Adviesrapport accreditatie hbo-masteropleiding Leraar Algemene Economie. Voltijd, deeltijd, duaal. Fontys Lerarenopleiding Tilburg

Transcriptie

1 Adviesrapport accreditatie hbo-masteropleiding Leraar Algemene Economie Voltijd, deeltijd, duaal Fontys Lerarenopleiding Tilburg

2

3 Lange Voorhout ED Den Haag T (070) F (070) I E info@hobeon.nl Adviesrapport accreditatie hbo-masteropleiding Leraar Algemene Economie Voltijd, deeltijd, duaal Fontys Lerarenopleiding Tilburg Croho-nummer: Hobéon Certificering BV Datum: 30 november 2010 Auditteam: drs. R.B van der Herberg prof. dr. K. Boersma prof. dr. H. van den Bergh drs. G. Hoevers drs. P.J. Ronner drs. H. van Asseldonk ing. J. Jackson O. Orlandini Secretaris: drs. G.W.M.C. Broers

4

5 INHOUDSOPGAVE DEEL MANAGEMENT SAMENVATTING Integraal advies Samenvattende beoordeling 3 2. INLEIDING 7 3. KARAKTERISTIEK VAN DE MASTEROPLEIDINGEN 9 4. VORIGE ACCREDITATIE ONDERWERPEN EN FACETTEN NVAO-ACCREDITATIEKADER Doelstellingen opleiding 13 Facet 1.1. Domeinspecifieke eisen 13 Facet 1.2. Niveau: master 16 Facet 1.3. Oriëntatie hbo Programma 18 Facet 2.1. Eisen hbo 18 Facet 2.2. Relatie tussen doelstellingen en inhoud programma 23 Facet 2.3. Samenhang programma 25 Facet 2.4. Studielast 27 Facet 2.5. Instroom 29 Facet 2.6. Duur 31 Facet 2.7. Afstemming tussen vormgeving en inhoud 32 Facet 2.8. Beoordeling en toetsing Inzet van personeel 37 Facet 3.1. Eisen hbo 37 Facet 3.2. Kwantiteit personeel 38 Facet 3.3. Kwaliteit personeel Voorzieningen 41 Facet 4.1. Materiële voorzieningen 41 Facet 4.2. Studiebegeleiding Interne kwaliteitszorg 45 Facet 5.1. Evaluatie resultaten 45 Facet 5.2. Maatregelen tot verbetering 47 Studentenoordeel over verbetermaatregelen 48 Facet 5.3. Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en beroepenveld Resultaten 51 Facet 6.1. Gerealiseerd niveau 51 Facet 6.2. Onderwijsrendement OORDEELSCHEMA BIJLAGEN 57 BIJLAGE I Programma en gesprekspartners 59 BIJLAGE II Kwantitatieve gegevens van de opleiding 69 BIJLAGE III Curricula Vitae en onafhankelijkheidsverklaringen auditoren 71 BIJLAGE IV Werkwijze, beoordelingsprocedure en beslisregels 83

6

7 DEEL 1 1. MANAGEMENT SAMENVATTING 1.1. Integraal advies Hobéon Certificering adviseert de NVAO, de Nederlands-Vlaamse Accreditatieorganisatie, de aangegeven hbo-masteropleiding Leraar Algemene Economie, verzorgd door Fontys Lerarenopleiding Tilburg, croho-nummer in al haar varianten te accrediteren. Dit advies wordt in onderhavig rapport gefundeerd. Algemene gegevens Naam van de instelling: Naam van de opleiding: Varianten van de opleiding: Locatie van de opleidingen: Fontys Lerarenopleiding Tilburg hbo-masteropleiding Leraar Algemene Economie voltijd, deeltijd en duaal Tilburg Naam VBI: Hobéon Certificering b.v. Datum visitatie: 25, 26, 27 mei 2010 Datum adviesrapport: 30 november Beoordelingskader Het bij het onderzoek gehanteerde beoordelingskader is het Accreditatiekader bestaande opleidingen hoger onderwijs Nederland (14 februari 2003). Samenstelling auditteam Bij deze audit is gebruik gemaakt van een kern-auditteam naast een vakspecifiek auditteam dat de verschillende masteropleidingen Leraar heeft beoordeeld. Het totale auditteam dat de masteropleidingen Leraar van Fontys Hogeschool Tilburg bestond uit de volgende personen: De heer drs. R.B. van der Herberg*, voorzitter auditteam 1 ; De heer drs. P.J. Ronner*, werkvelddeskundige; De heer drs. H.M. Claessen, werkvelddeskundige; De heer drs. H. van Asseldonk; werkvelddeskundige; De heer prof. dr. van den Bergh*, vakdeskundige Nederlands; De heer dr. Kwakernaak, vakdeskundige Vreemde talen; Mevrouw drs. A. Bens, vakdeskundige Maatschappijleer; De heer drs. H. Beliën, vakdeskundige Geschiedenis; De heer prof. dr. R. van der Vaart, vakdeskundige Aardrijkskunde; De heer drs. A.W.G. Hoevers, vakdeskundige Economie; De heer prof. dr. K.T. Boersma*, vakdeskundige Biologie; De heer prof. dr. G. Zwaneveld, vakdeskundige Wiskunde; De heer prof. dr. H. Eijkelhof vakdeskundige Scheikunde en Natuurkunde. 1 De met een asterisk gemarkeerde auditoren maakten deel uit van het kernteam. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo-masteropleiding Leraar Algemene Economie FLOT, 1.0 1

8 Mevrouw G.C. Versluis, secretaris; Mevrouw drs. P. Betlem, secretaris; De heer drs. G.W.M.C. Broers*, secretaris. Mevrouw O. Orlandini*, student; De heer R. van der Linden, student; De heer ing. J. Jackson, student. De volgende auditoren waren betrokken bij de audit van de masteropleiding Leraar Algemene Economie: Dhr. Van der Herberg, vanouds sociaal geograaf, heeft ruime ervaring op het terrein van het auditeren van opleidingen in het hoger onderwijs. Zo heeft hij vorig jaar de tweedegraads lerarenopleidingen beoordeeld van de Hogeschool van Amsterdam en van Fontys Hogescholen (FLOT). Ook beschikt hij over relevante onderwijservaringen als voormalig schoolleider van een grote onderwijsorganisatie in het midden van het land. Dhr. Ronner studeerde Duitse Letterkunde en Germanistiek, werkte in de periode als vestigingsmanager en daarna als rector en vanaf 2005 als centraal directeur van middelbare scholen. Daarnaast heeft hij zitting in verschillende besturen zoals de VO-Raad, het sectorbestuur Onderwijs Arbeidsmarkt, als voorzitter van de Scholenraad vmbovakcollege Amersfoort. Dhr. Boersma was vanaf 1997 tot zijn emeritaat in juli 2010 hoogleraar Didactiek van de Biologie aan de Universiteit Utrecht (UU). Binnen de UU was hij voorzitter van het opleidingsbestuur Masteropleiding Science Education & Communication en directeur van het Freudenthal Instituut. Op dit moment is hij o.a. voorzitter van de Commissie Vernieuwing Biologieonderwijs en de Raad voor Aard- en Levenswetenschappen van de KNAW. Dhr. Van den Bergh studeerde Psychologie aan de Universiteit van Amsterdam. Hij volgde een visiting fellowship aan de University of California, Los Angeles, en aan Princeton begin jaren negentig en werkte bij het Cito, de Inspectie van het Onderwijs en de UU. Sinds 2006 is hij bijzonder hoogleraar Toetsing en Didactiek van het Taalonderwijs. De heer A.W.G. Hoevers is sinds 2008 werkzaam aan de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) binnen de Faculteit Economie en Bedrijfskunde en het Universitair Onderwijscentrum Groningen als lerarenopleider. Daarvoor was hij vakdidacticus Economie en lerarenopleider aan de RUG. De heer H. van Asseldonk heeft een zeer ruime staat van dienst binnen het voortgezet onderwijs. Vanaf 1979 heeft hij met name bestuurlijke functies bekleed binnen het onderwijs en binnen organisaties op het raakvlak onderwijs en arbeidsmarkt. Mevr. Orlandini is tweedejaars student Engels aan de voltijds tweedegraads lerarenopleiding van de Hogeschool van Amsterdam en studeerde hiervoor drie jaar tandheelkunde en een jaar psychologie. Vanuit haar huidige studie verzorgt zij nu steunlessen Engels aan de onderbouw van het Cygnus Gymnasium te Amsterdam. De heer Jackson was als tweedegraads leraar Wiskunde enkele jaren verbonden aan het voortgezet onderwijs. Aan de Hogeschool Rotterdam volgt hij momenteel de hbomasteropleiding Pedagogiek. De heer Broers heeft afgelopen twee jaren ruime ervaring opgedaan bij de visitatie van de Pabo s en tweedegraads lerarenopleidingen. In dit traject fungeert hij als coördinerend secretaris. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo-masteropleiding Leraar Algemene Economie FLOT, 1.0 2

9 1.2. Samenvattende beoordeling Hobéon Certificering baseert het advies tot accreditatie van de hbo-masteropleiding Leraar Algemene Economie op de volgende overwegingen: Algemeen beeld Het auditteam heeft geconstateerd, dat de masteropleidingen van FLOT een duidelijke missie hebben geformuleerd, toegelicht in een van de centrale documenten binnen de opleidingen: Vakkundig, Vaardig, Vindingrijk. Op basis hiervan zijn accenten gelegd op vakinhoud en onderzoek. De masteropleidingen richten zich op de brede rol die de eerstegraads docent vervult binnen het voortgezet hoger onderwijs. De opleidingen besteden, behalve aan de vakinhoud, daarom ook aandacht aan de verantwoordelijkheid van de als master opgeleide docent voor de ontwikkeling en innovatie van het onderwijs binnen de vaksectie en de school. Naast het vervullen van de brede docentrol zal de eerstegraads leraar steeds nadrukkelijker als teamworker, onderzoeker en ontwikkelaar van leermiddelen gaan functioneren. Het lectoraat leerstrategieën speelt een belangrijke rol binnen de masteropleidingen door actuele kennis te generen en deze te laten doorwerken in de onderwijsprogramma s. Een aantal (recentelijk) gepromoveerde en door de opleidingen aangetrokken docenten helpen eveneens het curriculum actueel te houden. Doelstellingen opleiding: voldoende Het oordeel van het auditteam over alle facetten van dit onderwerp is positief. De volgende overwegingen hebben tot dat oordeel geleid. Sinds 2008 zijn de masteropleidingen Leraar bezig met de overgang van het hanteren van eindkwalificaties gekoppeld aan beroepsrollen naar het hanteren van de competenties van de Stichting Beroepskwaliteit Leraren (de zgn. SBL-competenties) inclusief bekwaamheidseisen in combinatie met een landelijke, vakspecifieke kennisbasis. De masteropleidingen Leraar van FLOT hebben de competenties op masterniveau helder beschreven en deze geoperationaliseerd in meerdere bekwaamheidseisen. Deze zijn geordend volgens de vijf Dublin Descriptoren, waarmee de opleidingen het masterniveau borgen. De opleidingen hebben regelmatig overleg over de eisen die gesteld worden aan de master afgestudeerden met vakgenoten en de beroepspraktijk, waaronder de Wetenschappelijke Raad van Advies. Via laatstgenoemde partij zoeken de opleidingen nadrukkelijk aansluiting bij universiteiten, vooral op het terrein van onderzoeksbekwaamheden binnen vakdidactiek en onderwijskunde. Bij het opstellen van het vakinhoudelijke curriculum voor de hbo-masteropleiding Leraar Algemene Economie is gebruik gemaakt van verschillende externe bronnen. Bij de ontwikkeling van domeinspecifieke kwalificaties is rekening gehouden met de nieuwste ontwikkelingen binnen het economieonderwijs. De uiteindelijke uitwerking van de domeinspecifieke kwalificaties is gevalideerd door deze te koppelen aan het Economie-examenprogramma binnen het voortgezet onderwijs. Twee facetten van onderwerp 1 Doelstellingen opleiding worden als goed beoordeeld voor deze opleiding, wat een kwalificatie goed voor dit onderwerp rechtvaardigt. Dit wordt als extra aantekening bij het oordeel gevoegd. Programma: voldoende Het oordeel van het auditteam over alle facetten van dit onderwerp is positief. De volgende overwegingen hebben tot dat oordeel geleid. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo-masteropleiding Leraar Algemene Economie FLOT, 1.0 3

10 De masteropleidingen Leraar hebben de eindkwalificaties in duidelijke leerdoelen en indicatoren vertaald. Het auditteam heeft o.a. een aantal generieke en vakspecifieke toetsen bestudeert. Zodoende heeft kunnen constateren dat de opleidingen de eindkwalificaties op een valide en betrouwbare wijze toetsen en beoordelen. De toetscommissies van de opleidingen spelen bij de kwaliteitsborging een belangrijke rol. De opleidingsprogramma s zijn actueel, samenhangend en zorgen ervoor dat de studenten kennis en vaardigheden op masterniveau kunnen ontwikkelen. Dit gebeurt aan de hand van de generieke programmaonderdelen Algemene professionele vorming ( APV ), Voorbereiding onderzoek, Stage en een vakspecifiek deel per opleiding. Zo wordt de student bijvoorbeeld bij Voorbereiding onderzoek' verschillende onderzoeksmethoden en technieken aangereikt en wordt tijdens hoor- en werkcolleges ingegaan op theoretische inzichten uit de literatuur, die vervolgens worden gebruikt voor de analyse van praktijkcasussen. Binnen de stage, die veelal plaatsvindt op de school waar de student reeds werkzaam is, oefent de student zijn pedagogische en didactische beroepsvaardigheden. Het auditteam heeft geconstateerd, dat de hbo-masteropleiding Leraar Algemene Economie er voor zorg draagt, dat vakspecifieke kennisontwikkeling plaatsvindt via vakliteratuur en aan de beroepspraktijk ontleend materiaal. De vakspecifieke kennisbasis van de studenten bestaat actuele leerinhouden van de tweede fase van het voortgezet onderwijs. Gewaardeerd wordt door het auditteam dat studenten niet alleen een praktijkonderzoek, maar ook een vakinhoudelijk onderzoek uitvoeren. Mogelijkheden om dat onderzoek bij de schoolpraktijk te laten aansluiten kunnen worden benut. Een aandachtspunt is het ontwerpen van lessen en lessenreeksen en de beoordeling van de kwaliteit daarvan. De lijst met literatuur is door het auditteam bestudeerd en als adequaat beoordeeld. Gebleken is dat in belangrijke mate gebruik wordt gemaakt van Engelstalige literatuur. Medewerkers en studenten hebben voldoende toegang tot primaire literatuur. Studenten maken bij inhoudelijke studieonderdelen gebruik van primaire literatuur. Tijdens hoor- en werkcolleges wordt ingegaan op theoretische inzichten binnen de economie, die vervolgens worden gebruikt voor de analyse van casussen uit de praktijk. Binnen de stage oefent de student zijn pedagogische en didactische beroepsvaardigheden. De stage wordt vrijwel altijd uitgevoerd op de school waar de student reeds werkzaam is. De masteropleiding Leraar Algemene Economie heeft samenhang in het opleidingsprogramma aangebracht op basis van twee elementen: de vakspecifieke en generieke programmaonderdelen zijn beide gericht op de professional die een bijdrage kan leveren aan de ontwikkeling van de beroepspraktijk en de transfer tussen theorie en praktijk blijkt uit de uitwerking van alle generieke programmaonderdelen. Gebleken is dat de opleiding, in het bijzonder haar docenten, de actualiteit van het studieprogramma zoveel als mogelijk borgt door zelfstudie van docenten en gastcolleges. De verschillende studieonderdelen die het auditteam vooraf en tijdens de audit uitgebreid heeft kunnen bestuderen maken een goed verzorgde indruk wat opbouw en inhoud betreft. Binnen het didactisch concept, dat is gebaseerd op het competentiegericht leren, maken alle opleidingen gebruik van het dubbele bodem-principe, waarbij gebruikte en geproduceerde materialen en tijdens de cursussen opgedane ervaringen direct of met een vertaalslag inzetbaar worden gemaakt voor de eigen (toekomstige) onderwijsverstrekking van de student. Dit vindt het auditteam heel sterk en ook studenten zijn daarover tevreden. Studenten hebben verder meer behoefte aan kennisoverdracht, de opleiding spreekt in dit verband van directe onderwijsverstrekking door docenten. Ook dit aspect is door de opleiding gehonoreerd door meer klassikaal-frontaal les te geven. Het programma vindt het auditteam voldoende studeerbaar met een gemiddelde studielast van twintig uur per week, waaronder gemiddeld zes tot acht contacturen op de opleiding. Dat alle lessen op één dag gepland staan is voor de studenten ideaal. Door de combinatie van werk, studie en privé, vinden studenten de studie wel zwaar. Inzet van personeel: voldoende Het oordeel van het auditteam over alle facetten van dit onderwerp is positief. De volgende overwegingen hebben tot dat oordeel geleid. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo-masteropleiding Leraar Algemene Economie FLOT, 1.0 4

11 De studieprogramma s voor de masteropleidingen worden uitgevoerd door een vaste groep kerndocenten per opleiding. De docenten, die de generieke en vakspecifieke lessen verzorgen hebben regelmatig contact met het werkveld of zijn daarin nog werkzaam. Bij de opleiding Algemene Economie heeft een substantieel deel van de docenten gewerkt in het vo en alle docenten hebben een eerstegraads hbo- of wo-opleiding, wat het auditteam als essentieel beschouwt voor het kunnen verzorgen van een masteropleiding. Het auditteam heeft de CV s bestudeerd van de docenten van de hbo-masteropleiding Leraar Algemene Economie. Hierin is onder interactie met (buitenlandse) vakgenoten, interactie met universitaire instellingen en interactie met de beroepspraktijk per docent kort hun achtergrond beschreven in het werkveld. De opleidingen zorgen ervoor dat de kwaliteit van docenten goed is geborgd door scholingsplannen en het competentiemanagement van docenten op team- en op FLOT-niveau. Alle docenten van de opleiding Algemene Economie hebben de afgelopen jaren aantoonbaar gewerkt aan het bevorderen van hun eigen deskundigheid, o.a. door trainingen begeleidingsvaardigheden, het volgen van een (vakspecifieke) wo-masteropleiding en via gezamenlijke studieweken. De opleiding Algemene Economie breidt het aantal docenten uit, mede door de groei van het aantal instromende studenten. Als een docent niet goed functioneert, dan verbindt de opleiding daar aantoonbaar consequenties aan. In ieder geval komt dit ter sprake tijdens de gesprekscyclus met de teamleider. Indien er na de hierbij gemaakte afspraken geen verbetering optreedt, wordt de docent niet meer betrokken bij lesactiviteiten in de master. Studenten hebben een aantoonbare rol bij het evalueren van docenten van de opleiding. Voorzieningen: voldoende Het oordeel van het auditteam over alle facetten van dit onderwerp is positief. De volgende overwegingen hebben tot dat oordeel geleid. Het gebouw waar de FLOT gevestigd is en de voorzieningen daarbinnen zijn recentelijk vernieuwd. De hbo-masteropleidingen Leraar maken gebruik van een digitale leeromgeving die altijd en overal bereikbaar is, zowel op de studiecomputers als thuis. De structurele studiebegeleiding bestaat vooral uit het systematisch voeren van studievoortganggesprekken. De studieloopbaanbegeleider en de masterstudent kunnen in overleg de studieplanning bijsturen. De informatievoorziening is voldoende met het oog op de studievoortgang. Interne kwaliteitszorg: voldoende Het oordeel van het auditteam over alle facetten van dit onderwerp is positief. De volgende overwegingen hebben tot dat oordeel geleid. Gebleken is dat de FLOT op generiek niveau beschikt over een werkend systeem van kwaliteitszorg, toegespitst op de specifieke masteropleidingen. Daarbij zijn zowel interne partijen, zoals docenten en studenten, maar ook externe partijen, zoals in dit geval het onderwijsveld en de wetenschap (in de vorm van de Wetenschappelijk Raad van Advies) betrokken. De lijnen binnen de opleidingen zijn kort. De opleidingen binnen FLOT worden periodiek geëvalueerd, mede aan de hand van meetbare doelen. Studenten en auditteam zijn wel van mening, dat vanwege evaluatiemoeheid en de daaruit volgende lage respons, er minder vaak geëvalueerd zou moeten worden. De interne audit en accreditatie leveren twee keer per zes jaar de input voor verbeterbeleid. De jaarlijkse evaluatiecyclus doet dit aan het begin van elk studiejaar. Het verbeterbeleid wordt opgenomen in de jaarlijkse cyclus van planning en controle. Uit de documentatie en tijdens de audit is gebleken dat de hbo-masteropleiding Leraar Algemene Economie op verschillende terreinen verbetermaatregelen neemt. Zo zijn er maatregelen genomen om de studielast beter te verdelen en wordt de inhoud van enkele studieonderdelen indien noodzakelijk voor een deel gewijzigd. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo-masteropleiding Leraar Algemene Economie FLOT, 1.0 5

12 Resultaten: voldoende Het oordeel van het auditteam over alle facetten van dit onderwerp is positief. De volgende overwegingen hebben tot dat oordeel geleid. De opleiding borgt dat de studenten die afstuderen het gewenste hbo-masterniveau hebben behaald. Dit toetst de opleiding aan de hand van de stage en het praktijkonderzoek. De realisatie van de vakspecifieke eindkwalificaties toetst de opleiding door middel van een mix van toetsen bij de vakspecifieke onderdelen. De student moet op basis van de stage aantonen dat hij de opleidingscompetenties beheerst en in staat is vakkennis en vakdidactiek te integreren. Bij het praktijkonderzoek moet de student aantonen, dat hij zelfstandig problematieken/thematieken kan onderkennen en onderzoeksmatig kan benaderen. Het auditteam heeft geconstateerd, dat het praktijkonderzoek zich vaak sterk richt op het mesoniveau van de onderwijsorganisatie waar studenten werkzaam zijn. Het auditteam zou het toejuichen als het accent komt te liggen op vakdidactische praktijkonderzoeken. Dit heeft, zo is gebleken, ook al enige tijd de aandacht van de masteropleidingen: die sturen hier al zoveel mogelijk op. De afstudeerwerkstukken van de opleiding Algemene Economie die het auditteam heeft bestudeerd waren op hbo-masterniveau. Ze zouden nog in kwaliteit kunnen verbeteren als de begeleider sneller in de beginfase commentaar zou geven op de procedurele en (vak)inhoudelijke voortgang van de student. De masteropleidingen van FLOT hebben de rendementsgegevens van 2002 tot en met 2008 in kaart gebracht. Uit de analyse blijkt, dat het definitieve rendement van de cohorten nog niet kan worden vastgesteld, omdat van elk van deze cohorten nog studenten studeren. Uit studievoortganggesprekken die de opleiding voert, blijkt dat studievertraging veelal dezelfde oorzaak heeft als het voortijdig verlaten van de opleiding: de combinatie van studie, werk en gezin wordt als zwaar ervaren. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo-masteropleiding Leraar Algemene Economie FLOT, 1.0 6

13 2. INLEIDING Het onderhavige rapport bevat het advies aan de NVAO dat door Hobéon Certificering als Visiterende en Beoordelende Instantie (VBI) is opgesteld ten behoeve van de accreditatie van de hbo-masteropleiding Leraar Algemene Economie, verzorgd door Fontys Lerarenopleiding Tilburg. Croho-nummer: De opleiding wordt aangeboden in de varianten voltijd, deeltijd en duaal. De basis voor het onderzoek van Hobéon Certificering werd gevormd door de Management Review en de daarbij behorende onderliggende documenten. Meer specifiek betrof het een Management Review Instituutsdeel en een Management Review van de individuele masterlerarenopleiding. De beschrijving van de opleidingen in het Instituutsdeel is gebaseerd op de deeltijdvariant. Alleen wanneer de situatie binnen de voltijd- of duale variant daarvan afwijkt, is die apart beschreven. Het bij het onderzoek gehanteerde beoordelingskader is het Accreditatiekader bestaande opleidingen hoger onderwijs Nederland (d.d. 14 februari 2003). De audit heeft plaatsgevonden in de periode 25 t/m 27 mei Het volledige programma, van de audit is opgenomen in Bijlage I. Het auditteam werd gevormd door: dhr. Van der Herberg, dhr. Ronner, dhr. Boersma, dhr. Van den Bergh, dhr. Hoevers, dhr. Van Asseldonk, mevr. Orlandini, dhr. Jackson en dhr. Broers. De in dit team aanwezige expertise is in onderstaand schema zichtbaar. voorzitter R. van der Herberg, senior adviseur Hobéon werkvelddeskundige P. Ronner, schoolleider onderwijsgemeenschap vakdeskundige K. Boersma, hoogleraar vakdeskundige H. v.d. Bergh, hoogleraar vakdeskundige AW.G. Hoevers, docent werkvelddeskundige H. v. Asseldonk, lid CvB student O. Orlandini Lerarenopleiding HvA student J. Jackson, Lerarenopleiding Hogeschool Rotterdam secretaris G. Broers, adviseur Hobéon werkveld vak / discipline onderwijs x X x x x x x X x X X X X kwaliteitszorg /audit x x studentperspectief x x Hobéon Certificering beoordeelt zoveel mogelijk facetten en onderwerpen uit het NVAObeoordelingskader, op een zo hoog mogelijk aggregatieniveau. Specifieke aspecten die per cluster, opleiding en/of opleidingsvariant afzonderlijk en zelfstandig zijn beschreven, worden telkens op dat niveau beoordeeld. Door de gemeenschappelijke aspecten slechts eenmaal te beoordelen, op het niveau waarop ze worden aangestuurd en geborgd, wordt de accreditatielast voor de daaronder liggende niveaus beperkt. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo-masteropleiding Leraar Algemene Economie FLOT, 1.0 7

14 Hobéon Certificering heeft bij het beoordelen van de hbo-masteropleidingen Leraar expliciet rekening gehouden met de afspraken tussen de NVAO en de VBI s op dit terrein. Dit naar aanleiding van een brief van de staatssecretaris OCW aan de NVAO (d.d. 14 november 2007) inzake Accreditatie van lerarenopleidingen en de brief van de voorzitter van de NVAO aan de staatssecretaris OCW, d.d. 22 november 2008 (NVAO/ /FV). Om de externe legitimering verder te borgen zijn tijdens de audit additionele gesprekken gevoerd met (deels at random geselecteerde) studenten, docenten en werkveld. Evenals bij de reguliere eendaagse audits zijn ook bij deze audit (tussen)producten van studenten beoordeeld waaronder portfolio s, toetsen en werkstukken. Het curriculum van de verschillende masteropleidingen Leraar is door het auditteam uitvoerig tegen het licht gehouden. Concreet betekent dit dat gekeken is naar zowel de vakinhoudelijke kant ervan als naar de specifieke vakdidactiek. Wij merken hier op dat in de rapportage, zoals gebruikelijk, aandacht besteed is aan het aantal contacturen (colleges, werk- en projectgroepen en individuele begeleiding waarbij de student in direct contact staat met de docent), de onderzoekscomponent binnen de opleiding i.c. het masterniveau van de lerarenopleiding, de docent-studentratio en het opleidingsniveau en onderzoekservaring van de docenten. Ook is voorafgaand aan en tijdens de audit (in de documentenanalyse) door het auditteam de wijze bestudeerd waarop de opleiding de contacten met het relevante onderwijsveld heeft vormgegeven. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo-masteropleiding Leraar Algemene Economie FLOT, 1.0 8

15 3. KARAKTERISTIEK VAN DE MASTEROPLEIDINGEN Fontys Lerarenopleiding Tilburg (FLOT) is met ruim studenten één van de grootste lerarenopleidingen van Nederland en leidt studenten op tot leraar op bachelorniveau (tweedegraads) in zeventien vakken en tot leraar op masterniveau (eerstegraads) in dertien vakken in de varianten voltijd, deeltijd en duaal. Organisatie De masteropleidingen zijn het onderwerp van deze rapportage. Zij zijn geclusterd in de volgende teams: Nederlands/Frans; Engels/Duits; Geschiedenis/Aardrijkskunde/Maatschappijleer; Algemene Economie/Bedrijfseconomie/Wiskunde; Biologie; Natuurkunde/Scheikunde. Naast de onderwijsteams is er binnen FLOT een expertisecentrum dat bestaat uit een verzameling expertisegroepen, waaronder Vakmanschap, Internationalisering, Toetsing en Loopbaan. De expertisegroepen zijn verantwoordelijk voor de onderwijsontwikkeling op hoofdlijnen en adviseren het management over de uitvoering van het curriculum. Een kenmerk van de masterlerarenopleiding is hun kleinschaligheid waardoor de lijnen kort zijn. Getalsmatig studeren de meeste masterstudenten in Tilburg Geschiedenis en Wiskunde (resp. 102 en 101 studenten). Het aantal studenten Frans vormt de kleinste groep met 29 masterstudenten (peildatum: begin april 2010). De opleidingen hanteren een studierooster dat ook studenten die ver weg wonen in staat stelt de colleges in Tilburg te volgen. Masterniveau Uitgangspunt binnen de opleiding is om eerstegraads docenten op te leiden die via een systematische, onderzoeksmatige benadering vraagstukken in de eigen beroepspraktijk kunnen oppakken en daardoor een bijdrage leveren aan de schoolorganisatie als geheel. Concreet betekent dit dat de afgestudeerde eerstegraads docent naast vakdocent ook een functie heeft als ontwerper, ontwikkelaar en coach. Deze brede rol is door de masteropleiding beschreven in de zes beroepsrollen. Deze beroepsrollen en eindkwalificaties zijn opgenomen in het eerder genoemde document Vakkundig, Vaardig, Vindingrijk. Een belangrijk nieuw fenomeen binnen de masterlerarenopleiding betreft het masterteam dat bestaat uit de teamleider van de masteropleidingen, de opleidingscoördinatoren van de masteropleidingen en de docent Onderzoek. Dit team is ingericht als gevolg van de vorige visitatie in 2004 (zie hierna) om zo de onderlinge afstemming tussen de afzonderlijke masteropleidingen te verbeteren. Het masterteam komt elke twee weken bijeen onder leiding van de teamleider en bespreekt onderwerpen die te maken hebben met onderwijs en organisatie. Masterdocenten zijn zowel werkzaam in de bachelorlerarenopleidingen als in de masteropleidingen Leraar en werken structureel samen in het masterteam. De opleiding kent een lectoraat Leerstrategieën. Het lectoraat ziet als belangrijkste opdracht: Het (leren) doen van praktijkonderzoek door leraren en door opleiders dat bijdraagt aan de kwaliteit van onderwijs en de professionalisering van het beroep. Het lectoraat moet zowel opleiders als studenten stimuleren om door praktijkonderzoek hun professionele handelen kritisch te volgen en te ontwikkelen. De masteropleidingen Leraar kennen verder een aantal zgn. overlegplatforms die betrokken zijn bij het niveau, de actualiteit en de beroepsoriëntatie van de opleidingen. Concreet worden Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo-masteropleiding Leraar Algemene Economie FLOT, 1.0 9

16 genoemd de Raad van Advies Voortgezet Onderwijs, waarin directies van scholen voor voortgezet onderwijs en andere lerarenopleidingen van Fontys vertegenwoordigd zijn, de Wetenschappelijke Raad van Advies die alleen ingesteld is voor de masteropleidingen van FLOT, de Instituutsmedezeggenschapsraad (IMR) waarin medewerkers en studenten vertegenwoordigd zijn, de studentenraad die een klankbordgroep vormt voor de directie, het student-docentoverleg per opleiding en ten slotte de opleidingscommissie voor de masters die in 2010 is opgericht en tweemaal per jaar bijeenkomt. In de rapportage zal meerdere malen verwezen worden naar deze gremia. Hbo-masteropleiding Leraar Algemene Economie Naast de opleiding Algemene Economie biedt Fontys ook de opleiding Bedrijfseconomie aan. Deze twee opleidingen worden verzorgd door één team; collega s van beide opleidingen overleggen gemeenschappelijk. Op landelijk niveau is er sprake van overleg om te komen tot een kennisbasis voor eerstegraads leraren op beide vakgebieden. De opleiding Algemene Economie heeft een eigenstandige Management Review geschreven. Daarnaast heeft het auditteam ook een Management Review bestudeerd die geschreven is op instituutsniveau. Het aantal studenten dat deze opleiding volgt, bedraagt 62 in deeltijd. Hiervan hebben er 53 een hbo-achtergrond, 6 een wo-achtergrond en 3 zijn ondergebracht in de categorie overige. De hbo-masteropleidingen Leraar hebben te maken met een studentenpopulatie die vrijwel geheel bestaat uit studenten die al in het relevante werkveld werkzaam zijn en zich verder willen professionaliseren tot eerstegraads docent. De masteropleidingen van Fontys werken met één contactdag per week. In de eerste twee (van de drie) studiejaren zijn zes tot acht contacturen ingeroosterd. De opleiding hanteert inhoudelijke kaders die bepaald zijn door de domeinen en concepten van het eindexamen havo/vwo, de eindkwalificaties van de Master of Education Leraar VHO en specifieke eindkwalificaties leraar Algemene Economie. De opleiding maakt een onderscheid tussen de docent als vakspecialist en als vakdidacticus. Zo worden binnen het studieonderdeel vakdidactiek ook recente economie-examens havo/vwo geanalyseerd. Veranderingen in het studieprogramma vinden plaats na raadpleging van het werkveld en na overleg met studenten binnen de kaders van het student-docentoverleg. De studie wordt aangeboden in drie varianten, waarbij de deeltijdvariant de voor studenten meest voor de hand liggende variant is, omdat ze werkzaam zijn en blijven in het onderwijs. Uit evaluaties blijkt dat de studielast voor studenten rond twintig uur per week ligt, wat door studenten als zwaar wordt beoordeeld. Voor instromende studenten die uitsluitend beschikken over een tweedegraads bevoegdheid Algemene Economie zijn geen vrijstellingen mogelijk. Waar mogelijk wordt door de opleiding rekening gehouden met de specifieke omstandigheden van de studenten; er is sprake van maatwerk. Bij het studieonderdeel vakdidactiek staat de vakdidactiek centraal en wordt de student via groepswerk voorbereid op het lesgeven in de bovenbouw van het hoger onderwijs. De specifieke economische vakinhoud bepaald een belangrijk deel van de vakinhoud. Daarbij wordt gebruikgemaakt van Engelstalige literatuur. De opleiding heeft recentelijk te maken gekregen met een hogere instroom van studenten. Uit de gesprekken die het auditteam gevoerd heeft met het management en docenten is gebleken dat beide partijen spreken van een goede ontwikkeling, mede gelet op de sterk toenemende vraag naar docenten vanuit het werkveld. Zowel management als docenten zijn zich bewust van het belang van deze opleiding voor het onderwijs. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo-masteropleiding Leraar Algemene Economie FLOT,

17 4. VORIGE ACCREDITATIE Accreditatie 2004 Generiek De opleidingen gaan in de documentatie uitgebreid in op de resultaten van de vorige visitatie. De visitatie vond plaats in het najaar van Een aanvullend panelbezoek vond plaats in september 2005 nadat de VBI, de NQA, een lijst met verbeterpunten had vastgesteld. Vervolgens heeft FLOT voorafgaand aan het aanvullende bezoek een aantal verbetermaatregelen genomen. Na het tweede visitatiebezoek beoordeelde het panel in het definitieve beoordelingsrapport ook de onderwerpen Doelstellingen en Programma positief. Daarmee was het totaaloordeel over de masteropleidingen positief. Het visitatiepanel in gaf aan dat de aansluiting met universiteiten m.b.t. de onderzoeksbekwaamheid op het gebied van de onderwijskunde en de vakdidactiek verstevigd zou moeten worden. De masteropleidingen Leraar zouden met de opzet van de programma s meer naar elkaar toe moeten groeien. Ook zou de relatie tussen vakinhoud en didactiek verbeterd moeten worden. Het toetsbeleid zou op onderdelen duidelijker geformuleerd moeten zijn in een toetsbeleidsplan. De controle van toetsen op validiteit en betrouwbaarheid kon verder verbeterd worden. Het visitatiepanel stelde vast dat docenten de verbinding konden leggen met de beroepspraktijk, maar gaf wel aan dat er expliciet personeelsbeleid geformuleerd en gevoerd moest worden op dit gebied. Doelen verdienden nadere concretisering, zodanig dat ze direct toetsbaar zouden zijn. De opleidingen dienden maatregelen te nemen om de studieduur van uitvallers te beperken. Verbetermaatregelen naar aanleiding van de accreditatie Generiek Om de aansluiting met het wetenschappelijk onderwijs en de onderzoekscomponent binnen de opleidingen te verbeteren hebben de masteropleidingen Leraar van FLOT een aantal belangrijke acties ondernomen. Zo is in het studiejaar een Wetenschappelijke Raad van Advies ingesteld. Hierin hebben acht vertegenwoordigers van nationale en internationale universiteiten zitting. Het lectoraat Leerstrategieën en de verschillende masteropleidingen werken op het gebied van onderzoek samen met het Ruud de Moor Centrum van de Open Universiteit. Daarnaast wordt via de Eindhoven School of Education samengewerkt met de educatieve masteropleiding van de Technische Universiteit Eindhoven en is een samenwerking gestart met de Universitaire Lerarenopleiding Tilburg. Ook zijn in het studiejaar alle onderzoeksbegeleiders van de master gedurende een jaar (0,1 fte per onderzoeksbegeleider) geschoold door het lectoraat Leerstrategieën in samenwerking met de Universiteit van Tilburg. Om de afstemming tussen de masteropleidingen te vergroten, is in 2006 het masterteam en een daaruit voortvloeiend overleg tussen de mastercoördinatoren en de docent Onderzoek ingericht. Om de opleidingen meer naar elkaar toe te laten groeien, zijn er generieke afspraken gemaakt over de opzet van het programma op het terrein van: de verdeling van studiepunten over de studieonderdelen Vak en vakdidactiek, Algemene professionele vorming ( APV ), onderzoek en stage. Met ingang van studiejaar is zowel de uitvoering als de beoordeling van APV generiek opgezet. Dit geldt ook voor Voorbereiding onderzoek, de stage en het praktijkonderzoek. Om de relatie tussen vakinhoud en didactiek te verbeteren, legt elke opleiding deze relatie expliciet vast in de module Vakdidactiek. Daarnaast krijgt die relatie in de vakinhoudelijke modules aandacht in de opzet van opdrachten. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo-masteropleiding Leraar Algemene Economie FLOT,

18 Ict-didactiek is door de masteropleidingen Leraar nader uitgewerkt. Een aantal opleidingen heeft hierin het initiatief genomen, zoals de opleiding Engels die blended learning als extra onderdeel van het didactisch concept benoemt. Ook maken de verschillende opleidingen steeds meer gebruik van elektronische leeromgevingen. Het toetsbeleid is in geïmplementeerd en naar aanleiding van de recente bacheloraccreditatie geherformuleerd. Elke masterlerarenopleiding binnen FLOT beschikt over een toetscommissie die de kwaliteit van toetsen controleert. In het personeelsbeleidsplan wordt aandacht besteed aan de relatie beroepspraktijk en opleiding. Het belang van recente werkveldervaring voor FLOT wordt hierbij benadrukt, ondersteund door docentstages. Ook wordt gestreefd naar een flexibele schil van praktijkdocenten met een omvang van 15 tot 20 procent. Inmiddels zijn er op de terreinen personeel, student-docentratio en rendementen kwantitatieve doelen geformuleerd. Ook dienden de masteropleidingen verbetertrajecten te formaliseren en op papier zichtbaar te maken. Over resultaten van evaluaties en over verbeteracties wordt thans gecommuniceerd via de notulen van onder andere het studentdocentoverleg, via de website van FLOT, via de digitale FLOT-nieuwsbrieven en in het jaarverslag. Uit exitgesprekken is inmiddels gebleken dat veel uitvallers hun studie staken omdat de combinatie met werk en gezin te zwaar is. Sinds de vorige visitatie is het intakegesprek voor aanvang van de studie verbreed naar alle masteropleidingen. Opleiding hbo-masteropleiding Leraar Algemene Economie De hbo-masteropleiding Leraar Algemene Economie is geaccrediteerd door de NVAO in De conclusies uit het VBI-rapport over deze specifieke opleiding vatten wij hierna samen. Het panel beoordeelde de eindkwalificaties van de eerstegraads lerarenopleidingen in totaal als voldoende waarbij men o.a. voor de opleiding Algemene Economie een aantal kanttekeningen maakte. In ieder geval was het panel tevreden over de wijze waarop de opleiding de doelstellingen had geformuleerd: er was sprake van een adequate set eindkwalificaties die een directe relatie hadden met het beroepsprofiel. Wel zou de aansluiting met het wetenschappelijk onderwijs op het onderdeel Onderzoeksbekwaamheid verstevigd mogen worden. Uit de literatuurlijst bleek dat deze voldoende actueel was en dat studiemateriaal afkomstig was uit de praktijk. De ontwikkeling van beroepsvaardigheden kwam via de module Algemene professionele vorming ( APV ) aan bod, evenals het praktijkgerichte onderzoek. De door de opleiding gehanteerde toetsvorm bood voldoende aansluiting bij de leerdoelen. Docenten onderhielden regelmatig contact met vertegenwoordigende partijen uit het werkveld en zijn in staat om een relatie te leggen met de beroepspraktijk. Het panel was positief over de stappen die op FLOT-niveau genomen werden om de omvang van het docententeam te vergroten. Er was sprake van een samenhangend systeem van kwaliteitszorg waarbij FLOT streefcijfers hanteert. Op opleidingsniveau was er sprake van het betrekken van relevante partijen bij het onderwijs. Ten slotte concludeerde het panel dat afgestudeerden het niveau bereikten van eerstegraads leraar en dat op grond van masterwaardige eindkwalificaties. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo-masteropleiding Leraar Algemene Economie FLOT,

19 DEEL 2 OORDEEL OP FACETNIVEAU 5. ONDERWERPEN EN FACETTEN NVAO-ACCREDITATIEKADER 1. Doelstellingen opleiding Facet 1.1. Domeinspecifieke eisen De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk) Oordeel: goed Het oordeel van het auditteam is gebaseerd op onderstaande overwegingen. Missie en uitgangspunt Uitgangspunt binnen de opleidingen is om eerstegraads docenten op te leiden die via een systematische, onderzoeksmatige benadering vraagstukken in de eigen beroepspraktijk kunnen oppakken en daardoor een bijdrage leveren aan de schoolorganisatie als geheel. Concreet betekent dit dat de afgestudeerde eerstegraads docent naast vakdocent tevens een functie heeft als ontwerper, ontwikkelaar en coach. Deze brede rol is door de masteropleiding beschreven in de zes beroepsrollen. Deze beroepsrollen en eindkwalificaties zijn opgenomen in het eerder genoemde document Vakkundig, Vaardig, Vindingrijk. Beroepscompetenties Generiek Vanaf 2005 hanteren de masteropleidingen eindkwalificaties gerelateerd aan de zes beroepsrollen. Deze eindkwalificaties zijn generiek, maar omvatten ook de vakspecifieke eisen op het gebied van kennis- en vaardigheden. Sinds 2008 zijn de masteropleidingen bezig met de overgang van het hanteren van eindkwalificaties gekoppeld aan beroepsrollen naar het hanteren van SBL-competenties (zie hierna) inclusief bekwaamheidseisen in combinatie met een landelijke, vakspecifieke kennisbasis. Deze transitie is onderdeel van de ontwikkeling van een doorgaande leerlijn vanuit de bachelor en sluit aan bij de Wet Beroepen In het Onderwijs (BIO) uit In 2009 zijn de definitieve vakspecifieke kennisbases op bachelorniveau opgeleverd, nadat ze gelegitimeerd waren door de zogeheten legitimatiepanels. De masteropleidingen Leraar van FLOT hebben de competenties op masterniveau beschreven. Ook zijn de competenties geoperationaliseerd in meerdere bekwaamheidseisen en zijn bij elke competentie voorbeelden van indicatoren gegeven. De opleidingen onderscheiden een vakspecifieke kennisbasis gericht op de inhoud van de afzonderlijke (school)vakken en een generieke kennisbasis gericht op het pedagogischdidactisch handelen in brede zin. De inhoud van deze generieke kennisbasis is langs drie lijnen geordend: theoretische kennis, praktische kennis en methodische kennis. Het auditteam is van mening dat de basiskwaliteit van de masteropleidingen in orde is. Dit is gebleken uit de nadere bestudering van de competentieset en uit bestudering van het studiemateriaal. FLOT participeert in de redactieteams voor alle vakdelen en heeft een coördinator kennisbasis op instituutsniveau. Daarnaast levert FLOT een van de drie landelijke projectleiders. In november 2010 worden de kennisbases van de verschillende vakken op masterniveau gelegitimeerd door legitimatiepanels waarin wetenschap, werkveld en vak- en beroepsverenigingen vertegenwoordigd zijn. Masterlerarenopleiding Algemene Economie Een onderscheidend kenmerk van deze opleiding is dat zij nadrukkelijk ontwikkelingsgericht is. De opleiding hanteert bij de inhoudelijke inrichting van het studieprogramma een aantal Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo-masteropleiding Leraar Algemene Economie FLOT,

20 domeinen die deel uitmaken van het examenprogramma Economie havo/vwo. Hiertoe behoren in ieder geval: betalingsbalans, wisselkoersen, consument en welvaart, goederenmarkt, economische kringloop en sociale zekerheid. Binnen de opleiding wordt veel aandacht besteed aan macro- en micro-economie, monetaire economie en overheid en markten. Naast deze vakinhoud gericht op economie, is er ook sprake van vakinhoud op het terrein van de vakdidactiek. De startbekwame eerstegraads leraar heeft kennis van en inzicht in en beheerst vaardigheden op het terrein van de wetenschappelijke beoefening van het vak / de discipline Algemene Economie wat kernconcepten en belangrijke wetenschappelijke ontwikkelingen binnen het vak betreft. Dat betekent onder andere het volgende: de afgestudeerde heeft kennis van en inzicht in de vakonderdelen overheid en markten, macro-economie, micro-economie, internationale economie, monetaire economie en economische vaardigheden, en kan de mathematische bewerkingen uitvoeren om problemen op elk van deze gebieden op te lossen; de afgestudeerde beschikt over brede didactische en onderwijskundige kennis, inzichten en vaardigheden; is op de hoogte van actueel didactisch onderzoek op het terrein van economie en kan dit inpassen in zijn onderwijs; de afgestudeerde beheerst werkvormen die het samenwerkend leren bevorderen en activerende werk- en toetsvormen op het terrein van economie mogelijk maken en die passen in de didactiek van de Tweede Fase; de afgestudeerde heeft kennis van en inzicht in de actuele verschijnselen en vragen op het gebied van economie. Onderzoekscompetenties en kennisbasis Er is op het terrein van onderzoeksvaardigheden nog geen algemeen beleid voor de lerarenopleidingen geformuleerd. De lerarenopleidingen zijn op dit moment bezig om op hun eigen manier een onderzoekslijn in het curriculum aan te brengen. Het auditteam waardeert dat studenten niet alleen een praktijkonderzoek, maar ook een vakinhoudelijk onderzoek uitvoeren. Mogelijkheden om dat bij de schoolpraktijk aan te laten sluiten kunnen worden benut. Het lectoraat Leerstrategieën van FLOT sluit hierop aan door het praktijkgericht onderzoek als een belangrijk middel voor de professionalisering van de docent te promoten. De Raad van Advies Voortgezet Onderwijs heeft het belang van praktijkonderzoek onderschreven. Daarnaast pleit de Wetenschappelijke Raad van Advies van de opleiding voor de ontwikkeling van de kennisbasis in het vakspecifieke deel van het opleidingsprogramma. Relatie beroepenveld Generiek Ten aanzien van de vraag waar professionalisering van eerstegraads leraren zich op moet richten, overlegt FLOT geregeld met de Raad van Advies Voortgezet Onderwijs, de Wetenschappelijke Raad van Advies en het lectoraat. Zij zijn nadrukkelijk betrokken bij de inhoudelijke ontwikkelingen binnen het vakgebied. Het auditteam heeft uitgebreid gesproken met twee hoogleraren als vertegenwoordigers van de Wetenschappelijk Raad van Advies. Gebleken is dat zij beschikken over kennis van en inzicht in het onderwijsveld en een uitgesproken en op onderdelen kritische visie hebben op het vak van de eerstegraads docent. Het auditteam vindt deze kritische houding goed en uitdagend voor de opleiding. De Wetenschappelijke Raad van Advies discussieert regelmatig met de opleiding over ontwikkelingen in het vakgebied en de implicaties hiervan voor de opleiding. Via de Wetenschappelijke Raad zoeken de opleidingen nadrukkelijk aansluiting bij universiteiten, met name op het terrein van onderzoeksbekwaamheden binnen vakdidactiek en onderwijskunde. Daarnaast overleggen de opleiding zowel formeel als informeel met het beroepenveld. Relevante ontwikkelingen die hier gesignaleerd worden, vinden hun weg via de docenten naar de opleidingen. Voor de vakdidactische component richten de opleidingen zich met name op het Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo-masteropleiding Leraar Algemene Economie FLOT,

21 Ruud de Moor Centrum. Het betrekken van ook andere kennisinstituten op het terrein van algemene didactiek geeft het auditteam ter overweging mee. De opleidingen hebben voor de bewaking van de kwaliteit van de inhoudelijke studieonderdelen contact met medewerkers van universiteiten. Tijdens de audit gaven zij aan het wenselijk te vinden deze contacten op een meer structurele wijze vorm te geven. Master Algemene Economie Het team Algemene Economie onderhoudt structurele relaties met de vakdiscipline en de beroepspraktijk door contacten met stagescholen, de werkveldcommissie, bezoek aan symposia en congressen en externe contacten. Nieuwe inzichten en informatie opgedaan bij een bezoek aan een symposium of congres komen ter sprake tijdens het teamoverleg. Hierdoor wordt geborgd dat actuele en relevante en ontwikkelingen worden vertaald naar en geïmplementeerd in het curriculum. Het auditteam vindt deze kennisdeling tussen en binnen opleidingen belangrijk. Tijdens de audit is hierover uitgebreid gesproken met de docenten en de staf van de opleiding. De masteropleiding onderhoudt structurele contacten met het werkveld door middel van een werkveldcommissie. Deze commissie bestaat onder anderen uit docenten die les geven in de bovenbouw havo/vwo. Enkele docenten hebben contact met universiteiten in België, Polen en Hongarije. De opleiding maakt regelmatig gebruik van gastdocenten. Zo zijn er gastdocenten die lessen verzorgen over didactische werkvormen in het economieonderwijs en nieuwe exameneisen en werkvormen voor het economieonderwijs in het voortgezet onderwijs. Er zijn contacten gelegd met de Universiteit van Tilburg om structureel tot uitwisseling van docenten te komen en om gastdocenten een vaste plaats in het curriculum te geven. Docenten zijn betrokken bij de ontwikkeling van lesmethoden Economie voor het havo/vwo. Hierdoor blijft de opleiding zicht houden op de actuele ontwikkelingen en kan de opleiding deze ook direct een plaats geven binnen het studieprogramma. Ten slotte is er sprake van deelname aan de ontwikkeling van de landelijke kennisbasis voor de master Algemene Economie. Studenttevredenheid Afhankelijk van de opleiding geeft meer dan 80 procent van de alumni en derdejaarsstudenten aan de opleidingscompetenties relevant te vinden voor het functioneren op masterniveau. Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo-masteropleiding Leraar Algemene Economie FLOT,

22 Facet 1.2. Niveau: master De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een Master Oordeel: voldoende Het oordeel van het auditteam is gebaseerd op onderstaande overwegingen. Opleidingskwalificaties en Dublin Descriptoren FLOT geeft aan dat het onderscheid tussen bachelor- en masteropleidingen Leraar met name gelegen is in de verdere verbreding en verdieping van de opleidingskwalificaties wat betreft de vakinhoudelijke kennis van een tweedegraads leraar tot masterniveau. Binnen de masteropleidingen worden eveneens de onderzoekscompetenties verder verdiept: masterstudenten richten zich op het doen van praktijkonderzoek waarbij ook schooloverstijgende praktijkvragen onderwerp van onderzoek kunnen zijn. Opleidingsniveau eerstegraads docent De masteropleidingen richten zich op de brede rol van de eerstegraads docent binnen het voortgezet hoger onderwijs. De opleidingen besteden daarom ook aandacht aan de verantwoordelijkheid van de als master opgeleide docent voor de ontwikkeling en innovatie van het beleid en de onderwijspraktijk binnen de vaksectie en de school. In dit verband merkt het auditteam op dat het allerminst vanzelfsprekend is dat masterstudenten in de huidige schoolpraktijk voor managementtaken moeten worden opgeleid. Het ligt meer voor de hand om de masteropleiding te richten op verdere didactische professionalisering en onderzoeksvaardigheden, die de verdere vakinhoudelijke en vakdidactische ontwikkeling stimuleren, ook in de vorm van leermiddelen. De masteropleidingen van FLOT hebben de verschillende opleidingscompetenties geoperationaliseerd in meerdere bekwaamheidseisen. In het onder 1.1 genoemde document Vakkundig, Vaardig, Vindingrijk zijn de bekwaamheidseisen bij elke competentie geordend volgens de vijf Dublin Descriptoren. De opleidingen hebben verder in een apart document de relatie beschreven tussen de Dublin Descriptoren en de bekwaamheidseisen van de masters. In de formulering van de omschrijvingen van elke SBL-competentie en in de formulering van afzonderlijke bekwaamheidseisen zijn de Dublin Descriptoren herkenbaar aanwezig. Zo is de competentie interpersoonlijk competent onder andere geoperationaliseerd in de volgende twee vakinhoudelijke-didactische bekwaamheidseisen. De docent voortgezet hoger onderwijs: heeft een praktische kennis van veel voortkomende leerstoornissen en belemmeringen (Dublin Descriptor: kennis en inzicht); kan in overleg met collega-docenten beoordelen of en hoe ontwikkelings-, leer- en/of gedragsproblemen bij individuele leerlingen aangepakt kunnen worden (Dublin Descriptor: oordeelsvorming). Hobéon Certificering Adviesrapport Accreditatie hbo-masteropleiding Leraar Algemene Economie FLOT,