wel is het auditteam van oordeel, dat de afstudeerwerkstukken aan kwaliteit zouden winnen als de onderzoekscomponent in methodologisch opzicht zou worden versterkt. Onderwijsrendement Het onderwijsrendement stijgt uit boven het gemiddelde van de andere 2 e graads lerarenopleidingen binnen de Afdeling vo/bve en komt bovendien overeen met de streefcijfers. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie Opleiding tot leraar voortgezet onderwijs van de tweede graad TiO HvA, maart

10 Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie Opleiding tot leraar voortgezet onderwijs van de tweede graad TiO HvA, maart

11 2. INLEIDING 2.1. Functie van het rapport Het onderhavige rapport bevat het advies aan de NVAO dat Hobéon Certificering als Visiterende Beoordelende Instantie heeft opgesteld ten behoeve van de accreditatie van de Opleiding tot leraar voortgezet onderwijs van de tweede graad Techniek in de Onderbouw TiO (voltijd en deeltijd) De plaats van de opleiding TiO binnen de Hogeschool van Amsteram HvA Alle tweedegraads lerarenopleidingen van de Hogeschool van Amsterdam (HvA) vormen tezamen de Afdeling Voortgezet Onderwijs/Beroepsonderwijs en Volwasseneneducatie (Afdeling vo/bve), die op haar beurt deel uitmaakt van het Domein Onderwijs en Opvoeding (DOO). De Afdeling vo/bve heeft een strakke regiefunctie die niet alleen op beleidsniveau, maar ook op het niveau van kwaliteitszorg, externe relaties, onderwijsontwerp en -zij het deels- op het niveau van onderwijsuitvoering zichtbaar is. Dit heeft het mogelijk gemaakt in de beoordeling van de onder de Afdeling vo/bve ressorterende tweedegraads lerarenopleiding TiO een sterke generieke dimensie aan te brengen. Anders gezegd, Hobéon Certificering heeft de opzet van het beoordelingsproces en de rapportage afgestemd op de interne organisatie van de Afdeling vo/bve De audit Het programma Het programma van de audit (28 januari 2010) is opgenomen in Bijlage I. Het auditteam Samenstelling en expertise van het auditteam laten zich als volgt weergeven: Panelleden Expertise - audit - kwaliteitzorg Expertise - onderwijs Expertise - werkveld Expertise - vakinhoud Expertise - studentzaken voorzitter drs. R. van der Herberg x x x vak-& werkvelddeskundige M. van Os x x x x werkvelddeskundige D. van der Spoel x x x vak- & werkvelddeskundige prof. dr. M. de Vries x x x studentlid J. Muys x x x Secretaris drs. R. Stapert x x Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie Opleiding tot leraar voortgezet onderwijs van de tweede graad TiO HvA, maart

12 Bij het samenstellen van het auditteam heeft Hobéon Certificering er zorg voor gedragen, dat de voor de beoordeling van de tweedegraads lerarenopleiding TiO noodzakelijke bestuurlijke, vakinhoudelijke en vakdidactische expertise aanwezig zijn. Het gaat daarbij om expertise met betrekking tot onderwijsvisie, de onderwijskundige aspecten (i.c. het primaire proces, de ondersteunende processen en de organisatorische context) en expertise met betrekking tot de inhoudelijke aspecten (i.c. het programma in relatie tot het specifieke domein). Van der Herberg heeft ruime ervaring binnen onderwijsorganisaties op het terrein van bestuurlijke verzelfstandiging, fusieprocessen, convenanten en sponsorcontracten tussen vmbo en brancheorganisaties, personeelsbeleid en kwaliteitszorg. In het recente verleden was hij voorzitter van de stuurgroep Academische Opleidingsscholen, het Utrechtse Model. Als externe deskundige is hij betrokken bij audits (Platform Bèta Techniek) en visitatieprocessen in het speciaal voortgezet onderwijs en voortgezet onderwijs. Van der Herberg heeft reeds veel audits in het kader van accreditatie geleid. Van Os heeft een achtergrond als docent natuur- en wiskunde. Hij is thans werkzaam als directeur van de werkmaatschappij Het Vakcollege in Amersfoort. De werkmaatschappij is eigenaar van de formule Het Vakcollege, ondersteunt de scholen die een vakcollege bezitten met trainingen, services, leermiddelen en bewaakt de kwaliteit. Tevens is Van Os ambtelijk secretaris van de Stichting Vrienden van Het Vakcollege en programmaleider AMBITIE en TechNet bij het Platform Bèta Techniek. Hiervóór heeft hij onder andere gewerkt als senior adviseur bij APS in Utrecht en als manager bij het Sonsbeek College in Arnhem. Van der Spoel heeft 14 jaar ervaring als docent en decaan (leao - mavo scholengemeenschap in Amsterdam West). Thans is hij lid van de commissie Buitenland van de VO-Raad en van de Commissie R&D van de Stichting Leerplanontwikkeling (SLO). Van der Spoel heeft ruime bestuurlijke ervaring binnen het vo en mbo. Bijvoorbeeld: directeur lbo - scholengemeenschap Cor Kakes in Zaandam; voorzitter van het confessioneel vmbo - overleg Noord-Holland; voorzitter Adviesgroep vmbo in Den Haag; voorzitter centrale directie van het Pascal College in Zaandam, een brede scholengemeenschap (vmbo gymnasium). Vanaf 2009 is hij o.a. adviseur van het College van Bestuur Amarantis (vo mbo) Onderwijsgroep Amsterdam. De Vries is afgestudeerd in de Natuurkunde aan de Vrije Universiteit op het onderwerp Probleem oplossen in het Natuurkunde onderwijs. De Vries is als docent Natuurkunde en Wiskunde begonnen in het vo en heeft vervolgens als docent Natuurkunde, Wiskunde en Didactiek aan de Pedagogische Technische Hogeschool (PTH) in Eindhoven gewerkt. Hij is gepromoveerd op het onderwerp Technologie in het Natuurkunde onderwijs. Na zijn promotie is de De Vries begonnen als hoofd van de afdeling Technologie Onderwijs aan de PTH en sinds 1990 is hij hoogleraar in de Filosofie en Methodologie in Technologie TU Delft. Muys is student (4 e jaar) aan docentopleiding Techniek / Bouwkunde Hs. Windesheim. Stapert heeft van 1992 tot 2001 in enkele Oost-Europese landen als long-term expert de uitvoering begeleid van EU Phare programma s, gericht op zowel de innovatie van het middelbaar beroepsonderwijs als de introductie van hoger beroepsonderwijs. Thans is hij werkzaam in het kader van accreditatieonderzoeken die door Hobéon Certificering worden uitgevoerd. Daarnaast opereert hij regelmatig als interim kwaliteitsmanager bij een of meer hogescholen. Ten slotte is hij intensief betrokken bij de beoordeling van EVC -aanbieders. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie Opleiding tot leraar voortgezet onderwijs van de tweede graad TiO HvA, maart

13 Het onderzoek Generieke benadering Hobéon Certificering heeft zoveel mogelijk aspecten van de opleiding TiO op een zo hoog mogelijk aggregatieniveau beoordeeld. Daarbij gaat het om (bijvoorbeeld) contacten op strategisch niveau met het werkveld, de leraren component van de opleidingsdoelstelling, de basisstructuur van het curriculum, het Werkplekleren / Opleiden in de School, de methode van toetsen en beoordelen, het personeelsbeleid, algemene voorzieningen en kwaliteitszorg. Specifieke benadering Specifieke (bijvoorbeeld vakinhoudelijke) aspecten en andere identiteitsbepalende elementen zijn op het niveau van de opleiding TiO beoordeeld. De basis De generieke Management Review (februari 2009) van de Afdeling vo/bve en de opleidingsspecifieke Management Review van de lerarenopleiding TiO (december 2009) vormden de basis voor het onderzoek van Hobéon Certificering. Visitatie De visitatie (28 januari 2010) startte met een bespreking van die onderwerpen die op het niveau van de Afdeling vo/bve worden aangestuurd en/of uitgevoerd. Daarna heeft het auditteam gesprekken gevoerd met vertegenwoordigers uit de lerarenopleiding TiO en met studenten. Deze gesprekken hadden een tweeledig doel: verificatie op het niveau van implementatie en beoordeling van opleidingsspecifieke elementen. Rapportage In het onderhavige rapport komt per facet de generieke aanpak tot uitdrukking in de paragraaf Algemeen, waarmee de beschrijving van bijna alle facetten aanvangt. Daarna volgt telkens de opleidingsspecifieke paragraaf, waarna de beschrijving eindigt met een conclusie. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie Opleiding tot leraar voortgezet onderwijs van de tweede graad TiO HvA, maart

14 Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie Opleiding tot leraar voortgezet onderwijs van de tweede graad TiO HvA, maart

15 3. KARAKTERISTIEK VAN DE OPLEIDING 3.1. Algemeen Domein Onderwijs en Opvoeding van de HvA Het Domein Onderwijs en Opvoeding (DOO) van de HvA kent twee afdelingen: Afdeling Voortgezet Onderwijs/Beroepsonderwijs en Volwasseneneducatie (vo/bve) o 22 bachelor lerarenopleidingen vo/bve (in feite 23, omdat de opleiding IDEE, die hetzelfde croho-nummer heeft als de opleiding Engels, als een geheel eigen opleiding functioneert); o 6 master lerarenopleidingen vo/bve; o masteropleiding pedagogiek. Afdeling PABO/Pedagogiek. o bachelor lerarenopleiding primair onderwijs (pabo); o bachelor opleiding pedagogiek. Het Domein Onderwijs en Opvoeding telt per oktober 2008 ca studenten, verdeeld over 32 opleidingen in diverse varianten. Het aantal medewerkers bedraagt 271 (195 fte). De Afdeling vo/bve biedt ten minste drie minoren aan die specifiek passen binnen de profielen, te weten in ieder geval één minor voor het havo/vwo-profiel (de minor Werken in het havo/vwo ) en twee minoren voor het beroepsonderwijsprofiel (de minoren Werken in het vmbo en Werken in het mbo ) De Afdeling vo/bve De Afdeling vo/bve heeft haar tweedegraads lerarenopleidingen organisatorisch als volgt gegroepeerd. Team 1 Team 2 Team 3 Team 4 Team 5 Team 6 Geschiedenis en Aardrijkskunde. Maatschappijleer, Algemene economie en Bedrijfseconomie. Engels en Frans. International Degree in English and Education IDEE. Nederlands en Wiskunde. Gezondheidszorg & Welzijn, Consumptieve Techniek, Techniek in de Onderbouw, Bouwkunde, Bouwtechniek, Elektrotechniek, Grafische Techniek, Mechanische Techniek, Motorvoertuigentechniek en Werktuigbouwkunde. Biologie, Natuurkunde en Scheikunde. Alle tweedegraads lerarenopleidingen van de Afdeling vo/bve hebben een voltijd- en een deeltijdvariant, met uitzondering van de opleiding IDEE, die alleen in voltijd wordt aangeboden Visie De notie competentie staat centraal in de opleidingsvisie van de Afdeling vo/bve. Het leren vanuit werkproblemen, met als doel theorie en praktijk met elkaar te verbinden, is de basis van het competentiegericht opleiden. Het leren oplossen van beroepsproblemen gaat hand in hand met het ontwikkelen van een kennisbasis en met reflectie op de theorie en op de relevantie daarvan voor het praktisch handelen. Drie hoofdkenmerken bepalen de inrichting van de opleidingen: Kennisintensief: de leraar als makelaar in kennis. Omgevingsgericht: de leraar als intermediair tussen student en beroepspraktijk / maatschappij. Persoonsgericht: de leraar als opleider en begeleider. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie Opleiding tot leraar voortgezet onderwijs van de tweede graad TiO HvA, maart

16 Algemeen profiel In de profilering van de lerarenopleidingen van de HvA spelen sterke vakgerichtheid, het werkplekleren, de relatie met het werkveld en het Opleiden in de School een belangrijke rol. Aan elk van deze dimensies wordt in de hierna volgende vier paragrafen aandacht besteed Curriculum Het curriculum van de opleidingen bestaat uit twee delen: (i) een, voor alle studenten verplicht, vakoverstijgend deel dat voor alle opleidingen gelijk is en (ii) een opleidingsspecifiek deel. In de (generieke) Management Review van de Afdeling vo/bve zijn inhoud en doelstellingen van het vakoverstijgende deel van de curricula concreet en gedetailleerd beschreven. De opleidingen kennen drie fasen: propedeuse (jaar 1), hoofdfase (jaar 2 en 3) en afstudeerfase (jaar 4). Elke fase wordt afgesloten met een bekwaamheidsproef: een integrale beoordeling van de competenties in hun onderlinge samenhang en van de daaraan ten grondslag liggende kennis, vaardigheden en attituden. Na het met goed resultaat afleggen van een bekwaamheidsproef is de student respectievelijk hoofdfasebekwaam, LiO-bekwaam en startbekwaam. De major vormt de basisopleiding en kent vier curriculumpijlers : Vak/ Vakdidactiek (96 ec s) Systematische ontwikkeling van kennis en vaardigheid in het schoolvak en de bijbehorende vakdidactiek. De inhoud is voor de meeste vakgebieden bepaald in de landelijk vastgestelde kennisbasis. Binnenkort zal dat voor alle vakken het geval zijn. De sterke vakgerichtheid binnen de lerarenopleidingen van de HvA wordt met name in deze pijler manifest. Werkplekleren WPL (60 ec s) Brede ontwikkeling in de schoolpraktijk op alle competentiegebieden. De student werkt met leertaken (open, flexibele opdrachten), waarbij het toepassen van de in de lessen Vak & Vakdidactiek en Algemene Beroepsvoorbereiding verworven theorie (kennis) vereist is. Algemene beroepsvoorbereiding ABV (24 ec s ) Voorbereiding op pedagogische, onderwijskundige en didactische aspecten van het beroep. De inhoud is bepaald in de landelijk vastgestelde generieke kennisbasis. De groepen zijn bij ABV in termen van vak gemengd samengesteld om studenten te stimuleren vakoverstijgend te denken en samen te werken. Metawerk (18 ec s ) Ervaringen uit de verschillende curriculumpijlers komen hier samen en de student reflecteert op zijn ontwikkeling, maakt jaarlijks een POP en doet regelmatig verslag van zijn ontwikkeling in zijn portfolio. De metawerkgroep is vakgebonden en fungeert vooral in de eerste jaren als thuisbasis van de student. De onderzoekslijn: De onderzoekslijn omvat een samenhangende reeks opdrachten, ingebed in de respectieve pijlers. In Algemene Beroepsvaardigheden (ABV) en Metawerk worden onderzoekstheorie & -vaardigheden aangeleerd die vervolgens in het Werkplekleren via opdrachten worden toegepast. De onderzoekslijn culmineert in het afstudeerproduct. Op deze wijze werken de opleidingen systematisch aan het ontwikkelen van onderzoeksvaardigheden en een onderzoeksgerichte houding. Daarbij wordt steeds de praktijk van de student zelf onderzocht, zodat de onderzoekslijn bijdraagt aan een verdieping van het leren in de praktijk. Afstudeerproduct: In het Afstudeerproduct (het LiO-praktijkonderzoek, 9 ec s in jaar 4) komen kennis en ervaring uit de vier pijlers samen. De student bewijst, dat hij op bachelorniveau kan denken en handelen. De Afdeling vo/bve beschouwt het verrichten van onderzoek als een integraal onderdeel van de startbekwaamheid van de leraar. De onderzoekslijn loopt als een rode draad door het curriculum: vanaf het eerste studiejaar worden de student bouwstenen aangereikt om uiteindelijk in het laatste studiejaar onderzoek te kunnen verrichten in het kader van de (profiel)minor. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie Opleiding tot leraar voortgezet onderwijs van de tweede graad TiO HvA, maart

17 Uitstroomprofiel Vanaf het cohort 2006 kiezen de studenten van de meeste opleidingen vóór het derde jaar één van de twee uitstroomprofielen havo/vwo of beroepsonderwijs. Het uitstroomprofiel komt tot uitdrukking in de volgende programmaonderdelen: binnen de pijler Vak/Vakdidactiek wordt het vakonderdeel in jaar 3 geheel of gedeeltelijk profielspecifiek ingevuld; het Werkplekleren in jaar 3 zal in de meeste gevallen geheel, maar in ieder geval met een minimum van 30%, plaatsvinden in een onderwijstype passend bij het profiel; het Werkplekleren in jaar 4 en het afstudeerproduct vinden geheel binnen een bij het profiel passend onderwijstype plaats Werkplekleren Tijdens het Werkplekleren (WPL) staat een brede ontwikkeling in de praktijk op alle competentiegebieden centraal. In het WPL krijgt de student leertaken (een vorm van open, flexibele opdrachten) aangereikt, waarbij het zichtbaar toepassen van de in de lessen vak / vakdidactiek en Algemene Beroepsvoorbereiding (ABV) aangeleerde theorie vereist wordt. Deze pijler bestaat uit 60 studiepunten (29 % van de major, 25% van de totale opleiding), start in jaar 1 en neemt elk jaar in omvang toe. Aan het einde van elke fase (propedeuse, hoofdfase, afstudeerfase), vindt een bekwaamheidsproef plaats. Deze proeven zijn integrale beoordelingsmomenten : de verschillende competenties worden in samenhang aangetoond, hetgeen ook geldt voor de competentieaspecten kennis, vaardigheden en attituden. De student integreert praktijkervaringen met theoretische (o.a. vakdidactische) inzichten, verbindt vroegere leerervaringen met nieuwe leerervaringen en geeft er blijk van het geleerde te kunnen toepassen in nieuwe situaties. Het slagen voor de bekwaamheidsproeven is voorwaardelijk voor doorstroming naar de volgende fase van de opleiding c.q. het afstuderen Relatie met het werkveld De Afdeling vo/bve heeft een structurele relatie met ongeveer honderd scholen in vo en mbo, gespreid over het verzorgingsgebied van de opleidingen 2. In liep 80% van de studenten (voltijd en deeltijd) hun leerwerktraject op één van deze scholen. Vaste begeleiders vanuit de opleidingen onderhouden contact met deze scholen en begeleiden daar de studenten. Er is op meerdere niveaus (docentniveau, directieniveau) een sterke interactie met het scholenveld die ten goede komt aan de praktijkgerichtheid van opleiders en aan de inhoudelijk kwaliteit van het curriculum. Contact op docentniveau verloopt vooral via de hierboven genoemde vaste begeleiders per school. Op directieniveau worden contacten o.a. onderhouden via enkele, namens het management van de Afdeling vo/bve optredende, ambassadeurs én een adviesraad bestaande uit directieleden van scholen: de Veldadviesraad (VAR) Opleiden in de school Het concept opleiden in de school is vanaf de introductie in 2000 voor de HvA de belangrijkste motor geweest voor het vernieuwen en intensiveren van de relaties met het werkveld. Opleiden in de school wil zeggen, dat scholen actief inhoudelijke inbreng hebben in het leerproces van de studenten, in tegenstelling tot de traditionele stage, waarbij de rol van de school zich beperkt tot het bieden van oefengelegenheid in de school. Binnen de bovengenoemde groep van ca. honderd scholen zijn ca. veertig opleidingsscholen. Medewerkers van een opleidingsschool vervullen een actieve rol als medeopleider. Het opleiden in de school werkt als een experimenteeromgeving met een grote spin-off naar de gehele opleiding: in de eerste plaats naar het werkplekleren op de niet-opleidingsscholen, maar ook naar andere curriculumonderdelen. Er is (vooral) via de opleidingsscholen een structurele en intensieve interactie met de schoolpraktijk ontstaan. 2 Noord-Holland, Regio Leiden en Duin- & Bollenstreek, Almere. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie Opleiding tot leraar voortgezet onderwijs van de tweede graad TiO HvA, maart

18 Major - Minor Het programma van de opleidingen is zowel in de voltijd- als in de deeltijdvariant verdeeld in een major (210 ec s ) en een minor (30 ec s ). Binnen de major (de basisopleiding)geeft de Afdeling vo/bve het competentiegerichte opleiden vorm in een model dat, zoals reeds vermeld, rust op vier pijlers: vak, Werkplekleren (WPL), Algemene Beroepsvoorbereiding (ABV) en Metawerk. De minor is een keuzeonderdeel in het 4 e jaar van de opleidingen. De minor biedt de student de gelegenheid om ter verdieping, verbreding of verrijking van zijn individuele beroepsprofilering een studieonderdeel te kiezen. De student is vrij een minor binnen of buiten het eigen domein te kiezen, mits hij de keuze kan verantwoorden en de examencommissie toestemming geeft Kopopleidingen De Afdeling vo/bve biedt afgestudeerden (bachelors) uit hbo en wo kopopleidingen aan: éénjarige lerarenopleidingen in een schoolvak dat aansluit op de vooropleiding van de desbetreffende bachelor. Het programma omvat de vier genoemde pijlers, met dien verstande dat in de pijler Vak/Vakdidactiek alleen de vakdidactiek wordt aangeboden, omdat de vakspecifieke kennisbasis al in de voorafgaande bacheloropleiding is verworven. Verder omvat het programma geen afstudeerproduct en ook geen minor, omdat het aantonen van het vereiste bachelorniveau, respectievelijk de met de minor beoogde verbreding of verdieping, reeds heeft plaatsgevonden in de voorafgaande bacheloropleiding. Ten slotte: de kopopleiding kent geen uitstroomprofilering Voltijd Deeltijd Alle opleidingen (m.u.v. IDEE) worden ook in deeltijd aangeboden. Deeltijdopleidingen zijn gericht op dezelfde competenties en hebben dezelfde examenprogramma s als de voltijd opleidingen. De curricula verschillen in opbouw en in werkvormen. Kenmerkend voor de deeltijdopleidingen is voorts de mogelijkheid tot verkorte (maatwerk)routes. Voltijd opleidingen en deeltijdopleidingen hebben echter niet noodzakelijkerwijs een identiek curriculum. Van voltijdstudenten wordt verwacht dat zij 40 uur per week beschikbaar zijn voor studie en stage, terwijl bij deeltijdstudenten uitgegaan wordt van een beschikbaarheid van 20 tot 25 uur per week. Deeltijdstudenten vormen een zeer diverse groep: mensen die (onbevoegd) werkzaam zijn in het onderwijs, mensen die werkzaam zijn in een geheel andere sector, mensen zonder baan, enz. Wat deeltijdstudenten gemeen hebben, is hun levenservaring, werkervaring en vaak ook studie-ervaring, waardoor zij over competenties beschikken op het gebied van studievaardigheden en studiehouding die hen in staat stellen met minder studietijd en met minder begeleiding startbekwaam te worden. Daarnaast beschikken veel deeltijdstudenten over eerder verworven competenties. De kern van het deeltijdmodel is dat het studenten in staat stelt om, afhankelijk van hun reeds aanwezige competenties en van de ontwikkeling die zij tijdens de studie doormaken, verschillende trajecten te doorlopen. Met elke toekomstige deeltijdstudent wordt een intakegesprek gevoerd en een individueel studiecontract afgesloten. Verkorting van het studietraject wordt vastgesteld aan de hand van zogenaamde evc-matrices voor de vakoverstijgende curriculumonderdelen en voor de vakcomponent. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie Opleiding tot leraar voortgezet onderwijs van de tweede graad TiO HvA, maart

19 3.2. De opleiding Techniek in de Onderbouw TiO Inleiding De opleiding TiO kent, in tegenstelling tot de andere tweedegraads lerarenopleidingen van de HvA, slechts één (algemeen) uitstroomprofiel: voortgezet onderwijs. Voorts is het programma van de voltijd- en de deeltijdopleiding identiek. Gelet op het aantal studenten (62 deeltijd, 3 voltijd) is de deeltijd variant de facto leidend. De opleiding TiO verzorgt in samenwerking met de opleiding Techniek in de Onderbouw van de Hogeschool Utrecht alternerend de éénjarige opleiding tot technisch onderwijsassistent. Deze korte opleiding wordt afgesloten met een certificaat. Het ligt in de rede dat met de start van de opleiding voor Associate Degree (naar verwachting per september 2010), de éénjarige opleiding komt te vervallen Doelstelling De lerarenopleiding Techniek in de Onderbouw leidt studenten op tot 2 e graads bevoegd docent Techniek in de onderbouw van het voortgezet onderwijs (in casu de onderbouw van vmbo en havo/vwo). Afgestudeerden zijn overigens ook bevoegd les te geven in het Praktijkonderwijs Opleiding in transitie De opleiding TiO maakt sinds mei 2009 deel uit van het cluster Techniek in de Onderbouw en Techniek Beroepen, waarin ook zeven voormalige Fontys -opleidingen Techniek Beroepsgericht zijn ondergebracht, te weten Bouwkunde, Bouwtechniek, Mechanische Techniek, Werktuigbouwkunde, Elektrotechniek, Voertuigentechniek en Grafische Techniek. Vanuit het management van de Afdeling vo/bve en het cluster wordt gewerkt aan een Masterplan Technologie. Dit houdt in dat de opleidingen Techniek in de Onderbouw en de zeven opleidingen Technische Beroepen geïntegreerd zullen worden in een nieuw opleidingsconcept waarin de notie technologische geletterdheid centraal staat. Dit concept heeft vooral betrekking op de zogeheten vaklijn technologie binnen de totale opleiding en kent de volgende dimensies: (i) de aard van technologie, (ii) technologie en samenleving, (iii) ontwerpen en vormgeven, (iv) het technologisch handelen en (v) technologie en domein. Deze dimensies worden zichtbaar in drie curriculumlijnen: Kennis, Ontwerpen & Vormgeven en De wereld van de Technologie, waarbij Ontwerpen & Vormgeven het Leitmotiv van de vaklijn vormt. In feite impliceert dit nieuwe opleidingsconcept, dat overigens aansluit bij (de drie domeinen van) de landelijke Kennisbasis Lerarenopleiding Techniek (2006), een substantiële heroriëntatie met belangrijke programmatische repercussies. Zo zal de vaklijn binnen de opleiding modulair worden geordend vanuit de volgende invalshoeken: materie, energie, informatie, ontwerpen en techno & wereld. Techniek wordt in het voortgezet onderwijs op zeer verschillende manieren (scenario s ) ingevuld. Als afgebakend vak, als vakoverstijgend project, als geïntegreerd leergebied ( Mens en Natuur ), als vraaggestuurd arrangement of als onderwijsstroom binnen havo/vwo ( Technasium ). Afgestudeerden van de lerarenopleiding TiO zullen zodanig bekwaam moeten zijn, dat zij in elk van deze scenario s optimaal kunnen functioneren. Een niet geringe eis! Het auditteam is van oordeel, dat het vernieuwde concept van de opleiding TiO een solide basis vormt voor het opleiden van leraren die in elk van deze scenario s kunnen opereren, maar die ook, daar waar dat wenselijk is, een bijdrage kunnen leveren aan de herpositionering van techniek in het voortgezet onderwijs. Om deze ontwikkelingen te volgen onderhouden de docenten van de opleiding nauwe contacten met docenten techniek en docenten vmbo/havo/vwo. In oktober 2009 heeft de opleiding TiO een enquête uitgezet bij 75 scholen waarin vragen worden gesteld over de stand van zaken m.b.t. het techniekonderwijs en waarbij tevens aan die docenten wordt gevraagd zitting te nemen in een klankbordgroep: het vaknetwerk TiO. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie Opleiding tot leraar voortgezet onderwijs van de tweede graad TiO HvA, maart

20 Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie Opleiding tot leraar voortgezet onderwijs van de tweede graad TiO HvA, maart

21 4. VISITATIES 4.1. Visitatie 2003 In 2003 heeft de Netherlands Quality Agency de tweedegraads lerarenopleidingen gevisiteerd. In 2004 werden de bevindingen van de visitatiecommissie gepubliceerd in Samen Scholen. De Visitatiecommissie beoordeelde de opleiding TiO positief en merkte voorts het volgende op: ten gevolge van afspraken binnen de EFA (de toenmalige Educatieve Faculteit Amsterdam) dreigen de vakinhoudelijke en vakdidactische competenties in het gedrang te komen; het aanbieden van een optimaal opleidingsprogramma staat onder druk vanwege onvoldoende personele bezetting; de vakinhoudelijke kant van de opleiding boet in aan actualiteit, mogelijk ten gevolge van de nadruk op de beroepscomponent; een (gezamenlijk) toetsbeleid ontbreekt de opleiding maakt geen gebruik van integrale toetsmomenten het gebruik van portfolio s (van studenten en docenten) moet verder ontwikkeld worden; de faciliteiten (ict lokalen, practica, projectruimten) zijn beperkt, waardoor omvang en diepgang van het experimentele deel van het curriculum onder druk staat. Het auditteam constateert thans, dat de opleiding de vakinhoudelijke en vakdidactische component heeft versterkt. Iets wat spoort met het Afdelingsbeleid de vakgerichtheid van haar 2 e graads lerarenopleidingen (dus ook de opleiding TiO) meer gewicht te geven. Geïnspireerd door de landelijke Kennisbasis Lerarenopleiding Techniek en door de feedback vanuit het beroepenveld is verdere actualisering van de vakinhoudelijke component één van de centrale acties van het Masterplan Technologie dat moet leiden tot een vernieuwde opleiding TiO, die dan per september 2010 van start gaat. Onderdeel van dit Masterplan is ook een substantiële (1 fte) uitbreiding van de formatie, terwijl het huidige aantal studenten niet afwijkt van het aantal in Voorts kent de Afdeling vo/bve thans een uitgewerkt toetsbeleid dat ook in de opleiding TiO is ingevoerd, inclusief de integrale toetsing. En wat de voorzieningen betreft: de Afdeling vo/bve is sinds 2007 gehuisvest in een nieuw pand met ruimere faciliteiten dan die welke de visitatiecommissie in 2003 aantrof. Overigens zal de Afdeling in 2010 wederom verhuizen Toets Nieuwe Opleiding 2004 De opleiding TiO is in 2004 onderworpen aan de Toets Nieuwe Opleidingen Hoger Onderwijs (TNO). De beoordeling is uitgevoerd door de projectcoördinator Q5, die nauw betrokken was bij verschillende visitaties van lerarenopleidingen. De uitkomst van deze TNO was positief en de bevindingen van de beoordelaar sloten aan bij die van de Visitatiecommssie Audit 2008 In september 2008 is het programma van de opleiding TiO samen met de zeven voormalige Fontysopleidingen Technische Beroepen door vier externe deskundigen beoordeeld met als doel zicht te krijgen op de bestaande studieprogramma s in relatie tot de wensen van en de ontwikkelingen in het onderwijsveld. De uitkomst omvatte de volgende kanttekeningen: de onderwerpen Ontwerpen en Probleemoplossend handelen dienen beter te worden geïntegreerd in het curriculum, met name in de natuurwetenschappelijke vakken; het curriculum lijkt versnipperd en, gezien de ontwikkelingen in het veld, verouderd; het programma speelt te weinig in op de ontwikkelingen in het leergebied Mens en Natuur. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie Opleiding tot leraar voortgezet onderwijs van de tweede graad TiO HvA, maart

22 Het auditteam constateert, dat de opleiding de kritische kanttekeningen uit de audit 2008 ter harte heeft genomen: (i) Ontwerpen wordt het Leitmotiv van het vernieuwde curriculum, (ii) het huidige curriculum vertoont thans voldoende samenhang en de actualisering van de inhoud (w.o. het inspelen op de ontwikkelingen in het leergebied Mens en Natuur) is -zie Masterplan Technologie- in volle gang. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie Opleiding tot leraar voortgezet onderwijs van de tweede graad TiO HvA, maart

23 5. ONDERWERPEN EN FACETTEN NVAO - ACCREDITATIEKADER 1. Doelstellingen opleiding Facet 1.1. Domeinspecifieke eisen De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk). Oordeel: goed Het oordeel is gebaseerd op onderstaande observaties en overwegingen. I Algemeen 1.1. De eindkwalificatie: het beroep De eindkwalificaties van de Afdeling vo/bve zijn concrete uitwerkingen van de landelijk overeengekomen en door het werkveld gevalideerde bekwaamheidseisen voor leraren, vastgelegd in de wet BIO. De bekwaamheidseisen bestaan uit zeven competenties en zijn vanaf 2000 ontwikkeld door de beroepsgroep leraren onder regie van de Stichting Beroepskwaliteit Leraren (SBL). In deze zeven competenties worden de verantwoordelijkheden van de leraar samengevat in vier beroepsrollen: de interpersoonlijke rol, de pedagogische rol, de vakinhoudelijke en (vak)didactische rol en de organisatorische rol. Deze beroepsrollen worden vervuld in vier typen situaties die kenmerkend zijn voor het beroep van leraar: het werken met leerlingen, met collega s, met de omgeving van de school en met zichzelf. Bij dit laatste gaat het om het werken aan de eigen professionele ontwikkeling. In de klas Collegiaal Anderen Zelf Interpersoonlijk Pedagogisch Vak(didactiek) Organisatorisch 1. Interpersoonlijk competent 2. Pedagogisch competent 3. Vakinhoudelijk en didactisch competent 4. Organisatorisch competent 5. Competent in samenwerken met collega s 6. Competent in samenwerking met omgeving 7. Competent in reflectie en ontwikkeling De SBL heeft de competenties beschreven op het niveau startbekwaam / beginnende leraar. De Afdeling vo/bve heeft in de periode deze competenties nader uitgewerkt: In 2004 zijn voor alle competenties twee tussenniveaus gedefinieerd. Vanaf zijn de competenties richtinggevend voor de ontwikkeling van de curricula. De competenties zijn in 2006 geconcretiseerd in eindtermen Actualisering profiel De opbouw van het curriculum en de eindkwalificaties worden regelmatig (ten minste 4-maal per jaar) besproken in de Veldadviesraad VAR, die bestaat uit directieleden van scholen waarmee intensief wordt samengewerkt. De VAR vormt een representatieve afspiegeling van deze groep scholen die mede vorm geven aan het opleiden van leraren. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie Opleiding tot leraar voortgezet onderwijs van de tweede graad TiO HvA, maart

24 1.3. Internationalisering De Afdeling vo/bve heeft zich tot doel gesteld internationale ontwikkelingen en internationalisering herkenbaar op te nemen in de beschrijving van de curricula van de opleidingen. Het gaat dan vooral om stages, studie en leren in het buitenland en de minor internationalisering. Overigens is door de aard van de opleiding TiO (studenten worden voorbereid op een baan in het Nederlands onderwijs) de internationale ambitie bescheiden. Ten slotte Het auditteam stelt vast, dat de doelstellingen van de opleiding TiO volledig corresponderen met de beroepseisen zoals die door het opleidingsveld en het werkveld zijn vastgelegd in de SBL Competenties. II Opleiding TiO De opleiding TiO leidt studenten op tot startbekwaam docent Techniek in de onderbouw van het voortgezet onderwijs, in casu de onderbouw van vmbo en havo/vwo. Afgestudeerden zijn ook bevoegd les te geven in het Praktijkonderwijs. Het vak Techniek wordt, vooruitlopend op de invoering van de Basisvorming in 1992, sinds 1989 aangeboden. Aanvankelijk als zelfstandig vak, momenteel op veel scholen (met name in havo/vwo) als onderdeel binnen het leergebied Mens en Natuur. De eindkwalificaties: het vak De eindkwalificaties van de opleiding TiO zijn niet alleen ontleend aan de landelijk overeengekomen en door het werkveld gevalideerde SBL Competenties maar ook aan de Kennisbasis Lerarenopleiding Techniek (2006), Kerndoelen voor de Nieuwe Onderbouw (2007) en de Kennisbasis ICT (2009), ontwikkeld in opdracht van het Algemeen Directeurenoverleg Educatieve Faculteiten ADEF. Kennisbasis Lerarenopleiding Techniek De kennisbasis is onderverdeeld in vier domeinen: (i) ontwerpen en maken van producten, (ii) technische producten en systemen, (iii) techniek, natuurwetenschap en samenleving, (iv) leergebied mens en natuur en wiskunde. Elk domein is weer onderverdeeld in een aantal specifieke thema s. Zo kent het domein ontwerpen en maken van producten de volgende thema s: (a) ontwerpmethodologie & strategie; (b) human technology interaction: ergonomie & vormgeving; (c) technisch schetsen & tekenen, prototyping en simulatie; (d) materialen bewerken en productiemethoden; (e) technieklokaal/werkplaats, gereedschappen en machines. Kerndoelen voor de Nieuwe Onderbouw De Kerndoelen voor de Nieuwe Onderbouw laten zich in de volgende noties samenvatten: technologische en natuurwetenschappelijke vragen en toepassingen, technische producten en systemen, natuurkundige en scheikundige verschijnselen, techniek en mens, techniek en omgeving, techniek en duurzaamheid. Kennisbasis ICT De Kennisbasis ICT kent de volgende dimensies: attitude, instrumentele vaardigheden, informatievaardigheden, algemene didactiek (samenwerken & communiceren, individueel werken, begeleiden & evalueren, toetsen), arrangeren & ontwikkelen. Ten slotte Het auditteam stelt vast, dat de doelstellingen van de opleiding TiO volledig corresponderen met de vakinhoudelijke eisen zoals die door het opleidingsveld en het werkveld zijn vastgelegd in de hierboven genoemde drie landelijke kaders. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie Opleiding tot leraar voortgezet onderwijs van de tweede graad TiO HvA, maart

25 III Conclusie 1. De doelstellingen van de opleiding TiO zijn geënt op de landelijk overeengekomen eindkwalificaties die aantoonbaar met collega opleidingen zijn afgesproken en door het beroepenveld zijn gevalideerd. De opleiding TiO geeft een eigen inkleuring aan de landelijke eindkwalificaties door, daar waar het de vakinhoudelijke component betreft, de focus te leggen op technologische geletterdheid en ontwerpen. 2. De leidende rol die de HvA lerarenopleidingen in het landelijk doelstellingenoverleg hebben gespeeld en nog spelen, ziet het auditteam bij de opleiding TiO terug, niet alleen in de doelstellingen van de opleiding, maar ook -en daar gaat het uiteindelijk om- in structuur en inhoud van het opleidingsprogramma. Doordat bovendien de Afdeling vo/bve haar keuze de vakkennis een sterke nadruk te geven en dit ook op het niveau van de doelstellingen zichtbaar heeft gemaakt, kenmerkt de doelstelling van de opleiding TiO zich thans door een goede balans tussen vakkennis (techniek) en vakmanschap (leraar). Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie Opleiding tot leraar voortgezet onderwijs van de tweede graad TiO HvA, maart

26 Facet 1.2. Niveau: bachelor De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een bachelor. Oordeel: goed Het oordeel van het auditteam is gebaseerd op onderstaande observaties en overwegingen. I Opleiding TiO In de wet BIO zijn de competenties omschreven op het bekwaamheidsniveau, waaraan een startbekwaam docent (dus ook de TiO docent) moet voldoen. De criteria voor het niveau startbekwaam zijn expliciet gerelateerd aan de Dublin Descriptoren. Dit bekwaamheidsniveau is ook het eindniveau van de opleiding TiO. Voor de opleidingsdoelen heeft HvA Onderwijs en Opvoeding twee lagere competentieniveaus gedefinieerd. Het eerste niveau is gekoppeld aan het behalen van de propedeuse. Het tweede niveau beschrijft het niveau van de student die voldoende competent is om zelfstandig voor de klas te staan tijdens de LiO-fase. Daarmee zijn drie niveaus beschreven: competentieniveau 1 hoofdfasebekwaam; competentieniveau 2 afstudeerbekwaam (of: LiO - bekwaam); competentieniveau 3 startbekwaam docent (conform BIO). Elk niveau is uitgewerkt aan de hand van de volgende criteria: De mate van zelfstandigheid en verantwoordelijkheid: studenten die een competentie beter gaan beheersen, tonen meer zelfstandigheid. De mate van complexiteit van de context: studenten functioneren in steeds complexere situaties, van gereduceerde situaties (bijvoorbeeld een kleine groep leerlingen) naar authentieke beroepssituaties, waar professionals in werken. De mate van volledigheid van de handeling: studenten die een competentie beter gaan beheersen, laten binnen die competentie andere en meer vaardigheden zien. Criterium Niveau 1 Hoofdfase bekwaam Niveau 2 Afstudeer bekwaam Niveau 3 Startbekwaam De mate van zelfstandigheid en verantwoordelijkheid van begeleiding (docentsturing) via met toezicht en onder begeleiding naar zelfstandig naar zelfstandig en zelfverantwoordelijk (zelfsturing) (gedeelde sturing) De mate van van eenvoudig via complex naar professioneel complexiteit van de context De mate van volledigheid van handeling van observeren, oriënteren, assisteren en verwoorden via analyseren (m.b.v. theorie), plannen, uitvoeren, (zelf-) evalueren naar toepassen, evalueren, standpunt bepalen, verantwoorden. De opleiding TiO heeft de professionele rollen die een leraar op bachelorniveau moet kunnen vervullen voldoende uitgewerkt in competenties. Deze competenties bevatten alle elementen waar de Dublin Descriptoren betrekking op hebben en zij sluiten aan bij de vijf dimensies van de Dublin Descriptoren. Kennis en inzicht De afgestudeerde legt relaties tussen de leerinhouden van zijn vakdomein en die van verwante vakken; De afgestudeerde staat boven de leerstof; De afgestudeerde gebruikt actuele toepassingen van zijn vakgebied; De afgestudeerde verantwoordt het nut van het vak voor de ontwikkeling van leerlingen. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie Opleiding tot leraar voortgezet onderwijs van de tweede graad TiO HvA, maart

27 Toepassen kennis en inzicht De afgestudeerde hanteert verschillende werkvormen; De afgestudeerde verwerkt actualiteit en praktijk in de onderwijsactiviteit; De afgestudeerde observeert en analyseert (vakspecifieke) leerproblemen; De afgestudeerde ontwerpt zowel individuele als groepsactiviteiten. Oordeelsvorming De afgestudeerde bespreekt normen en waarden met leerlingen; De afgestudeerde onderzoekt en toetst mogelijkheden om het sociale klimaat in een groep te verbeteren; De afgestudeerde herkent en benoemt enkele ontwikkelings- en gedragsproblemen bij leerlingen; De afgestudeerde verantwoordt zijn pedagogische opvattingen. Communicatie De afgestudeerde communiceert effectief door het hanteren van verbale en non-verbale technieken; De afgestudeerde onderhoudt contact met leerlingen binnen de context van de school; De afgestudeerde gebruikt doelgericht schriftelijke, audiovisuele en digitale leermiddelen; De afgestudeerde geeft eenduidig opdrachten aan leerlingen en geeft aan welke ondersteuning zij kunnen verwachten. Leervaardigheden De afgestudeerde raadpleegt reeds aanwezige informatie en registreert nieuwe informatie; De afgestudeerde gebruikt actuele toepassingen van zijn vakgebied; De afgestudeerde verwerkt actualiteit en praktijk in de onderwijsactiviteit; De afgestudeerde stelt zijn eigen grenzen vast: is duidelijk over wat hij (niet) wil of kan. De hierboven cursief weergegeven competenties zijn telkens gerelateerd aan de onderdelen van de Kennisbasis waarop de opleiding TiO zich richt. II Conclusie De eindkwalificaties waarop de opleiding TiO zicht richt, corresponderen volledig (zie onder facet 1.1.) met de aldaar genoemde landelijke kaders. Welnu, analyse van de SBL Competenties, van de Kennisbasis Lerarenopleiding Techniek, van de Kennisbasis ICT en van de implicaties van de Kerndoelen voor de Nieuwe Onderbouw laat zien, dat de daarmee corresponderende eindkwalificaties van de opleiding TiO qua bereik en complexiteit volledig in overeenstemming zijn met het bereik en de complexiteit waarnaar de Dublin Descriptoren verwijzen. Iets wat de opleiding TiO vervolgens, zie bij Onderwerp Programma, in haar programmering operationaliseert. Reden voor het auditteam dit facet als goed te kwalificeren. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie Opleiding tot leraar voortgezet onderwijs van de tweede graad TiO HvA, maart