Uitkomsten werkgelegenheidsonderzoek 2006 Gelderland

Transcriptie

1 Uitkomsten werkgelegenheidsonderzoek 2006 Gelderland Provinciale Werkgelegenheids Enquête Gelderland De uitvoering van de PWE 2006 vond plaats in opdracht van de onderstaande instanties: gemeenten Apeldoorn, Arnhem, Barneveld, Beuningen, Brummen, Culemborg, Doesburg, Druten, Duiven, Ede, Elburg, Epe, Ermelo, Hattem, Harderwijk, Heerde, Lingewaard, Lochem, Nijkerk, Nijmegen, Nunspeet, Oldebroek, Overbetuwe, Putten, Renkum, Rheden, Rijnwaarden, Rozendaal, Scherpenzeel, Tiel, Voorst, Wageningen, Westervoort, Wijchen, Zevenaar en Zutphen. SEO (Regio Achterhoek) in combinatie met de gemeenten in de regio: Aalten, Berkelland, Bronckhorst, Doetinchem, Oost Gelre, Oude IJsselstreek, Montferland en Winterswijk. Provincie Gelderland.

2 - 2 -

3 Provinciale Werkgelegenheids Enquête Gelderland 2006 PWE-Uitvoeringsgroep: Monique Dekker Karin van der Ende René Rozeboom Tonny Straatman Rapportage: Freerk Viersen Provincie Gelderland Afdeling Economische Zaken Bureau Economisch Onderzoek Postbus GX Arnhem Overname van cijfers is toegestaan mits bron duidelijk vermeld wordt: PWE-Gelderland 2006 Een digitale versie van dit rapport is te vinden op:

4 - 4 -

5 Inleiding In Gelderland wordt jaarlijks onderzoek uitgevoerd naar de aard en ontwikkelingen van de werkgelegenheid. Daarbij wordt de stand van zaken op de peildatum 1 april gemeten. In dit rapport zijn de uitkomsten van het onderzoek 2006 opgenomen. De enquêteuitkomsten zijn in december 2006 beschikbaar gekomen en op internet gezet. Deze rapportage verschaft nader inzicht in de geconstateerde ontwikkelingen en bevat een aantal thema artikelen, maar geen nieuwe cijfers. De PWE werkt voortdurend aan het verbeteren van de gegevens in haar bestand. Als een bedrijf wordt getraceerd dat onterecht niet in het bestand was opgenomen wordt dat met terugwerkende kracht opgenomen. Ook andere administratieve correcties (zoals verandering van SBI-indeling, aanpassingen van gemeentegrenzen) worden altijd met terugwerkende kracht doorgevoerd. Daardoor wordt een reëler beeld van de ontwikkelingen geschetst. Voorgaande betekent wel dat de nu gepubliceerde cijfers niet meer vergelijkbaar zijn met die uit eerdere publicaties. Wanneer in dit rapport groeipercentages zijn opgenomen die betrekking hebben op ontwikkelingen over meerdere jaren dan is altijd de gemiddelde jaarlijkse groei opgenomen. Voor zover cijfers over Nederland zijn opgenomen, zijn die afkomstig van LISA (landelijke tegenhanger van de PWE). De cijfers in dit rapport zijn tot stand gekomen dankzij de medewerking van enorm veel bedrijven en instellingen. Wij zijn deze bedrijven veel dank verschuldigd! - 5 -

6 - 6 -

7 Samenvatting Het afgelopen jaar groeide de werkgelegenheid in Gelderland met banen, ofwel een groei van 1,4%. Het totaal aantal banen op 1 april van 2006 kwam daarmee uit op In Nederlands perspectief bezien zijn de ontwikkelingen van het afgelopen jaar gunstig te noemen. De groei van 1,4% ligt boven het landelijk cijfer van 0,9%. De ontwikkeling van het aantal uitzendbanen is de afgelopen drie jaar relatief gunstig geweest, het aantal uitzendbanen groeide in 2006 met 11%. Er is sprake geweest van een forse uitbreiding van de bedrijvenpopulatie. Het afgelopen jaar kwamen er bijna bedrijven bij zodat het totaal aantal bedrijven nu bedraagt. De landbouw laat dit jaar toch weer een forse terugval van banen zien, bijna banen gingen verloren. Sinds 2003 lijkt de uitstoot van banen in de industrie jaarlijks steeds lager te worden en voor Gelderland geldt zelfs dat de ontwikkeling weer een toename van de industriële werkgelegenheid laat zien (+500 banen) De transport en logistieke sector ontwikkelt zich minder dan gemiddeld. Met name het vervoer over de weg heeft sinds 2001 banenverlies opgeleverd; in 2006 waren dat 200 banen. In 2006 groeide de werkgelegenheid in de zakelijke dienstverlening fors. Met een groei van 4,4% (5.050 banen) steekt de sector met kop en schouders uit boven het Gelderse gemiddelde van 1,4%. Nu de economie zich herstelt geldt dat de creatieve sector harder dan gemiddeld groeit, dit jaar 3,0%. Het banenverlies van de jaren is echter nog niet gecompenseerd. De sector is goed voor banen, het sectoraandeel is nu 6,2%. Ongeveer één op de achttien Gelderse arbeidsplaatsen hangt samen met de sector recreatie en toerisme (sectoraandeel: 5,6%). Het afgelopen jaar groeide de sector met 1,8%. De werkgelegenheidsontwikkeling in de Stedendriehoek lag het afgelopen jaar met 1,8% boven het Gelders gemiddelde van 1,4%. Ook 2006 heeft de Achterhoek relatief weinig nieuwe banen gebracht. Met een groei van 1,1% werden nieuwe banen toegevoegd. In de regio Arnhem-Nijmegen zijn er in nieuwe banen bij gekomen, een groei van 1,3% en dus net iets onder het Gelderse gemiddelde. Het afgelopen jaar bedroeg de groei van de werkgelegenheid in Rivierenland slechts 0,5%. Er kwamen ongeveer 560 banen bij. In de Vallei is in 2006 een groei van de werkgelegenheid geweest van 2,1%. Er zijn nieuwe banen toegevoegd waardoor de totale werkgelegenheidsomvang uitkomt op banen. Daarmee ligt de groei aanzienlijk boven het Gelderse gemiddelde, de regio is dit jaar de snelste groeier binnen Gelderland. Op de Noord Veluwe was de groei met 1,6% het afgelopen jaar bovengemiddeld. De aanwas bedroeg het afgelopen jaar banen waardoor het totaal aantal banen in 2006 op kwam Bedrijventerreinen zijn een belangrijke vestigingsplaats voor bedrijven. In 1996 waren er bedrijven op bedrijventerreinen gehuisvest met in totaal banen. In 2006 is dat toegenomen tot bedrijven met banen. De uitgifte van bedrijventerreinen blijkt opvallend gelijk te lopen met de groei van de werkgelegenheid De ontwikkeling van de terreincoëfficiënt (het aantal banen per ha. bedrijventerrein) beweegt zich zo rond de 47 banen per ha

8 De afgelopen 10 jaar zijn ca bedrijven verhuisd van het ene naar het andere bedrijventerrein. Op een totale populatie van gemiddeld ca bedrijven is dat een aanzienlijk deel (13%). In de periode geldt dat in totaal ruim bedrijven een bedrijventerrein achter zich hebben gelaten, dat wil zeggen zijn opgeheven of naar elders verhuisd. Jaarlijks zou dat ongeveer op ruim 200 ha. bedrijventerrein uitkomen. Voor alle regio s geldt dat het overgrote deel van de pendelaars uit Gelderland zelf komt, maar er zijn aanzienlijke verschillen. In Rivierenland en op de Vallei komt slechts 83% van de daar werkenden uit Gelderland. In de Achterhoek is dat 96%. Gezien de ligging van Rivierenland en in mindere mate de Vallei hoeft dat niet zo zeer te verbazen. Maar als gekeken wordt naar het aandeel intra-regionale pendel dan valt het hoge aandeel in de Achterhoek (88%) op; in bedrijven uit Achterhoek werken vooral Achterhoekers. De Vallei is wat dit betreft de tegenpool; hier komt slechts 68% van de werkenden uit de eigen regio. Het regionaal product voor Gelderland is voor 2006 berekend op ruim 52 miljard euro (CBS). De totale productie op bedrijventerreinen bedroeg bijna 18 miljard euro ofwel 34,5% van het regionaal product. Met andere woorden, bedrijventerreinen zijn verantwoordelijk voor een relatief groot deel van de Gelderse productie

9 Inhoudsopgave Samenvatting 7 1 Ontwikkelingen Gelderland en Nederland 11 2 Sectoren Hoofdlijnen Landbouw Industrie Transport en logistieke sector Zakelijke dienstverlening Creatieve sector Recreatie en Toerisme 22 3 Regio s en gemeenten Stedendriehoek Achterhoek Arnhem-Nijmegen Rivierenland De Vallei Noord Veluwe Gemeenten 29 4 Bedrijventerreinen Banen en bedrijven Ruimtebeslag bedrijventerreinen Werkgelegenheid en oppervlak bedrijventerreinen Bedrijfsverplaatsingen van en naar bedrijventerreinen 37 5 Pendel Inleiding Pendel naar WGR Pendel naar gemeenten Pendel naar bedrijventerreinen/concentraties van werkgelegenheid 40 6 Regionaal Product 42 Bijlage A: Ontwikkeling aantal vestigingen naar sector, Gelderland 47 Bijlage B: Werkgelegenheidsontwikkeling Gelderland, COROP en WGR-regio s 48 Bijlage C: Werkgelegenheid 2006 naar type baan, Gelderland en WGR-gebieden 54 Bijlage D: Werkgelegenheidsstructuur en aantallen vestigingen 2006, naar gemeente en regio 61 Bijlage E: Werkgelegenheidsontwikkeling , naar gemeente en regio 63 Bijlage F: Banen, bedrijven, uitgegeven oppervlak en terreincoëfficiënt van terreinen 65 netto>20ha., 2006, gerangschikt naar terreincoëfficiënt Bijlage G: Banen, lokaal product naar gemeente 67 Bijlage H: Inkomende pendel gemeenten per regio 69 Bijlage I: Methode en definities 77 Bijlage J: WGR-regio s, indeling BijIage K: Organisatie PWE

10 - 10 -

11 1 Ontwikkelingen Gelderland en Nederland Na een aantal jaren van geringe werkgelegenheidsgroei en vorig jaar zelfs een lichte afname van het aantal banen, heeft in 2006 een omslag ten goede plaatsgevonden. Het afgelopen jaar groeide de werkgelegenheid in Gelderland met banen, ofwel een groei van 1,4%. Het totaal aantal banen op 1 april van 2006 kwam daarmee uit op Niet eerder waren in Gelderland zo veel mensen aan het werk. Hoewel een groei van 1,4% verheugend is valt op dat de groei in de periode van hausse aan het einde van de jaren 90 nog aanzienlijk hoger was. Ook in historisch perspectief is een groei van 1,4% nog niet erg hoog. Zo geldt dat de gemiddelde jaarlijkse groei over de afgelopen 20 jaar ongeveer 2,2% bedroeg. 6,0% 4,0% 4,3% Werkgelegenheidsontwikkeling Gelderland ,8% 2,0% 2,2% 2,3% 1,4% 0,0% 0,2% 0,2% 0,0% -0,5% -2,0% '97-'98 '98-'99 '99-'00 '00-'01 '01-'02 '02-'03 '03-'04 '04-'05 '05-'06 Alle banen 8,0% 4,0% 0,0% -4,0% -8,0% 5,4% 3,9% 3,9% Werkgelegenheidsontwikkeling Gelderland ,9% 2,9% 2,2% 1,4% 1,0% 0,9% 0,3% 0,0% 3,4% -0,2% 0,0% -0,4% -0,7% 0,9% '97-'98 '98-'99 '99-'00 '00-'01 '01-'02 '02-'03 '03-'04 '04-'05 '05-'06 Grote banen Kleine banen 2,3% Werd vorig jaar nog een relatief forse afname (-0,7%) geconstateerd van het aantal grote banen (banen van meer dan 12 uur), dit jaar blijkt ook in deze categorie sprake van een toename van het aantal banen. Ten aanzien van de kleine banen geldt dat de toename over het algemeen wat groter is dan bij de grote banen. Hierdoor is het aandeel kleine banen gestaag toegenomen van 11,0% in 1986 tot 16,5% in

12 Pas als er sprake is van krapte op de arbeidsmarkt ( ) overtreft de groei van de grote banen die van de kleine banen. Met name in zijn er veel kleine banen omgezet naar grote banen, het aantal kleine banen daalde toen zelfs. De daling van het aandeel kleine banen heeft geduurd tot Sinds 2001 is het aandeel kleine banen jaarlijks weer toegenomen tot 15,6% dit jaar. 20,0% 18,0% Werkgelegenheidsontwikkeling Gelderland ,4% 10,0% 2,3% 5,9% 6,1% 3,6% 0,0% -10,0% -20,0% -6,6% -6,4% -11,9% '97-'98 '98-'99 '99-'00 '00-'01 '01-'02 '02-'03 '03-'04 '04-'05 '05-'06 Uitzendbanen De ontwikkeling van het aantal uitzendbanen is de afgelopen drie jaar relatief gunstig geweest. Dat is opmerkelijk na de enorme terugval van het aantal uitzendbanen in de periode De ontwikkelingen van de aantallen uitzendbanen lijken een goede indicator voor de stand van de conjunctuur; minder gunstige ontwikkelingen gaan meteen gepaard met verlies van uitzendbanen. Bij een aantrekkende economie is er meteen sprake van een forse groei van het aantal uitzendbanen. 5,0% 4,0% 3,8% 3,9% Ontwikkeling aantal bedrijven Gelderland ,0% 2,6% 2,0% 1,6% 2,0% 1,7% 2,0% 1,0% 1,1% 0,4% 0,0% '97-'98 '98-'99 '99-'00 '00-'01 '01-'02 '02-'03 '03-'04 '04-'05 '05-'06 Groei aantal bedrijven Naast de werkgelegenheid blijft ook het aantal bedrijven 1 ) groeien, ondanks de tegenvallende werkgelegenheidscijfers van de afgelopen jaren. Er is sprake geweest van een forse uitbreiding van de bedrijvenpopulatie. Het afgelopen jaar kwamen er bijna bedrijven bij zodat het totaal aantal bedrijven nu bedraagt. 1 De PWE registreert vestigingen. Hieronder wordt verstaan elke locatie waar betaalde arbeid wordt verricht. Een bedrijf kan uit verschillende vestigingen bestaat. Anderzijds kunnen diverse inschrijvingen (juridische entiteiten) tezamen één vestiging vormen

13 Werkgelegenheidsontwikkeling naar provincie Flevoland Zeeland Noord-Brabant 2,1% 2,5% 6,2% Gelderland Overijssel Friesland Nederland Utrecht Groningen Drenthe Noord-Holland Limburg Zuid-Holland 1,4% 1,3% 1,0% 0,9% 0,8% 0,8% 0,8% 0,3% 0,0% -0,3% -1,5% -0,5% 0,5% 1,5% 2,5% 3,5% 4,5% 5,5% 6,5% Bron: LISA 2006 Ook in Nederlands perspectief bezien zijn de ontwikkelingen van het afgelopen jaar gunstig te noemen. De groei van 1,4% ligt boven het landelijk cijfer van 0,9%. Alleen de provincies Flevoland, Zeeland en Brabant scoorden het afgelopen jaar beter. Het verlies van banen in Zuid-Holland is opmerkelijk maar kan voor een belangrijk deel worden toegeschreven aan banenreductie bij de Rijksoverheid. Over de afgelopen 10 jaar bezien is Gelderland een keurige middenmoter. In de periode groeide de nationale werkgelegenheidsomvang met jaarlijks 1,5%. Ook de Gelderse werkgelegenheid groeide in die periode met 1,5%. Het aandeel van Gelderland in de totale werkgelegenheid bleef in de hele periode vrijwel stabiel op 12,1%. Onbetwiste koploper wat groei van het aantal banen betreft is Flevoland met een gemiddelde jaarlijks toename van 5,0%. De provincies Zeeland (0,8%) en Limburg (0,7%) kenden de laagste jaarlijkse groei

14 2 Sectoren Hoofdlijnen De omslag in de werkgelegenheidsontwikkeling van het afgelopen jaar heeft zich breed gemanifesteerd. Was vorig jaar in de meeste sectoren sprake van verlies aan banen, dit jaar is bijna overal weer een toename te constateren van het aantal banen. Werkgelegenheidsontwikkeling Gelderland , naar sector Sector Groei Groei Sector Banen aandeel Groei in % in % absoluut AB Landbouw/Visserij ,9% 0,7% -3,2% DC Industrie/Delfstoffenwinning ,2% -2,3% 0,4% 530 E Nutsbedrijven ,4% 7,4% 6,2% 220 F Bouwnijverheid ,7% -1,2% 3,0% GA Groothandel ,2% -1,6% 2,5% GB Detailhandel/Autohandel ,8% -0,9% 1,2% H Horeca ,2% -1,2% 2,1% 790 I Vervoer, opslag en communicatie ,9% -2,2% -1,2% -530 J Financiële instellingen ,6% -4,0% -3,7% -890 K Zakelijke dienstverlening ,0% 1,6% 4,4% L Openbaar bestuur ,9% -1,5% 0,6% 310 M Onderwijs ,4% -1,0% 1,5% 860 N Gezondheidszorg ,6% 1,0% 1,8% O Overige dienstverlening ,3% 1,7% 1,0% 390 Alle sectoren ,0% -0,5% 1,4% De afgelopen jaren was in absolute termen de gezondheidszorg de leverancier van de meeste nieuwe banen. Dit jaar is die rol overgenomen door de zakelijke dienstverlening, goed voor ruim nieuwe banen. Ook het herstel van de bouwnijverheid en de groothandel levert een substantieel aantal banen op. De industrie kent een bescheiden groei. Daarmee is in ieder geval een eind gekomen aan een enorm banenverlies dat de afgelopen 5 jaar heeft plaatsgevonden. De vorig jaar geconstateerde gunstige ontwikkelingen bij de landbouw hebben zich dit jaar niet voortgezet. Er is zelfs sprake geweest van een fors banenverlies. De andere sectoren die, ook min of meer structureel, banenverlies laten zien zijn de transportsector en de financiële instellingen. 2 In dit hoofdstuk zal in de analyse net als voorgaande jaren geen aandacht besteed worden aan de sectoren winning van delfstoffen, nutsbedrijven. Deze sectoren zijn gering in omvang en voor de nutsbedrijven geldt daarnaast dat voortdurend sprake is van reorganisaties en schaalvergroting waardoor geen goed zicht op de werkelijke economische ontwikkeling van de sector bestaat. Duidelijk is wel dat in Gelderland veel arbeidsplaatsen verloren zijn gegaan

15 Werkgelegenheidsontwikkeling Gelderland/Nederland en , naar sector Gelderland Nederland Gelderland Nederland Sector AB Landbouw/Visserij -3,2% -0,4% -2,9% -1,6% DC Industrie/Delfstoffenwinning 0,4% -1,0% -0,8% -1,2% E Nutsbedrijven 6,2% -3,4% -1,7% -3,0% F Bouwnijverheid 3,0% 1,1% 1,5% 0,8% G Handel 1,6% 0,8% 1,5% 1,2% H Horeca 2,1% 1,2% 1,8% 1,7% I Vervoer, opslag en communicatie -1,2% -0,6% 0,8% 1,3% J Financiële instellingen -3,7% -1,6% -0,3% 0,6% K Zakelijke dienstverlening 4,4% 3,7% 3,6% 4,0% L Openbaar bestuur 0,6% -1,4% 0,7% 1,3% M Onderwijs 1,5% 1,4% 2,2% 2,2% N Gezondheidszorg 1,8% 2,2% 4,0% 3,6% O Overige dienstverlening 1,0% 1,1% 3,3% 2,8% Alle sectoren 1,4% 0,9% 1,5% 1,5% De meeste sectoren in Gelderland hebben zich de afgelopen 10 jaar in lijn met de nationale trend ontwikkeld. De landbouw kende en kent nog steeds relatief veel banenverlies. Ook de ontwikkelingen in de transportsector en de financiële sector zijn in Gelderland betrekkelijk ongunstig geweest. Daarentegen is het banenverlies in de industrie in Gelderland wat minder dan in Nederland als geheel. Ook de bouw, handel en gezondheidszorg ontwikkelen zich relatief goed. Deze ontwikkelingen zijn ook terug te zien in de vergelijking van Gelderse sectorstructuur met die van Nederland voor zowel 1997 en Zo was in 1997 het sectoraandeel van de landbouw 1,1%-punt hoger in Gelderland dan in Nederland (aandelen resp. 5,8% en 4,7%). In 2006 was dat verschil nog maar 0,3 %-punt (aandelen resp. 3,9% en 3,6%). Sectoren waar Gelderland momenteel relatief goed vertegenwoordigd is, zijn de landbouw, industrie, bouwnijverheid en de gezondheidszorg. Achterblijvers zijn de transportsector, de financiële- en zakelijke dienstverlening. Opmerkelijk is dat bij een vergelijkbare analyse in de PWE-rapportage van 2000 nog werd geconstateerd dat de sectorstructuur van Gelderland steeds meer naar de Nederlandse tendeert, nu blijkt dat de verschillen in sector structuur weer wat groter zijn geworden. Afwijking Gelderse sectorstructuur t.o.v. Nederland in %-punt 1997 en 2006 Sector AB Landbouw/Visserij 1,1% 0,3% DC Industrie/Delfstoffenwinning 1,0% 1,2% E Nutsbedrijven 0,0% 0,0% F Bouwnijverheid 0,0% 0,4% G Handel -0,3% 0,1% H Horeca 0,0% 0,1% I Vervoer, opslag en communicatie -1,1% -1,3% J Financiële instellingen -0,5% -0,7% K Zakelijke dienstverlening -1,0% -1,7% L Openbaar bestuur 0,4% 0,1% M Onderwijs 0,0% 0,0% N Gezondheidszorg 0,9% 1,7% O Overige dienstverlening -0,4% -0,3% Alle sectoren 3 6,8% 8,0% 3 De optelling van de afwijkingen is geschied door de absolute waarden te sommeren. Hierdoor ontstaat een indicator van de totale mate van afwijking

16 2.2 Landbouw Het leek er in de periode op dat de grootste pijn in de landbouw geleden was, er was nauwelijks sprake van banenverlies. De landbouw laat dit jaar toch weer een forse terugval zien, bijna banen gingen verloren. Ontwikkeling banen landbouw Gelderland '97-'98 '98-'99 '99-'00 '00-'01 '01-'02 '02-'03 '03-'04 '04-'05 '05-'06 Akkerbouw Combinatie Veeteelt Landbouwverwant De ontwikkelingen binnen de totale landbouwsector worden in sterke mate bepaald door de veeteeltsector. Juist hier zijn veel banen verloren gegaan. In de periode viel het banenverlies mee. Het afgelopen jaar zijn echter weer een aanzienlijk aantal banen verloren gegaan (ruim 800). Dat de landbouwsector als geheel de afgelopen jaren toch nog een gunstig beeld opleverde is volledig toe te schrijven aan de landbouwverwante bedrijvigheid (loonwerkers, hoveniersbedrijven en dienstverlening ten behoeve van de landbouw). Sinds 1997 zijn in de landbouw in Gelderland bijna banen verloren gegaan. Mede hierdoor is het sectoraandeel langzamerhand gedaald van 5,8% in 1997 tot 3,9% in In Nederland zijn in die periode ongeveer banen verloren gegaan. Dat betekent dat een kwart van het agrarische banenverlies in Gelderland heeft plaatsgevonden. Inmiddels zijn in Zuid-Holland meer banen in de agrarische sector dan in Gelderland. Noord-Brabant biedt nog steeds veruit de meeste banen in de agrarische sector. Ook het aantal agrarische bedrijven blijft gestaag dalen. In 1997 werden nog bedrijven in Gelderland geteld. Nu zijn dat er nog maar De agrarisch sector kenmerkt zich door kleine bedrijven; ruim 11% van de Gelderse bedrijvigheid is goed voor 3,9% van de Gelderse werkgelegenheid

17 2.3 Industrie Vanaf 1997 is sprake van een negatieve trend bij de ontwikkeling van de industriële werkgelegenheid. Dat geldt zowel voor de ontwikkeling in Nederland als die in Gelderland. De cijfers geven aan dat het dieptepunt is geweest van deze ontwikkeling. In de periode gingen in Nederland totaal ruim banen verloren in de industrie. In Gelderland waren dat ongeveer banen. Sinds 2003 lijkt de uitstoot van banen jaarlijks steeds lager te worden en voor Gelderland geldt zelfs dat de ontwikkeling weer een toename van de industriële werkgelegenheid laat zien (+500 banen). Hiermee ontwikkelt de Gelderse industriële werkgelegenheid zich dus relatief gunstig. Werkgelegenheidsontwikkeling industrie Gelderland-Nederland ,0% 3,0% 2,0% 1,0% 0,0% -1,0% -2,0% -3,0% -4,0% -5,0% '97-'98 '98-'99 '99-'00 '00-'01 '01-'02 '02-'03 '03-'04 '04-'05 '05-'06 Gelderland Nederland In vergelijking met de totale werkgelegenheidsontwikkeling in Gelderland is het beeld niet gunstig te noemen. De werkgelegenheidsontwikkeling van de industrie blijft structureel achter bij de gemiddelde groei. Het aandeel in de totale werkgelegenheid is daardoor langzamerhand gedaald van ruim 16% in 1997 tot 13% in In 1997 was de industrie in Gelderland nog de grootste sector, inmiddels is de gezondheidzorg groter en naar het zich laat aanzien zal binnenkort ook de zakelijke dienstverlening omvangrijker zijn dan de industrie. Werkgelegenheidsontwikkeling industrie en alle sectoren Gelderland ,0% 3,0% 2,0% 1,0% 0,0% -1,0% -2,0% -3,0% -4,0% -5,0% '97-'98 '98-'99 '99-'00 '00-'01 '01-'02 '02-'03 '03-'04 '04-'05 '05-'06 Alle sectoren Industrie

18 Het banenverlies van de afgelopen jaren heeft in alle deelsectoren van de industrie plaatsgevonden. Zo leverde de voedings- en genotmiddelensector (SBI 15/16) banen in, de metaalsector (SBI 27/28) bijna en de chemie (SBI 23/24/25) banen. Ook bij uitgeverijen/drukkerijen (SBI 22) gingen bijna banen verloren. Maar ook het herstel lijkt zich breed te manifesteren. Zo groeide het aantal banen in de metaalindustrie het afgelopen jaar met 400 banen en bij de machine-industrie werd een groei van 200 banen geteld. Dat de totale groei toch maar op 500 banen uitkwam is vooral toe te schrijven aan het voortschrijdende banenverlies bij uitgeverijen (-240) en de chemische industrie (-200) 2.4 Transport en logistieke sector De transport en logistieke sector (distributie) wordt al jaren gezien als een belangrijke peiler van de Gelderse economische ontwikkelingen. Toch moet geconstateerd worden dat deze sector zich sinds 2000 minder dan gemiddeld ontwikkelt. In 2000 vormde deze sector nog 11,5% van de werkgelegenheid, sindsdien is het sectoraandeel langzaam gedaald tot 11,2% in Werkgelegenheidsontwikkeling T & L en alle sectoren Gelderland ,0% 3,0% 2,0% 1,0% 0,0% -1,0% -2,0% '97-'98 '98-'99 '99-'00 '00-'01 '01-'02 '02-'03 '03-'04 '04-'05 '05-'06 Alle sectoren Transport en logistiek De ontwikkelingen binnen de samenstellende sectoren zijn echter wel zeer diffuus. Zo blijkt de groothandel zich zeer goed te ontwikkelen, maar doen vervoer over land (voornamelijk wegvervoer) en post en telecommunicatie het relatief slecht. Met name ontwikkelingen van KPN/TPG/TNT zijn hier debet aan. Ontwikkelingen banen Transport en Logistieke sector, Stand toename Stand toename Stand Sector Groothandel en handelsbemiddeling Vervoer over land Vervoer over water Dienstverlening t.b.v. het vervoer Post en telecommunicatie Totaal T & L SBI 62 vervoer door de lucht is i.v.m. geringe omvang niet vermeld, maar wel opgenomen in totaal

19 2.5 Zakelijke dienstverlening Na een paar moeilijke jaren lijkt de zakelijke dienstverlening zich volkomen te hebben hersteld. In 2006 groeide de werkgelegenheid in deze sector fors. Met een groei van 4,4% (5.050 banen) steekt de sector met kop en schouders uit boven het Gelderse gemiddelde van 1,4%. Ook in Nederlands perspectief doet de sector het goed. Dat is verheugend omdat de gemiddelde ontwikkeling over de periode met 3,7% wat onder het nationale cijfer van 4,0% ligt. Door deze gunstige groeicijfers is het sectoraandeel toegenomen van 10,8% in 1997 tot inmiddels 13,0%. De ontwikkelingen binnen de zakelijke dienstverlening leveren opmerkelijke beelden op. Zo moet helaas geconstateerd worden dat er geen groei zit in het speur- en ontwikkelingswerk. (Hierbij moet wel aangetekend worden dat dit soort activiteiten veelal binnen bedrijven met andere hoofdactiviteiten worden uitgevoerd). Opvallend zijn de ontwikkelingen bij de ontwikkeling van maatsoftware, organisatie adviesbureaus en call-centers. Werkgelegenheidsontwikkeling Zakelijke dienstverlening en alle sectoren Gelderland ,0% 7,0% 5,0% 3,0% 1,0% -1,0% '97-'98 '98-'99 '99-'00 '00-'01 '01-'02 '02-'03 '03-'04 '04-'05 '05-'06 Alle sectoren Zakelijke dienstverlening Ontwikkeling banen en bedrijven zakelijke dienstverlening Sector Stand toename Stand toename Stand Banen 70 Verhuur van en handel in onroerend goed Verhuur van transportmiddelen Computerservice en informatietechnologie Speur- en ontwikkelingswerk Overige zakelijke dienstverlening Zakelijke dienstverlening Banen 7222 Ontwikkeling, productie maatwerksoftware Organisatieadviesbureaus Call centers Bedrijven 7222 Ontwikkeling, productie maatwerksoftware Organisatieadviesbureaus Call centers

20 Bij deze sectoren is de afgelopen 10 jaren sprake geweest van een enorme groei van de werkgelegenheid (gemiddeld jaarlijks resp. 10%, 13% en 21% tegen gemiddeld alle sectoren 1,5%). Maar niet alleen de werkgelegenheid is gegroeid, ook het aantal bedrijven is enorm toegenomen. Er kwamen bijna bedrijven bij op het gebied van maatsoftware ontwikkeling en ongeveer organisatieadviesbureaus. Het grootste deel van deze bedrijven blijkt uit éénmansbedrijven te bestaan. Maar de dynamiek in de sector is nog veel groter dan deze cijfers al aangeven. Zo geldt voor de software bedrijven dat van de bedrijven die gestart zijn sinds 1997 er ook al weer ruim 800 gestopt zijn (sinds 1997 zijn dus feitelijk ca bedrijven gestart). Bij de organisatieadviesbureaus ligt dat aantal op Hoewel er netto sprake is van een forse groei geldt dat er een hoog uitvalpercentage aan de orde is. 2.6 Creatieve sector 5 De creatieve sector wordt veelal gezien als een kansrijke sector voor de toekomst. In voorgaande PWErapportages is daarom aandacht besteed aan deze sector. De laatste keer (2004) werd geconstateerd dat de werkgelegenheidsontwikkelingen ten tijde van de laagconjunctuur relatief ongunstig waren. Het is daarom tijd om te kijken wat de ontwikkelingen zijn bij een aantrekkende economie. Werkgelegenheidsontwikkeling Creatieve sector en alle sectoren Gelderland ,0% 7,0% 5,0% 3,0% 1,0% -1,0% -3,0% -5,0% '97-'98 '98-'99 '99-'00 '00-'01 '01-'02 '02-'03 '03-'04 '04-'05 '05-'06 Alle sectoren Creatieve sector In de tijden van voorspoedige economische ontwikkeling ontwikkelde de creatieve sector zich fors beter dan gemiddeld. De terugval tikte echter ook extra hard door bij de creatieve sector. In de jaren ging een groot deel van de banengroei van de jaren ervoor verloren. Nu de economie zich herstelt geldt dat de creatieve sector ook weer harder dan gemiddeld groeit. Het banenverlies van de jaren is echter nog niet gecompenseerd. In de periode groeide de creatieve sector van tot banen waarmee het sectoraandeel groeide van 6,0% tot 6,6%. Daarna daalde het sectoraandeel tot 6,1% en is nu weer opgeklauterd tot 6,2%. De sector is nu goed voor banen, in orde van grootte van sectoren als groothandel, openbaar bestuur en onderwijs. In Nederlands perspectief is de creatieve sector in Gelderland bescheiden. Uit de LISA gegevens kan worden afgeleid dat in Nederland ongeveer 6,8% van de totale werkgelegenheid tot deze sector behoort. 5 Er bestaan inmiddels diverse afbakeningen van de Creatieve sector of de Creatieve industrie. Hier wordt net als in de eerdere rapportages gebruik gemaakt van de indeling zoals opgesteld door ETIN-Adviseurs. In vergelijking met andere afbakeningen geldt dat de door ETIN gedefinieerde afbakening relatief omvangrijk is. Hierdoor wordt de sector dus relatief groot ingeschat

21 Ontwikkeling werkgelegenheid Creatieve sector, naar deelsector Sector Stand toename Stand toename Stand Aandeel Ambachten ,2% 02 Architectuur ,0% 03 Beeldende kunst en antiek ,0% 04 Fotografie, film en video ,0% 05 Schrijven en uitgeven ,8% 06 Televisie en radio ,8% 07 Muziek ,2% 08 Podiumkunsten ,4% 09 Reclame ,3% 10 Vormgeving ,0% 11 Software (Leisure) ,3% Creatieve sector ,0% Alle sectoren Sectoraandeel 6,0% 6,6% 6,2% De opbouw van de creatieve sector is sterk veranderd in de loop van de tijd. De werkgelegenheid uit het industriële cluster (ambachten) is aanzienlijk gedaald. Datzelfde geldt voor de clusters schrijven en uitgeven en radio/televisie. De clusters software en reclame werden daarentegen fors groter. Een aanzienlijk deel van de sector bestaat uit bedrijven die ook tot de zakelijke dienstverlening behoren, reden dat de ontwikkelingen van de creatieve sector in aanzienlijke mate sporen met die uit de zakelijke dienstverlening