Uitkomsten werkgelegenheidsonderzoek 2011 Gelderland

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Uitkomsten werkgelegenheidsonderzoek 2011 Gelderland"

Transcriptie

1

2

3 Uitkomsten werkgelegenheidsonderzoek 2011 Gelderland Provinciale Werkgelegenheids Enquête Gelderland De uitvoering van de PWE 2011 vond plaats in opdracht van de onderstaande instanties: Gemeenten in Gelderland Provincie Gelderland

4 - 2 -

5 Provincie Gelderland Economie en Samenleving Bureau Economisch Onderzoek Postbus GX Arnhem Overname van cijfers is toegestaan mits bron duidelijk vermeld wordt: PWE-Gelderland 2011 Een digitale versie van dit rapport is te vinden op:

6 - 4 -

7 Inleiding In december 2011 zijn de eerste uitkomsten van het werkgelegenheidsonderzoek 2011 gepresenteerd. Toen werd duidelijk dat de terugval in aantallen banen uit 2009 en 2010 bijna gecompenseerd was. Gelderland deed het zelfs beter dan Nederland gemiddeld. Momenteel lijkt een nieuwe crisis roet in het eten te gooien van deze gunstige ontwikkelingen. Gevreesd moet worden dat de uitkomsten van het werkgelegenheidsonderzoek 2012 een minder gunstig beeld gaan opleveren. Inmiddels zijn meer cijfers over 2011 beschikbaar en is er tijd geweest om verdere analyses te doen. De hier gepresenteerde cijfers geven daarom niet zozeer een actueel beeld van recente ontwikkelingen maar geven inzicht in achterliggende ontwikkelingen. Daarnaast zijn ook gegevens uit 2010 beschikbaar gekomen over pendel (woon-werkverkeer) en de kantorenmarkt. Het PWE-materiaal wordt voor vele doeleinden gebruikt. In beginsel kunnen de gepresenteerde tabellen voor elke gemeente, regio, wijk, bedrijventerrein of andere geografische afbakening gepresenteerd en geanalyseerd worden. Maar ook op sectorniveau zijn verbijzonderingen en clusteringen mogelijk. Het materiaal wordt ingezet voor bijvoorbeeld de monitoring van het Streekplan (hoe ontwikkelt zich de bedrijvigheid binnen- en buiten het rode raamwerk), voor Natura 2000 (welke bedrijvigheid bevindt zich in en rond de Natura gebieden, wat zijn dat voor bedrijven), visievorming, regioverkenningen, prognoses, en toekomstverkenningen. Het cijfermateriaal staat aan de basis van veel arbeidsmarktinformatie (zo is de informatie o.a. gebruikt ten behoeve van de portal arbeidsmarktgelderland.nl ). Basismateriaal is ook terug te vinden op de Provinciale website Hier kunt u ook bedrijven zoeken en in de kaart laten zetten. Het PWEmateriaal is gekoppeld aan IBIS (bedrijventerreinen) zodat het mogelijk is analyses te maken van structuur en ontwikkelingen op bedrijventerreinen

8 Over het materiaal Hoewel erg veel bedrijven reageren op de enquête is de respons geen 100%. Daarom is middels ophoging/bijschatting voor elk non-responsbedrijf (vestiging) een schatting van de werkgelegenheid gemaakt. Daarnaast wordt steeds gekeken in hoeverre de gegevens corresponderen met die uit voorgaande jaren. Anders dan bij andere bronnen is sprake van een compleet register waarin ook de historie van individuele bedrijven wordt bijgehouden. Dat maakt het mogelijk om analyses te doen op elk gewenst ruimtelijk en/of sectoraal niveau. De PWE onderscheidt zich daarmee van andere bronnen. De PWE verbetert continu haar historische gegevens. Eventueel geconstateerde fouten, omissies of dubbeltellingen worden met terugwerkende kracht doorgevoerd. Maar ook gemeentelijke herindelingen en SBI-conversies worden op deze wijze verwerkt. Dat maakt het mogelijk om consistente ontwikkelingen weer te geven door de tijd. Het is daardoor niet mogelijk de gegevens uit deze rapportage naast die van eerdere rapportages te leggen, analyses dienen plaats te vinden binnen de actuele database, d.w.z. met de (historische) gegevens zoals die momenteel in het PWE-bestand zijn opgenomen

9 Samenvatting Na twee jaar van afname van het aantal banen is de werkgelegenheid in 2011 weer gegroeid. Ten opzichte van 2010 bedroeg de groei 0,9% (8.320). Het totaal aantal banen kwam daarmee op Vooral de zakelijke dienstverlening (3.370) en de detailhandel (2.110) waren goed voor veel nieuwe banen. Opmerkelijk is de groei van werkgelegenheid in de industrie (+630) na jaren van forse afname. Het banenverlies bij de landbouw gaat onverminderd voort. De bezuinigingen bij de overheid vertalen zich in een afnemende werkgelegenheid (-870), Tot slot valt de bescheiden groei bij zorgsector op; na jaren van forse groei was er dit jaar slechts een groei van 0,4% (740). De afname van het aantal banen vond vooral plaats bij de uitzendbanen. In 2011 was er een bescheiden groei van het aantal uitzendbanen (1,2%). Het aantal bedrijven in Gelderland blijft onverminderd groeien. Het afgelopen jaar kwamen er weer bijna bedrijven bij. De groei van het aantal bedrijven wordt vrijwel geheel bepaald door de eenmansbedrijven. In 2002 waren er eenmansbedrijven, in 2010 waren dat er al Het afgelopen jaar groeide het aantal eenmansbedrijven met ruim tot Het totaal aantal banen in de Stedendriehoek bedroeg op 1 april Ten opzichte van 2010 een groei van banen (1,8%). In de Achterhoek werden in banen geteld. Dat waren er evenveel als in De ontwikkelingen in de Stadsregio (totaal banen) liggen met een banengroei van (0,6%) net iets onder het gemiddelde (0,9%). In 2011 heeft de werkgelegenheidsontwikkeling zich ook in Rivierenland hersteld. Er was sprake van bescheiden groei, 0,4% waardoor het totaal aantal banen op kwam. In Food Valley werden in banen geteld. Dat waren er meer dan in 2010, een groei van 1,5%. De regio kende daarmee een relatief gunstige ontwikkeling. Met banen in 2011 is de Noord Veluwe de kleinste Gelderse regio. Het afgelopen jaar werd met 1,1% een groei gerealiseerd die daarmee net iets boven het gemiddelde lag. In het Gelderse coalitieaccoord (2011) zijn een aantal speerpuntsectoren benoemd. In deze rapportage is kort in beeld gebracht hoe groot deze sectoren momenteel zijn en wat de ontwikkelingen de afgelopen 10 jaar zijn geweest. Cluster Banen 2011 Aandeel in totale wglh. Food ,5% Agro ,5% Health ,7% Medisch ,2% Maakindustrie % Transport en logistiek % Vrijetijds economie ,9% Creatieve sector ,3% EMT ,8% Bij het werkgelegenheidsonderzoek 2011 is aan ZZP-ers een aantal specifieke vragen gesteld. Gelderland telde in 2011 tussen de en ZZP-ers. Het exacte aantal is moeilijk vast te stellen omdat het begrip ZZP-er niet exact gedefinieerd is. De meeste ZZP-ers zijn werkzaam in de zakelijke dienstverlening, (paramedische) gezondheidszorg en bouw. Het grootste deel van de ZZP-ers heeft een volledige baan binnen het bedrijf. Echter meer dan de helft van de bedrijven geeft aan dat het inkomen niet of nauwelijks voldoende is om van rond te komen. Veel ZZP-ers hebben naast hun bedrijf ook nog andere inkomsten, vaak in loondienstverband. De meeste ZZP-ers zijn van plan hun bedrijf voort te zetten, maar het aannemen van personeel wordt niet voorzien

10 De gegevens uit het werkgelegenheidsonderzoek zijn in relatie gebracht met ontwikkelingen op de kantorenmarkt (vloeroppervlak meer dan 500m2). Het overgrote deel van de kantoren is te vinden in de Stadsregio. Daarbinnen neemt Arnhem een prominente positie in, bijna 28% van het totale Gelderse kantorenoppervlak is hier gesitueerd. Ook als gekeken wordt naar het aandeel van de werkgelegenheid dat de Stadsregio inneemt (35%) dan is het aandeel kantoren hoog te noemen. De Stedendriehoek en de Vallei kennen eveneens een relatief hoog aandeel in de kantorenvoorraad. De Achterhoek en Rivierenland herbergen relatief weinig kantoren. In 2010 stond ongeveer 13% van de Gelderse kantoren leeg, een totaal oppervlak van ruim een half miljoen m2. De leegstand in de Stadsregio en de Stedendriehoek was het hoogst met resp. 14% en 14,3%. Van de grote steden kenden Apeldoorn en Arnhem de hoogste leegstand. De situatie in Nijmegen was met 10,8% relatief gunstig. De ontwikkeling van de werkgelegenheid in kantoren ligt bijna structureel lager dan elders. Met name de ontwikkeling ten tijde van de Kredietcrisis was teleurstellend. Het is duidelijk dat er een verband ligt tussen de afname van de werkgelegenheid, de leegstand van kantoren en de stand van de conjunctuur, maar daarnaast lijkt de leegstand ook een structurele component te hebben. De ontwikkelingen over de periode geven aan dat de omvang kantorenwerkgelegenheid gedaald is. Daarnaast geldt dat in dezelfde periode het oppervlak kantoren is toegenomen van 3,2 mln. m2 naar 3,9 mln. m2. Zonder rekening te houden met leegstand duidt dat vooralsnog op een extensiever gebruik van de kantorenruimte terwijl veelal verondersteld wordt dat het kantorengebruik intensiever wordt. Ook voor bedrijven in kantoren geldt dat over het algemeen over korte afstand wordt verhuisd. Daarmee lijkt sprake van een lokale kantorenmarkt. Zo blijkt dat het aantal verplaatsingen tussen Arnhem en Nijmegen minimaal is. In 2010 is aanvullend een pendelonderzoek gehouden. De belangrijkste cijfers zijn opgenomen in bijlage F. De pendel tussen de grote steden in Gelderland is redelijk in evenwicht met uitzondering van de stromen tussen Arnhem en Nijmegen. Er reizen bijna mensen meer naar Arnhem vanuit Nijmegen dan andersom. De pendel tussen Arnhem en Apeldoorn is vrijwel in evenwicht. Dagelijks reizen ongeveer mensen van Arnhem naar Apeldoorn en andersom. De interactie tussen Apeldoorn en Nijmegen is een stuk geringer. De pendel tussen Apeldoorn en Deventer is eveneens omvangrijk en behoorlijk onevenwichtig. De pendel naar Apeldoorn is aanzienlijk groter dan naar Deventer (saldo 2.220)

11 Inhoudsopgave blz. Inleiding 5 Samenvatting 7 1 Gelderland 11 2 Regio s Stedendriehoek Achterhoek Stadsregio Rivierenland Food Valley Noord Veluwe 23 3 Aandachtssectoren Collegeakkoord Food/Agro Health/medische sector Maakindustrie Transport en Logistieke sector Vrijetijdseconomie/R&T Creatieve industrie EMT (Energie en Milieutechnologie) Samenvattend overzicht 29 4 Zelfstandigen zonder personeel (ZZP) Inleiding Uitkomsten vragen aan ZZP-ers Samenvatting 33 5 Werkgelegenheid kantoren Inleiding Oppervlak Leegstand Werkgelegenheid en bedrijven Oppervlak per baan Verplaatsingen 42 6 Pendel Inleiding Pendel WGR-regio s Grote steden Andere mogelijkheden 48 Bijlagen/tabellen

12 - 10 -

13 1 Gelderland Na twee jaar van afname van het aantal banen is de werkgelegenheid in 2011 weer gegroeid. Ten opzichte van 2010 bedroeg de groei 0,9% (8.320). Het totaal aantal banen kwam daarmee op , slechts 500 banen minder dan 2008, het jaar vlak voor de crisis. Het banenverlies van 2009 en 2010 is in 2011 bijna gecompenseerd. In vergelijking met Nederland 1 is de groei iets hoger, maar het verschil is niet erg groot. Werkgelegenheidsontwikkeling ,5% 3,0% 2,5% 2,0% 1,5% 1,0% 0,5% 0,0% -0,5% -1,0% Gelderland Nederland In termen van banen is Gelderland de vierde provincie van Nederland, goed voor 12,2% van het aantal banen. De groei geeft regionaal een zeer diffuus beeld, waarbij het banenverlies in Noord- en Zuid Holland opmerkelijk is. Daarnaast verloren Friesland en Drenthe banen. Over lange termijn gezien is de banengroei in Flevoland veruit het hoogst geweest. Gelderland ligt met 7,4% net iets boven het landelijke cijfer en ontwikkelt zich min of vergelijkbaar aan de buurprovincies Overijssel, Brabant en Utrecht. Banen Aandeel Ontwikkeling Ontwikkeling Provincie 2011 Nederland Groningen ,4% 1,0% 2,9% Friesland ,6% -0,5% 5,5% Drenthe ,6% -1,8% 6,0% Overijssel ,7% 1,3% 7,9% Flevoland ,2% 1,6% 29,5% Gelderland ,2% 0,8% 7,4% Utrecht ,3% 0,9% 6,1% Noord-Holland ,4% -0,3% 7,3% Zuid-Holland ,4% -0,1% 4,0% Zeeland ,1% 0,4% 2,1% Noord-Brabant ,5% 0,5% 6,3% Limburg ,5% 0,5% 0,1% Nederland ,0% 0,3% 6,0% 1 De cijfers voor Nederland wijken in lichte mate af van hetgeen bij de presentatie van de eerste uitkomsten is gemeld. Toen waren de LISA cijfers nog niet beschikbaar en zijn CBS cijfers gebruikt. Inmiddels zijn de LISA cijfers wel beschikbaar en zijn die in deze tellingen verwerkt

14 Werkgelegenheidsontwikkeling en -structuur naar sector Banen groei abs. in %. Sectoraandeel Gelderland, alle banen A Landbouw/Visserij ,7% 3,0% BC Industrie/Delfstoffenwinning ,6% 11,2% DE Nutsbedrijven ,3% 1,0% F Bouwnijverheid ,6% 6,5% Ga Groothandel ,6% 5,8% Gb Detailhandel/autohandel ,9% 11,4% HJ Vervoer, opslag en communicatie ,7% 7,0% I Horeca ,0% 4,3% K Financiële instellingen ,2% 2,2% LMN Zakelijke dienstverlening ,6% 13,3% O Openbaar bestuur ,6% 5,3% P Onderwijs ,7% 6,9% Q Gezondheidszorg ,4% 18,1% RS Overige dienstverlening ,6% 4,2% Alle sectoren ,9% 100,0% Was er vorig jaar nog sprake van banenverlies in vrijwel alle sectoren (met uitzondering van de zorg), dit jaar is het aantal banen in de meeste sectoren weer toegenomen. Vooral de zakelijke dienstverlening en de detailhandel waren goed voor veel nieuwe banen. Opmerkelijk is de groei van werkgelegenheid in de industrie (+630) na jaren van forse afname. Het banenverlies bij de landbouw gaat onverminderd voort. De bezuinigingen bij de overheid vertalen zich in een afnemende werkgelegenheid, Tot slot valt de bescheiden groei bij zorgsector op; na jaren van forse groei was er dit jaar slechts een groei van 0,4%. Werkgelegenheidsontwikkeling naar sector Absoluut Gemiddelde jaarlijkse groei in % Gelderland, alle banen A Landbouw/Visserij ,2% -2,3% -1,7% BC Industrie/Delfstoffenwinning ,4% -4,5% 0,6% DE Nutsbedrijven ,2% 5,0% -2,3% F Bouwnijverheid ,3% -3,2% 0,6% Ga Groothandel ,2% -3,1% -0,6% Gb Detailhandel/autohandel ,8% -0,2% 1,9% HJ Vervoer, opslag, communicatie ,3% -1,1% 1,7% I Horeca ,6% -0,9% 2,0% K Financiële instellingen ,3% -3,1% -2,2% LMN Zakelijke dienstverlening ,8% 0,6% 2,6% O Openbaar bestuur ,5% -1,4% -1,6% P Onderwijs ,2% 1,3% 0,7% Q Gezondheidszorg ,9% 3,2% 0,4% RS Overige dienstverlening ,4% 2,3% 2,6% Alle sectoren ,2% -0,4% 0,9%

15 De periode kenmerkt zich door een enorme banengroei. Vooral de gezondheidszorg en de zakelijke dienstverlening waren goed voor veel nieuwe banen (tezamen tweederde van de totale toename). Banenverlies was er in de industrie, landbouw en bij de financiële instellingen. In de jaren lieten de meeste sectoren een banenverlies zien, waarbij met name de industrie, bouw en groothandel hard werden getroffen. Het totale banenverlies bleef nog enigszins beperkt door de forse groei van de gezondheidszorg. Voor 2011 jaar geldt dus dat aan de groei in deze laatste sector een eind lijkt gekomen. De groei is vooral gedreven door de zakelijke dienstverlening, een sector die ook structureel een groei laat zien. Ontwikkeling werkgelegenheid naar type baan Grote banen (12>=uur) Kleine banen (0-<12uur Uitzendbanen Alle banen De afname van het aantal banen vond vooral plaats bij de uitzendbanen. In 2011 is er weer een bescheiden groei bij het aantal uitzendbanen (1,2%). Bezien naar het aantal gewerkte uren is vooral het aantal kleine banen (1-12 uur) toegenomen, de groei bij kleine banen bedroeg 2,2%. Bij de grote banen is dat 0,6%. Werkgelegenheid naar type baan 15% 4% 81% grote banen kleine banen uitzendbanen Het grootste deel van de werkgelegenheid bestaat uit grote banen (81%). Het aandeel kleine banen bedraagt 15%. Ten opzichte van 2002 is deze verhouding nauwelijks meer gewijzigd

16 In 2011 werd ruim 45% van de banen ingevuld door vrouwen. In 2002 was dat aandeel nog 41%. Vooral in de gezondheidszorg, onderwijs en overige dienstverlening zijn veel vrouwen werkzaam. De bouw en in wat mindere mate industrie en nutsbedrijven zijn sectoren waar nog weinig vrouwen werkzaam zijn. Aandeel banen ingevuld door vrouwen naar sector, 2011 A Landbouw/Visserij 27,0% BC Industrie/Delfstoffenwinning 20,3% DE Nutsbedrijven 18,7% F Bouwnijverheid 8,6% Ga Groothandel 26,5% Gb Detailhandel/autohandel 51,7% HJ Vervoer, opslag en communicatie 21,1% I Horeca 51,7% K Financiële instellingen 45,9% LMN Zakelijke dienstverlening 40,6% O Openbaar bestuur 35,2% P Onderwijs 58,9% Q Gezondheidszorg 82,9% RS Overige dienstverlening 60,0% Alle sectoren 45,3% Vrouwen werken aanzienlijk meer in kleine banen dan mannen. Ongeveer 10% van de mannen vervult een kleine baan terwijl dat 23% van de vrouwen is. Dit fenomeen doet zich in alle sectoren voor, maar vooral de sectoren detailhandel en de gezondheidszorg bieden kleine banen, ingevuld door vrouwen. De Stadsregio is goed voor ruim een derde van de Gelderse werkgelegenheid. De Noord Veluwe is met een aandeel van 9% de kleinste regio in termen van werkgelegenheid. In de periode groeide de werkgelegenheid jaarlijks gemiddeld met 1,2% waarbij met name de groei in Rivierenland bovengemiddeld was. In de jaren hebben vooral de Stedendriehoek en de Achterhoek veel banen verloren. Voor het afgelopen jaar geldt dat de Stedendriehoek en Food Valley zich goed hersteld hebben. Over de gehele periode bezien is een gemiddelde groei van de werkgelegenheid gemeten van jaarlijks 0,8%. De verschillen tussen de regio s blijken dan niet erg groot te zijn. De Achterhoek ligt wat onder het gemiddelde, de Noord Veluwe en Rivierenland groeiden wat sneller. Werkgelegenheid naar regio Banen Aandeel Gemiddelde jaarlijkse groei Achterhoek ,1% 1,1% -0,8% 0,0% 0,6% Stadsregio Arnhem-Nijmegen ,0% 1,0% -0,1% 0,6% 0,7% FoodValley ,0% 1,1% -0,1% 1,5% 0,9% Noord Veluwe ,9% 1,3% -0,1% 1,1% 1,0% Rivierenland ,9% 1,6% -0,3% 0,4% 1,0% Stedendriehoek ,0% 1,4% -1,3% 1,8% 0,8% Gelderland ,0% 1,2% -0,4% 0,9% 0,8%

17 Het aantal bedrijven 2 in Gelderland blijft onverminderd groeien. Was er tot 2005 sprake van een gestage groei van het aantal bedrijven, sinds 2005 neemt het aantal bedrijven jaarlijks met toe. Ook het afgelopen jaar kwamen er weer bijna bedrijven bij. De toename valt waar te nemen in vrijwel alle sectoren met uitzondering van de landbouw, financiële sector en de overheid. De meeste nieuwe bedrijven zijn gestart in de sectoren zakelijke dienstverlening en bouw. De groei bij het aantal vestigingen in de gezondheidszorg is wat geflatteerd doordat hier een effect optreedt van de verbeterde registratie 3. Omdat het om kleine bedrijven gaat heeft dit nauwelijks effect op de werkgelegenheidsontwikkeling. Aantal bedrijven in Gelderland ontwikkeling A Landbouw/Visserij BC Industrie/Delfstoffenwinning DE Nutsbedrijven F Bouwnijverheid Ga Groothandel Gb Detailhandel/autohandel HJ Vervoer, opslag en communicatie I Horeca K Financiële instellingen LMN Zakelijke dienstverlening O Openbaar bestuur P Onderwijs Q Gezondheidszorg RS Overige dienstverlening Alle sectoren De groei van het aantal bedrijven wordt vrijwel geheel bepaald door de eenmansbedrijven. In 2002 waren er eenmansbedrijven, in 2010 waren dat er al Het afgelopen jaar groeide het aantal eenmansbedrijven met ruim tot De PWE registreert in feite vestigingen, elke locatie waar of van waaruit gewekt wordt. Een bedrijf kan uit meerdere vestigingen bestaan. 3 De PWE maakt dankbaar gebruik van onder andere de inschrijvingsgegevens uit het Handelsregister. Door een wetswijziging in 2008 zijn sinds 1 juli 2008 ook alle bedrijven in de sectoren landbouw, onderwijs, overheid en gezondheidszorg inschrijvingsplichtig. Met name bij deze laatste groep zijn een groot aantal kleine bedrijven getraceerd die in het verleden niet bekend waren bij de PWE. Het gaat daarbij vaak om paramedische beroepen, psychologen etc. die een eenmansbedrijf voeren. De PWE voert deze bedrijven zo veel mogelijk met terugwerkende kracht op (antedateren) maar het blijkt niet in alle gevallen mogelijk de juiste startdatum te achterhalen

18 Eenmansbedrijven Gelderland Aantal aandeel groei groei A Landbouw/Visserij ,1% BC Industrie/Delfstoffenwinning ,1% DE Nutsbedrijven ,1% F Bouwnijverheid ,0% Ga Groothandel ,3% Gb Detailhandel/autohandel ,7% HJ Vervoer, opslag en communicatie ,8% I Horeca ,2% K Financiële instellingen ,9% LMN Zakelijke dienstverlening ,4% O Openbaar bestuur 80 15,5% P Onderwijs ,9% Q Gezondheidszorg ,8% RS Overige dienstverlening ,1% Alle sectoren ,6% Groeide het aantal eenmansbedrijven, bij de niet-eenmansbedrijven valt jaarlijks een afname waar te nemen. In 2002 waren er bedrijven waar meer dan 1 persoon werkzaam was. In 2010 was dat aantal gedaald tot en ook dit jaar verdwenen er 650 bedrijven waardoor het totaal op komt. In termen van werkgelegenheid geldt dat 67% van de bedrijvenpopulatie (eenmansbedrijven) goed is voor 9% van de werkgelegenheid. De overige 33% is goed voor 91% van de werkgelegenheid. In 2002 was het aandeel eenmansbedrijven nog 40%, goed voor 5% van de werkgelegenheid. Het belang van de eenmansbedrijven neemt dus toe. Bij de aantallen bedrijven moet nog bedacht worden dat de hier gepresenteerde cijfers netto aantallen betreft. Achter de aantallen schuilt een nog veel grotere dynamiek van starters en stoppers. Zo werden er het afgelopen jaar ongeveer startende bedrijven geteld terwijl er daarnaast verdwenen zijn

19 2 Regio s Stedendriehoek Het totaal aantal banen in de Stedendriehoek bedroeg op 1 april Ten opzichte van 2010 een groei van banen (1,8%). Daarmee zijn de ontwikkelingen opvallend gunstig. De meeste banen kwamen erbij in de zakelijke dienstverlening (1.800) en detailhandel (740). De industrie groeide met 650 banen. De gezondheidszorg (-380), groothandel (-200) en financiële sector (-190) verloren banen. Werkgelegenheidsontwikkeling Stedendriehoek banen sectoraandeel ontwikkeling Sector absoluut in% A Landbouw/Visserij ,9% -10-0,1% BC Industrie/Delfstoffenwinning ,8% 650 3,7% DE Nutsbedrijven ,9% -10-0,6% F Bouwnijverheid ,7% 190 2,1% Ga Groothandel ,7% ,4% Gb Detailhandel/autohandel ,0% 740 4,2% HJ Vervoer, opslag en communicatie ,7% 40 0,4% I Horeca ,1% 150 2,3% K Financiële instellingen ,0% ,7% LMN Zakelijke dienstverlening ,6% ,4% O Openbaar bestuur ,7% -50-0,3% P Onderwijs ,5% 130 1,4% Q Gezondheidszorg ,0% ,2% RS Overige dienstverlening ,5% 150 2,1% Alle sectoren ,0% ,8% Tot 2007 verliep de werkgelegenheidsontwikkeling steeds beter dan die van Gelderland. Daarna volgen drie jaren waarin de ontwikkeling beduidend minder gunstig was. Dit jaar dus weer een relatief gunstige ontwikkeling. De totale ontwikkeling van de afgelopen 10 jaren ligt met 7,8% een fractie boven het Gelderse cijfer (7,4%). Werkgelegenheidsontwikkeling ,0% 4,0% 3,0% 2,0% 1,0% 0,0% -1,0% -2,0% -3,0% '02-'03 '03-'04 '04-'05 '05-'06 '06-'07 '07-'08 '08-'09 '09-10 '10-11 Gelderland Stedendriehoek 4 Achterliggend cijfermateriaal is ook te vinden in bijlage B en E. De cijfers hebben alleen betrekking op de Gelderse gemeenten

20 2.2 Achterhoek In de Achterhoek werden in banen geteld. Dat waren er evenveel als in De groei bleef daarmee achter bij de Gelderse ontwikkeling. Dat de ontwikkeling in de Achterhoek tegenvalt is toe te schrijven aan fors banenverlies in de gezondheidszorg (-740). Dit heeft echter een administratieve achtergrond. De afname is namelijk geheel toe te schrijven aan een andere registratie van alfahulpen. Deze worden nu deels bij andere organisaties geteld maar ook in andere regio s. Zonder deze ontwikkeling zou er sprake geweest zijn van een groei die dicht ligt bij het Gelderse cijfer. Banengroei was er vooral in de zakelijke dienstverlening en (opvallend) de industrie. Ook de sectoren vervoer en groothandel waren goed voor nieuwe banen. Werkgelegenheidsontwikkeling Achterhoek banen sectoraandeel ontwikkeling Sector absoluut in% A Landbouw/Visserij ,3% -70-0,9% BC Industrie/Delfstoffenwinning ,1% 230 1,0% DE Nutsbedrijven 790 0,6% 30 3,8% F Bouwnijverheid ,2% 70 0,7% Ga Groothandel ,1% 120 1,4% Gb Detailhandel/autohandel ,2% 50 0,3% HJ Vervoer, opslag en communicatie ,3% 220 2,5% I Horeca ,5% -40-0,7% K Financiële instellingen ,2% ,5% LMN Zakelijke dienstverlening ,8% 270 2,3% O Openbaar bestuur ,7% -70-1,8% P Onderwijs ,2% -40-0,5% Q Gezondheidszorg ,1% ,0% RS Overige dienstverlening ,7% 60 1,3% Alle sectoren ,0% -20 0,0% Over lange termijn bezien verlopen de werkgelegenheidsontwikkelingen in de Achterhoek wat minder gunstig. De meeste jaren lag de groei onder het Gelderse gemiddelde. Bezien over de totale periode bleef de groei met 5,4% wat achter bij het Gelderse cijfer (7,4%). Werkgelegenheidsontwikkeling ,0% 3,0% 2,0% 1,0% 0,0% -1,0% -2,0% '02-'03 '03-'04 '04-'05 '05-'06 '06-'07 '07-'08 '08-'09 '09-'10 '10-'11 Gelderland Achterhoek

21 2.3 Stadsregio De ontwikkelingen in de Stadsregio (totaal banen) liggen met een banengroei van (0,6%) net iets onder het gemiddelde. Opmerkelijk is het banenverlies bij de overheid. De bouw, groothandel en nutssector verloren eveneens banen. De gezondheidssector groeide met banen. Daarnaast was de vervoerssector goed voor 500 nieuwe banen. Ook in Stadsregio liet de industrie banengroei zien. Werkgelegenheidsontwikkeling Stadsregio banen sectoraandeel ontwikkeling Sector absoluut in % A Landbouw/Visserij ,2% ,9% BC Industrie/Delfstoffenwinning ,3% 370 1,2% DE Nutsbedrijven ,6% ,9% F Bouwnijverheid ,5% ,4% Ga Groothandel ,5% ,3% Gb Detailhandel/autohandel ,8% 190 0,5% HJ Vervoer, opslag en communicatie ,7% 500 2,2% I Horeca ,4% 380 2,6% K Financiële instellingen ,2% 30 0,4% LMN Zakelijke dienstverlening ,1% 290 0,6% O Openbaar bestuur ,7% ,2% P Onderwijs ,2% 460 1,7% Q Gezondheidszorg ,5% ,6% RS Overige dienstverlening ,4% 370 2,5% Alle sectoren ,0% ,6% De regio ontwikkelt zich als geheel genomen net wat minder dan gemiddeld; over de periode bedroeg de groei 6,7%, terwijl het Gelderse groeicijfer 7,4% bedroeg, waar bij de laatste vijf jaren relatief gunstig waren. De sectoren gezondheidszorg, onderwijs en zakelijke dienstverlening hebben de afgelopen 10 jaar veel banenverlies gecompenseerd voor de industrie. Deze sectoren zijn inmiddels meer dan gemiddeld vertegenwoordigd in de Stadsregio. Werkgelegenheidsontwikkeling ,0% 3,0% 2,0% 1,0% 0,0% -1,0% -2,0% '02-'03 '03-'04 '04-'05 '05-'06 '06-'07 '07-'08 '08-'09 '09-'10 '10-'11 Gelderland Stadsregio

22 2.4 Rivierenland In 2011 heeft de werkgelegenheidsontwikkeling zich ook in Rivierenland hersteld. Er was sprake van bescheiden groei, 0,4% waardoor het totaal aantal banen op kwam. Met name de zakelijke dienstverlening was goed voor veel nieuwe banen (580). Daar waar inde meeste regio s sprake was van herstel van de industriële werkgelegenheid heeft het banenverlies in Rivierenland doorgezet (-490). Werkgelegenheidsontwikkeling Rivierenland banen sectoraandeel ontwikkeling Sector Absoluut in% A Landbouw/Visserij ,6% ,5% BC Industrie/Delfstoffenwinning ,3% ,6% DE Nutsbedrijven 830 0,7% -30-3,9% F Bouwnijverheid ,4% 60 0,6% Ga Groothandel ,9% -10-0,1% Gb Detailhandel/autohandel ,2% 230 1,8% HJ Vervoer, opslag en communicatie ,1% 100 0,8% I Horeca ,5% 280 7,2% K Financiële instellingen ,2% ,6% LMN Zakelijke dienstverlening ,8% 580 3,5% O Openbaar bestuur ,4% 30 0,9% P Onderwijs ,1% ,4% Q Gezondheidszorg ,7% 100 0,7% RS Overige dienstverlening ,1% 160 3,5% Alle sectoren ,0% 520 0,4% Over een langere termijn ( ) genomen geldt dat de werkgelegenheidsontwikkeling (9,6%) aanzienlijk boven het Gelderse groeicijfer van 7,4% uitkomt. De regio kende daarmee over de afgelopen 10 jaren het hoogste groeicijfer. Werkgelegenheidsontwikkeling ,0% 3,0% 2,0% 1,0% 0,0% -1,0% '02-'03 '03-'04 '04-'05 '05-'06 '06-'07 '07-'08 '08-'09 '09-'10 '10-'11 Gelderland Rivierenland

23 2.5 Food Valley In Food Valley werden in banen geteld. Dat waren er meer dan in 2010, een groei van 1,5%. De regio kende daarmee een relatief gunstige ontwikkeling. Net als in Rivierenland was ook hier sprake van banenverlies in de industrie, daarnaast banenverlies bij de financiële sector en groei bij de zakelijke dienstverlening (480). Opmerkelijk is de groei in de bouw en de detailhandel. Food Valley, kent net als Rivierenland een bescheiden sector gezondheidszorg (14%). Werkgelegenheidsontwikkeling Food Valley banen sectoraandeel ontwikkeling Sector absoluut in% A Landbouw/Visserij ,4% 50 1,1% BC Industrie/Delfstoffenwinning ,7% ,4% DE Nutsbedrijven 430 0,3% -10-2,9% F Bouwnijverheid ,1% 390 4,5% Ga Groothandel ,6% 120 1,2% Gb Detailhandel/autohandel ,7% 420 2,9% HJ Vervoer, opslag en communicatie ,4% 320 3,4% I Horeca ,9% -20-0,4% K Financiële instellingen ,7% ,7% LMN Zakelijke dienstverlening ,2% 480 2,5% O Openbaar bestuur ,1% -90-1,7% P Onderwijs ,1% 50 0,5% Q Gezondheidszorg ,1% 340 1,9% RS Overige dienstverlening ,6% 180 4,0% Alle sectoren ,0% ,5% Over lange periode genomen zijn de ontwikkelingen in Food Valley (8,4%) wat gunstiger dan de gemiddelde ontwikkeling, waarbij vooral de afgelopen vijf jaar een relatief grote groei opleverden. De ontwikkelingen over lange termijn worden overigens negatief beïnvloed door de ontwikkelingen bij defensie. Dit heeft de regio afgelopen jaren meer dan banen gekost. Verder geldt dat de financiële sector in de regio de afgelopen jaren hard getroffen is. Het sectoraandeel financiële sector daalde van 4,1% in 2002 naar 2,7% in Openbaar bestuur daalde van 5,8% naar 4,1% Werkgelegenheidsontwikkeling ,0% 3,0% 2,0% 1,0% 0,0% -1,0% -2,0% '02-'03 '03-'04 '04-'05 '05-'06 '06-'07 '07-'08 '08-'09 '09-'10 '10-'11 Gelderland Food Valley

24 2.6 Noord Veluwe Met banen in 2011 is de Noord Veluwe de kleinste Gelderse regio. Het afgelopen jaar werd met 1,1% een groei gerealiseerd die net iets boven het gemiddelde lag. Vooral de detailhandel (490) en de gezondheidszorg (250) waren goed voor nieuwe banen. Opvallend was dat er in de zakelijke dienstverlening 50 banen verloren gingen terwijl deze sector vrijwel overal groeit. Werkgelegenheidsontwikkeling Noord Veluwe banen sectoraandeel ontwikkeling Sector absoluut in% A Landbouw/Visserij ,8% -30-1,4% BC Industrie/Delfstoffenwinning ,4% 70 0,8% DE Nutsbedrijven 470 0,5% 20 5,1% F Bouwnijverheid ,5% 70 0,9% Ga Groothandel ,2% -20-0,3% Gb Detailhandel/autohandel ,4% 490 4,4% HJ Vervoer, opslag en communicatie ,5% -10-0,3% I Horeca ,5% 80 1,8% K Financiële instellingen 910 1,0% 0-0,2% LMN Zakelijke dienstverlening ,7% -50-0,6% O Openbaar bestuur ,5% -40-0,6% P Onderwijs ,6% 30 0,6% Q Gezondheidszorg ,8% 250 1,5% RS Overige dienstverlening ,4% 110 3,1% Alle sectoren ,0% 980 1,1% Bezien over de afgelopen 10 jaren was de werkgelegenheidsgroei (9,0%) gunstiger dan gemiddeld. Het beeld is daarbij opvallend wisselvallig. Jaren van meer dan gemiddelde groei worden steeds afgewisseld door jaren met minder dan gemiddelde groei. Werkgelegenheidsontwikkeling ,5% 3,0% 2,5% 2,0% 1,5% 1,0% 0,5% 0,0% -0,5% -1,0% '02-'03 '03-'04 '04-'05 '05-'06 '06-'07 '07-'08 '08-'09 '09-'10 '10-'11 Gelderland Noord Veluwe In grote lijnen kan gesteld worden dat de regio s aan de westkant van de provincie (Rivierenland 9,6%, Noord Veluwe 9,0% Food Valley 8,4%) zich wat beter hebben ontwikkeld dan de oostelijke gelegen regio s (Stedendriehoek 7,8%, Stadsregio 6,7% en Achterhoek 5,4%)

25 3 Aandachtssectoren Collegeakkoord Alle bedrijven worden getypeerd naar hoofdactiviteit middels de SBI-code (Standaard Bedrijf Indeling) van het CBS. Via deze SBI-code worden bedrijven en banen gegroepeerd in sectoren. Het is echter ook mogelijk om SBI-codes op een andere wijze te clusteren. In deze paragraaf worden een aantal van deze clusters kort in beeld gebracht. Het gaat daarbij niet zo zeer om analyse maar meer om het kort in beeld brengen van de omvang en ontwikkeling van de clusters. Er is hier gekeken naar de aandachtssectoren uit het coalitieprogramma van de provincie Gelderland. 3.1 Food/Agro Het Gelderse Food-cluster omvatte in banen, dat is 4,5% van de totale Gelderse werkgelegenheid. De regio Food Valley vormt 13% van de Gelderse werkgelegenheid, ze neemt echter 29% van de Food werkgelegenheid voor haar rekening. Er is sprake van concentratie in deze regio. De WUR neemt een groot deel van de werkgelegenheid voor haar rekening. Banen en bedrijven Food cluster 5 Vestigingen Banen Aandeel Aandeel Ontw. Banen in totaal Regio Achterhoek ,4% 16,8% -1,5% Stadsregio Arnhem-Nijmegen ,3% 17,7% -14,0% FoodValley ,0% 28,7% 6,0% Noord Veluwe ,3% 12,4% -2,2% Rivierenland ,6% 12,2% -10,8% Stedendriehoek ,3% 12,3% 9,3% Gelderland ,5% 100,0% -2,2% Wordt niet alleen gekeken naar de echte Food bedrijven maar naar het totale agro-cluster (incl. landbouw en landbouwverwerkende bedrijven dan wordt duidelijk dat Gelderland nog een aanzienlijke agro-sector kent waar echter wel sprake is van enorm banenverlies. In de periode daalde het aantal banen in het agro-cluster met (-9,1%) terwijl de totale groei in Gelderland in die periode 7,4% bedroeg. De ontwikkelingen in Food Valley steken relatief gunstig af. Banen en bedrijven agro-complex 6 Vestigingen Banen Aandeel Aandeel Ontw. Banen in totaal Regio Achterhoek ,7% 20,0% -11,7% Stadsregio Arnhem-Nijmegen ,5% 16,2% -17,3% FoodValley ,3% 22,9% -1,1% Noord Veluwe ,1% 10,8% -9,7% Rivierenland ,2% 16,1% -10,9% Stedendriehoek ,1% 13,9% -4,1% Gelderland ,5% 100,0% -9,1% 5 Food sector op basis van afbakening Pieken in de Delta (PID) aangevuld met WUR 6 Het agro-complex omvat alle Food bedrijven, primaire landbouw (sectie A) en voedingsmiddelenindustrie (10/11)

26 Banen en sectoropbouw Agro-complex sector Ontwikkeling Banen 2011 opbouw banen A Landbouw, bosbouw en visserij ,1% C Industrie ,3% G Groot- en detailhandel ,5% M Advisering, onderzoek, special. zakelijke dienstverlening ,1% -210 N Verhuur van roerende goederen, overige zakel. dienstverl ,9% 170 P Onderwijs ,1% ,0% Het banenverlies binnen het agro-complex wordt gedomineerd door de ontwikkelingen binnen de primaire landbouw en industrie (met name slachterijen). 3.2 Health/medische sector De Health sector zoals gedefinieerd door Louter in het kader van Pieken in de Delta is in Gelderland gering van omvang. Totaal telt Gelderland ca. 600 bedrijven met een totaal van banen,1,7% van de Gelderse werkgelegenheid. Hiervan komen bijna banen voor rekening van UMC Radboud. Het cluster is vooral in de Stadsregio terug te vinden (75% van de banen). De groei van de werkgelegenheid ligt met bijna 15% ongeveer twee keer zo hoog als het Gelderse gemiddelde van alle sectoren. Banen en bedrijven Health cluster Vestigingen Banen Aandeel Aandeel Ontw. Banen in totaal Regio Achterhoek ,6% 5,4% 70,5% Stadsregio Arnhem-Nijmegen ,6% 74,7% 14,1% FoodValley ,2% 9,1% 1,5% Noord Veluwe ,4% 2,1% -23,8% Rivierenland ,7% 4,7% 42,0% Stedendriehoek ,4% 3,9% 14,0% Gelderland ,7% 100,0% 14,7% Wordt het Health begrip ruimer ingevuld en wordt het medische cluster 7 in beeld gebracht blijkt de sector aanzienlijk meer massa te omvatten. Banen en bedrijven Health/medisch cluster Vestigingen Banen Aandeel Aandeel Ontw. Banen in totaal Regio Achterhoek ,6% 13,6% 36,1% Stadsregio Arnhem-Nijmegen ,4% 42,9% 21,3% FoodValley ,3% 11,2% 31,7% Noord Veluwe ,1% 8,2% 29,5% Rivierenland ,4% 7,9% 19,6% Stedendriehoek ,5% 16,1% 16,4% Gelderland ,2% 100,0% 23,9% 7 Het medisch cluster omvat gezondheidszorg, medisch technologische bedrijven en gezondheidszorg-ondersteunende bedrijven

27 Met een totaal van banen vormt het cluster dan 14,2% van de Gelderse werkgelegenheid. Ook nu geldt dat sprake is van concentratie in de Stadsregio. De werkgelegenheidsontwikkeling is met 24% bijzonder hoog te noemen (alle sectoren 7,4%). Wel dient bij deze groeicijfers bedacht te worden dat deze voor een aanzienlijk deel zijn terug te vinden in de reguliere medische beroepen (w.o verpleeghuizen, thuiszorg etc.). De groei van deze werkgelegenheid wordt voor een aanzienlijk deel gegenereerd door toenemende zorgvraag en de vergrijzing en kan wat minder in verband gebracht worden met technologische ontwikkelingen/innovatie. 3.3 Maakindustrie 8 De maakindustrie heeft de afgelopen jaren veel banen verloren. Over de afgelopen 10 jaren bedroeg het banenverlies bijna 16%. In was er echter sprake van een klein herstel. Zonder dat herstel was de daling nog groter geweest. De sector is goed voor een aandeel van 11% van de Gelderse werkgelegenheid, in 2002 was dat aandeel nog 14%. De Achterhoek kent een relatief grote sector (maak) industrie, terwijl de Stadsregio juist een relatief kleine sector maakindustrie kent. Banen en bedrijven Maakindustrie Vestigingen Banen Aandeel Aandeel Ontw. Banen in totaal Regio Achterhoek ,1% 21,7% -17,0% Stadsregio Arnhem-Nijmegen ,2% 28,9% -18,4% FoodValley ,7% 12,5% -3,4% Noord Veluwe ,4% 8,3% -19,2% Rivierenland ,3% 12,1% -21,4% Stedendriehoek ,8% 16,5% -10,0% Gelderland ,1% 100,0% -15,6% Binnen de Gelderse maakindustrie is de Voedingsmiddelen industrie de grootste subsector. Gezien de omvang van die sector is het banenverlies relatief bescheiden geweest. Het grootste deel van het banenverlies vond hier plaats bij slachterijen. De papierindustrie daarentegen heeft relatief veel banen verloren. In totaal ging 40% van de werkgelegenheid in de papierindustrie verloren. Belangrijkste deelsectoren binnen de Maakindustrie Afdeling Banen ontwikkeling Vervaardiging van voedingsmiddelen Vervaardiging van overige goederen Vervaardiging van prod. van metaal (geen machines en app.) Vervaardiging van overige machines en apparaten Vervaardiging van computers, elektronische en optische mach Vervaardiging van producten van rubber en kunststof Vervaardiging van overige niet-metaalhoudende minerale prod Vervaardiging van meubels Reparatie en installatie van machines en apparaten Drukkerijen, reproductie van opgenomen media Vervaardiging van papier, karton en papier- en kartonwaren Overige Industrie Totaal Maakindustrie Maakindustrie is hier gedefinieerd als SBI-sectie C

28 3.4 Transport en Logistieke sector De T&L-sector is momenteel goed voor banen, ruim 10% van de Gelderse werkgelegenheid. De groei van de werkgelegenheid bleef met 5,8% wat onder het gemiddelde van alle sectoren. Vooral Rivierenland kent een omvangrijke T&L-sector. Hoewel in absolute termen de meeste banen van de sector in de Stadsregio te vinden zijn is het aandeel in de totale werkgelegenheid bescheiden. Ook de groei is de afgelopen 10 jaar minder dan gemiddeld geweest. Opmerkelijk is de groei in de Achterhoek; het aantal banen is hier met ruim 20% toegenomen. Banen en bedrijven transport en logistieke sector Vestigingen Banen Aandeel Aandeel Ontw. Banen in totaal Regio Achterhoek ,9% 14,9% 20,9% Stadsregio Arnhem-Nijmegen ,8% 29,9% 3,5% FoodValley ,2% 15,3% 5,7% Noord Veluwe ,1% 7,9% 10,4% Rivierenland ,9% 19,4% 6,5% Stedendriehoek ,7% 12,7% -6,1% Gelderland ,4% 100,0% 5,8% Binnen de sector valt op dat in de vervoerspoot (SBI-afdeling 49/50/51) sprake is van afname van de werkgelegenheid terwijl er bij de groothandel juist sprake is van groei van de werkgelegenheid. Sterker dan bij de meeste andere sectoren geldt dat de crisis veel banen heeft gekost. In de periode gingen bijna banen verloren. Tot 2008 was juist sprake van bovengemiddelde groei. banen sector ontwikkeling Afdeling 2011 aandeel Groothandel en handelsbemiddeling ,6% Vervoer over land ,7% Vervoer over water ,0% Luchtvaart 70 0,1% Opslag en dienstverlening voor vervoer ,0% Post en koeriers ,6% 910 Totaal T&L ,0% Vrijetijdseconomie/R&T 9 In de vrijetijdseconomie zijn mensen werkzaam. Dat is bijna 6% van de Gelderse werkgelegenheid. De meeste banen zijn te vinden in de Stadsregio. Op de Noord Veluwe is de bijdrage aan de totale werkgelegenheid met 7,6% het hoogst. Food-Valley en Rivierenland kennen het kleinste aandeel banen in de vrijetijdseconomie. De groei van 14% over de periode is bijna twee keer zo hoog als het Gelderse gemiddelde. Opvallend daar is ook de crisis nauwelijk invloed lijkt te hebben op de ontwikkelingen in deze sector. In de periode was de werkgelegenheid vrijwel stabiel (+200), leverde een groei op van nieuwe banen. 9 Bij deze paragraaf is aangesloten bij de afbakening zoals opgesteld door het IPO

29 Banen en bedrijven vrijetijdseconomie Vestigingen 10 Banen Aandeel Aandeel Ontw. Banen in totaal Regio Achterhoek ,9% 13,9% 10,5% Stadsregio Arnhem-Nijmegen ,2% 36,5% 10,9% FoodValley ,0% 11,0% 16,6% Noord Veluwe ,6% 11,4% 15,1% Rivierenland ,9% 9,8% 16,0% Stedendriehoek ,1% 17,3% 20,0% Gelderland ,9% 100,0% 13,9% 3.6 Creatieve industrie 11 Met ruim banen vormt de creatieve sector 3,3% van de Gelderse werkgelegenheid. In vergelijking met de andere sectoren is de groei enorm hoog geweest. Een ander opvallend verschil is de gemiddelde bedrijfsgrootte. Die is in de creatieve sector laag, de gemiddelde bedrijfsgrootte bedraagt nog geen 3 personen per bedrijf. Van de ruim bedrijven zijn er eenmansbedrijf. Daarnaast is er sprake van een concentratie van bedrijven in Arnhem (1.860) en Nijmegen (1.560). De twee steden zijn goed voor 28% van alle bedrijven in de creatieve sector. De bedrijven die zich bezighouden met Industrieel Design (SBI-7410) zijn ook in sterke mate in Arnhem geconcentreerd. Van de in totaal bedrijven zijn er 230 te vinden in Arnhem en 120 in Nijmegen. Apeldoorn telt nog 70 bedrijven, alle andere gemeenten herbergen minder dan 50 bedrijven op het gebied van industrieel design. Er mag dan sprake zijn van aanzienlijk concentratie, de aantallen bedrijven (en banen) zijn nog wel bescheiden. Banen en bedrijven Creatieve industrie Vestigingen Banen Aandeel Aandeel Ontw. Banen in totaal Regio Achterhoek ,5% 10,6% 7,2% Stadsregio Arnhem-Nijmegen ,5% 37,1% 22,7% FoodValley ,9% 11,3% 11,3% Noord Veluwe ,4% 6,5% 12,0% Rivierenland ,4% 8,5% 19,1% Stedendriehoek ,0% 26,0% 59,2% Gelderland ,3% 100,0% 25,7% 10 Vestigingen met toeristisch-recreatieve relevantie. Van sommige bedrijven (sectoren) is een fractie van het aantal werkzame personen geteld, zie hiervoor de definities van het IPO. 11 Voor de afbakening van de Creatieve Industrie in gebruik gemaakt van de indeling zoals die is opgesteld door LISA aansluitend bij de TOP-sectoren

30 3.7 EMT (Energie en Milieutechnologie) Met banen is de EMT-sector goed voor 4,8% van de Gelderse werkgelegenheid. De sector is geconcentreerd in de Stadsregio waar 43% van de EMT werkgelegenheid te vinden is. Voor zowel de Stadsregio als Food Valley geldt dat de sector bijna 6% van de werkgelegenheid uitmaakt. Opvallend zijn de verschillende groeicijfers. Juist de Stadsregio kent een relatief laag groeicijfer, in de Stedendriehoek was zelfs sprake van banenverlies. In de andere regio s was sprake van meer dan gemiddelde groei. Banen en bedrijven EMT Vestigingen Banen Aandeel Aandeel Ontw. Banen in totaal Regio Achterhoek ,3% 12,6% 10,8% Stadsregio Arnhem-Nijmegen ,9% 43,0% 3,8% FoodValley ,9% 16,1% 19,3% Noord Veluwe ,8% 5,1% 38,3% Rivierenland ,9% 9,7% 27,2% Stedendriehoek ,9% 13,6% -0,6% Gelderland ,8% 100,0% 9,6% De EMT-sector is opgebouwd uit een aantal deelsectoren. Het industriële deel (metaal, machine en apparaten) is hiervan het belangrijkste deel (1/3). De werkgelegenheid is hier licht gedaald. Opmerkelijk is het banenverlies bij het onderdeel Research. Banen EMT naar sector banen sector ontwikkeling 2011 aandeel Grondstoffen en chemie ,2% 230 Metaal, machines en apparaten ,5% -720 Energie ,6% Recycling en milieudienstverlening ,4% 740 Handel ,4% 660 Research ,8% -560 Zakelijke dienstverlening ,2% Totaal EMT ,0%

31 3.8 Samenvattend overzicht Cluster Banen 2011 Aandeel in totale wglh. Food ,5% Agro ,5% Health ,7% Medisch ,2% Maakindustrie % Transport en logistiek % Vrijetijdseconomie ,9% Creatieve sector ,3% EMT ,8% Alle clusters ,2% Indien alle clusters tezamen worden genomen geldt dat dit 57% van de Gelderse werkgelegenheid zou bestrijken. Dat ligt echter genuanceerder omdat veel bedrijvigheid onder meer dan één cluster gerekend kan worden. Wordt hiervoor gecorrigeerd dan blijkt het om 50% van de Gelderse werkgelegenheid te gaan. Een deel van de clusters heeft zich tot nu toe beter dan gemiddeld ontwikkeld (m.n. de medische sector, de creatieve sector, vrijetijdseconomie en health), maar een deel ook juist minder (maakindustrie, agro-sector) Indexcijfers werkgelegenheid clusters, 2002= Alle sectoren Food Gelderland Food Food Valley Agro Health Medisch Maakindustrie T&L Vrijetijdseconomie Creatief EMT

32 4 Zelfstandigen zonder personeel (ZZP) 4.1 Inleiding ZZP-ers staan sterk in de belangstelling. Over wat/wie nu precies een ZZP-er is bestaat echter vaak onduidelijkheid. Het begrip heeft geen wettelijke definitie. Letterlijk gaat het om zelfstandige ondernemers zonder personeel, per definitie dus een bedrijf met één werkzame persoon. In theorie kan een bedrijf met juridische status eenmansbedrijf bestaan uit meerdere werkzame personen. Niet elk eenmansbedrijf is daarom ZZP-er. Ook is het vraag of een bedrijf bestaande uit één persoon zich zelf als ZZP-er beschouwt. In het vervolg van deze paragraaf wordt onder een eenmansbedrijf een bedrijf verstaan waar ook echt maar één persoon werkzaam is. Het aantal eenmansbedrijven groeit snel en het belang in de werkgelegenheid neemt ook toe. In 2002 bestond de bedrijvenpopulatie voor 40,2% uit eenmansbedrijven. In 2011 was dat aandeel toegenomen tot 57,6%. Ook het belang in termen van werkgelegenheid groeide: van 4,9% in 2002 tot 8,9% in Bij het werkgelegenheidsonderzoek van 2011 is een aantal aanvullende vragen gesteld met betrekking tot eenmansbedrijven. In totaal hebben bedrijven die ook daadwerkelijk uit 1 werkzame persoon bestonden de extra vragen ingevuld. Van deze bedrijven is onderzocht in hoeverre sprake is van een representatieve groep eenmansbedrijven. Zowel naar SBI-sectie als naar WGR-regio komt de groep bedrijven goed overeen met de totale populatie eenmansbedrijven (87.200). Middels het onderzoek is 13% van de bedrijvenpopulatie eenmansbedrijven bereikt. 4.2 Uitkomsten vragen aan ZZP-ers Ongeveer bedrijven hebben zelf aangegeven ZZP-er te zijn. Dat is ruim driekwart van bedrijven bestaande uit één werkzame persoon. Extrapolatie naar de totale populatie betekent dat het totaal aantal ZZP-ers in Gelderland daarmee op ongeveer komt. Dat sluit goed aan bij de schatting die het CBS heeft gemaakt van het aantal ZZP-ers ( voor Nederland). 12 Bent u/beschouwt u zichzelf als ZZP-er? Bedrijf geeft aan ZZP-er te zijn 76,4% Bedrijf geeft aan geen ZZP-er te zijn 18,2% Weet niet 5,4% Totaal 100,0% n= Meer dan eenderde van alle ZZP-ers is actief in de zakelijke dienstverlening. Daarnaast valt de gezondheidszorg (met name paramedische beroepen) op. In de landbouw en handel beschouwen juist weinig bedrijven zich als ZZP-er. Voor de sectoren Winning van Delfstoffen (B), Financiële instellingen (K), Verhuur en handel in onroerend goed (L) en Overheid (O) geldt dat het aantal eenmansbedrijven te verwaarlozen is, daarmee ook het aantal ZZP-ers

Eerste uitkomsten werkgelegenheidsonderzoek 2014. Gelderland

Eerste uitkomsten werkgelegenheidsonderzoek 2014. Gelderland Eerste uitkomsten werkgelegenheidsonderzoek 2014 Gelderland Provinciale Werkgelegenheids Enquête Gelderland - 1 - De uitvoering van de PWE 2014 vond plaats in opdracht van de onderstaande instanties: Gemeenten

Nadere informatie

Eerste uitkomsten werkgelegenheidsonderzoek 2015 Gelderland Provinciale Werkgelegenheids Enquête Gelderland

Eerste uitkomsten werkgelegenheidsonderzoek 2015 Gelderland Provinciale Werkgelegenheids Enquête Gelderland Eerste uitkomsten werkgelegenheidsonderzoek 2015 Gelderland Provinciale Werkgelegenheids Enquête Gelderland - 1 - De uitvoering van de PWE 2015 vond plaats in opdracht van de onderstaande instanties: Gemeenten

Nadere informatie

Eerste uitkomsten werkgelegenheidsonderzoek 2016 Gelderland Provinciale Werkgelegenheids Enquête Gelderland

Eerste uitkomsten werkgelegenheidsonderzoek 2016 Gelderland Provinciale Werkgelegenheids Enquête Gelderland Eerste uitkomsten werkgelegenheidsonderzoek 2016 Gelderland Provinciale Werkgelegenheids Enquête Gelderland - 1 - De uitvoering van de PWE 2016 vond plaats in opdracht van de onderstaande instanties: Gemeenten

Nadere informatie

Eerste uitkomsten werkgelegenheidsonderzoek 2013 Gelderland

Eerste uitkomsten werkgelegenheidsonderzoek 2013 Gelderland Eerste uitkomsten werkgelegenheidsonderzoek 2013 Gelderland Provinciale Werkgelegenheids Enquête Gelderland De uitvoering van de PWE 2013 vond plaats in opdracht van de onderstaande instanties: Gemeenten

Nadere informatie

ECONOMISCHE MONITOR EDE 2015 I

ECONOMISCHE MONITOR EDE 2015 I ECONOMISCHE MONITOR EDE 2015 I In deze economische monitor vindt u cijfers over de werkgelegenheid en de arbeidsmarkt van de gemeente Ede. Van de arbeidsmarkt zijn gegevens opgenomen van de tweede helft

Nadere informatie

Onderwijs en arbeidsmarkt in cijfers

Onderwijs en arbeidsmarkt in cijfers Onderwijs en arbeidsmarkt in cijfers Regio september 208 Onderwijs en arbeidsmarkt in cijfers regio In aansluiting op de brochure Onderwijs en arbeidsmarkt in cijfers is in deze factsheet aanvullende arbeidsmarktinformatie

Nadere informatie

Uitkomsten werkgelegenheidsonderzoek 2006 Gelderland

Uitkomsten werkgelegenheidsonderzoek 2006 Gelderland Uitkomsten werkgelegenheidsonderzoek 2006 Gelderland Provinciale Werkgelegenheids Enquête Gelderland De uitvoering van de PWE 2006 vond plaats in opdracht van de onderstaande instanties: gemeenten Apeldoorn,

Nadere informatie

Ontwikkeling werkgelegenheid in % 2 1,7 1,5 1,1 0,5 -0,5 -1,5 -1,4. -2 Totaal banen Grote banen Kleine banen

Ontwikkeling werkgelegenheid in % 2 1,7 1,5 1,1 0,5 -0,5 -1,5 -1,4. -2 Totaal banen Grote banen Kleine banen Het betreft de uitkomsten van het werkgelegenheidsonderzoek 2017. Deze factsheet is een visuele weergave van de ontwikkeling van de Friese werkgelegenheid. Het Friese werkgelegenheidsregister maakt onderdeel

Nadere informatie

Provinciale Werkgelegenheids Enquête Gelderland. Uitkomsten werkgelegenheidsonderzoek 2018

Provinciale Werkgelegenheids Enquête Gelderland. Uitkomsten werkgelegenheidsonderzoek 2018 Provinciale Werkgelegenheids Enquête Gelderland Uitkomsten werkgelegenheidsonderzoek 2018 Provinciale Werkgelegenheids Enquête Gelderland Uitkomsten werkgelegenheidsonderzoek 2018 De uitvoering van de

Nadere informatie

Fluchskrift Wurkgelegenheid

Fluchskrift Wurkgelegenheid Fluchskrift Wurkgelegenheid Werkgelegenheidsregister Provincie Fryslân Het betreft voorlopige uitkomsten van het werkgelegenheidsonderzoek 2013. In afwachting op de landelijke cijfers zijn eventuele correcties

Nadere informatie

ECONOMISCHE MONITOR EDE 2014 I

ECONOMISCHE MONITOR EDE 2014 I ECONOMISCHE MONITOR EDE 2014 I Deze economische monitor gaat nader in op de ontwikkeling van de economie en arbeidsmarkt in Ede en de regio FoodValley met de focus op het tweede halfjaar van 20. Daarnaast

Nadere informatie

KANTOREN IN GELDERLAND. Analyse van oppervlak kantorenvoorraad in relatie tot werkgelegenheid en bedrijvigheid. Kantoren meer dan 500m2

KANTOREN IN GELDERLAND. Analyse van oppervlak kantorenvoorraad in relatie tot werkgelegenheid en bedrijvigheid. Kantoren meer dan 500m2 KANTOREN IN GELDERLAND Analyse van oppervlak kantorenvoorraad in relatie tot werkgelegenheid en bedrijvigheid Kantoren meer dan 500m2-1 - Deze notitie is gebaseerd op gegevens uit de PWE 2010 (Provinciale

Nadere informatie

De arbeidsmarkt klimt uit het dal

De arbeidsmarkt klimt uit het dal Trends en ontwikkelingen arbeidsmarkt en onderwijs De arbeidsmarkt klimt uit het dal Het gaat weer beter met de arbeidsmarkt in, ofschoon de werkgelegenheid wederom flink daalde. De werkloosheid ligt nog

Nadere informatie

Provinciale Werkgelegenheids Enquête Gelderland. Eerste uitkomsten werkgelegenheidsonderzoek 2017

Provinciale Werkgelegenheids Enquête Gelderland. Eerste uitkomsten werkgelegenheidsonderzoek 2017 Provinciale Werkgelegenheids Enquête Gelderland Eerste uitkomsten werkgelegenheidsonderzoek 2017 De uitvoering van de PWE 2017 vond plaats in opdracht van de onderstaande instanties: Gemeenten in Gelderland

Nadere informatie

Resultaten werkgelegenheidsonderzoek. Provinciaal Arbeidsplaatsen Register (PAR)

Resultaten werkgelegenheidsonderzoek. Provinciaal Arbeidsplaatsen Register (PAR) Resultaten werkgelegenheidsonderzoek Provinciaal Arbeidsplaatsen Register (PAR) 2013 Maarten Bergmeijer Provincie Utrecht afdeling MEC, team Economie par@provincie-utrecht.nl www.provincie-utrecht.nl/par

Nadere informatie

Rapportage WW 50plus. Januari 2016

Rapportage WW 50plus. Januari 2016 Rapportage WW 50plus Januari 2016 Inhoudsopgave Inhoudsopgave 1 WW-uitkeringen 2 Toelichting WW/NWW/WBB 12 Colofon 13 Rapportage WW 50plus 1 WW-uitkeringen WW-uitkeringen 1 50-plus 2016 2015 2015 2014

Nadere informatie

Onderwijs en arbeidsmarkt in cijfers

Onderwijs en arbeidsmarkt in cijfers Onderwijs en arbeidsmarkt in cijfers september 208 Regio Food Valley Onderwijs en arbeidsmarkt in cijfers regio Food Valley In aansluiting op de brochure Onderwijs en arbeidsmarkt in cijfers is deze aanvullende

Nadere informatie

Resultaten werkgelegenheidsonderzoek. Provinciaal Arbeidsplaatsen Register (PAR)

Resultaten werkgelegenheidsonderzoek. Provinciaal Arbeidsplaatsen Register (PAR) Resultaten werkgelegenheidsonderzoek Provinciaal Arbeidsplaatsen Register (PAR) 2015 Maarten Bergmeijer Provincie Utrecht afdeling MEC, team Economie par@provincie-utrecht.nl www.provincie-utrecht.nl/par

Nadere informatie

Nieuwsflits Arbeidsmarkt. Augustus 2017

Nieuwsflits Arbeidsmarkt. Augustus 2017 Nieuwsflits Arbeidsmarkt Augustus 2017 Inhoudsopgave WW-uitkeringen 2 Ingediende ontslagaanvragen en verleende ontslagvergunningen 6 Statistische bijlage 7 Toelichting WW 15 Colofon De Nieuwsflits Arbeidsmarkt

Nadere informatie

Rapportage WW 50plus. December 2016

Rapportage WW 50plus. December 2016 Rapportage WW 50plus December 2016 Inhoudsopgave Inhoudsopgave 1 WW-uitkeringen 2 Toelichting WW/NWW/WBB 12 Colofon 13 Rapportage WW 50plus 1 WW-uitkeringen WW-uitkeringen 1 50-plus 2016 2015 dec 2015/2016

Nadere informatie

Werkgelegenheid in Twente. Jaarbericht 2014

Werkgelegenheid in Twente. Jaarbericht 2014 Werkgelegenheid in Twente Jaarbericht 214 Inhoudsopgave 1. Ontwikkeling werkzame personen en vestigingen (groei / afname) Ontwikkeling naar sectoren 2. Ontwikkeling naar sectoren Ontwikkeling naar branches

Nadere informatie

Sectorrapport zakelijke dienstverlening Arnhem

Sectorrapport zakelijke dienstverlening Arnhem Sectorrapport zakelijke dienstverlening Arnhem 2006-2015 1 juli 2016 Colofon: Gemeente Arnhem Afdeling Informatievoorziening Team Onderzoek & Statistiek Contactpersonen: Peter Bisseling / José Nieuwenstein

Nadere informatie

Werkgelegenheidsonderzoek

Werkgelegenheidsonderzoek Monitor Ruimtelijke Economie Uitkomsten Werkgelegenheidsonderzoek Provincie Utrecht 2011 (Voorlopig) Januari 2012 Afdeling Mobiliteit, Economie en Cultuur Inleiding In de periode april t/m september 2011

Nadere informatie

ECONOMISCHE MONITOR EDE 2011 / 1

ECONOMISCHE MONITOR EDE 2011 / 1 ECONOMISCHE MONITOR EDE 211 / 1 De economische monitor geeft een beeld van de economie van de gemeente Ede in de afgelopen periode van 27 tot 21. De economische monitor is verdeeld in 2 delen. Het thermo

Nadere informatie

Rapportage WW 50plus. Juni 2017

Rapportage WW 50plus. Juni 2017 Rapportage WW 50plus Juni 2017 Inhoudsopgave Inhoudsopgave 1 WW-uitkeringen 2 Toelichting WW/NWW/WBB 12 Colofon 13 Rapportage WW 50plus 1 WW-uitkeringen WW-uitkeringen 1 50-plus 2017 mutatie 2016 2017/2016

Nadere informatie

Overzichtsrapport SER Gelderland

Overzichtsrapport SER Gelderland Overzichtsrapport SER Gelderland Werkgelegenheid In opdracht van SER Gelderland September 2008 Drs. J.D. Gardenier L.T. Schudde CAB Martinikerkhof 30 9712 JH Groningen 050-3115113 cab@cabgroningen.nl www.cabgroningen.nl

Nadere informatie

Nieuwsflits Arbeidsmarkt. Februari 2017

Nieuwsflits Arbeidsmarkt. Februari 2017 Nieuwsflits Arbeidsmarkt Februari 2017 Inhoudsopgave WW-uitkeringen 2 Ingediende ontslagaanvragen en verleende ontslagvergunningen 6 Statistische bijlage 7 Toelichting NWW/WW/WBB 15 Colofon De Nieuwsflits

Nadere informatie

Uitkomsten werkgelegenheidsonderzoek 2007 Gelderland. Provinciale Werkgelegenheids Enquête Gelderland

Uitkomsten werkgelegenheidsonderzoek 2007 Gelderland. Provinciale Werkgelegenheids Enquête Gelderland Uitkomsten werkgelegenheidsonderzoek 2007 Gelderland Provinciale Werkgelegenheids Enquête Gelderland - 2 - Provinciale Werkgelegenheids Enquête Gelderland 2007 PWE-Uitvoeringsgroep: Monique Dekker Karin

Nadere informatie

Nieuwsflits Arbeidsmarkt. September 2017

Nieuwsflits Arbeidsmarkt. September 2017 Nieuwsflits Arbeidsmarkt September 2017 Inhoudsopgave WW-uitkeringen 2 Ingediende ontslagaanvragen en verleende ontslagvergunningen 6 Statistische bijlage 7 Toelichting WW 15 Colofon De Nieuwsflits Arbeidsmarkt

Nadere informatie

Rapportage WW< 27 jaar. Juni 2017

Rapportage WW< 27 jaar. Juni 2017 Rapportage WW< 27 jaar Juni 2017 Inhoudsopgave Inhoudsopgave 1 WW-uitkeringen 2 Toelichting NWW/WW/WBB 11 Colofon 12 Rapportage WW< 27 jaar 1 WW-uitkeringen < 27 jaar WW-uitkeringen 1 2017 mutatie 2016

Nadere informatie

Eerste uitkomsten werkgelegenheidsonderzoek 2004 Gelderland

Eerste uitkomsten werkgelegenheidsonderzoek 2004 Gelderland Eerste uitkomsten werkgelegenheidsonderzoek 2004 Gelderland De uitvoering van de PWE vindt plaats in opdracht van de onderstaande instanties (situatie 2004): -gemeenten Aalten, Apeldoorn, Arnhem, Barneveld,

Nadere informatie

Graydon Kwartaal Monitor. Kwartaal

Graydon Kwartaal Monitor. Kwartaal Graydon kwartaal monitor Kwartaal 1 216 1 Inhoud Inleiding 3 Persbericht 4 Overzicht per branche 5 Vergelijking Q4-214, Q1 215 en Q2 215 Starters per branche 5 Opheffingen per branche 6 Faillissementen

Nadere informatie

Nieuwsflits Arbeidsmarkt. Oktober 2017

Nieuwsflits Arbeidsmarkt. Oktober 2017 Nieuwsflits Arbeidsmarkt Oktober 2017 Inhoudsopgave WW-uitkeringen 2 Ingediende ontslagaanvragen en verleende ontslagvergunningen 6 Statistische bijlage 7 Toelichting WW 15 Colofon De Nieuwsflits Arbeidsmarkt

Nadere informatie

Nieuwsflits Arbeidsmarkt. Oktober 2014

Nieuwsflits Arbeidsmarkt. Oktober 2014 Nieuwsflits Arbeidsmarkt Oktober 2014 Inhoudsopgave WW-uitkeringen 2 Ingediende vacatures UWV 5 Ingediende ontslagaanvragen en verleende ontslagvergunningen 6 Statistische bijlage 7 Toelichting NWW/WW/WBB

Nadere informatie

Graydon Kwartaalmonitor Q3 2017

Graydon Kwartaalmonitor Q3 2017 Graydon kwartaal monitor 1 Inhoud Inleiding 3 Persbericht 4 Per branche Overzicht t.o.v. voorgaande kwartalen 6 Starters per branche 7 Faillissementen per branche 8 Opheffingen per branche 9 Netto-groei

Nadere informatie

Graydon Kwartaalmonitor Q1 2018

Graydon Kwartaalmonitor Q1 2018 Graydon Kwartaal monitor 1 Voorwoord Inhoud Als u ooit een bedrijf heeft gestart, dan is de kans het grootst dat u dat in het eerste kwartaal van het jaar heeft gedaan. Veel ondernemers starten traditiegetrouw

Nadere informatie

Fluchskrift Wurkgelegenheid

Fluchskrift Wurkgelegenheid Resultaten Werkgelegenheidsonderzoek 2014 Fluchskrift Wurkgelegenheid Werkgelegenheidsregister Provincie Fryslân Het betreft voorlopige uitkomsten van het werkgelegenheidsonderzoek 2014. In afwachting

Nadere informatie

ECONOMISCHE MONITOR EDE 2012 / 1

ECONOMISCHE MONITOR EDE 2012 / 1 ECONOMISCHE MONITOR EDE 2012 / 1 De economische monitor geeft een beeld van de economie van de gemeente Ede in de afgelopen periode van 2008 tot 20. De economische monitor is verdeeld in twee delen. Het

Nadere informatie

Eerste helft 2017 & Q Graydon kwartaal monitor

Eerste helft 2017 & Q Graydon kwartaal monitor Eerste helft & Q2 Graydon kwartaal monitor Eerste helft & Q2 1 Eerste helft & Q2 Inhoud Inleiding 3 Persbericht 4 Overzicht eerste helft 6 Algemeen overzicht 7 Per branche Overzicht eerste helft 216 en

Nadere informatie

Graydon Kwartaalmonitor. incl Kwartaal 4

Graydon Kwartaalmonitor. incl Kwartaal 4 Graydon kwartaal monitor incl Kwartaal 4 1 Inhoud Inleiding 3 Persbericht 4 Per branche Overzicht Q2, Q3 en Q4 6 Starters per branche 7 Opheffingen per branche 8 Faillissementen per branche 9 Netto-Groei

Nadere informatie

Afname banen in 2002 in Groot-Amsterdam

Afname banen in 2002 in Groot-Amsterdam Afname banen in 2002 in Groot-Amsterdam Gerda Gringhuis Eind december 2002 hadden werknemers in Nederland in totaal ruim 7 miljoen banen. Ten opzichte van december 2001 is het aantal banen toegenomen met

Nadere informatie

Nieuwsflits Arbeidsmarkt. December 2018

Nieuwsflits Arbeidsmarkt. December 2018 Nieuwsflits Arbeidsmarkt December 2018 Inhoudsopgave WW-uitkeringen 2 Statistische bijlage 4 Toelichting WW 23 Colofon De Nieuwsflits Arbeidsmarkt geeft maandelijks de feiten van de arbeidsmarkt over de

Nadere informatie

Nieuwsflits Arbeidsmarkt. Maart 2017

Nieuwsflits Arbeidsmarkt. Maart 2017 Nieuwsflits Arbeidsmarkt Maart 2017 Inhoudsopgave WW-uitkeringen 2 Ingediende ontslagaanvragen en verleende ontslagvergunningen 6 Statistische bijlage 7 Toelichting NWW/WW/WBB 15 Colofon De Nieuwsflits

Nadere informatie

Nieuwsflits Arbeidsmarkt. Mei 2018

Nieuwsflits Arbeidsmarkt. Mei 2018 Nieuwsflits Arbeidsmarkt Mei 2018 Inhoudsopgave WW-uitkeringen 2 Statistische bijlage 3 Toelichting WW 22 Colofon De Nieuwsflits Arbeidsmarkt geeft maandelijks de feiten van de arbeidsmarkt over de voorafgaande

Nadere informatie

April 2012 Minder niet-werkende werkzoekenden (NWW) Aantal WW-uitkeringen opnieuw licht gedaald

April 2012 Minder niet-werkende werkzoekenden (NWW) Aantal WW-uitkeringen opnieuw licht gedaald April 2012 Minder niet-werkende werkzoekenden (NWW) - 471.100 werkzoekenden geregistreerd bij UWV WERKbedrijf - Daling jonge werkzoekenden - Vooral daling agrarische beroepen en technische/industriële

Nadere informatie

Werkgelegenheidsonderzoek 2010

Werkgelegenheidsonderzoek 2010 2010 pr ov i nc i e g r oni ng e n Wer kgel egenhei dsonder zoek Eenanal ysevandeont wi kkel i ngen i ndewer kgel egenhei di nde pr ovi nci egr oni ngen Werkgelegenheidsonderzoek 2010 Werkgelegenheidsonderzoek

Nadere informatie

Groei Haagse werkgelegenheid zet door

Groei Haagse werkgelegenheid zet door Thema: Economie DSO/Programmamanagement, Strategie en Onderzoek PSO is het strategisch advies- en onderzoeksbureau van DSO; PSO onderzoekt, verzamelt en ontsluit informatie en adviseert over strategie,

Nadere informatie

Nieuwsflits Arbeidsmarkt. Juni 2014

Nieuwsflits Arbeidsmarkt. Juni 2014 Nieuwsflits Arbeidsmarkt Juni 2014 Inhoudsopgave WW-uitkeringen 2 Ingediende vacatures UWV 5 Ingediende ontslagaanvragen en verleende ontslagvergunningen 6 Statistische bijlage 7 Toelichting NWW/WW/WBB

Nadere informatie

Monitor Economie 2018

Monitor Economie 2018 Monitor Economie 2018 Economische kerncijfers van de MVSgemeenten Augustus 2018 Inhoudsopgave Economische ontwikkeling 3 Werkgelegenheid 5 Arbeidsparticipatie 10 Inkomen en uitkeringen 13 Armoede en schuldhulpverlening

Nadere informatie

Graydon Kwartaalmonitor Q3 2018

Graydon Kwartaalmonitor Q3 2018 Graydon Kwartaal monitor 1 Voorwoord Inhoud De economie zit duidelijk in de lift. Na eerdere positieve berichten over de groeiende omvang van het Nederlandse bedrijfsleven, blijkt ook uit deze Graydon

Nadere informatie

Nieuwsflits Arbeidsmarkt. Januari 2017

Nieuwsflits Arbeidsmarkt. Januari 2017 Nieuwsflits Arbeidsmarkt Januari 2017 Inhoudsopgave WW-uitkeringen 2 Ingediende ontslagaanvragen en verleende ontslagvergunningen 6 Statistische bijlage 7 Toelichting NWW/WW/WBB 15 Colofon De Nieuwsflits

Nadere informatie

Rapportage WW< 27 jaar. November 2016

Rapportage WW< 27 jaar. November 2016 Rapportage WW< 27 jaar November 2016 Inhoudsopgave Inhoudsopgave 1 WW-uitkeringen 2 Toelichting NWW/WW/WBB 12 Colofon 13 Rapportage WW< 27 jaar 1 WW-uitkeringen < 27 jaar WW-uitkeringen 1 2016 2015 nov

Nadere informatie

Werkgelegenheidsonderzoek 2011

Werkgelegenheidsonderzoek 2011 Werkgelegenheidsonderzoek 2011 Werkgelegenheidsonderzoek 2011 Provincie Groningen Werkgelegenheidsonderzoek 2011 Werkgelegenheidsonderzoek 2011 Provincie Groningen Provincie Groningen Drs. Eelco Westerhof

Nadere informatie

Antwoord op Statenvragen PS Arnhem, 6 juni 2017 zaaknr

Antwoord op Statenvragen PS Arnhem, 6 juni 2017 zaaknr Antwoord op Statenvragen PS2017-280 Arnhem, 6 juni 2017 zaaknr. 2017-007212 De leden van Provinciale Staten Beantwoording schriftelijke Statenvragen Statenlid Janneke Slingerland (ChristenUnie) (PS2017-280)

Nadere informatie

KvK-Bedrijvendynamiek

KvK-Bedrijvendynamiek KvK-Bedrijvendynamiek Eerste kwartaal 2017 April 2017 Inhoudsopgave 1. Het algemene beeld 2. Dynamiek start en stop per maand 3. Segmenten 4. Sectoren 5. Provincies 6. Faillietverklaringen Bijlagen 1.

Nadere informatie

Nieuwsflits Arbeidsmarkt. September 2014

Nieuwsflits Arbeidsmarkt. September 2014 Nieuwsflits Arbeidsmarkt September 2014 Inhoudsopgave WW-uitkeringen 2 Ingediende vacatures UWV 5 Ingediende ontslagaanvragen en verleende ontslagvergunningen 6 Statistische bijlage 7 Toelichting NWW/WW/WBB

Nadere informatie

Nieuwsflits Arbeidsmarkt. April 2017

Nieuwsflits Arbeidsmarkt. April 2017 Nieuwsflits Arbeidsmarkt April 2017 Inhoudsopgave WW-uitkeringen 2 Ingediende ontslagaanvragen en verleende ontslagvergunningen 6 Statistische bijlage 7 Toelichting NWW/WW/WBB 15 Colofon De Nieuwsflits

Nadere informatie

Uitkomsten werkgelegenheidsonderzoek 2004 Gelderland. Uitkomsten inventarisatie bedrijventerreinen IBIS 2005 Gelderland

Uitkomsten werkgelegenheidsonderzoek 2004 Gelderland. Uitkomsten inventarisatie bedrijventerreinen IBIS 2005 Gelderland Uitkomsten werkgelegenheidsonderzoek 2004 Gelderland Uitkomsten inventarisatie bedrijventerreinen IBIS 2005 Gelderland De uitvoering van de PWE 2004 vond plaats in opdracht van de onderstaande instanties:

Nadere informatie

Nieuwsflits Arbeidsmarkt. Januari 2013

Nieuwsflits Arbeidsmarkt. Januari 2013 Nieuwsflits Arbeidsmarkt Januari 2013 Inhoudsopgave WW-uitkeringen 2 Niet-werkende werkzoekenden geregistreerd bij UWV WERKbedrijf 4 Ingediende vacatures UWV 5 Ingediende ontslagaanvragen en verleende

Nadere informatie

Graydon Kwartaalmonitor. incl Kwartaal 4

Graydon Kwartaalmonitor. incl Kwartaal 4 Graydon kwartaal monitor incl Kwartaal 4 1 Inhoud Inleiding 3 Persbericht 4 Per branche Overzicht Q2, Q3 en Q4 8 Starters per branche 9 Opheffingen per branche 1 Faillissementen per branche 11 Netto-Groei

Nadere informatie

Nieuwsflits Arbeidsmarkt. April 2016

Nieuwsflits Arbeidsmarkt. April 2016 Nieuwsflits Arbeidsmarkt April 2016 Inhoudsopgave WW-uitkeringen 2 Ingediende ontslagaanvragen en verleende ontslagvergunningen 7 Statistische bijlage 8 Toelichting NWW/WW/WBB 16 Colofon De Nieuwsflits

Nadere informatie

Nieuwsflits Arbeidsmarkt. Juli 2017

Nieuwsflits Arbeidsmarkt. Juli 2017 Nieuwsflits Arbeidsmarkt Juli 2017 Inhoudsopgave WW-uitkeringen 2 Ingediende ontslagaanvragen en verleende ontslagvergunningen 6 Statistische bijlage 7 Toelichting NWW/WW/WBB 15 Colofon De Nieuwsflits

Nadere informatie

Rapportage (N)WW 50plus. Juni 2015

Rapportage (N)WW 50plus. Juni 2015 Rapportage (N)WW 50plus Juni 2015 Inhoudsopgave Inhoudsopgave 1 WW-uitkeringen 2 Niet-werkende werkzoekenden 12 Toelichting WW/NWW/WBB 13 Colofon 14 Rapportage (N)WW 50plus 1 WW-uitkeringen WW-uitkeringen

Nadere informatie

Nieuwsflits Arbeidsmarkt. Oktober 2016

Nieuwsflits Arbeidsmarkt. Oktober 2016 Nieuwsflits Arbeidsmarkt Oktober 2016 Inhoudsopgave WW-uitkeringen 2 Ingediende ontslagaanvragen en verleende ontslagvergunningen 6 Statistische bijlage 7 Toelichting NWW/WW/WBB 15 Colofon De Nieuwsflits

Nadere informatie

Eerste helft 2018 & Q Graydon kwartaal monitor

Eerste helft 2018 & Q Graydon kwartaal monitor Eerste helft & Q2 Graydon kwartaal monitor Eerste helft & Q2 1 Eerste helft & Q2 Inhoud Inleiding 3 Persbericht 4 Faillissementen per branche 23 Opheffingen per branche 24 Netto-groei per branche 25 Overzicht

Nadere informatie

Nieuwsflits Arbeidsmarkt. November 2016

Nieuwsflits Arbeidsmarkt. November 2016 Nieuwsflits Arbeidsmarkt November 2016 Inhoudsopgave WW-uitkeringen 2 Ingediende ontslagaanvragen en verleende ontslagvergunningen 6 Statistische bijlage 7 Toelichting NWW/WW/WBB 15 Colofon De Nieuwsflits

Nadere informatie

Nieuwsflits Arbeidsmarkt. Oktober 2018

Nieuwsflits Arbeidsmarkt. Oktober 2018 Nieuwsflits Arbeidsmarkt Oktober 2018 Inhoudsopgave WW-uitkeringen 2 Statistische bijlage 4 Toelichting WW 23 Colofon De Nieuwsflits Arbeidsmarkt geeft maandelijks de feiten van de arbeidsmarkt over de

Nadere informatie

Nieuwsflits Arbeidsmarkt. Mei 2014

Nieuwsflits Arbeidsmarkt. Mei 2014 Nieuwsflits Arbeidsmarkt Mei 2014 Inhoudsopgave WW-uitkeringen 2 Ingediende vacatures UWV en Spanningsindicator 5 Ingediende ontslagaanvragen en verleende ontslagvergunningen 7 Statistische bijlage 8 Toelichting

Nadere informatie

Nieuwsflits Arbeidsmarkt. Oktober 2013

Nieuwsflits Arbeidsmarkt. Oktober 2013 Nieuwsflits Arbeidsmarkt Oktober 2013 Inhoudsopgave WW-uitkeringen 2 Ingediende vacatures UWV 4 Ingediende ontslagaanvragen en verleende ontslagvergunningen 5 Statistische bijlage 6 Toelichting NWW/WW/WBB

Nadere informatie

Aantal werkzoekenden en aantal WWuitkeringen

Aantal werkzoekenden en aantal WWuitkeringen Juni 2009 Aantal werkzoekenden en WW-uitkeringen 2 Ingediende vacatures 5 Vraag en aanbod bij UWV WERKbedrijf 6 Ingediende ontslagaanvragen en verleende ontslagvergunningen 7 Statistische bijlage 8 Toelichting

Nadere informatie

Nieuwsflits Arbeidsmarkt. Januari 2014

Nieuwsflits Arbeidsmarkt. Januari 2014 Nieuwsflits Arbeidsmarkt Januari 2014 Inhoudsopgave WW-uitkeringen 2 Ingediende vacatures UWV 4 Ingediende ontslagaanvragen en verleende ontslagvergunningen 6 Statistische bijlage 7 Toelichting NWW/WW/WBB

Nadere informatie

stad cijfers Inleiding Kerncijfers Werkgelegenheid Toename aantal banen Tabel 1: Banen en vestigingen

stad cijfers Inleiding Kerncijfers Werkgelegenheid Toename aantal banen Tabel 1: Banen en vestigingen stad cijfers Inleiding Deze aflevering van Stadcijfers presenteert de nieuwste informatie over de ontwikkeling van het aantal banen en het aantal vestigingen in de gemeente Groningen. Deze belangrijke

Nadere informatie

Werkgelegenheid in de Drechtsteden

Werkgelegenheid in de Drechtsteden Werkgelegenheid in de Bedrijvenregister 2010 Inhoud: 1. Conclusies 2. Ontwikkeling 3. Ontwikkeling t.o.v. Nederland 4. Bedrijventerreinen In deze factsheet leest u de meest recente informatie over de werkgelegenheid

Nadere informatie

Werkgelegenheidsonderzoek provincie Groningen 2004

Werkgelegenheidsonderzoek provincie Groningen 2004 Werkgelegenheidsonderzoek provincie Groningen 2004 EEN ANALYSE VAN DE ONTWIKKELINGEN IN DE WERKGELEGENHEID IN DE PROVINCIE GRONINGEN Uitgevoerd door het CAB in opdracht van de provincie Groningen Inhoud

Nadere informatie

Nieuwsflits Arbeidsmarkt. Maart 2018

Nieuwsflits Arbeidsmarkt. Maart 2018 Nieuwsflits Arbeidsmarkt Maart 2018 Inhoudsopgave WW-uitkeringen 2 Statistische bijlage 4 Toelichting WW 23 Colofon De Nieuwsflits Arbeidsmarkt geeft maandelijks de feiten van de arbeidsmarkt over de voorafgaande

Nadere informatie

Allochtonen op de arbeidsmarkt 2009-2010

Allochtonen op de arbeidsmarkt 2009-2010 FORUM Maart Monitor Allochtonen op de arbeidsmarkt 9-8e monitor: effecten van de economische crisis In steeg de totale werkloosheid in Nederland met % naar 26 duizend personen. Het werkloosheidspercentage

Nadere informatie

Werkgelegenheid in Leiden

Werkgelegenheid in Leiden maart 2010 Werkgelegenheid in Leiden Jaarlijks publiceert de eenheid Beleidsonderzoek en Analyse (BOA) de meest actuele cijfers over het aantal bedrijven en werkzame personen in Leiden gebaseerd op het

Nadere informatie

Graydon Kwartaalmonitor

Graydon Kwartaalmonitor Graydon kwartaal monitor 1 Voorwoord Inhoud Aan het begin van dit jaar maakte Graydon al bekend dat we hebben kunnen afsluiten met het laagste aantal faillissementen sinds 2. Dit goede nieuws vertaalt

Nadere informatie

Nieuwsflits Arbeidsmarkt. Juli 2018

Nieuwsflits Arbeidsmarkt. Juli 2018 Nieuwsflits Arbeidsmarkt Juli 2018 Inhoudsopgave WW-uitkeringen 2 Statistische bijlage 3 Toelichting WW 22 Colofon De Nieuwsflits Arbeidsmarkt geeft maandelijks de feiten van de arbeidsmarkt over de voorafgaande

Nadere informatie

Economische monitor. Voorne PutteN 5 GEMEENTEN. 7 e editie. Opzet en inhoud

Economische monitor. Voorne PutteN 5 GEMEENTEN. 7 e editie. Opzet en inhoud 7 e editie Economische monitor Voorne PutteN Opzet en inhoud Deze factsheet is de zevende editie van de Economische Monitor en presenteert recente economische ontwikkelingen van als regio en de vier gemeenten.

Nadere informatie

Bedrijvigheid & werkgelegenheid in Zuidoost-Brabant. Tabellenboek Vestigingsregister 2014

Bedrijvigheid & werkgelegenheid in Zuidoost-Brabant. Tabellenboek Vestigingsregister 2014 Bedrijvigheid & werkgelegenheid in Zuidoost-Brabant Tabellenboek Vestigingsregister 2014 1 Bedrijvigheid en Werkgelegenheid in Zuidoost-Brabant Tabellen- en trendboek Vestigingenregister 2014 juni 2015

Nadere informatie

KvK-Bedrijvendynamiek

KvK-Bedrijvendynamiek KvK-Bedrijvendynamiek Eerste helft Juli Inhoudsopgave 1. Het algemene beeld 2. Dynamiek start en stop per maand 3. Segmenten 4. Sectoren 5. Provincies 6. Faillietverklaringen Bijlagen 1. Percentage nevenvestigingen

Nadere informatie

Nieuwsflits Arbeidsmarkt. Januari 2008

Nieuwsflits Arbeidsmarkt. Januari 2008 Nieuwsflits Arbeidsmarkt Januari 2008 Amsterdam, februari 2008 Lichte stijging aantal werkzoekenden in januari Het aantal niet-werkende werkzoekenden (nww) is in januari 2008 toegenomen met 2.000 (+ 0,4%)

Nadere informatie

Nieuwsflits Arbeidsmarkt. Augustus 2014

Nieuwsflits Arbeidsmarkt. Augustus 2014 Nieuwsflits Arbeidsmarkt Augustus 2014 Inhoudsopgave WW-uitkeringen 2 Ingediende vacatures UWV en Spanningsindicator 5 Ingediende ontslagaanvragen en verleende ontslagvergunningen 7 Statistische bijlage

Nadere informatie

Maart 2012 Niet-werkende werkzoekenden (NWW) gedaald Minder WW-uitkeringen

Maart 2012 Niet-werkende werkzoekenden (NWW) gedaald Minder WW-uitkeringen Maart 2012 Niet-werkende werkzoekenden (NWW) gedaald - 477.800 werkzoekenden geregistreerd bij UWV WERKbedrijf - Minder werkzoekenden van 35-45 jaar dan een jaar geleden - Toename werkzoekenden met (para)

Nadere informatie

September Vrijwel evenveel WW-uitkeringen als in augustus

September Vrijwel evenveel WW-uitkeringen als in augustus September 2012 Vrijwel evenveel WW-uitkeringen als in ustus - - 304.400 lopende WW-uitkeringen, bijna evenveel als in ustus en 21 procent meer dan een jaar geleden Aantal lopende WW-uitkeringen voor jongeren

Nadere informatie

Nieuwsflits Arbeidsmarkt. Gelderland, november 2015

Nieuwsflits Arbeidsmarkt. Gelderland, november 2015 Nieuwsflits Arbeidsmarkt Gelderland, november 2015 Daling WW hapert in Gelderland Minder WW-uitkeringen dan, maar wel meer dan e Eind november 2015 telde Gelderland 51.800 WW-uitkeringen. Dat zijn er 850

Nadere informatie

Graydon Kwartaalmonitor. Kwartaal

Graydon Kwartaalmonitor. Kwartaal Graydon kwartaal monitor Kwartaal 3 216 1 Inhoud Inleiding 3 Persbericht 4 Overzicht per branche 6 Vergelijking Q1-216, Q2 216 en Starters per branche 7 Opheffingen per branche 8 Faillissementen per branche

Nadere informatie

Marktanalyse rapport Mijn markt

Marktanalyse rapport Mijn markt Marktanalyse rapport Mijn markt Gemaakt door: Rino Both Bedrijfsnaam: D&B SLiM testomgeving - Olbico Datum: 10-09-2015 1. Inhoud 1. Inhoud 2. Inleiding 3. Beschrijvingen van de selectie, markt en gebruikte

Nadere informatie

Economische monitor. Voorne PutteN 5 GEMEENTEN. 6 e editie. Opzet en inhoud

Economische monitor. Voorne PutteN 5 GEMEENTEN. 6 e editie. Opzet en inhoud 6 e editie Economische monitor Voorne PutteN Opzet en inhoud Deze factsheet is de zesde editie van de Economische Monitor Voorne-Putten en presenteert recente economische ontwikkelingen van Voorne-Putten

Nadere informatie

Nieuwsflits Arbeidsmarkt. Maart 2013

Nieuwsflits Arbeidsmarkt. Maart 2013 Nieuwsflits Arbeidsmarkt Maart 2013 Inhoudsopgave WW-uitkeringen 2 Niet-werkende werkzoekenden geregistreerd bij UWV WERKbedrijf 4 Ingediende vacatures UWV 5 Ingediende ontslagaanvragen en verleende ontslagvergunningen

Nadere informatie

Nieuwsflits Arbeidsmarkt Mei 2019

Nieuwsflits Arbeidsmarkt Mei 2019 Nieuwsflits Arbeidsmarkt Mei 019 Inhoudsopgave 8565 WW-uitkeringen 3 Statistische bijlage 5 Toelichting WW Colofon De Nieuwsflits Arbeidsmarkt geeft maandelijks de feiten van de arbeidsmarkt over de voorafgaande

Nadere informatie

Minder starters in 2016

Minder starters in 2016 Vooruitzicht Starters Minder starters in 2016 Aantal starters stabiel in 2015, daling verwacht in 2016 130.000 Meer starters in de bouw, minder starters in de transport percentage, jan t/m sep 2015 t.o.v.

Nadere informatie

Nieuwsflits Arbeidsmarkt. December 2016

Nieuwsflits Arbeidsmarkt. December 2016 Nieuwsflits Arbeidsmarkt December 2016 Inhoudsopgave WW-uitkeringen 2 Ingediende ontslagaanvragen en verleende ontslagvergunningen 6 Statistische bijlage 7 Toelichting NWW/WW/WBB 15 Colofon De Nieuwsflits

Nadere informatie

Mei 2012 Minder niet-werkende werkzoekenden (NWW) Aantal WW-uitkeringen iets afgenomen

Mei 2012 Minder niet-werkende werkzoekenden (NWW) Aantal WW-uitkeringen iets afgenomen Mei 2012 Minder niet-werkende werkzoekenden (NWW) - 465.000 werkzoekenden geregistreerd bij UWV WERKbedrijf - Aantal jonge werkzoekenden met 5,6 procent afgenomen - Vooral daling werkzoekenden met korte

Nadere informatie

Juni 2012 Meer werkzoekenden (NWW) dan een jaar geleden Aantal WW-uitkeringen in een jaar tijd met gestegen

Juni 2012 Meer werkzoekenden (NWW) dan een jaar geleden Aantal WW-uitkeringen in een jaar tijd met gestegen Juni 2012 Meer werkzoekenden (NWW) dan een jaar geleden - 464.300 werkzoekenden geregistreerd bij UWV WERKbedrijf - In i vrijwel evenveel werkzoekenden als in - Van de 55-plus beroepsbevolking is 9,4 procent

Nadere informatie

Nieuwsflits Arbeidsmarkt. April 2014

Nieuwsflits Arbeidsmarkt. April 2014 Nieuwsflits Arbeidsmarkt April 2014 Inhoudsopgave WW-uitkeringen 2 Ingediende vacatures UWV 4 Ingediende ontslagaanvragen en verleende ontslagvergunningen 6 Statistische bijlage 7 Toelichting NWW/WW/WBB

Nadere informatie

Economische Monitor Stedelijk netwerk. Arnhem-Nijmegen CONCEPT. Rozendaal Rheden Doesburg. Arnhem. Zevenaar. Renkum. Westervoort. Duiven Montferland

Economische Monitor Stedelijk netwerk. Arnhem-Nijmegen CONCEPT. Rozendaal Rheden Doesburg. Arnhem. Zevenaar. Renkum. Westervoort. Duiven Montferland CONCEPT Economische Monitor Stedelijk netwerk Renkum Arnhem Rozendaal Rheden Doesburg Zevenaar Westervoort Arnhem-Nijmegen Overbetuwe Lingewaard Duiven Montferland Druten Beuningen Rijnwaarden Wijchen

Nadere informatie

Den Haag weer in de lift

Den Haag weer in de lift Themabrief: Economie DSO/Programmamanagement, Strategie en Onderzoek PSO is het strategisch advies- en onderzoeksbureau van DSO; PSO onderzoekt, verzamelt en ontsluit informatie en adviseert over strategie,

Nadere informatie

Oktober 2012 WW-uitkeringen vooral toegenomen in seizoensgevoelige sectoren Meer dan een half miljoen niet-werkende werkzoekenden (NWW)

Oktober 2012 WW-uitkeringen vooral toegenomen in seizoensgevoelige sectoren Meer dan een half miljoen niet-werkende werkzoekenden (NWW) Oktober 2012 WW-uitkeringen vooral toegenomen in seizoensgevoelige sectoren - 309.900 lopende WW-uitkeringen, 1,8 procent meer dan in tember - Bovengemiddelde stijging lopende WW-uitkeringen horeca (+6,3%)

Nadere informatie