Ouderen in beweging: Hoe kunnen we senioren motiveren om meer fysiek actief te worden (en te blijven)

Transcriptie

1 Ouderen in beweging: Hoe kunnen we senioren motiveren om meer fysiek actief te worden (en te blijven) Filip Boen FaBeR Lessen voor de 21 ste eeuw 19/12/2011 Leuven

2 Opwarming

3 Benidorm Bastards hangouderen

4 Seniorenspeeltuinen

5 promotiefilmpjes

6

7 Inhoud 1. Het belang van beweging 2. Ouderen en beweging: een stand van zaken 3. Bewegingsinterventies voor ouderen

8 1. Het belang van beweging

9 1.1. Korte geschiedenis van fysieke activiteit pre-agriculturele periode ( v.c v.c.): jagen en verzamelen -> heel veel fysieke activiteit agriculturele periode (8000 v.c 1800 n.c.): landbouw -> veel fysieke activiteit, meer kracht industriële periode ( ): fabriekswerk -> redelijk veel fysieke activiteit nucleaire periode (1945-nu): technologische vooruitgang -> hypokinesie (bewegingsarmoede)

10 Reclame-affiche jaren 60

11 Ruimtelijke omgeving jaren 2000

12 De lange klim naar Univ-fit

13 De verre toekomst?

14 Die niet zo ver weg lijkt

15 1.2. Waarom weinig bewegen een probleem vormt

16 Exercise is medicine! Preventieve effecten op - cardiovasculaire aandoeningen - type 2-diabetes - osteoporose - darmkanker - borstkanker Wie denkt geen tijd te hebben voor lichaamsbeweging, zal vroeg of laat tijd moeten maken om ziek te zijn.

17 1.3. Bewegingsnormen Fitheidsnorm 3 per week x 20 minuten intensieve fysieke activiteit Gezondheidsnorm 5 dagen per week, 30 minuten gematigde fysieke activiteit (in ononderbroken stukken van minstens 10 minuten) stappen Iedere vorm van fysieke activiteit / onderbreken van zitten

18 2. Ouderen en beweging: een stand van zaken 2.1. Ouderen en bewegingsnormen > 80% van de Vlaamse ouderen is sedentair

19 2.2. Ervaren hindernissen

20 Ervaren hindernissen Bevraging 959 Vlaamse ouderen: 32 redenen om niet te sporten Hoe vaak verhindert deze reden u te sporten? antwoorden op 5-puntenschaal: 1 = nooit 5 = heel vaak

21 Vier hindernisclusters Gebrek aan Tijd 2,03 Competentie 1,96 Motivatie 1,9 Toegankelijkheid 1,

22 Het gaat om een subjectief gebrek aan tijd, je hebt immers altijd tijd!

23 2.3. Ervaren voordelen Bevraging van 959 Vlaamse ouderen: 25 voordelen Een voordeel van sporten is voor mij antwoorden op 5-puntenschaal 1 = helemaal niet akkoord 5 = helemaal akkoord

24 Vijf voordeelclusters naar sporters/niet-sporters Fysieke gezondheid/plezier 3,6 4,2 Verbondenheid Mentaal welzijn 3,5 3,5 3,2 4,0 sporters niet-sporters Esthetische voordelen 2,9 2,8 Competitie/prestatie 2,6 2,4

25 2.4. Sociale steun

26 Sociale steun Bevraging 959 Vlaamse ouderen: 7 bronnen van steun steunt mij in mijn sportdeelname antwoorden op 5-puntenschaal: 1 = helemaal niet akkoord 5 = helemaal akkoord

27 Sociale steun 5 4 4,1 3,9 3,7 3 3,1 2,8 2,4 2,3 2 1

28 3. Vormen van fysieke activiteit Sportvoorkeur (% i.f.v. sportactieve 55-plussers) 1. Fietssport 73,6 14. Wintersport 1,2 2. Wandelsport 68,7 15. Tennis 1,2 3. Petanque 17,0 16. Voetbal 1,0 4. Zwemmen 12,2 17. Hengelen, vissen 0,8 5. Dans 11,0 18. Andere volkssporten 0,8 6. Lichaamsoefeningen 10,4 19. Aerobics 0,8 7. Fitness 4,6 20 Boogschieten 0,6 8. Bowling, kegelen 3,5 21. Kaarten 0,6 9. Biljart 3,5 22. Minigolf 0,6 10. Loopsport 2,3 23. Paardenrijsport 0,4 11. Krulbol 1,9 24. Acrogym 0,4 12. Duivensport 1,5 25. Volleybal 0,4 13. Badminton 1,4

29 Populairste sporten

30 3. Bewegingsinterventies voor ouderen 3.1. Van moetivatie naar zelfdeterminatie EXTRINSIEKE MOTIVATIE AMOTIVATIE GECONTROLEERD (extern) GECONTROLEERD (geïntrojecteerd) AUTONOOM (geïdentificeerd) AUTONOOM (geïntegreerd) AUTONOOM (intrinsiek) Het interesseert mij niet. Ik moet van... (de dokter / mijn man of vrouw / mijn kinderen...) Anders voel ik me schuldig / schaam ik mij. Zo bereik ik mijn doel(en) (gezondheid, sociaal contact,...) Het drukt uit wie ik ben. Ik doe het graag op zich! - ZELF-DETERMINATIE +

31 Van amotivatie

32 over gecontroleerde vormen van motivatie

33 naar autonome vormen van motivatie ( o.a. intrinsieke motivatie)

34 Hoe autonome motivatie faciliteren? door een sociale context te creëren waarin de drie basisnoden vervuld worden: Autonomie Competentie Verbondenheid = noodondersteunend coachen. Noodondersteunend coachen kost meer tijd in het begin, maar rendeert op lange termijn!

35 3.2. Klassieke fitnessinterventies

36 3.3. Levensstijlinterventies

37 1. Klassieke fitness - inhoud en omgeving bepaald door fitness instructeurs - strikte supervisie (in groep) - 3 x per week 1,5 uur Leuvense studie bij senioren (Opdenacker, Coorevits, Delecluse & Boen, Preventive Medicine 2008) 2. Levensstijlcoaching / Impulsgroep - inhoud samen bepaald - in thuisomgeving - sporadische contacten met bewegingscoach 3. Controle

38 Metingen Pretest Maart 2004 Posttest Maart 2005 Follow-up Maart 2006

39 Per cent (%) Fysieke activiteit in vrije tijd 300 Fitness Levensstijl Controle Pretest Posttest Follow-up

40 Per cent (%) Actief transport 160 Fitness Levensstijl Controle Pretest Posttest Follow -up

41 Per cent (%) Stappen per dag 160 Fitness Levensstijl Controle Pretest Posttest Follow-up

42 3.4. Noodondersteunend coachen Autonomie: opties en inspraak bieden, je zou kunnen ipv. je moet, materiële beloningen en competitie vermijden, taak i.p.v. egodoelen, Competentie: positief bekrachtigen, succeservaringen laten opdoen, structuur bieden, SMART-doelstellingen, Verbondenheid: empathie (actief luisteren), niet veroordelen, groepsgevoel creëren,

43 3.5. De kracht van socio-culturele verenigingen bv., KVLV, KAV, Markant, OKRA... formele en informele sociale netwerken / structuren /informatiekanalen (lokaal, regionaal, nationaal) méér en méér focus op gezondheid en beweging

44 Elke stap telt!

45 Begeleiding door peer-vrijwilligers lokale vrijwilligers (= trekkers) werden opgeleid startsessie in elke afdeling instapniveau => individuele schema s (wandelbox) feedback door stappentellers wekelijkse groepsessie

46 niveau Wandelschema per instapniveau score op 6 test dag 1 dag 2 dag 3 dag4 dag 5 dag 6 dag 7 1 < ** 1000** 1000** 1000** 1000** 1000** 1000** * 1000* 1000* 1000* 1000* 1000* 1000* >

47 Stappenteller als feedback

48 Groepssessies

49 Succes op organisatieniveau? 394 deelnemende afdelingen (+ 20 zorgcentra) >7000 deelnemers (2000 niet-leden) 3940 groepsessies georganiseerd (en nog steeds ) stappen = km = 20 x rond de aarde = 1 x van de aarde naar de maan 7381 wandelboxen verkocht

50 Succes op individueel niveau? Interventiegroep 34 OKRA-trefpunten - startend op eigen initiatief > september/oktober eindigend voor Kerstmis > november/december deelnemers > alle datapunten Controlegroep 12 OKRA-trefpunten - startend op eigen initiatief > maart oefensessies > oktober 2009 en december deelnemers > alle datapunten

51 Meetmomenten 1. Pretest: september/oktober Posttest: november/december Follow-up: november/december 2010

52 Resultaten

53 Effecten op lange termijn Wandeltest: Aantal meter Interventie Controle Pretest Posttest Follow-up - na 6 maanden / 1 jaar stijging ivm. begin interventie! - na 1 jaar: stabiel t.o.v. begin interventie

54 Cooling down Technologie kan ook noodondersteunend werken!

55 We kunnen ook de omgeving aanpassen

56

57 De moraal van het verhaal The piano stairs